• Sonuç bulunamadı

Feriköy Pompa İstasyonu Yapıları Restorasyon Projesi

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Feriköy Pompa İstasyonu Yapıları Restorasyon Projesi"

Copied!
230
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ  FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

FERİKÖY POMPA İSTASYONU YAPILARI RESTORASYON PROJESİ

YÜKSEK LİSANS TEZİ Mimar Zeynep Çiğdem ŞANLI

KASIM 2008

Anabilim Dalı : MİMARLIK Programı : RESTORASYON

(2)

İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ  FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

FERİKÖY POMPA İSTASYONU YAPILARI RESTORASYON PROJESİ

YÜKSEK LİSANS TEZİ Mimar Zeynep Çiğdem ŞANLI

(502051210)

KASIM 2008

Tezin Enstitüye Verildiği Tarih : 15 Eylül 2008 Tezin Savunulduğu Tarih : 15 Ekim 2008

Tez Danışmanı : Y.Doç.Dr. Yıldız SALMAN

Diğer Jüri Üyeleri Y.Doç.Dr. Gülsün TANYELİ (İ.T.Ü.) Doç.Dr. M. Cengiz CAN (Y.T.Ü.)

(3)

ii ÖNSÖZ

Feriköy Pompa İstasyonu, 19.yy’da Fransızlar tarafından yapılan son dönem Osmanlı yapılarındandır. 1933 m² alan içerisinde 465 m² zemin alanında pompa istasyonu ve lojmanlar bulunmaktadır. Özgün işlevini 20.yy’ın başlarında kaybetmiş olan yapı çeşitli müdahaleler gördükten sonra şu anda depo ve lojman olarak kullanılmaktadır. Tüm bunlar göz önüne alınırsa yapının bir an önce belgelenmesi ve yapıya gerekli müdahalelerin yapılması gerekmektedir.

Bu amaç doğrultusunda tez konusu olarak belirlenen bina için yaptığım araştırma ve çalışmalarım süresince danışmanlığımı yürüten değerli hocamlarım Yrd. Doç Dr. Yıldız Salman’a ve desteğini hiç esirgemeyen Yrd Doç. Dr. Gülsün Tanyeli’ye teşekkürlerimi borç bilirim.

Feriköy Pompa İstasyonu için yapmış olduğum tüm çalışmalarda İSKİ ile olan bağlantıları sağlayan ve bu konuda her türlü desteği veren Mimar Figen Babacan’a, Tezimin tüm hazırlığı süresince hiçbir desteği esirgemeyen çok sevgili arkadaşlarım Yüksek Mimar Mahmut Çıngı Salman ve Mimar Nazlı İpek Mavuşoğlu’na,

Tüm hayatım süresince olduğu gibi tez çalışmam süresince de sevgi ve desteklerini esirgemeyen, hep yanımda olan sevgili anneme, babama ve kardeşime çok teşekkür ederim.

(4)

iii İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ ii ŞEKİL LİSTESİ v ÖZET xii SUMMARY xiii 1. GİRİŞ 1.1 Amaç 1 1.2 Kapsam ve Yöntem 2 1.3 Tarihsel Araştırma 2

2. İSTANBUL’DA BİZANS’TAN 19.YY’A KADAR SU SORUNU 4

3. 19.YY’DA İSTANBUL’DA SU SORUNU VE MODERNLEŞME SÜRECİNİN SU ENDÜSTRİSİNE ETKİLERİ 6

4. TERKOS SU ŞİRKETİ’NİN FERİKÖY’DE BULUNAN YAPILARI 10

4.1 Feriköy Su Depoları, Tamir Atölyesi ve Lojmanlar 10

4.2 Bomonti Su Kulesi (Şato) 11

4.3 Şişli Rezervuarı (Şişli Su Deposu) 12

4.4 Feriköy Pompa İstasyonu 12

5. FERİKÖY POMPA İSTASYONU 13

5.1 Konum 13

5.2 Tarihçe 13

5.2.1 Yapı ile İlgili Olan Haritalar 15

5.2.2 Yapı ile ilgili Olan Belgeler 16

5.3 Yapının Tanımı 5.3.1 Plan Özellikleri 18 5.3.2 Cepheler 5.3.2.1 Kuzeybatı Cephesi 23 5.3.2.1 Güneybatı Cephesi 24 5.3.2.1 Güneydoğu Cephesi 25 5.3.2.1 Kuzeydoğu Cephesi 27 5.3.3 Strüktürel Özellikler 27 5.3.4 Mimari Öğeler 5.3.2.1 Kapılar 28 5.3.2.1 Pencereler 30

