Açıklanması geri bırakılan hükme ilişkin dosya, hukuk mahkemesine getirtilemez

giincel

AglklllJ!,mas1

Geri

B1rakllan

H

iikme

Ili§kin

Dosya,

Hukuk

Mahkemesine Getirtilemez

TCK'

nin 51. maddesinde ongorulen ertelemeye ili~kin duzenleme, ki~ilere yeni

bir

~

an

s

tanima anlay1~indan uzak, sadece hOkOmlO cezaevine girmeksizin cezanin

infaz edilmi~ say1lmasina olanak veren bir rejim yaratm1~t1r

Do9. Dr. Tugrul Katog).u

B

ilk

e

nt Universitesi Hukuk Fakilltesi C

ez

a v

e C

e

za

Muhak

e

m

es

i

H

ukuku An

ab

il

im

D

ali O

gretim

tryesi

5

2

71

say1l1 Ceza Muhakemesi Kanunu'nun (CMK)

231. maddesinde ongorOlen hukmun a~1klan-masinin geri birak1lmas1 kurumu, gerek maddenin duzenleni~i gerek yanl1~ uygulamalar dolay1s1yla bir~ok ciddi hukuksal so-runun odagina yerle~mi~tir.

Ornegin, daha duru~ma devresinin ba~lannda, sanik

ve

mu-dafiine hukmun a~1klanmasin1n geri b1rak1lmas1na ma goste-rip gostermeyecekleri sorulmakta, henuz ger~ekten sonu~ ~1-karma devresine gelinmeden, fiilin sanik tarafindan

i~lendigi-mahkemelerinde gorulmekte olan davalar bak1m1ndan hi~bir etkisinin olamayacag1 tekrar vurgulanacaktir.

Genel Olarak Hiikm.iin A9lklanmasmm Geri

BU'akllmas1

Kararmm Etkisi

Bilindigi gibi, 5271 say1l1 CMK'da, 5560 say1l1 Ka nun ile 2006 y1lmda yap1lan degi~iklik sonucunda hukmun a~1klanmasmm geri b1rak1lmas1 kurumu kabul edilmi~tir. 2008 y1l1 Ocak aym-da 5728 say1l1 Kanun ile, iki y1I ya da daha az sureli hapis

v

eya

nin sabit oldugu kanaatine

ula~1lma-dan alelacele hukmun a~1klanmasm1n geri b1rak1lmas1 karan verilebilmek -tedir. Halbuki bu karann verilebilme -si, a~1klanmas1 geri birak1labilecek bir mahkOmiyet hukmu verilmesinin ko-~ullannin olu~mu~ olmasma bagl1d1r.1 Mahkeme, asllnda biri mahkOmiyet, digeri ise mahkOmiyet karannm a~1k-lanmas1nin geri birak1lmas1 olmak uzere iki karar vermektedir.2 Uygula-mada, bu kurumun hatal1 bir bi~imde "i~ yuku"nun hafifletilmesi arac1 ola-rak kullan1ld1g1 gorOlmektedir. Daha

Askl suresi boyunca,

yargJ.lanan kimsenin samk

slfat1 devarn etse de, higbir

~ekilde bu kimse hukumhi

adli para cezalanna hukmedilmesi du-rumunda hukmun a~1klanmas1nin geri birak1lmas1 karan verilebilecegi ongo-rulmu~tur.

CMK'n1n 231. maddesinin be~in-ci f1krasmda, hukmun a~1klanmas1nm geri b1rak1lmasinm, "kurulan hukmun sanik hakkmda bir hukuki sonu~ do -gurmamasin1 ifade ede(cegi)" belir til-mektedir. Bu ifadeden anla~1lmas1 ge-reken, mahkOmiyet hukmunun ask1ya almmas1d1r.' Ask1daki mahkOmiyet ka-ran san1k hakk1nda sonu~ dogur maya-cakt1r.4

sayilarnaz. Bu sebeple hakklnda

hiikmun aglklanmasmm geri

birakllmasma karar verilen

kimse, higbir haktan yoksun

birakllarnaz ve ayr1ca bu karara

dayanarak higbir hukuki

statuden glkarllarnaz

duru~manm ba~lannda bu teklifin yap1lmas1 durumunda, su~-suz oldugunu bilen saniklann dahi, olas1 bir mahkOmiyet huk-munden duyduklan kayg1 sonucunda bu teklifi pe~inen kabul edebildikleri gorulmektedir. Bu "zamans1z teklifler" san1k mu-dafilerini de gu~ durumda b1rakmakta, san1gm beraatm1 talep etmekle, hukmun a~1klanmas1nin geri b1rak1lmas1 aras1nda bir tercih yapmaya zorlamaktad1r.

