9 AĞUSTOS 1998 PAZAR CUMHURİYET
KULTUR
Evin İlyasoğlu, Cemal Reşit Rey ve Necil Kâzım Akses’in yaşamlarını kaleme aldı
/■
n
w
ı
rrı** i
••
Çağdaş lıırk m ıı
E
rvin İlyasoğlu,
biyografilerinde
ele aldığı
bestecilerin
renkliliğinin de
katkısıyla bu tür
yapıtların getirdiği
katı kuralları
yıkıyor.
en fld usta
. er iki kitapla
birlikte
bestecilerin
kendi seslerini
yapıtlarının
yorumunu
içeren iki de CD
sunuluyor
okurlara.
G Ü L ERÇETİN__________________ Evin İlyasoğlu. “Cemal Reşit Rey-Mü zikten İbaret Bir Dünya'da Gezintiler”adlı kitabının ardından Necil Kâzını Ak
ses’in yaşamını aktardığı “Minyatürden Destana Bir Yolculuk” adlı biyografiyi
de tamamladı. Yapı Kredi Yaymlan’ndan çıkan kitaplar ‘çatık kaşlı' biyografiler den değil, İlyasoğlu ele aldığı besteci lerin renkliliğinin de katkısıyla bu tür ya pıtların getirdiği katı kuralları yıkıyor. Ki tapların adından da anlaşılacağı gibi ade ta bir gezintiye, bir yolculuğa çıkarıyor okuru.
Bestecilerini herkese ‘pazarlayabil
mek’ için müzik bilgisinin yanı sıra ede
biyat yetisine, romanın olanaklarına da başvurmuş İlyasoğlu. O kur bestecilerin yaşamöykülerini izlerken onlarla birlik te Paris’i, Viyana’yı, Prag'ı geziyor; dö nemin müziğini, edebiyatını, resmini ta kip edebiliyor. Cemal Reşit Rey’in ba yan hayranlan, dönemin toplumsa! ge lişmeleri. kadınlann konserlere gider ken neler giydikleri, saçlarını nereye yaptırdıkları, konserler öncesinde ve sonrasında neler yenilip neler içildiği, Ne- cil Kâzım’m yemek düşkünlüğü, hazır ladığı sofralar hatta yemek tarifleri ki taplardaki renkli ayrıntılardan birkaçı yalnızca.
Kitaplar iki CD ile zenginleşiyor
Cemal Reşit Rey ve Necil Kâzım Ak- ses biyografilerinin ardından pek çok müzik meraklısı İlyasoğlu'nun Türk Beş- ieri’nın biyografilerini tamamlamasını bekliyor, ancak İlyasoğlu’nun bu işe baş larken amacı Türk Beşleri'ni tamamla mak değil bir üçleme yazmaktı. Cemal Reşit Rey ile İstanbul’u, İstanbul’un sa nat merkezi haline dönüşmesini anlatı yor yazar. Necil Kâzım Akses ile de An kara'nın müzik başkenti oluşunu akta rıyor. İlyasoğlu önümüzdeki günlerde kaleme alacağı İlhan Lsmanbaş biyog rafisiyle de ‘Türk müziğinin globalleş
mesi’ temasını işleyecek.
İlyasoğlu. Cemal Reşit Rey ve Necil Kâzım Akses’in yaşadıkları şehirler üze rindeki etkilerine değinirken her iki bes tecinin de İstanbul ve Ankara’nın kül tür yaşamının biçimlenmesinde önemli rolleri olduğunu belirtiyor: “Cemal Re
şit Rey İstanbulluların konsere gitme alış kanlığı kazanmasında önemli bir rol oy nadı. Evlerde dinlenen konserlerin dı şında bilet alıp salonlarda konsere gitme alışkanlığını kazandı insanlar. Konserva- tuvarı kuran. Devlet Opera ve Balesi’nin ilk müdürü olan Necil Kâzım'ın da An kara üzerinde büyük etkileri oldu elbet te.” Öte yandan bu şablon içinde Adnan Saygun'un ve bugüne dek hiç işlenme
miş olan ve devlet sanatçılığı alamadan aramızdan aynlan Haşan Ferit Alnar’m
da mutlaka kitap haline getirilmesi ge rektiğini düşünüyor İlyasoğlu.