5.3.5 Malzeme ve Yapım Tekniği Özellikleri 31

5.4 Yapının Bozulma Nedenleri 32

6.RESTİTÜSYON 33

(5)

iv 8.SONUÇ VE ÖNERİLER 40 KAYNAKLAR 41 EKLER 42 EK-A: Fotoğraflar 43 EK-B: Haritalar 130

EK-C: Başbakanlık Osmanlı Arşivinden Alınan Belgeler 138

EK-D: İski Bahçeköy Vakıf Sular Müdürlüğü Arşivinde Bulunan Proje Defterinden Çekilen Fotoğraflar 152

EK-E: Çizimler 169

(6)

v ŞEKİL LİSTESİ Sayfa No Şekil A.1 Şekil A.2 Şekil A.3 Şekil A.4 Şekil A.5 Şekil A.6 Şekil A.7 Şekil A.8 Şekil A.9 Şekil A.10 Şekil A.11 Şekil A.12 Şekil A.13 Şekil A.14 Şekil A.15 Şekil A.16 Şekil A.17 Şekil A.18 Şekil A.19 Şekil A.20 Şekil A.21 Şekil A.22 Şekil A.23 Şekil A.24 Şekil A.25 Şekil A.26 Şekil A.27 Şekil A.28 Şekil A.29 Şekil A.30 Şekil A.31 Şekil A.32 Şekil A.33 Şekil A.34 Şekil A.35 Şekil A.36 Şekil A.37 Şekil A.38 Şekil A.39 Şekil A.40 Şekil A.41

: Feriköy Su Depoları, Tamir Atölyesi ve lojmanın bahçeden görünüşü... : Lojman 1 yapısının güneybatı görünüşü... : Lojman 1 yapısının güneybatı görünüşü... : Lojman 1 yapısının kuzeydoğu görünüşü...……….... : Lojman 1 yapısının kuzeydoğu görünüşü... : Lojman 1 yapısının güneydoğu görünüşü... : Lojman 1 yapısının koridoru... : Lojman 1 yapısında mutfak mekânı... : Lojman 1 yapısında oturma mekânı... : Lojman 2 yapısının güneybatı görünüşü... : Lojman 2 yapısının kuzeydoğu görünüşü... : Lojman 2 yapısında oturma mekânı... : Lojman 2 yapısında mutfak mekânı... : Lojman 2 yapısında giriş holünün görünüşü... : Lojman 2 yapısında 1. kattaki holünün görünüşü... : Lojman 2 yapısında 1 katta bulunan mekânın görünüşü... : L1 Lojman 2 yapısında 1 katta bulunan mekânın görünüşü... : Lojman 2 yapısında 1 katta bulunan mekânın görünüşü... : Lojman 2 yapısında 1 katta bulunan tuvalet mekânının görünüşü : Depo yapısının güneybatı görünüşü ... : Depo yapısının güneydoğu görünüşü... : Depo yapısının kuzeybatı görünüşü... : Depo yapısının kuzeydoğu görünüşü... : Depo yapısında su saatlerinin depolandığı bir mekânın görünüşü : Depo yapısının güneybatı görünüşü... : Depo yapısının güneydoğu görünüşü... : Depo yapısının kuzeydoğu görünüşü... : Depo yapısında su saatlerinin depolandığı mekânın görünüşü... : Depo yapısında su saatlerinin depolandığı mekânın görünüşü... : Depo yapısında su saatlerinin depolandığı mekânın görünüşü... : Depo yapısında galeri katında bulunan idari mekânın görünüşü... : Havuzların genel görünüşü... : Havuzların genel görünüşü... : Havuzların genel görünüşü... : Şato’nun kuzeybatı görünüşü... : Şato’nun kuzeybatı yönünde bulunan bahçe kapısının görünüşü... : Şato’nun batı görünüşü... : Şato’nun doğu görünüşü... : Şato’nun içinden genel görünüş... : Şato’nun içinden genel görünüş... : Şato’nun içinden genel görünüş...