Ayn1 ~ekilde, uygulamada, CMK'nin 231. maddesi uyann -ca hukmun a~1klanmas1nin geri b1rak1lmas1 karan verilen dos -yalann, daha sonra hukuk mahkemelerinde ileri surulen ~ah -si hak taleplerine dair davalar gorulurken, ceza mahkemesin-den getirtildigi ve degerlendirmede dikkate almd1g1 gorulmek-tedir. Bu uygulamanm, vahim bir hata oldugunu pe~inen soy-lemek yersiz olmaz.

Bu ~al1~mada, CMK'nm 231. maddesinde ongorulen hukmun a~1klanmasm1n geri birak1lmas1 karannm sonu~lan uzerinde k1saca durulacak, a~1klanmas1 geri b1rak1lan hukmun, hukuk

Hatirlanacag1 uzere, kimi hukumlere kar~1 olagan kanun yollanna ba~vurulmas1 mumkun degildir. Bunlar verildiginde kesin olan hukumlerdir. Bu hukumlerin a~1klanmas1nin geri b1-rak1lmas1 halinde infaz ask1ya almacaktir. Olagan kanun yol la-nna ba~vurulmas1 mumkun olan hallerde, hukmun a~1klanm a-smm geri b1rak1lmas1 karan verilmi~se, art1k bu kanun yoll an-na gidilemeyecek, hukmun kesinle~mesi de soz konusu olm a-yacaktir.'

Maddede yer alan a~1k duzenleme kar~1s1nda, a~1klanmas1 geri b1rak1lan hukmun hi~bir sonu~ dogurmayacag1, ba~kaca davalar bak1mindan bir etkisi olamayacag1 her turlu ku~kudan uzaktir. Cezai uyu~mazl1klar d1~1nda kalan ihtilaflar bak1m 1n-dan da, a~1klanmas1 geri birak1lan hukme dayanarak herhan -gi bir idari i~lem yap1lmas1, yarg1lama makamlannin bu kara

-n dikkate alarak baglantil1 uyu~mazl1klar hakk1nda karar ver -mesi mumkun degildir. Ornegin a~1klanmas1 geri birak1lan huk

-me dayanarak, hukuk mahkemelerinde ~ahsi hak talepleri ile

giincel

ri surulemeyecek, bu tor taleplerin degerlendirilme-si s1radegerlendirilme-sinda hukuk hakimi, bu kararlan dikkate alama-yacaktir. Yine hukmun ar,;1klanmas1nin geri b1rak1lma-s1 halinde, ar,;1klanmab1rak1lma-s1 geri b1rak1lan hukum tek

ba-~ina ki~ilerin kamu gorevine atanmasina engel

olu~-turmayacaktir. Yine mevcut durumda, kamu gorevli-si olanlar hakkinda verilerek ar,;1klanmas1 geri bira-k1lm1~ bir mahkOmiyet karanna dayanarak, bu

ki~i-ler bak1m1ndan memuriyetten r,;1karma karan verile

-meyecektir.Ayni ~ekilde, sadece sanik hakkinda

hir,;-bir hukuki sonur,; dogurmayacak hir,;-bir hukum esas al1-narak i~ akdinin feshi yoluna gidilmesinin de kanuna ayk1n olacag1 ar,;1kt1r. Haklannda hukmun

ar,;1klanma-s1nin geri birak1lmas1 karan verilen kamu

gorevlile-ri ya da i~<,;iler bak1m1ndan a<,;1klanmas1 gegorevlile-ri b1rak1lan hukum esas alinmaks1zin yurutulecek soru~turma sonucunda i~lem yapllmas1, disiplin cezas1 verilmesi, gorevden r,;1karma karan verilmesi ya da i~ akdinin

feshedilmesi elbette mumkundur. Ancak bu gibi

ta-sarruflar bak1m1ndan ar,;1klanmas1 geri b1rak1lan hu-kum ve bu hukme ili~kin dosyanin herhangi bir ~e-kilde kullan1lmas1, bunlann gerek<,;e olarak

sunulma-s1 mumkun degildir.

