194 http://www.millifolklor.com
EKLER N G L D L *
Secret Language of Flowers D . Dr. Ne lihan KO KESK N**
Z
Gi lemek e gi lenmek i in ara lan b n n emler gi li dil olarak adland r lm r. T rk dil e k l r arihine bak ld nda bir ok gi li dilin k llan ld g r lmek edir. Kala c Dili, Dilce/Erkile e/Var anca, Tberce e Isl k Dili b g n T rki e de a a an gi li dillerdir. Osmanl opl m nda ise bi kiler, i ekler, me e-ler, seb ee-ler, k ma par alar e renkler gibi pek ok ns r kad n e erkekler aras nda ile i imi sa la an gi li bir dil olarak k llan lm r. Bilindi i kadar la ilk olarak Frans sefirinin sekre eri D Vigna ; 1688 de a d Le Secr taire Turc adl eserinde, 179 ns r n anlamlar n ermi e selam dili olarak b gi li dilden bahse -mi ir. Ondan bir l sonra 1718 l nda Lad Mar Wor le Mon ag , bir mek b nda 17 rnek ererek b nesne dilini s kon s e mi ir. 1809 l nda ise Joseph von Hammer-P rgs all haremdeki kad nlardan derle-di i bir lis e i a mlam , 1811 l nda ise b lis e e bir ak m ila elerde b l nm r. Hemen hemen a n amanlarda, 1814 e a lma a ba lanan e 1819 l nda amamlanan D Ba D a nda Goe he, k lar n allar na dok d klar i ek mo ifleri ile bir a k dili ol rd klar n belir ir. 1886 arihli di er bir lis e ise Zs sa Kas k e Cemil rk araf ndan bir bildiri ile an lm r. Yine a n la ai Der M amm - Zen-P re Bir derlere Her B r L m Olan Ma n lard r Ki Vak ile Her Biri Bin G r Eder ba l kl ba ka bir lis e de G l in Edi h Ambros araf ndan Kas k e Hammer in lis eleri le kar la r larak a mlanm r. B lis elerde i ekler nemli bir er ar e mek edir. 20. la gelindi inde A an de Mehmed S le m n, Fras ca bir eserden erc me ederek L - E ve Hasan Bahri de Le e- E adlar la i eklerin n planda old ben er lis eler a mlam lard r. Le e- E , Hasan Bahri nin kad nlar i in kaleme ald / erc me e i i e 1919 l nda a mlanm bak m e g rg k rallar ki ab olan Kad a a Ma Pe be K a n i inde bir b l m olarak er al r. Le e- E da i ek, bi ki, o , me eli/me esi a a olmak ere oplam 179 farkl re er erilmi ir. Le e-i E da, i eklerin a k e haberle me as as old e de kad n ile erkek aras nda gi li bir ile i im sa lad erinde d r lm r. Her bir i ek, bi ki, o , me eli/me esi a a r -n -n a-nlam -n ere-n Bahri, b a-nlamlar -n kad -nlar e erkekler araf -nda-n bili-nmesi gerek i i-ni-n al -n -nemle
i mi ir. Le e- E , ad ge en ns rlar e onlara a fedilen anlamlar sebebi le s kon s lis elerden a r l r. L - E ve Le e- E a kadar i ek adlar na (g s eren) kar l k olan anlamlar (g s erilen) ine i ek adlar la g l/k l rne inde old gibi k fi eli kelimeler ile bi mek edir. L - E ve Le e- E da b ekilde bir anlamland rma ok r. B makalede gi li diller ile ilgili bir giri en sonra, lis elerde i eklere erilen anlamlar ablolarla kar la r lm , Le e- E n e iri a s erilerek, i eklerin gi li dili erinde de er-lendirmede b l n lm r.
Anahtar Kelimeler
i ek, i eklerin gizli dili, selam dili, Hasan Bahri, Leh e-i E h r. ABSTRACT
All methods, which are created for keeping something secret or for being kept secret, have been called secret language. When the history of the Turkish language and culture are taken into consideration, then it is observed that many secret languages were used. The Ka a c (Tinsmith) Language, Dilce (Dis-course)/E e e/Va a ca (slang spoken by people from Erkilet) and the I (Whisled) Languages are the secret languages existing in Turkey today. Whereas, in the Ottoman society, many elements, such as plants, flowers, fruits, vegetables, pieces of fabric and colors were used as a secret language, which provided commu-nication between women and men. As far as it is known, Du Vignau, the secretary of the French Ambassador, men ioned his secre lang age as he gree ing lang age and ga e he meanings of 179 elements in the work titled Le Secr taire Turc (The Turkish Secretary), written in 1688. In the subsequent century, in 1718, Lady Mary Wortley Montagu, discussed this subject language by giving 17 examples in a letter. Whereas, in 1809 Joseph von Hammer-Purgstall published a list compiled from the women in the harem and made some additions to this list in 1811. At almost the same time, Johann Wolfgang von Goethe, who started to write the West-Eastern Divan in 1814 and completed it in 1819, stated that the floral motifs woven into the shawls of girls * Geli arihi: 22 Ekim 2017 - Kabul tarihi: 7 E l l 2020
Ko Keskin, Neslihan. i eklerin Gi li Dili M F 127 (G 2020): 194-208
** Ankara Hac Ba ram Veli ni ersi esi, Edebi a Fak l esi, T rk Dili e Edebi a B l m , Ankara/ T rki e, neslihan.koc@hbv.edu.tr, ORCID ID:0000-0003-3014-4630.
Mi F k , 2020, Y 32, Ci 16, Sa 127
composed a language of love. Whereas, another list dated 1886 was made known in a paper by Zsuzsa Kasuk and Cemil rk. In addi ion, belonging o he same cen r as ano her lis i h he i le of De M a Zen-P e B de e e He B L O a Ma a d K Va e He B B G Ede ha as p b-lished b G l in Edi h Ambros b comparing i i h he lis s b Kas k and on Hammer-Purgstall. Flowers display an important place in these lists. When the en ie h cen r as reached, A an de Mehmed S le m n published L - E (The Language of Flowers) by translating from a French work and Hasan Bahri pub-lished similar lists in which flowers were in the forefront with the title of Le e- E (The Dialect of Flowers). The Le e- E was included as a section in the book Kad a a Ma Pe be K a (The Pink Book Especially for Women), which was a book of self-care and rules of etiquette published in 1919 and that was written/translated for women by Hasan Bahri. In the Le e- E were included a total of 179 different types, led by flowers, plants, herbs and fruit/fruitless trees. Furthermore, in the Le e it was dwelled upon that flowers are a means of lo e and comm nica ions and ha he provided a secret communication between women and men. Bahari, who gave the meaning of every flower, plant, herb and fruit/fruitless tree types, emphasized with importance that these meanings should be known by women and men. The Le e- E is separated from the subject lists due to the previously mentioned elements and the meanings attributed to them. As much as the L - E and Le e- E , the names of the flowers (indicative), the meanings that are equivalent (shown) also finish with rhyming words, such as in the example of / with the flower names. There is no explanation in this manner in the L - E and Le e- E . In this article, after an introduction related to secret languages, the meaning given to flowers in the lists have been compared and by giving the written translation of the Le e- E , evaluations have been made on the secret language of flowers.