44 44 45 45 46 46 47 47 48 48 49 49 50 50 51 51 52 52 53 53 54 54 55 55 56 56 57 57 58 58 59 59 60 60 61 61 62 62 63 63 64

(7)

vi Şekil A.42 Şekil A.43 Şekil A.44 Şekil A.45 Şekil A.46 Şekil A.47 Şekil A.48 Şekil A.49 Şekil A.50 Şekil A.51 Şekil A.52 Şekil A.53 Şekil A.54 Şekil A.55 Şekil A.56 Şekil A.57 Şekil A.58 Şekil A.59 Şekil A.60 Şekil A.61 Şekil A.62 Şekil A.63 Şekil A.64 Şekil A.65 Şekil A.66 Şekil A.67 Şekil A.68 Şekil A.69 Şekil A.70 Şekil A.71 Şekil A.72 Şekil A.73 Şekil A.74 Şekil A.75 Şekil A.76 Şekil A.77 Şekil A.78 Şekil A.79 Şekil A.80 Şekil A.81 Şekil A.82 Şekil A.83 Şekil A.84 Şekil A.85 Şekil A.86 Şekil A.87 Şekil A.88 Şekil A.89

: Terkos Su Şirketi zamanından kalma bir metal eleman... : Şişli Su Deposu’nun güneydoğu görünüşü... : Şişli Su Deposu’nun genel görünüşü... : Şişli Su Deposu’nun içine inen merdivenin görünüşü... : Şişli Su Deposu’nun içine inen merdivenin görünüşü... : Şişli Su Deposu’nun içinden genel görünüş... : L1-Z02 holünden L1-Z01 giriş holünün görünüşü ... : L1-Z02 holünden L1-Z01 giriş holünün görünüşü ... : L1-Z04 odasından L1-Z03 odasının görünüşü ... : L1-Z05 mekanının görünüşü... : L1-Z06 mekanının görünüşü... : L1-Z06 mekanının görünüş... : L1-Z07 mekanında özgününde pencere olan fakat şu anda kapı

olarak kullanılan açıklık ... : L2 yapısının giriş kapısı... : L2-Z01 holündeki pencere... : L2-Z01 holünden L2-Z03 holünün görünüşü... : L2-Z02 mekanının görünüşü... : L2-Z02 mekanındaki pencere... : L2-Z03 holünün genel görünüşü... : L2-Z03 holünün genel görünüşü... : L2-Z03 holünde, sonradan yapılmış olan merdiven... : L2-Z03 holünde, sonradan yapılmış olan merdiven... : L2-Z04 mekanının genel görünüşü... : L2-Z04 mekanının genel görünüşü... : L2-Z05 mekanının genel görünüşü... : L2-Z05 mekanından holün görünüşü... : L2-102 holündeki pencerenin görünüşü... : L2-102 holünden L2-101 mekanın görünüşü... : L2-101 mekanındaki pencerenin görünüşü... : L2-101 mekanındaki niş... : L2-103 mekanındaki niş... : L2-104 holündeki kemer... : L2-104 holündeki basamaklar... : L2-105 mekanının genel görünüşü... : D-Z01 mekanının güneydoğu duvarının görünüşü... : D-Z01 mekanının kuzeydoğu duvarının görünüşü... : D-Z01 mekanının kuzeybatısındaki giriş kapısının görünüşü... : D-Z01 mekanının kuzeybatı duvarının görünüşü... : D-Z01 mekanının güneybatı duvarının görünüşü... : D-Z01 mekanındaki kemerin görünüşü... : D-Z01 mekanındaki kemerin arkasında kalan kapatılmış pencere : D-Z01 mekanında galeri katına çıkmayı sağlayan ahşap

merdiven... : D-Z01 mekanında çatı konstrüksiyonunun genel görünüşü... : D-Z01 mekanında çatı konstrüksiyonunun genel görünüşü... : D-Z01 mekanında çatı konstrüksiyonunun genel görünüşü... : D-Z01 mekanında çatı konstrüksiyonunun genel görünüşü... : D-Z01 mekanında çatı makasının duvarla birleşim detayı... : D-Z01 mekanında güneybatı duvarındaki pencerenin dışardan

