Cumhuriyet Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi Cilt:6 Sayı:2-2003
* Cumhuriyet Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Ağız Diş Çene Hastalıkları ve Cerrahisi A.D., SİVAS.
1:100.000 ORANINDA ADRENALİN İÇEREN %2’ lik ARTİKAİN SOLÜSYONU İLE
YAPILAN MANDİBULER ANESTEZİNİN PULPAL KAN AKIMI ÜZERİNE ETKİSİ
Yrd. Doç. Dr. Hasan YELER* Dr. İlker ÖZEÇ* Dt. Erdem KILIÇ*
ÖZET
Bu çalışmada 1:100.000 oranında adrenalin içeren 1 ml artikain solüsyonu kullanılarak yapılan mandibuler anestezi ile pulpal kan akımında değişiklik olup olmadığının belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışmaya sağlıklı dişleri bulunan 20 gönüllü hasta katılmıştır. Pulpal kan akımındaki değişiklikleri belirlemek için Lazer Doppler flowmetre cihazı ile anestezi öncesi ve sonrası santral, kanin ve birinci molar dişlerden ölçüm yapılmıştır. Wilcoxon eşleştirilmiş iki örnek testi istatistiksel değerlendirme için kullanılmıştır. Pulpal kan akımında meydana gelen azalmanın istatiksel olarak anlamlı olmadığı tespit edilmiştir (p>0.05). Anestezi öncesi pulpal kan akım değerleri ortalamalarına göre kanin dişte % 12’lik, molar dişte % 9.9’luk ve santral dişte % 8.8’lik bir azalma olduğu tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Lazer Doppler flowmetre, pulpal
kan akımı, inferior alveolar sinir anestezisi
ABSTRACT
The purpose of this study was to determine whether changes occur in pulpal blood flow when inferior alveolar nerve block is administrated with 2 % articain with 1:100.000 epinephrine. Twenty human volunteers with healthy teeth were used in this study. Laser Doppler flowmetry was used to measure changes in pulpal blood flow before and after administration of an inferior alveolar nerve block. Wilcoxon signed rank test was used for statistical evaluation. It is determined that pulpal blood flow decreases were not statistically significant (p>0.05). Pulpal blood flow reduction was 12 % in the canine, 9.9 % in the molar and 8.8 % in the central according to before anaesthesia values.
Key words: Laser Doppler flowmetry, pulpal blood
flow, inferior alveolar nerve block
GİRİŞ
Dişhekimliğinde vazokonstrüktör içeren lokal anestezik maddeler ağrı kontrolünde yaygın olarak kullanılmaktadır. Pulpanın sağlığı innervasyondan daha çok kan dolaşımına bağlı olduğundan dolayı, vazokonstrüktör içeren solüsyonla uygulanan lokal anestezinin pulpal kan akımını nasıl değiştirdiğinin belirlenmesi önemlidir.1,2
Pulpal kan akımı pulpal fizyopatolojide ve enflamatuar olaylarda önemli rol oynamaktadır. Pulpa mine ve dentin gibi rijid yapılarla kaplıdır, kollateral kan dolaşımı yoktur ve genişleyebilme yeteneğine sahip değildir. Bu özelliklerinden dolayı pulpal kan akımının uzun süreli azalması pulpaya zarar verebilir, hatta pulpal kan akımında bozulma olan travmaya maruz kalmış dişlerde direk nekroz oluşmasına sebep olabilir.1,2,3
Lazer doppler flowmetri metodu, Doppler kaymasından yararlanarak, dolaşımdaki kan akımının sürekli ve noninvasiv ölçümü amacıyla kullanılan bir tekniktir. Bu teknikte, düşük güçlü monokromatik lazer ışını taşıyan bir optik prob kullanılmaktadır. Bu prob
içerisinde ışını dokuya taşıyan verici fiber ve dokudan geri saçılan ışınları fotodedektöre taşıyan toplayıcı fiber bulunmaktadır. Lazer ışınının fotonları hareket eden opak hücrelerle (eritrosit) karşılaşınca fotonlarda doopler kayması meydana gelmektedir. Buradan yansıyan lazer ışını probda bulunan optik fiberler tarafından absorbe edilmektedir. Optik fiber yansıyan ışını elektrik sinyaline dönüştüren fotodedektöre iletmektedir. Elektrik sinyali de perfüzyon ünit olarak bilinen sayısal değere çevrilmektedir.4,5
Anestezik solüsyonun enjekte edildiği bölgeye yakın olan kan damarlarında adrenalinin vazokonstrüktör etkisi görülür. Bu çalışmanın amacı laser doopler flowmetriyi kullanarak 1:100000 oranında adrenalin içeren artikain solüsyonu ile uygulanan mandibuler anestezinin pulpal kan akımı üzerinde etkisinin değerlendirilmesidir.