Key Words
Flower, secret language of flowers, greeting language, Hasan Bahri, Leh e-i E h r. Gizli Diller
Gi lemek e gi lenmek i in ara lan b n n emler gi li dil olarak adland r lm -r. Argo, jargon, a d , a d olarak farkl ekillerde adland r lan (Demir 2002:
422) gi li dillerin or a a k na bak ld nda farkl e kenlerin s kon s old s le-mek m mk nd r. Ne a kan; Gi li Dil Olarak Argon n Fonksi on erine ba -l k-l a s nda gi -li di-l-lerin eme-l fonksi on-lar n I. Gi -li-lik (s gi leme, icar s rr gi -leme, inan s rlar n gi -leme, m s ehcenli i gi leme) II) Gr p kimli i ol rma III)
en i IV) E lence V) Sana e edebi a VI) A k r l k VII) lgi i e dikka i ekme olarak gr pland rm r. T rk dili arihine bak ld nda gi li dillerin ne i gilerle a r lmadan b elliklerin bir e a birka n a d g r lmek edir ( kan 2002: 23-30). kan n as-nifi erinden d n ld nde gi li dillerin bahsedilen elliklerini a an e ilk olarak Ahme Cafero l araf ndan B rd r e M la da espi edilen Ka a c /Pa ec D ok dikka ekicidir. Ba ka relerden kala c l k apmak i in M la a gelen kala c lar; m erilerinin an nda icar kon lar a k a kon mak an ka nmak, ka an lan paran n emni e li olarak saklanabilmesi, mik ar n n anla lmamas e bir ak m k f r sa labile-cek s e de imlerin, abanc bir e redeki m eri araf ndan anla lmas n n, onlar n meslek sa g nl klar na g lge d rece i endi esi le b dili k llanmak ad rlar (Akar 2008:38). Erkile er ileri nin D ce/E e e/Va a ca ekillerinde adland r lan gi li
dili de kor nma ih i ac n n ne icesi olarak do m r. Ge ici esnafl meslek h line ge-iren Erkile ler, b gi li dili gi ikleri erlerde al eri esnas nda mal n fi a n n kselip al ald n m eri e hisse irmeden birbirlerine bildirmek i in k llanm lard r (Cafe-ro l 1952: 332; kan 1991: 295). Ba ka bir gi li dil ise Ale i e Bek a i k l r nde ol m r. Kelime e de imlerden ol an b k l re ai erminoloji, gr p kimli i ol
-rmada nem ar e mek edir (G n en 2008: 135-157). Ge gel Y r kleri e K r ehir Ab-dallar da Teberce ad la an lan gi li dili k llanmak ad rlar (Sar ka a 2004: 243-278). Anadol da bir ok airi e kilemi olan Fa l llah H r f e akip ilerinin k lland klar harf simgecili i sadece H r filere has gi li bir ile i im sis emine i are e mek edir. B na
Mi F k , 2020, Y 32, Ci 16, Sa 127
196 http://www.millifolklor.com
rnek olarak mer Feri Kam n H f M f nda H . dem dal, H . Ha ise erine edde kon lm a ile ifrelenmi ir (Di erleri i in bk . Ko -Keskin-Can 2018: 489-596). Bir ifre alfabesi olan remil e ebced de gi li diller kapsam nda de erlendirilebilir. Remil fal nda k m n erine kon lan nok a e i giler, aln ca erbab n n bildi i, ekil-lerine g re ol ml e a ol ms anlamlar gi lemek edirler. Ben er ekilde ebced hesab da el bir ifre alfabesidir. B alfabe e g re 2468 ile ifrelenen Bed h mek plar n erine a lan bir ls md r (Ona 1996:136). T rklerin inan d n as n n bir d nemini ol ran e b g n ellikle Sibir a da de am eden amanl k inanc nda, aman n belli seanslar n ger ekle irilmesi i in r hlarla ile i im k r lmas nda k llan lan gi li dili bil-mesi gerek i i kab l edilir. el g lere sahip old d n len amanlar n k lland klar gizli dil, genellikle ya hay anlar n dilleri a da onlar n seslerini akli en ibare ir. B nedenle, bir amanda b l nmas gereken en nemli elliklerden biri ha an seslerini akli e me e ene ine sahip ol r (Eliade 1999:123124; ahin 2008:12). H . S le -man a k dili re ilmi ir (Neml 27/16). E li a elebi de arkada lar la el ile i im k rmak i in k dilini k llanm r: C c mlece ocoldaca lacar c m sicilacah lacanac p aca lacans ncalarar a n c mle olda lar m sil hlan p a lans nlar. (E li a elebi 2002: 2/218). Mutasa f airlerin a hi elerinde e sembolik anla m k lland klar iirlerinde k dili k lland klar g r lmek edir ( ahin 2008 den: 17).
B gi li diller ile birlik e; bi kiler, i ekler, me eler, seb eler, k ma par alar e renkler gibi pek ok ns r n k llan ld kad n e erkek aras nda gi li bir dil ol ran lis eler de gi li dil kapsam na girmek edir. 17. ldan i ibaren rneklerine ras lanan Joseph von Hammer-P rgs all, Zs sa Kas k e G l in Edi h Ambros araf ndan a m-lanan listelere ek olarak b a da, D Vigna n n bilinme en Ka alo e Hasan Bahri nin Le e- E i eklere klenen anlamlar a s ndan nceki lis elerle birlik e incelenmi ir.
i ek Gi li Dili e en Li ele
Tespi edilebildi i kadar la i ek gi li dilini i eren al lis e espi edilmi ir. B n-lardan ilki Fransa el isinin sekre eri D Vigna a ai ir. D Vigna , 1688 l nda Os-manl opl m hakk nda a d Sec a e T c adl eserinde, T rkler aras nda a k n
ifadesinde k llan lan i ek, me e, a a , k ma e renkler gibi ns rlardan selam dili olarak bahseder (s.6-7). K k bir abloda ma i (m il old m), erik (eridik), noh d (der-dinden old m b h d (ken(der-dinden ge mi )), eker (seni can m eker), d a ac (ba m n ilac ), karanfil (karanfilsin karar n ok, ben seni ok an se erim, me er senin haberin ok) ns rlar na ai anlamlar erir. Ki ab n 159-187. sa falar aras nda erilen
Kata-log da ise i ekler en ba a olmak ere me eler, bi kiler, k r emi ler e k ma
par-alar n n anlamlar lis elenir. D Vigna n n lis esindeki i ekler e anlamlar a a daki abloda g s erilmi ir:
g e en ( i ek ad ) g e ilen (gizli dil ifadesi)
ambrette Kar m dakine ikimi in de a n d g larda old m hisse irir
e bana s ledi ini e i as ip e i imi bildiririm.
anemon Si e her e i haber eri or m.
a n safa Hi bir e i in lme in.
bir g l e a apra S rekli a l or m e si e g a lar mla dalga ge i ors n .