64 65 65 66 66 67 67 68 68 69 69 70 70 71 71 72 72 73 73 74 74 75 75 76 76 77 77 78 78 79 79 80 80 81 81 82 82 83 83 84 84 85 85 86 86 87 87

(8)

vii Şekil A.90 Şekil A.91 Şekil A.92 Şekil A.93 Şekil A.94 Şekil A.95 Şekil A.96 Şekil A.97 Şekil A.98 Şekil A.99 Şekil A.100 Şekil A.101 Şekil A.102 Şekil A.103 Şekil A.104 Şekil A.105 Şekil A.106 Şekil A.107 Şekil A.108 Şekil A.109 Şekil A.110 Şekil A.111 Şekil A.112 Şekil A.113 Şekil A.114 Şekil A.115 Şekil A.116 Şekil A.117 Şekil A.118 Şekil A.119 Şekil A.120 Şekil A.121 Şekil A.122 Şekil A.123 Şekil A.124 Şekil A.125 Şekil A.126 Şekil A.127 Şekil A.128 Şekil A.129 Şekil A.130 Şekil A.131 Şekil A.132 görünüşü... : D-Z02 mekanının giriş kapısı... : L3-Z01 hölüne açılan giriş kapısı... : L3-Z01 hölündeki pencerenin görünüşü... : L3-Z01 holünden L3-Z02 mekanının görünüşü... : L3-Z02 mekanının giriş kapısının görünüşü... : L3-Z03 mekanının genel görünüşü... : L3-Z03 mekanının genel görünüşü... : L3-Z04 mekanının genel görünüşü... : L3-Z04 mekanının genel görünüşü... : L3-Z05 mekanındaki pencerenin görünüşü... : L3-Z05 mekanının görünüşü... : L3-Z06 mekanının genel görünüşü... : L3-Z06 mekanının genel görünüşü... : L3-Z07 mekanının L3-Z08 mekanından görünüşü... : L3-Z07 mekanıdan L3-101 mekanına çıkan ahşap merdiven... : L3-Z07 mekanıdan L3-101 mekanına çıkan ahşap merdiven... : L3-Z08 mekanının genel görünüşü... : L3-Z08 mekanının genel görünüşü... : L3-101 mekanında güneybatı duvarındaki kapatılmış pencerenin görünüşü... : L3-101 mekanında güneydoğu duvarındaki pencerenin görünüşü : L1 yapısına sonradan eklenen odanın kuzeybatı duvarının

görünüşü... : L1 yapısının kuzeybatı cephesindeki özgün penceresinin

görünüşü ... : L2 yapısının kuzeybatı cephesindeki giriş kapısı... : L2 yapısının kuzeybatı cephesindeki pencerenin görünüşü... : L2 yapısının kuzeybatı cephesinideki ondülin saçak... : L2 yapısının kuzeybatı cephesinin genel görünüşü... : Deponun kuzeybatı cephesinin genel görünüşü... : L3 yapısının ve bahçenin kuzeybatı cephesinden görünüşü... : Bahçedeki su vanası... : Güneybatı cephesinin genel görünüşü... : Deponun güneybatı cephesinin genel görünüşü... : L3 yapısının güneybatı cephesinin genel görünüşü... : Garaj Yolu Sokak ile Eczacı Sokak arasındaki merdivenler... : L3 yapısının güneydoğu cephesinin genel görünüşü... : L3 yapısının güneydoğu cephesinin genel görünüşü... : L2 yapısının güneydoğu cephesinin genel görünüşü... : Güneydoğu cephesi üzerindeki baca ve her iki yanında L2