CMK'n1n 231. maddesinin on ur,;uncu f1krasin-da, "Hukmun ar,;1klanmas1n1n geri b1rak1lmas1 kara-n, bunlara mahsus bir sisteme kaydedilir. Bu kay1t-lar, ancak bir soru~turma veya kovu~turmayla bag-lantil1 olarak Cumhuriyet Savc1s1, hakim veya mahke-me tarafindan istenmahke-mesi halinde, bu maddede belirti-len ama<,; i<,;in kullanilabilir" hukmune yer verilmi~tir.

Denetim rejimine ayk1nl1k, denetim suresinin

dene-tim rejimine uygun bi<,;imde tamamlanmas1 gibi 231. maddede hukum ve sonu<,; baglanan durumlar d1~1n-da, savc1lann, hakimlerin ya da mahkemelerin bu ka-y1tlan kullanmalan, baglant1l1 davalarda hukme ge-rekr,;e olarak degerlendirmeye almalan mumkun de-gildir.

5oz konusu duzenlemede, hukmun ar,;1klanmas1 sistemine i~lenen kay1tlarin (kararlann) kullan1lmas1 sin1rlanm1~ olmakla

birlikte, bu kararlann kullan1lamayacag1 durumlarda, ilgili dava

dosyas1 i<,;eriginin de dikkate alinamayacag1,

"kullanilamayaca-g1" kabul edilmelidir. Bu hukum uyannca, maddede ongorulen

haller d1~1nda, hi<,;bir yarg1sal ya da idari i~lem bak1m1ndan huk

-mun ar,;1klanmasma ili~kin kay1tlann ve dogal olarak ilgili ceza

davas1 dosyas1nin "kullan1lmasi", ceza ve hukuk

mahkemele-Boyle bir uygularnamn CMK'run 231.

maddesinin yam Sll'a, Anayasa'mn 38,

Avrupa insan Haklar1 S6zle$mesi'nin

6

.

maddelerinde gl'.ivence altma alman

sugsuzluk karinesinin ihlalini de olu$turacagi

aglktl.I'. Zira aglklanmas1 geri bll'akllffi1$ bir

mahkilmiyet hillmrunun, kesinle$mi$ bir

mahkilmiyet hillanu gibi sonug dogurmas1

,

ilgilinin

suglulugu konusunda bir yargi

olu$turmas1 mumkun degi.ldir

gD.ncel

hukuk

52

Bak1rkoy 2. Asllye

Ceza Mahkemesi,

yay1mlanan bir

haberiyle "Devrlmci

Karargah Orgutu'ne

illJkin soru~turmanm

gizliligini ihlal ettlgi"

iddias1yla yarg1lanan

gazeteci Nedim

$ener'e 16 bin 666

lira para cezas1 verdi.

$ener hakktndaki bu

hukmun ac;1klanmas1 geri b1rak1ld1, 06.04.2012

rince verilecek ba~kaca kararlara gerekr,;e olu~turmas1 mum

-kun degildir. Bu tor bir uygulamanin, kanuna ve kurumun ama

-cina ayk1n olacag1 ar,;1ktir.

Yarg1tay Hukuk Genel Kurulu, E. 2011/19-639, K. 2012/30, T.

1.2.2012 kunyeli karannda, ar,;1klanmas1 geri birak1lm1~ hukmun

hukuk mahkemelerini baglamayacag1 ve bu tor hukumlere da

-yanilamayacag1n1 ar,;1kr,;a dile getirmi~tir: "CMK'n1n 223'unc0

maddesinde bu kararlardan hangilerinin hukum oldugu a<,;1k

-lanm1~tir. Buna gore; "mahkOmiyet, beraat, ceza verilmesine

yer olmad1g1, guvenlik tedbirine hukmedilmesi, davanin reddi

ve du~me kararlan" birer hukumdur.

Yine ''adli yarg1 d1~1ndaki bir yarg1 merciine yonelik gorev

-sizlik kararlan" da yasa yolu bak1mindan hukum say1l1r.

Bunlardan mahkOmiyet, beraat, ceza verilmesine yer olma

-d1g1 ve guvenlik tedbirlerine hukmedilmesine dair hukumlerin

uyu~mazl1g1 sona erdiren, davanin esas1n1 r,;ozen nitelikteki hO

-kumler olduklan konusunda ogretide kabul bulunmaktad1r.

Hukmun ar,;1klanmas1nin geri b1rak1lmas1 karan ise, 5271 sa

-y1l1 CMK'n1n 223'uncu maddesinde belirtilen hukumlerden de

-gildir.