Mi F k , 2020, Y 32, Ci 16, Sa 127
karanfil sap Si bir i ek e benzeri olmayan bir g elsini . U n amand r sizi se i or m. Si e s leme e cesare im ok.
lale Bana ek irdi ini cefalar nden i ne iplik old m.
menek e Beni se , beni ok a.
nergis Her kar la mada si in k leni old m kan la aca m.
papatya A s k olmak la m.
por akal i e i Si in sadaka si li ini nden g enim a ald .
s mb l Dikka edin! Tanr si i aln ca benim i in diledi ini k l klerden dola ce aland r r. Tanr n n, benim i in diledi ini i i ni e lerden dola si i d llendirmesini dilerim.
s mb l eber Ne kadar ac ekersek e kleri o kadar i i adaca . asemin i e i e a
apra Size yemin ederim.
zambak Si in i in si in de ahi olaca n e ler apaca m.
Tablo 1. D Vigna n n Ka a nda i ekler e gi li dil ifadeleri.1
D Vigna dan am bir l sonra Lad Mar Wor hle Mon ag ; 16 Mar 1718 arihli mek b nda on edi rnek ererek b gi li ile i im sis eminden a k mek b olarak bahse mi ir. B mek b kendisinden ad erilme en bir le di is emi ir.
Mon-ag , k i inde bir kese, on n i inde de ns rlar e anlamlar n a d k ile geminin kap an na eslim e mi ir. rneklerin i erisinde karanfil, f l (f l a) e g l olmak ere i ek de er almak ad r. B mek b kendisinden bir le di is emi ir. Mon-ag n n rnekleri ekildedir (Lad Mon Mon-ag 2004:100-101):
g e en ( i ek ad ) g e ilen (gizli dil ifadesi)
ful (fulya) derdime derman bul
g l ben a lar m sen g l
karanfil karanfilsin karar n ok
gonca g ls n mar n ok ben seni ok and r se dim senin benden haberin yok
Tablo 2. Lad Wor hle Mon ag n n mek b ndaki i ekler e gi li dil ifadeleri. Mon ag , lis eden sonra ekilde bir or mda da b l nm r: G rd n gibi mek p man m a lm . Si i emin ederim ki bi im mek plardaki m kemmel ifade-lerle k asland nda kelimelerin se iminde b k bir ha al g c ar. Zannederim T rk-lerde b ama la a lm binlerce iir ard r. Onlarda hi bir renk, i ek, o , me e, bi ki,
ak l a a da ok r ki el bir m sra olmas n. B lelikle parmaklar n a m rekkep b la madan birileri le m naka a e si em edebili or a da a k, dos l k, ne ake e a haber mek b g nderebili ors n . (Mon ag 2004:113). Mon ag dan nce, 1694 l nda, Frans arih i Jean D mon da bir par a k da sar lm p i eren bir a k mek b ndan bahse mi ir. (Good den 2010: 331)
Mon ag den sonra 1809 l nda 106 rnekle (P rs g ll 1809: 3242) e 1811 -l nda ise b na ap -lan 42 i-la e ( i ek, me e, k ma , de er-li a , her r e a b.) i-le
haremin dili ba l nda Joseph on Hammer-P rgs all araf ndan a mlanm r.
Ham-mer b nlar harem kad nlar aras ndan derlemi ir. Ona g re b gi li dil; e lence e a kad nlar aras ili kilerde k llan lmak ere ine kad nlar araf ndan ica edilmi ir (P rs -gull 1811:206-209). E. Rac ski nin Leh dili ile 1814 e (1825 e Almanca erc mesi)
Mi F k , 2020, Y 32, Ci 16, Sa 127
198 http://www.millifolklor.com
e Joseph H er in 1851 de or a a ko d klar lis eler, Hammer in ila esindeki 42 rne i i ermek edir (Ambros an 2007:106-122). Hammer in lis esi a r ca m le Der Selam
Des Orients adl eserde de er alm r (S manski 1841: 86-97). Lis edeki i ekler e
gi li dil ifadeleri ekildedir:
g e en ( i ek ad ) g e ilen (gizli dil ifadesi)
amber dosttan bana ver bir haber
ful derdime derman bul
g l derdinden old m k l
ben a lar m sen g l
karanfil karanfilsin karar n ok
gonca g ls n mar n ok ben seni ok an se dim senin bundan haberin yok
s mb l ikimi b lb l
ben a lar m sen g l
yasemi[n] sen sev beni, ben de seni
zambak pe im sen bak
Tablo 3. Joseph Von Hammer-P rs g ll n lis esindeki i ekler e gi li dil ifadeleri. Hammer in lis esi a mland k an sonra ona ok ak n bir arih e Goe he, 1814 -l nda a ma a ba -lad e 1819 -l nda amam-lad D Ba D a nda allara i le-nen i ek mo ifleri le a d me dana ge irildi ini ekilde s ler:
k zlar allar zerine dokuduklar nak lar ve i ek motifleriyle sevgililerine me-sajlar verirler. Sevgili bu motiflerle, i eklerle verilmek istenen meme-sajlar anlar ve bunlara iirlerinde cevaplar verir. Bu ekilde bir a k dili yarat lm olur. tiraflar, vedala malar, bulu malar i eklerin sembolik diliyle ifade edilerek, a k ve hasrete
i eklerin rengini ve kokusunu ta rlar (Goethe 2009: 334).
Daha sonra ise Zs ssa Kak k, S he l n er in S le mani e K phanesi ne ba -lad m ellifi bilinme en e 1886 l nda Koska da ( s anb l) a lm L - E
adl eseri an m r. 36 sa fadan ol an eserde 218 ns r ( a da rehber kelime olarak ifade edilen b ns rlar i ek, me e, e a, i ecek, i eceklerden ol r) e onlara eri-len 357 anlam ( a da ce ap denilmi ir) b l nmak ad r. Uns rlar, son harfleri dikka e al narak -Osmanl T rk esi alfabesine g re- sa fan n sa nda rehber kelimeler, sol nda ise ce aplar olmak ere lis elenmi ir. Rehber kelime e erilen ce aplar n sa s birden be e kadar de i mek edir. Rehber kelimenin an na ba en sa lar da eklenmi ir. Lis e-deki i ekler e gi li dil ifadeleri a a daki abloda g s erilmi ir:
g e en ( i ek ad ) g e ilen (gizli dil ifadesi)
benef e rini ko da beni oh a
rinden ge beni ok a n dim ol e i in i e
ci anper emi imdi ard r b g nl m n merhemi
r ah iki g n l bir ol rsa a rama padi ah
karanfil kadrimi bil
karanfil, b l mam old g
karanfil, yedi a k n beni edi
Mi F k , 2020, Y 32, Ci 16, Sa 127
a k nla girdim b h le
g n l b le giderse meskenim marhane
leylak ne gezersin aylak aylak
mer enc ben co m sen de co
nergis/z re imi deldini
o ral m di -be-diz s le elim
-be-s nb l se me sen de me g l
yasemin meclislerde medhin ge er kimdir s ad n senin
sabredelim efendim sen benimsin ben senin ne kadar edersen yemin ben olamam senden emin
zambak ben pe im sen bak
Tablo 4. Zs ssa Kak k n lis esindeki i ekler e gi li dil ifadeleri.