yapısının güneydoğu ve kuzeydoğu cephelerinin görünüşü... : L1 yapısının güneydoğu cephesinin genel görünüşü... : L1 yapısının güneydoğu cephesindeki özgünlüğü bozulmuş

pencerenin görünüşü... : L1 yapısının güneydoğu ve kuzeydoğu cephelerinin genel

görünüşü... : L3 yapısının kuzeydoğu cephesinin genel görünüşü... : L1 yapısının kuzeydoğu cephesinin genel görünüşü... : L1 yapısının kuzeydoğu cephesinin genel görünüşü...

88 88 89 89 90 90 91 91 92 92 93 93 94 94 95 95 96 96 97 97 98 98 99 99 100 100 101 101 102 102 103 103 104 104 105 105 106 106 107 107 108 108 109 109

(9)

viii Şekil A.133 Şekil A.134 Şekil A.135 Şekil A.136 Şekil A.137 Şekil A.138 Şekil A.139 Şekil A.140 Şekil A.141 Şekil A.142 Şekil A.143 Şekil A.144 Şekil A.145 Şekil A.146 Şekil A.147 Şekil A.148 Şekil A.149 Şekil A.150 Şekil A.151 Şekil A.152 Şekil A.153 Şekil A.154 Şekil A.155 Şekil A.156 Şekil A.157 Şekil A.158 Şekil A.159 Şekil A.160 Şekil A.161 Şekil A.162 Şekil A.163 Şekil A.164 Şekil A.165 Şekil A.166 Şekil A.167 Şekil A.168 Şekil A.169 Şekil A.170 Şekil A.171 Şekil A.172 Şekil B.1 Şekil B.2 Şekil B.3 Şekil B.4 Şekil B.5

: L2 yapısının kuzeydoğu cephesinin genel görünüşü... : L2 yapısının kuzeydoğu cephesinin saçak görünüşü... : L2 yapısının kuzeydoğu cephesinin çatı detayı... : Kuzeydoğu cephesinin genel görünüşü... : Kuzeydoğu cephesinin genel görünüşü... : KB.01 koduyla tanımlı bahçe kapısı... : KB.01 koduyla tanımlı bahçe kapısı... : KB.02 koduyla tanımlı bahçe kapısı... : KB.03 koduyla tanımlı bahçe kapısı... : KL1.Z.04(B) koduyla tanımlı kapı... : KL1.Z.03(C) koduyla tanımlı kapı... : KL1.Z.05(D) koduyla tanımlı kapı... : KB.04 koduyla tanımlı bahçe kapısı... : KL2.Z.01(A) koduyla tanımlı kapı... : KL2.Z.02(B) koduyla tanımlı kapı... : KD.Z.01(A) koduyla tanımlı kapı... : KD.Z.02(B) koduyla tanımlı kapı... : KD.Z.03(B) koduyla tanımlı kapı... : KL3.Z.01(A) koduyla tanımlı kapı... : KL3.Z.02(B) koduyla tanımlı kapı... : KL3.Z.03(C) koduyla tanımlı kapı... : KL3.Z.04(D) koduyla tanımlı kapı... : PL1.Z.01(A) koduyla tanımlı pencere... : PL1.Z.05(B) koduyla tanımlı pencere... : PL1.Z.09(D) koduyla tanımlı pencere... : PL2.Z.01(A) koduyla tanımlı pencere... : PL2.Z.02(B) koduyla tanımlı pencere... : PL2.Z.03(C) koduyla tanımlı pencere... : PL2.1.01(D) koduyla tanımlı pencere... : PL2.1.02(E) koduyla tanımlı pencere... : PL2.1.03(F) koduyla tanımlı pencere... : PL2.1.05(G) koduyla tanımlı pencere... : PL2.1.06(H) koduyla tanımlı pencere... : PD.Z.01(A) koduyla tanımlı pencere... : D yapısındaki dairesel pencere... : PL3.Z.01(A) koduyla tanımlı pencere... : PL3.Z.03(B) koduyla tanımlı pencere... : PL3.Z.05(C) koduyla tanımlı pencere... : PL3.Z.07(D) koduyla tanımlı pencere... : PL3.1.01(E) koduyla tanımlı pencere... : İSKİ Bahçeköy Vakıf Sular İdaresi harita arşivi Rumeli haritası üzerinde Terkos suyolu haritası ... : İSKİ Bahçeköy Vakıf Sular İdaresi harita arşivi 04.11.1935

tarihli Terkos suyolu planı ... : İSKİ Bahçeköy Vakıf Sular İdaresi harita arşivi 1922 tarihli