"Kurulan hukmun sanik hakkinda hukuksal bir sonu<,; dog

-51 kurumu, davay1 sonU1;land1ran ve uyu~mazl1g1 ~ozen bir

"hO-kOm" degildir ... Boylece hOkmOn a~1klanmasmm geri b1rak1l-mas1 karanyla kurulan hOkOm, belli bir sore san1k hakkmda hO-kOm ifade etmemekte,_herhangi bir sonu~ dogurmamaktad1r ...

Ask1 sOresi boyunca, yarg1lanan kimsenin san1k s1fat1

de-vam eder ise de, hi~bir ~ekilde bu kimse hOkOmlO say1lamaz.

Bu sebeple hakkmda hOkmOn a~1klanmasm1n geri b1rak1lma

-s1na karar verilen kimse, hi~bir haktan yoksun b1rak1lamaz ve

ayrica bu karara dayanarak hi~bir hukuki statuden

~1kanla-maz ... Bu sebeple ortada ceza hukuku anlam1nda kesinle~mi~ bir mahkOmiyet hOkmO bulunmad1g1ndan BK'n1n 53. maddesi•

uyarmca hukuk hakimini baglamayacakt1r.

Aksi dO~OnOldOgO takdirde be~ y1lllk deneme sOresi i~inde bir su~ i~lendiginde mahkemece hOkOm a~1klanacak ve temyiz

hakk1 dogacak; ~ayet yap1lan temyiz incelemesinde ceza mah

-kemesi karan bozulursa hukuk mahkemesi karanrnn da daya-nag1 ortadan kalkacak ve yarg1lamarnn yenilenmesi gOndeme gelecektir. Bu durum ise adalete olan gOveni ve sayg1y1

zede-leyecekt i r."'

Yarg1tay 4. Hukuk Dairesi'nin de bu ytinde kararlan vard1r.• Bu ~er~evede, a~1klanmas1 geri birak1lm1~ olan hOkOm,

hu-kuk hakimini baglamayacag1 gibi, ilgili ceza davas1 dosyas1n1n da hukuk mahkemesine getirtilememesi gerekir. A~1klanmas1 geri b1rak1lan hOkme ili~kin dosya i~eriginin, herhangi bir ~e-kilde, baglant1l1 uyu~mazl1klara bakan hakimlerin kanaatinin

olu~mas1na etki etmesi engellenmelidir. Yarg1tay Ceza Genel

Kurulu'nun, hOkmOn a~1klanmasmin geri b1rak1lmas1 karannin

etkileriyle ilgili onemli kararlan bulunmaklabirlikte, bu

~al1~-man1n konusu bak1m1ndan ozellikle Hukuk Genel Kurulu ve 4.

Hukuk Dairesi kararlanna yer verilmi~tir.

So

nu~

A~1klanmas1 geri b1rak1lm1~ hOkmOn, hukuk mahkemesi

hakimleri bak1m1ndan baglay1c1 bir niteligi olmad1g1 gibi, ida

-ri mercilerce ger~ekle~tirilecek i~lemler bak1m1ndan da etki

dogurmas1 imkans1zd1r. Ayn1 ~ekilde, ilgili ceza davas1

dosya-s1n1n diger mahkemelerce, CMK'rnn 231. maddesinde

ongorO-len ama~lar d1~mda getirtilmesi, degerlendirilmesi, ornegin

tu-tanak ya da bilirki~i raporlanndan yararlarnlmas1 Kanun'a ay

-k1rid1r.

Boyle bir uygulaman1n CMK'rnn 231. maddesinin yan1 s1ra,

Anayasa'nin 38, Avrupa insan Haklan S6zle~mesi'nin 6. mad

-delerinde gOvence altina allnan su~-suzluk karinesinin ihlalini de olu ~tu-racag1 a~1kt1r. Zira a~1klanmas1 geri b1rak1lm1~ bir mahkOmiyet hOk

mO-nOn, kesinle~mi~ bir mahkOmiyet hOkmO gibi sonu~ dogurmas1, ilgilinin

su~lulugu konusunda bir yarg1 olu~

-turmas1 mOmkOn degildir.

Uygulama hatalan d1~1nda, mev

-cut dOzenlemenin yol a~t1g1 sorun

-lar nedeniyle de hOkmOn a~1kl

anma-smm geri b1rak1lmas1 kurumunun ye-niden dOzenlenmesi gerekmektedir.