MATERYAL ve METOD
Çalışmamıza yaşları 20-25 arasında değişen sistemik hastalığı bulunmayan 20 gönüllü hasta
Cumhuriyet Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi Cilt:6 Sayı:2-2003
109
katılmıştır. Bireylerin seçiminde ölçüm yapılacak olandişlerinin çürüksüz, semptomsuz, restorasyonsuz ve periodontal açıdan sağlıklı olması göz önünde bulundurulmuştur.
Ölçümler, band genişliği 20 Hz-20 kHz ve prob ucu çıkış gücü 1 mW olan Laser Doopler flowmetri (Periflux PF 4001 Masters, Perimed, Jarfalla, Sweden) cihazı ve doksan derecelik açılı ucu bulunan özel bir dental prob kullanılarak yapılmıştır.
Ölçümler sırt kısmı 45 derece olacak şekilde ayarlanmış olan dental ünitte gerçekleştirilmiştir. Stabilizasyon için optosil kullanılarak elde edilen ölçü kullanılmış ve ölçü üzerinde dişin servikal üçlüsüne denk gelecek bölgeye uygun bir fissür frez kullanılarak prob ucunun sıkı bir şekilde oturabileceği delik açılmıştır. Ölçüm yapılmadan önce gingival ve alveolar mukoza pamuk rulo yardımı ile kurulanmıştır. Lokal anestezik uygulanmadan önce birinci molar, kanin ve santral dişlerden ölçüm yapılarak ortalama perfüzyon değerleri belirlenmiştir. Yapılan ölçüm Lazer Doppler cihazına bağlı olan bilgisayar ekranında anında görüntülenmiştir. Ölçüm kalp atış trasesine uygun olana kadar beklenmiş ve 10 saniyelik kayıtlar yapılmıştır.
Ölçüm yapıldıktan sonra 1 ml lokal anestezik solüsyon (Ultracain DS, Hoecst Marian Roussel) kullanılarak standart teknik ile aynı dişhekimi tarafından mandibular anestezi uygulanmıştır. Anestezinin başarısı hastanın dudağında uyuşukluk olup olmadığı sorularak ve keser dişlerin vestibül mukozası sondlanarak anlaşılmıştır. Bir defada anestezide başarı sağlanamayan bireyler çalışmaya dahil edilmemiştir. Anestezi yapıldıktan sonra 10. dakikadan itibaren sırayla molar diş, kanin ve santral dişlerden yeniden ölçüm yapılmış ve 10 saniyelik kayıtlar elde edilmiştir.
Bu kayıtlarda ki perfüzyon değerlerinin ortalamaları, özel olarak geliştirilmiş bir yazılım (Presoft, versiyon 5.1, Gastrosoft Inc.) aracılığıyla belirlenmiştir.