G l in Edi h Ambros ise smail Er nsal n kendisine erdi i 18. la ai Der
M a - Ze -P e M a - Ze -P e B de e e He B L O a Ma a
-d K Va e He B B G Ede ba l kl 87 g s eren (rehber kelime) e 122 g
s-erilen (ce ap) i eren ba ka bir lis e a mlam hem de Mon ag n n mek b ndaki n-s rlar ile Hammer e Kak k n lin-s elerini de b lin-s e ile kar la rm r (Ambros 2007:106-122). De M a - Ze -P e deki ns rlar nceki lis elerle ben er i
erik-edir. Lis edeki i ekler e gi li dil ifadeleri ekildedir: g e en ( i ek ad ) g e ilen (gizli dil ifadesi)
benef e al beni di inde oh a
g l s neme ol b lb l
karanfil derdine d old m h lim bil
lale sen kod n bi i b h le
lili ettin mi bize bu eli (ali (al: hile?))
nergis severim seni hergiz
s nb l ben a la am sen g l
Tablo 5. De M a - Ze - e deki i ekler e gi li dil ifadeleri.
Lis elerden bir l sonra, Ahmed Rasim in 1958 l nda bas lm Ha a c fe adl roman nda kar daki lis elerdeki gibi k fi e e ba l i ek gi li dili -menek e: n dim ol e i in i e- k llan ld espi edilmi ir ( g l 2018: 573).
Hakk nda kar da bilgi erilen b d r lis eden sonra, 20. lda A n de Meh-med S le m n e Hasan Bahri araf ndan L - E ve Le e- E adlar la i e-in neme-ini belir en birer giri e sadece bi ki, i ek, me eli e me esi a a rleri ve gizli dil ifadelerini i eren lis eler a mlanm r. L - E , A n de Mehmed S le man araf ndan aile ki apl nda b l nan Frans ca bir eserden erc me edilmi ir-eser e a ar ad belir ilmeden- e b adla 1911 l nda a mlanm r. A n de, eseri
erc me sebebini merak e e lence olarak belir mi ir. i e in, kad n e erkek aras nda d g lar n anla m nda nemli bir rol s lendi ini ifade eden A n de, L - E
ani i ek gi li dilinin A r pal lara T rklerden ge i ini s lemi ir. Eserde, Aksi n ve Mehmed in a klar n i ekler ile dile ge irmelerini anla an bir hik e e de er eril-mi ir (Ha ini 2018:7, 17-18). B hik ede Mehmed, Aksi n e kenger apraklar ile
ge-Mi F k , 2020, Y 32, Ci 16, Sa 127
200 http://www.millifolklor.com
lir. Aksi n ise mersin a ac ndan bir dal ile s sen k k nden birka dal Mehmed e a-r. B ise A k m n samimi e inden emin ol n demek ir. L - E da 300 e a-k n r e anlam erilmi ir:
Tespi edilebildi i kadar la i ek gi li dilini i eren son liste Le e- E d r. B lis e, Hasan Bahri nin kad nlar i in a d e 1919 da l nda bas lm olan bak m e g rg k rallar ki ab Kad a a Ma Pe be K a n 56-67. sa falar aras nda er almak ad r. B b l m n a r bas m da ard r. Ki ab n a ar Hasan Bahri hakk nda s -n rl bilgi e sahibi . E a e e adl eseri-ne g re a ar, M s r Hidi li i -ne di-nde polis m fe i i, M hendishane e B rhan Terakki de Frans ca re menli i g re lerinde b -l nm r. Ya ar n; A ad K D e , Centilmen, E a e e , d a M
abe-releri, Kad Af E e S a, Na a Se da a , Nisvan- Za fe,
Ta a ede d a ve Te ef a M a a a adl eserleri de ard r.
Resim 1 ve 2: Kad a a Ma Pe be K a n Kapak Sa falar
Hasan Bahri, A n de ile ben er olarak ncelikle i eklerin nemini rg la an bir giri le ki ap b l m ne ba lam r. S kon s giri e i ekler ile ilgili olarak erinde d r lmas gereken birka nemli h s sa dikka ekmek fa dal olacak r: Ya ar m
ha-aba i ek erme i g rg k rallar i erisinde de erlendirir. i eklerde pek ok s r gi li-dir; b sebeple i ek rleri, erilecek makam e maksada g re de i iklik g s ermek edir.
i ekler a k as as d r. Se ilen e koklanan i e in sahibi, o dakikada kad n n kalbin-dedir. i eklerden elde edilen g el kok lar n k llan m n da pk i ekler gibi en g serilmesi gereken ba ka bir kon d r. Bahri, b giri i erkeklere hi aben a d n hisse -irmek edir faka onlar i in kaleme ald g rg e bak m k rallar ki ab Centilmen de
i eklerle ilgili herhangi bir bahse er ermemi ir.
B giri en sonra, Le e- E ba l al nda i ek, bi ki, o , me eli e me esi a a rleri (179 ns r) e anlamlar n n er ald alfabe ik olma an bir lis e erilmi ir.
Le e- E da be /be erparmak o (2), an i e i (2), ci anper emi (2), f l a (2), g l
Mi F k , 2020, Y 32, Ci 16, Sa 127
(5), mina (2), nil fer (2), papa a (4), ef ali (2), asemin (2) eserde r e/ e a renkle-ri le ekrar edilmi ir. Lis edeki kenger apra , ka k ran, farek la , k r k k gibi pek
ok r n emin edilmesi e m ha aba s n lmas g g r nmek edir.