Bu ~er~evede, 5237 say1l1 TUrk Ceza

Kanunu'nda (TCK) ongorOlen ert ele-me kurumunun, 765 say1l1 TCK'da oldugu gibi, ger~ekten fai

-lin onOnde yeni bir sayfa a~masma saglamaya elveri~li bir

dO-zenlemeye kavu~turulmas1, degerlendirilmeyi bekleyen ciddi

bir se~enektir. Bilindigi gibi, TCK'nm 51. maddesinde

ongorO-len ertelemeye ili~kin dOzenleme, ki~ilere yeni bir ~ans t arn-ma anlay1~1ndan uzak, sadece hOkOmlO cezaevine girmeksizin

cezarnn infaz edilmi~ say1lmas1na olanak veren bir rejim

ya-ratm1~t1r. TCK'rnn 51. maddesinin son f1kras1 uyannca, denetim sOresinin yOkOmlOIOklere uygun ve iyi halle ge~irilmesi

duru-munda, ceza infaz edilmi~ say1lacaktir. Yani ilgilinin sab1ka k ay-d1 olu~acaktir.

0 halde, uygulamada "i~yOkOnO hafifletme" amac1yla kul-lan1lan bu kuruma ili~kin kanuni dOzenlemenin, mevcut sakm

-calan bertaraf edecek bir bi~imde gozden ge~irilmesi, bunun

yarn s1ra erteleme kurumunun da bu kurumun ger~ek amacina

uygun bir i~erige kavu~turulmas1 kanunkoyucu bak1m1ndan te-mel bir yOkOmlOIOktOr.

1-Bu konuda aynnt11i degerlendirme i~in bkz. Fahri Gok~en Taner,

"Hukmiin A~1klanmasin1n Ertelenmesinin (Geri B1rak1lmas1n1n) Huku

-ki Niteligi ve Ertelemeyi Kabul Edip Etmediginin Saniga Duru~ma

Devresinin Sona Ermesinden Once Sorulmasinin Hukuka Ayk1nllg1 Ozerine", Ankara Barosu Dergisi, Y. 69, S. 2011/4, s. 295-297.

2-Bahri Oztiirk, Durmu~ Tezcan, Mustafa Ruhan Erdem, Ozge S1rma, Yasemin Sayg1lar Kint, Ozdem Ozaydin, Esra Alan Akcan, Elser Er -dem, Nazari ve Uygulamal1 Ceza Muhakemesi Hukuku, 4. B., Ankara,

Se~kin, 2012, s. 565. Nur Centel, Hamide Zafer; Ceza Muhakemesi

Hukuku, 8. B., istanbul, Beta, 2011, s. 715. Vener Onver, Hakan Hakeri;

Ceza Muhakemesi Hukuku, 5. B., Ankara, Adalet Yayinevi, 2012, s.

748.

3-Nevzat Toroslu, Metin Feyzioglu, Ceza Muhakemesi Hukuku, 8. B., Ankara, Sava~ Yayinevi, 2011,s. 309.

4-Oztiirk, Tezcan, Erdem, S1rma, Kint, Ozaydin, Akcan, Sayg1lar; s.

565. Centel, Zafer; s. 715. Veli Ozer Ozbek, Mehmet Nihat Kanbur,

Koray Dogan, Pinar bacaks1z, ilker Tepe, Ceza Muhakemesi Hukuku,

3. B., Ankara, Se~kin, 2012, s. 700.

5-Toroslu, Feyzioglu; s. 309.

6-6098 say11i yeni Bor~lar Kanunu'nun mulga Bor~lar Kanunu'nun

53. maddesine kar~1l1k gelen hiikmii 74. maddedir.

7- Kazanc1 bilgi bankasindan al1nm1~t1r. Kararlann edinil

m-esi bak1mindan katk1lan dolay1s1yla Say1n Avukat ~ule Asllhan'a te~ekkiir ederim. (T.K.)

8- " ... davacin1n ceza dosyasinda bulunan ~ikayet dilek~esi ve

beyanlan, taniklann a~amalarda degi~en ~eli~kili beyanlan dikkate allnd1g1nda davallnin davac1ya yonelik tehdit eyleminin sabit olmad1ginin kabulii gerekir. Daval1 ceza mahkemesinde davac1ya kar~1 tehdit su~unu i~ledigi gerek~esiyle cezaland1nlm1~ ise de,

"hiikmiin a~1klanmas1nin geri b1rak1lmas1na" karar verildiginden, bu

ceza karan hukuk hakimi yoniinden baglay1c1 degildir." (4. H.D., E. 2010/11397, K. 2011/13671).