BULGULAR
1/100000 oranında adrenalin içeren artikain solüsyonu kullanılarak yapılan mandibuler anestezi sonrasında birinci molar dişte % 8.9, kanin dişte % 12 ve santral dişte % 8.8 oranında kan akımında azalma olduğu görülmüştür (Şekil 1). Dişlerin anestezi öncesi ve anestezi sonrası pulpal kan akımı değerlerindeki değişiklikler Wilcoxon eşleştirilmiş iki örnek testi
kullanılarak değerlendirilmiş ve sonuç istatiksel olarak anlamsız bulunmuştur (P>0,05) (Tablo I).
0 1 2 3 4 5 6 Bi ri n ci Mo la r Ka n in Sa n tr al PU Anestezi Öncesi Anestezi Sonrası Şekil 1: Mandibuler anestezi öncesi ve sonrası pulpal kan akımı ortalama değerlerinin karşılaştırılması
Anestezi Öncesi X ±Se Anestezi Sonrası X±Se Birinci Molar 4,83 ±1,60 4,40 ±1,62 P=0,263 P>0,05 Kanin 5,19 ±1,29 4,56 ±1,24 P=0,067 P>0,05 Santral 5,30 ±1,63 4,83 ±1,85 P=0,370 P>0,05
Tablo I: İnferior alveolar anestezi öncesi ve sonrası ortalama pulpal kan akımı değerleri.
TARTIŞMA
Pulpal dokunun miktarı ile karşılaştırınca, metabolik olarak ihtiyaç duyulan oksijen miktarının az olacağı düşünülmektedir fakat bakteriyel toksinlerin veya ısı gibi irritanların elimine edilebilmesi için yüksek perfüzyon oranı gerekmektedir. Vazokonstrüksiyona bağlı olarak pulpal kan akımının azalması enflamatuar mediatörlerin pulpadan uzaklaştırılmasını zorlaştırmaktadır. Travmaya maruz kalmış dişlerde pulpal kan akımında ciddi sorunlar olabilmekte ve bu dişlere vazokonstrüktif madde içeren solüsyon ile uygulanan anestezi pulpal kan akımının daha da azalmasına neden olabilmektedir.2
Lazer Doppler flowmetri kullanılarak kan akımının ölçülmesinde en önemli faktör, probun doğru ve stabil olarak yerleştirilmesidir. Probun stabilize edilmesini sağlayan bir splintin kullanılması doğru ve tekrar edilebilir bir ölçümün yapılabilmesini sağlamaktadır.2 Bu çalışmada kullanılan splint diş yüzeyinde probun doğru konumlandırılmasını sağlamıştır.
Stabilizasyon için splint kullanılmasına rağmen nefes alma sırasındaki hasta hareketi, yutkunma gibi ölçümü etkileyen diğer faktörlerin elimine edilmesi
Cumhuriyet Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi Cilt:6 Sayı:2-2003
110
zordur. Bireyden bireye ölçümler arasındaki farklılıklarınnedeni ise kişisel olarak kan dolaşımındaki, lokal anestezik ve vazokonstrüktör maddeye karşı olan cevaplardaki, mine kalınlığındaki bireysel farklılıklardan meydana gelmektedir.2,6
Yapılan çeşitli çalışmalarda adrenalinli solüsyon kullanılarak yapılan infiltratif anestezilerde pulpal kan akımında çeşitli oranlarda azalma olduğu tespit edilmiştir.7,8,9 1:80000 oranında adrenalin içeren solüsyon kullanılarak yapılan infiltratif anestezi sonucunda maksiller santral dişte % 31 oranında kan akımında azalma olduğu görülmüştür.10 Musselwhite1 ve arkadaşlarının yaptıkları çalışmada 1:100000 oranında adrenalin içeren solüsyon ile yapılan infiltratif anestezi ile pulpal kan akımındaki azalmanın 10. dakikada maksimum olduğu görülmüştür. Bu çalışmada da anestezi sonrasında 10. dakikadan itibaren ölçüm yapılması tercih edilmiştir.