Hasan Bahri nin Te ef a M a a a ve N - Za fe adl eserlerinde de bu listenin
daha basi ekilleri er alm r. Le e- E ; L - E a i eklere erilen anlamlar bak m ndan old k a ben emek edir faka A n de Mehmed S le man n erc mesi daha de a l d r, lis esi ok daha engindir faka m ercim i eklerin g rg k rallar a -s ndan nemine de inmemi ir. Le e- E n i inde bir b l m olarak b l nd
Ka-d a a Ma Pe be K a , a r n l incelendi inde Frans ca bir eserden/eserlerden
erc me edildi i/derlenerek a ld d ncesi k e lenmek edir. Kad a a Ma
Pembe Kitap ve Centilmen; k l rel, sos al, ekonomik e poli ik nleri le de i en, eni
bir kimlik ka anan M sl man Osmanl kad n e erke inin d nemin modas na nas l a ak d racaklar kon s nda birer rehber olarak ha rlanm r. M areke d neminde el-likle kad nlar n eni bir kimlik ara na girdikleri, Pembe Ki ap ile birlik e Fir e ,
Han m , nci , Kad nlar D n as , Resimli A , S s , T rk Kad n gibi s reli a nlardaki a lardan i lenebilmek edir. B kimlik ara n n nedenleri aras nda sa
a-n ara sos al d n m, si asi merke in Ankara a ka mas , padi ah n e s anb l h k me inin i gal sonras g s d mesi gibi fak rler g s erilmi ir (Me inso 2014:239).
Seki l ara ile a mlana her iki lis enin ka na n n, i ek k l r a s ndan ok engin bir birikime sahip olan Frans ca eserler old , kar erilen bilgiler nda daha da a kl k ka anmak ad r. Jack Good , e e K D e Ba T
a-da e K a e e Se b adl eserinde 17 e 18. llarda Fransa da
i ek dili ile ilgili ki aplar n e iirlerin or a a k ile ilgili ekilde nemli espi lerde bulunur:
g l olarak i eklere ai bir dili a klama a giri en ki aplar, Napoleon Sa a -lar n n bi mesinin hemen ard ndan, bo anik eki eni ke iflere ilginin ksek ol-d , A r pa a Do dan bir ok eg o ik r n geldi i e ba a la mod e
no ea s alan nda olmak ere ken sel perakende pa ar n n h la b d bir amanda Paris e or a a k . B nlar n arka plan nda Fransa da i ek k l r n n geli mesi a mak a d (Good 2010: 332).
Good a r ca Frans ca engin bir i ek k l r bibli ograf as n da ok c ile pa la r. B nlar n i inde en dikka ekici e en ok erinde d r lan eser, 1819 l nda bas lm Charlo e de La To r n Le La a e De F e Le Se a de L e ir.
Le Langage Des Fleurs da D Vigna n n eserine g nderme ap larak selam dili nden
bahsedilmi , b ke halinde i ek g rselleri ile i eklerin anlamlar erilmi , Haf dan iir erc meleri ap lm r (To r 1819). Daha nce hakk nda bilgi erilen lis elerdeki or ak g s erenler e g s erilenlerin kar la rmas a a daki abloda ap lm r. Tablo incelendi inde A an de e Bahri nin eserlerinde i eklere erilen anlam/anlamlar n k fi eden ba ms , gelenek en farkl e de g s erilenlerin birbirine ben edi i g r lmek-tedir.
Mi F k , 2020, Y 32, Ci 16, Sa 127
202 http://www.millifolklor.com
listelerdeki ak g e-renler
nceki li ele deki g e ilenle
Lisân- Ezhâr’daki
g e ilenle
Lehçei Ezhâr daki g
-terilenler
benef e al beni di inde oh a rini ko da beni ok a n dim ol e i im i e
s fi e e kalp emi -li i
gi li a k, ilk se da, kal-bim si inledir , dos ane fikir
g l ola m kap nda k l
derdinden old m k l s neme ol gel b lb l
a k a e i, kalp af, a k emini, hasre e-ken a k, kibarl k, l f, nezaket, sadakatsizlik, idde li m habbe , sade-lik
karanfil derdine d old m halimi bil
kadrimi bil
e k, ga re
lale sen kodun beni bu hale
kodun beni bu hale a k nla girdim b hale g n l b le giderse meskenim marhane
ilan- a k a k ilan , g r r
lili/leylak ettin mi bize bu eli a k n ilk he ecan dos l k, gen lik nergis severim seni hergiz
re imi deldini o ral m di -be-diz s le elim
-be-ahme , me akka ,
a ap, d rap b r de , hod-bin, he a heves
s nb l ben a la m sen g l
ben a lar m sen g l ikimi b lb l
se me sen de me g l
oyun o n, se in
Tablo 6. Lis elerdeki or ak g s erenler e g s erilenlerinin kar la r lmas . De e lendi me
Osmanl opl m nda i ekler, me eler, i ecekler, k ma par alar , renkler gibi g nl k ha a a k llan lan pek ok ns r erinden gi li bir dil me dana ge irilmi ir.
Mi F k , 2020, Y 32, Ci 16, Sa 127
G nl k ha a a ok kola bir ekilde la labilen b nesnelere, adlar la k fi e ol ra-cak kelimelerle bi en e kodlama i erikli eni anlamlar ka and r lm r. Lad Mar Wor le Mon ag n n mek b ndan da anla ld ere mek p, boh a e a cep e a -ma a el eri li nesneler; kad n e erkek aras nda bir ok d g ak ar m n sa lam r.
Nesneler klendikleri eni anlamlar ile ile i imi ba la mak a daha farkl bir ifade ile kad n e erkek aras nda selamla ma sa lamak ad rlar. Selam kelimesinin l ga an-lam b e e e a b a a , e e e e e e tir. Bu anlam
do r l s nda selam dili olarak abanc a arlar araf ndan da s kon s edilen b ile i im sis eminin ol m nda e geli iminde es e ik bir ap dan i ade, Osmanl opl -m nda bir arada b l na-ma an kad n e erkeklerin birbirleri le raha ile i i-m k ra-ma-ma- ramama-lar e ken olm r. anki bilgilere g re nesne dilinin arl , 17. lda, D Vig-na n n Sec a e T c a erdi i Katalog ile or a a km r. B lis e ile 19. l ba -lar nda a lm di er lis eler i erisinde i eklerin de old e i eklere, i e in ad la k fi e ol ran kelimelerle bi en anlamlar erildi i g r lmek edir.
Lis elerde g s erenler ( i ekler) ile g s erilenler (gi li dil ifadeleri) aras nda meca a da al ili kiler k r lmam r. Sadece k fi e nlendirmesi s kon s d r. G l/s nb l rne inde old gibi b ili ki de i kenlik ar edebilmek edir. B d r m, a n k l rde olan kad n e erke in lis elerdeki g s erilenleri bilmesi gerek i ini g s erir. Lis eler s l k l rdeki mani, alanlama e bilmece rleri le de ili kilidir. D Vigna n n
Kata-ndaki ifadeler anlam e irisi old i in i e in ad la, erilen kar l n son keli-mesinin ses a s ndan p mad -yasemin e menek e i ekleri hari - hakk nda ne bir e s lenememek edir. Yaln eserin ba nda k k abloda a lan ma i (m il old m), erik (eridik), noh d (derdinden old m b h d (kendinden ge mi )), eker (seni can m eker), d a ac (ba m n ilac ), karanfil (karanfilsin karar n ok, ben seni ok an se erim, me er senin haberin ok) rneklerinde k fi e s kon s d r.