Her iki kitapla birlikte bestecilerin kendi seslerini ve yapıtlarını içeren iki CD sunuluyor okurlara. İlyasoğlu CD ’ler sayesinde kitapların etkisinin arttığına ve yeni işlevler kazandığına değiniyor: “Bes
tecilerin kendi seslerini içeren ilk CD'ler sayesinde bir yandan yitip gidecek olan bu sesler ölümsüz kılınıyor, öte yandan da söyleşilerde kendilerinin neleri önem sediği, vurguladığı anlaşılıyor. Bu sanat
çıların müzikleri kadar kendi sesleri, mü zikleri üzerine kendi söyledikleri şey ler de önemli. Söy leşilerde asıl vurgular çı kıyor ortaya. İkinci CD’ler sayesinde ise yapıtları da takip edebiliyor okur. Yazım aşamasının yanı sıra bu CD'lerin hazır lanması da çok vakit aldı. Gerek söyleşi ler gerekse parçalar çok titiz bir değer lendirmenin sonunda elendi. Bütün bu kayıtlar arasında benim için en önemli olan Cemal Reşit Rey’in kendi piyano ça lışının kaydı. Bir gün bir öğrencisi ders
sırasında habersiz olarak amatör bir ka yıt aletiyle kaydetmiş. Böylelikle bu eşsiz yorum da zamanın içinde hapsedilmiş ol du.”
Okur her iki bestecinin yaşamöykü- sünü izlerken cumhuriyetin ilk yıllarının coşkusu içinde buluyor kendisini. Öte yandan Cemal Reşit Rey ve Necil Kâ zım A kses’in yaşam biçimleri arasında ki farklar İlyasoğlu’nun yaklaşımını ve üslubunu da etkilemiş. Necil Kâzım Tn yaşıyor olması, ailesinin, özellikle de oğlunun arşivler konusunda çok titiz davranmış olması llyasoğlunun bu biyog rafiyi yarı sürede bitirmesini sağlamış.
‘Tanrının şanslı bir kulu’ olarak nitele
diği 90 yaşındaki Akses’in biyografi sinde bestecinin ruhundan kaynaklanan çocuksu bir neşe hâkim. Cemal Reşit Rey biyografisinde ise bestecinin şaşaa lı konak yaşamının ardından bir apart man dairesinde ölmesinin neden oldu ğu bir hüzün sarıyor okuru.
Çağdaş Türk müziği gerçeği
Önümüzdeki günlerde de ‘ÇağdaşTürk
Bestecileri’ adlı yapıtını okurla buluştura
cak olan İlyasoğlu bugün çağdaş Türk müziğinin de çağdaş Türk resmi ve çağ daş T ürk edebiyatı kadar bir gerçek oldu ğu görüşünün savaşını veriyor. Yazarın tek isteği çağdaş Türk bestecilerinin bü tün parçalarının çalınması ve plak haline getirilmesi. Besteciler hakkında belgeler toplayarak kaynak niteliğinde kitaplar oluşturmasına karşın müziğin öncelikle sesiyle tanıtılması gerektiğini savunuyor. Türkiye’de bir çoksesli müzik müzesi ku rulması için de mücadele veren llyasoğ- lu eline geçen her fırsatta çağdaş Türk bestecileriyle ilgili bütün belgeleri arşiv- liyor. Kendisini en çok mutlandıran konu ise hâlâ “Müzik mi musiki mi” tartışma larının sürdüğü günümüzde çoksesli mü ziğin kalıcılığı için çalışıyor olmak ve yaptığı işlerin zaman zaman referans ola rak işe yaraması.
‘Zaman İçinde Müzik’ ve ‘Müziğin Ka natlarında Söyleşiler’adlı kitaplarının ye
ni baskıları çıkacak olan ilyasoğlu, Cum huriyetin 75. yılı kutlamaları kapsamın da çağdaş Türk müziğinin tanıtımı için yurtiçi veyurtdışmda vereceği konferans ların yanı sıra Zehra Yıldız ve İlhan Us- manbaş biyografilerini de tamamlayacak.