Vazokonstrüktör içeren anestezik solüsyonlar kullanılarak yapılan mandibuler anestezi sonrası dişlerdeki pulpal kan akımı değişiklikleri üzerinde de çalışmalar yapılmıştır. Odor ve arkadaşlarının11 yaptıkları çalışmada 1:100000 oranında adrenalin içeren % 2’lik lignokaine solüsyonu ile uygulanan mandibuler anestezi sonucunda 15. dakikada kanin dişte % 42, molar dişte % 24 oranında pulpal kan akımında azalma olduğu tespit edilmiştir. 1:80000 oranında adrenalin içeren % 2’lik lignokaine solüsyonu ile yapılan mandibuler anestezi sonrasında da 15. dakikada kanin dişin pulpal kan akımındaki azalma % 48, birinci molar dişteki azalma ise % 15 olarak belirlenmiştir.12
Bu çalışma sonucunda mandibuler anestezi sonrasında pulpal kan akımındaki azalmanın literatürdeki diğer çalışmalara göre daha az olduğu, 1:100000 oranında adrenalin içeren % 2’lik artikain solüsyonu ile uygulanan mandibuler anestezinin pulpal kan akımı üzerinde etkisi olmadığı tespit edilmiştir.
KAYNAKLAR
1. Musselwhite JM, Klitzman B, Maixner W, Burkes EJ Jr. Laser Doppler flowmetry: a clinical test of pulpal vitality.Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 1997 Oct;84(4):411-9.
2. Ahn J, Pogrel MA. The effects of 2% lidocaine with 1:100000 epinephrine on pulpal and gingival blood flow. Oral Surg Oral Med Oral Pathol 1998; 85(2):197-202.
3. Malamed SF. Handbook of local anesthesia. Mosby. 4th edition. Pharmacology of local anesthesics. Chapter 2. 1997; 24-48.
4. Yonchak T, Reader A, Beck M, Meyers WJ. Anesthetic efficacy of unilateral and bilateral inferior alveolar nerve blocksto determine cross innervation in anterior teeth. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2001 Aug;92(2):132-5.
5. Polat S, Öztürk M. Dişhekimliğinde laser doppler flowmetry. Cumhuriyet Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Dergisi 1998; 2(1): 119-125.
6. Ikawa M, Vongsavan N, Horiuchi H. Scattering of laser light directed onto the labial surface of extracted human upper central incisors. J Endod 1999 Jul;25(7):483-5.
7. Okamura K, Kobayashi I, Matsuo K, Taniguchi K, Ishibashi Y, Izumi T, Sakai H. Ultrastructure of the neuromuscular junction of vasomotor nerves in the microvasculature of human dental pulp. Arch Oral Biol 1994 Mar;39(3):171-6.
8. Chang HS, Pitt Ford TR, McDonald F. Effects of prilocaine local anaesthetic solutions on pulpal blood flow in maxillary canines. Endod Dent Traumatol 1996 Apr;12(2):89-95. 9. Öztürk M, Polat S, Yılmaz D. Farklı oranlarda epinefrin HCL içeren %4 artikain HCLün diş ve dişetinin kanlanması üzerinde olan etkilerinin laser doppler flowmetry tekniği ile incelenmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Dergisi 1998; 1(1):19-23.
10. Pitt Ford TR, Seare MA, McDonald F. Action of adrenaline on the effect of dental local anaesthetic solutions. Endod Dent Traumatol 1993 Feb;9(1):31-5.
11. Odor TM, Pitt Ford TR, McDonald F. Adrenaline in local anaesthesia: the effect of concentration on dental pulpal circulation and anaesthesia. Endod Dent Traumatol 1994 Aug;10(4):167-73.
12. Odor TM, Pitt Ford TR, McDonald F. Effect of inferior alveolar nerve block anaesthesia on the lower teeth. Endod Dent Traumatol 1994 Jun;10(3):144-8.
Yazışma Adresi: Dr.İlker ÖZEÇ
Cumhuriyet Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi
Ağız Diş Çene Hastalıkları ve Cerrahisi AD 58140 Sivas