20. la gelindi inde ise A an de nin L - E h r e Hasan Bahri nin Le E ba l ile Frans ca eserlerden erc me ol la a mlad klar el olarak bi ki,
i ek, me eli/me esi a a rlerini i eren ben er lis eler, nceki llardaki lis e-lerin ama n le de am ni eli indedir. Ama olarak ben erlik a makla birlik e geni
elpa edeki ns rlar e ns rlara erilen anlamlar farkl l k g s ermek edir. nceki lis e-lerde i ekler bilindik e kola la labilirken, b iki lis ede nadir b l nan bi ki e i ek-ler de d hil edilmi ir. G s eren e g s erilenek-lerde k fi e ili kisi ok r. nceki lis eek-lere g re ahmin edilmesi or e i lenmi bir anlam sis emi L - E ve Le e- E da
er al r. Her iki eser de M areke d neminde a mlanm r. Hasan Bahri, Frans g rg k rallar n rnek almalar n is edi i Osmanl kad n e erke i i in, i ek g nderme o-l o-la eni e es e ik bir fo-l r o-le me dio-li or a a ko mak is emek edir. L - E ve
Le e- E s l k l re ai de ildir, a l d r.
Lis eler i erisinde G l in Edi h Ambros n a mlad lis e M a - Zen- e
b de e e e b a a a d a e e b b ede ba l n
a mak a, b gi li dilin erkekler araf ndan bilinmesi gerek i ine dikka ekmek edir.
Le e- E da da a n d r m rg lan r. Hammer ise derlemesindeki ns rlar n,
Mi F k , 2020, Y 32, Ci 16, Sa 127
204 http://www.millifolklor.com
NOTLAR
1. Ankara Hac Ba ram Veli ni ersi esi Edebi a Fak l-esi Frans Dili e Edebi a B l m re im esi Prof. Dr. A en Er e erc me i in e ekk r ederim. 2. Ba ashihler e eklemeler ap ld i in e iri a da a r bas m da dikka e al n-m r. Yah a Ha ini araf dan a na ha rlanan Lis E h r da Leh e-i E h r n
e iri a s erilmi ir. Ka-d nlara Mahs s Pembe Ki ap g r lmedi i i in a r bas m-daki .H.B. k sal mas n n a l m Ha ini araf ndan b -l namam r.
3. oplan erlerine 4. l slararas 5. ge erli 6. opl m k rallar 7. pro okol k rallar na 8. gere ince hareke e mek 9. hak e mek i in al mak 10. g rg k rallar 11. bilme, bili 12. gen lik e 13. al p erme k rallar 14. gereklidir 15. kalp emi li i 16. m habbe ba 17. beklenilmeyen 18. akalanm 19. s rlar 20. a a karmal d r 21. nas l is enirse 22. se ip 23. fark etmelidir 24. hakk la
25. anla lmas or ili kiler
26. i are e ikleri 27. idrak eden 28. aparcas na se me 29. ele ge irmek i in 30. a k 31. istememek 32. k e kileri 33. d nen, d n c 34. a k as as 35. se me ar
36. kad nlar n d nceleri 37. san
38. e i li kok lar 39. iltifat 40. meyvesiz
41. Me in, i inde bas ld eserde b c mleden i ibaren yer almak ad r.
42. esir al nda kalm r 43. ha a n anla lmas or
ger-ekleri
44. bilmek ve derinlemesine iler-lemektir
45. e lerin birbirine sadaka i 46. sana a d k nl k 47. kavga 48. emniyetsizlik 49. olg nla ma 50. kalp emi li i 51. makam d k nl 52. kucaklama 53. engeller 54. se in 55. alay 56. bo n e me 57. ba l l k 58. abalama 59. se gi ba 60. sonsuz sevgi 61. aparcas na se en 62. ilk a k
63. ilk a kane he ecanlar 64. sadakatsizlik 65. alaka kesmek 66. ili ki i kesme 67. iffetlilik 68. se dan n son 69. e klenme 70. ba 71. tedirginlik 72. sab r
73. A r bas mda 88 den 90 a ge-ilmi ir. 74. engel 75. s nl k 76. s n olma 77. ard m e me 78. hakaret etme 79. iltifat etme 80. ahmakl k 81. kalp sevinci 82. bo n e me 83. unutma
84. sad k olana arma an 85. so kl k 86. bencil 87. takdir etme 88. haysiyetli 89. de i im 90. galibiyet 91. samimi fikir 92. e i lilik
93. hor g rme, nime e nank rl k 94. incelik
95. sadakatsizlik 96. m ak huyluluk 97. karde e se gi 98. m k lleri kald rmak 99. ba l l k
100. son
KAYNAK A
Akar, Ali. Kala c Dili . K Ta de G D e e f e e . Ed . Emine G rso Naskali-Erdal ahin, s anb l: Pic s Ya nlar , 2008, 35-51.
Ambros, Edi h G l in. i ek Dili (Lisan- E har) e Osmanl Zenpareleri , e . er en de ici, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 2(4) (K 2007):106-122.
A an ade Mehmed S le man. Gizl L a (L - E ). Ha : Yah a Ha ini. Ankara: B en A Ya nlar , 2018.
Bahri, Hasan. A ad K D e . Ha . G ler Sernikli. Ankara: Od T rk Halkbilimi Topl l Ya nlar , 1979.
Cafero l , Ahme . Erkile er ilerinin Argos Dilce . EF T D e Edeb a De (IV/ 4), s an-bul:1952, 331- 344.
De la Tour, Charlote. Le La a e De F e Le Se a de L e ir. Le Langage Des Fleurs. Paris: 1819.
Mi F k , 2020, Y 32, Ci 16, Sa 127
Demir, N re in. T rki e de el Diller . Ye T e 43. T rkoloji e T rk Tarihi Ara rmalar el Sa s I, 2002: 422-428.
Du Vignau. Le Secr taire Turc. Paris: 1688.
Eliade, Mircae. a a . e . sme Birkan, s anb l: 1999, mge Ki abe i, 123-124. E li a elebi, Se a e, s anb l:1998, YKY.
Goethe, Johann Wolfrang von Goethe. D Ba D a . Terc me eden: Senail kan. s anb l: ken Ya-nlar , 2009.
Goody, Jack. e e K . e . Mehme Be ik i. s anb l: A r n Ya nlar , 2010.
G n en, Ahme . Ale i-Bek a i Terminolojisinde Gi li Dil . K Ta de G D e e f e e . Edt. Emine G rso Naskali-Erdal ahin, s anb l: Pic s Ya nlar , 2008, 135-157.
Hasan Bahri, Kad a a Ma Pe be K a . s anb l:1919
Kakuk, Zsuzsa-Cemil rk. Lisan- E har (1886) . Be inci Mille ler Aras T rkoloji Kongresi, s anb l, 23-28 E l l 1985, Teb e : I. T rk Dili ( s anb l ni ersi esi Edebi a Fak l esi). C. 1. 1985:149-156. Ko -Keskin, Neslihan-Can, B rhan. Feri Kam n H r f Mif h . Di anlar Aras nda Bir
m r Ahme Mermer Arma an . Ankara: Ak a Ya nlar , 2018, s.489-596.
Me inso , E. M. M areke D nemi s anb l nda Moda e Kad n 1918-1923. s anb l: Libra Ki ap l k e Ya nc l k, 2014.
Mon ag , Lad . Do Mek plar . e . M ra A ka Ergin , s anb l: g Ya nlar 2004. Onay, Ahmet Talat. Ma a e a . s anb l: MEB Ya nlar , 1996.
g l, Ka ahan. k n Mek p Yah Bir M nini Yoksa . e K ab . Ed . Emine Naskali G rso , s anb l: Derg h Ya nlar , 2018, 561-588.
kan, Ne a . Gi li Dil Olarak Argo n n Fonksi on erine . T K de A . Hollanda: 2002, 23-30.
Purgstall. Joseph Von-Hammer. S r le langage des fle rs . Fundgruben des Orients I. Wien: 1809, 32-42. Purgstall. Joseph Von-Hammer. Na ch rag m s mbolischen W r erb che der Hareme , ibid II, Wien:1811,
206-209.
Sar ka a, Mahm e Mahm Se feli. K r ehir Abdal/Teber Dili . T BAR XV (Bahar 2004) 243:278. Symanski, Johan Daniel. Der Selam Des Orients: oder, Die Sprache der Blumen. Berlin: 1841.
ahin, Erdal. K Dili . K Ta de G D e e f e e . Ed . Emine G rso Naskali-Erdal ahin, s anb l: Pic s Ya nlar , 2008, 11-34.
EK: Lehçe-i Ezhâr n e i i a 2
i ekler i in!
i ekleri bilelim, onlarla se diklerimi i rencide e me elim!
Kibar mahafiline3, b k aileler aras na dahil olabilmek i in be ne l-milel4 cari5 olan bir ak m ka aid-i i imai e6 ve me-rasim-i e rifa i e e7 i iba - hareke8 e mek nas l ar ri ise amam la arif e erbi eli asf na kesb-i istihkak9 e mek i in de adab- m a ere10 ve kavaid-i m himme-i ictimaiyeye vukuf11 s ras nda ha a da, a kda, ebabe de12 en m him rolleri o na an i eklerin de s l-i teatisini13 bilmek pek ehemmi e lidir. B mesele ancak irmi d r saa arf nda s nen solan i ekler gibi pek na ik ir. Dikka e i ina m s el emdir.14
nsanlar, ok kere i ek nden, se di ine nail e mes old gibi hassas bir kad na b n safi e -i kalb15 rab a-i muhabbetle16 g nderilen ine o i ekler nden in i ar edilme en17 ak be e d ar18 ol n r. Zira o i eklerde bir ok serair19 gi lidir, onlar inki af e irmelidir.20 Demek ol or ki i ekleri ke fe ma e a21 intihap edip22 g ndermemelidir.
i ekleri akdim edilecek makama e maksada g re efrike melidir.23 Dedi imi ech ile bi-hakk n24 arif e m a ere -i ga am ine25 ak f olanlar i eklerin ne i ek old n bilmeli e onlar n delale e ikleri26 maani i m drik27 b l nmal d r.
e b k k Le ei Ezhar m b pek na ik e bir oklar m ca hen me h l a ife i halledecek ir. Zine e m ce -hera ; ashab nca b k fedakarl klarla arand gibi se dal lar da kad nlar n peres i28 e ikleri i ekler sa esinde emin-i mu-affak e e mek i in29 i eklerle m haberenin k me ini b k k elmas ki ab m ok arak anla acaklard r. Af b r n ; kaba ve zerafetden ari bir ademin en adi bir salonda bile mazhar- il ifa olama aca bedihi30 iken m habbe e a k ol nda rp nan hassas kad n kalpleri kar s nda delale e di i mana i ibar la ga r- makb l e naho bir i e in celp edece i nefre ve ikrah31 do r dan do r a o i e i ele mas mane olarak akdim edene ait ve su-i esira 32 da ona racidir.33 Ayn- amanda i ek bir m a ass - a k r.34 Se ilen, koklanan bir i e in sahibi o dakikada kad n n kalbindedir. i eklerin h lasas ndan ba ka bir e i olma an ri a n s re -i in ihab35 b g n efkar- nis an36 o derece me g l edi or ki ba lar ac f r37 di erleri ar lar n a min edememek nden asabi ol orlar. Zira ri a da i ekler gibi manalara delale edi or.
Revayih-i muhtelife38 kad nlar n hangi s n f na mens p b l nd klar n an r or. Bak n i eklerin rolleri ne derece m him e nerelere kadar h k m n f edi or. Ra ihas e ekli ho olma an i eklere r - il ifa39 edilmiyor. Terbiye ve erafe den ari olanlardan da kimse ho lanm or e onlarla m nasebe e b l nmak le d rs n kimse ne bile bakm or. Ormanlarda semeresiz40 a a lar ne ise m hi -i i imaide de o insanlar le afe si e se imsi kal or. i ekleri bilelim!41 Onlarla se diklerimi i rencide e me elim. nki kad n her halde b h s s a erkek en daha i ade hassas, es eseli e daha fa la m -teessirdir.42 Cahili alimden efrik eden ilim marife old gibi kaba ademleri arif e erbi elilerden a ran da ne ake e
erafe e b gibi inceliklere e ga am - ha a i e e43 k f e r s h r.44
Mi F k , 2020, Y 32, Ci 16, Sa 127
206 http://www.millifolklor.com
No Esami-i Ezhar i ekle in Delale E digi Maani Telef nla M a aka ( .39-42) ve Nisvan- Za ife deki (s.72-74) Anlam
1 salk m i e i arafe , saf m habbe , ho -mi a
2 n mani e i e i efadarl k
3 misk otu saadet, sadakat-i zevciye45
4 pelin rap, h n e keder
5 kenger apra bedayi-perestlik46
6 ci anper emi Niza47
7 k r k k adem-i emniyet48
8 al a ac m ab kl k
9 sar sab r ac haber
10 horo ibi i muhabbet-i daimi, sadakat servet
11 ananas Tekemm l49
12 haseki k pesi cennet
13 melek otu ilham
14 be parmak o hulus- kalp50
15 zeravend ikbal-perestlik51 a l der-ag 52
16 ka k ran Mevani53
17 lan as T ak g n a .
18 iri o ka bedilmi m habbe
19 a r i e i kuvvetli sevda
20 a el a Se mekle mesr r m.
21 anason- in s ne sad k
22 onca apra g n l e lendirici
23 k na i e i sab rs l k, n
24 dulavrat otu san
25 filiskin otu kin
26 pelesenk ifa
27 g nd sefas naz, i ekarl k
28 gece sefas gizli sevda
29 b da servet
30 pe gamber i e i mahcubiyet sadakat
31 kartopu gurur
32 hodan metanet-i kalbiye
33 r bi e i e i Meserret54, istihza55
34 s p rge o inziva
35 s r dili yalan
36 im ir mukavemet, ciddiyet
37 Frenk inciri can s k c
38 famil a i e i azamet, sertlik
39 papa a i e i Mutavaat56
40 an i e i i eba l k, merb i e57
41 La in i egi so kl k, cehd58 idde li ar
42 erbin a ac c r e
43 kiraz terbiyeli
44 ka s i e i hissizlik
45 ek i m m la i e i e akk , mi
46 mantar i ima s l k
47 deve dikeni ser lik, serke lik
48 g rgen rakip
49 me e misafirperverlik
50 han meli m nasebe rab a, kde-i muhabbet59
51 hindiba aza kanaat
52 be a ha ha durgun kalp
53 sarma k bir buse-i muhabbet buse-i muhabbet
54 erik i e i bir vaat bir vaat
55 lale ilan- a k ilan- a k
56 ebbo ebedi g ellik letafet ve samimiyet-i ebedi
57 g n i e i son derece sevda muhabbet-i sermedi60
58 yasemin idde li ar , peres i kar61 ibtila ve meftuniyet-i -a kane
59 arla papa a i e i Beni se ecek misini ? Beni sevecek misiniz?
Mi F k , 2020, Y 32, Ci 16, Sa 127
61 Ce a ir menek esi ilk sevda muhabbet-i ibtidaiye62
62 inci i e i dostluk dostluk
63 gelincik i e i ema l idde li ar
64 beyaz leylak ilk ehe ca - a kane63 ilk eess r e rab- a k
65 sar f l a adem-i sadakat64 adem-i sadakat
66 be a karanfil i e i Si i ok an se i or m. Si i ok an beri se i or m.
67 beyaz fulya M habbe ime merhame edini . I raba - a k ma merhame edini .
68 la an a i e i b k m habbe e h rme b k bir m habbe
69 mina i e i h ane h ane , ri akarl k
70 adi menek e Kalbim si inledir. Daima si i d n or m, b n
kal-bim sizindir.
71 saman sap ka - alaka65 ka - m nasebe66
72 defne dal zafer
73 leylak dostuk, genclik
74 beyaz zambak safvet, pak-damenlik67
75 e in apra bar
76 sar akcivan h am- se da68
77 kan kurutan otu b , sihir
78 ful-i bahar i i ak69, rab a70
79 an i e i gevezelik
80 kara kafes l f
81 ks rgan Tacizlik71
82 k lc k sebat72
83 f nd k a ac bar ma, la ma
84 zaferan endi e, S is imal e me ini .
85 yaban keteni al akl k
86 a an k la k skan l k
87 servi ma em, eess f
8873 ld i e i minnettar
89 ks k o e k e ga re
90 k s m i e i tuzak, pusu
91 abani g l a ac iir, m habbe , a de am eden saadet
92 kara diken Mania74
93 kuru yaprak karase da, son derece h n
94 e rel i o samimiyet
95 ilek iyilik, nimet
96 Girit otu kran- nime
97 k pe i e i i i ak- kalp
98 ah ere idde li ar
99 emen faideli
100 ka r rna R han75, eme 76
101 ard a ac imdat, muavenet77
102 en i ane Tahkir78
103 r i e i hissiyat- a kane
104 nevruz otu efka , ne a i79
105 nar a ac Hamakat80, heves
106 ark felek i e i ( lf-i ar s) iman
107 arslan a arzu 108 g n i e i de aml rab a 109 ak g lgen saadet 110 m r o adem-i h sn 111 oban p sk l m dafaa 112 s mb l o n, s r r- kalp81 113 rd k o b r de 114 pors k a ac keder
115 s s i e i i i haber, efik-i kalp
116 karamuk fenal k
117 hazeran itaat
118 er sarma rab a l r m si e rab - kalb e lerim.
119 kahkaha i e i zafiyet, ser-f r edi82
120 manol a a ac kuvvet
Mi F k , 2020, Y 32, Ci 16, Sa 127
208 http://www.millifolklor.com
122 iri kes ane a ac zinet ve zerafet
123 nane ha ra
124 melisa, o l o alay, latife
125 ci an per emi Feram 83
126 k rm farek la m laka (rande )
127 inci i e i saade in ekerr r
128 mercan-g (m habbe i e i) ber-g ar- sad k84
129 mersin a ac muhabbet
130 nergis b r de85, hod-bin86, he a he es
131 nilufer ka s l k
132 be a nil fer belagat
133 karanfil i e i e k, ga re
134 air karanfili incelik, tahsin87
135 Hint karanfili a r l k
136 por akal a ac bekare , l -i cenap88
137 a pen esi ebedd l89
138 s rgan l m
139 h rma dal zafer, galebe90
140 ef ali i e i men edilmi saade
141 rna gagas i e i efkar
142 adi menek e fikr-i muhalasatkarane91
143 kap i e i teselli
144 maydanoz ziyafet
145 beyaz ka ak a ac zaman
146 si ah ka ak a ac cesaret
147 he aren i e i hafif-me replik
148 am dal c re , eala
149 nar a ac dal eka, ali-fikr
150 ehr r-rebi saf muhabbet
151 be parmak se gili k
152 ka merli papa a i e i takdir, i ima , ene 92
153 d n i e i (Girit lalesi) ahkir, k fran- nime93
154 m habbe i e i efka , rikka ,94 tevazu
155 katmerli zakkum kl k
156 b r len fenal k, hase
157 aprak g l l f, af
158 be a g l hasre eken a k
159 sar g l adem-i sadakat95
160 pembe g l a k emini
161 serg l g l kibarl k, ne ake
162 k rm g l idde li m habbe
163 adi g l sadelik
164 kam m la eme ,96 s r saklama
165 ada a i ibar, h sn-i zan
166 salk m s h n e elem
167 m hr-i S le man s r saklama
168 k sk n o hissizlik
169 yabani yasemin yadigar,muhabbet-i uhuvvetkarane97
170 sinekkapan otu sarho l k
171 n ref -i m kila98
172 ef ali a ac ih i arl k
173 er man ar ans n h r, bask n
174 lale ilan- a k, g r r
175 a ak o sadakat
176 mina i e i mahremiyet, sihir
177 asma sermest ser-mestlik
178 menek e gi li a k
179 bor i e i merbutiyet99