Pera Galata haritası üzerinde Feriköy Pompa İstasyonu yapısı ve Feriköy Su Deposu ... : Atatürk Kitaplığı harita arşivi Rumeli haritası üzerinde Feriköy

Pompa İstasyonu yapısı ve Feriköy Su Deposu ……….... : Atatürk Kitaplığı harita arşivi Pervititch haritası üzerinde

110 110 111 111 112 112 113 113 114 114 115 115 116 116 117 117 118 118 119 119 120 120 121 121 122 122 123 123 124 124 125 125 126 126 127 127 128 128 129 129 131 132 133 134

(10)

ix Şekil B.6 Şekil B.7 Şekil C.1 Şekil C.2 Şekil C.3 Şekil C.4 Şekil C.5 Şekil C.6 Şekil C.7 Şekil C.8 Şekil C.9 Şekil C.10 Şekil C.11 Şekil C.12 Şekil C.13 Şekil C.14 Şekil C.15 Şekil C.16 Şekil C.17 Şekil C.18 Şekil C.19 Şekil C.20 Feriköy Su Deposu ... : Atatürk Kitaplığı harita arşivi Pervititch haritası üzerinde Şişli

Su Deposu ve Bomonti Su Kulesi (Şato) ……….… : İSKİ Bahçeköy Vakıf Sular İdaresi harita arşivi Pera-Galata

haritası üzerinde Şişli Su Deposu ve Bomonti Su Kulesi

(Şato)... :Dahiliye Nezareti Tesri-i Muamelat ve Islahat Komisyonu

Evrakı, (BOA, 29.C.1321 (21.09.1903), DH.TMIK.S.., 48/35) Belge 1/5... : Dahiliye Nezareti Tesri-i Muamelat ve Islahat Komisyonu

Evrakı, (BOA, 29.C.1321 (21.09.1903), DH.TMIK.S.., 48/35) Belge 2/5... : Dahiliye Nezareti Tesri-i Muamelat ve Islahat Komisyonu

Evrakı, (BOA, 29.C.1321 (21.09.1903), DH.TMIK.S.., 48/35) Belge 3/5... : Dahiliye Nezareti Tesri-i Muamelat ve Islahat Komisyonu

Evrakı, (BOA, 29.C.1321 (21.09.1903), DH.TMIK.S.., 48/35) Belge 4/5... : Dahiliye Nezareti Tesri-i Muamelat ve Islahat Komisyonu

Evrakı, (BOA, 29.C.1321 (21.09.1903), DH.TMIK.S.., 48/35) Belge 5/5... : Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi Evrakı, (BOA, 07.C.1320

(10.09.1902), DH.MKT., 576/8) Belge 1/2... : Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi Evrakı,

(BOA, 07.C.1320 (10.09.1902), DH.MKT., 576/8) Belge 2/2... : Mebâni-i Emşriye ve Hapishâneler Müdüriyeti Belgeleri, (BOA, 13.L.1336 (22.07.1918), DH.MB.HPS., 40/12) Belge 1/2 : Mebâni-i Emriye ve Hapishâneler Müdüriyeti Belgeleri, (BOA, 13.L.1336 (22.07.1918), DH.MB.HPS., 40/12) Belge 2/2... : Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi Evrakı,

(BOA, 16.Ş.1320 (17.11.1902), DH.MKT., 613/60) Belge 1/2... : Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi Evrakı,

(BOA, 16.Ş.1320 (17.11.1902), DH.MKT., 613/60) Belge 2/2... : Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi Evrakı, (BOA, 08.N.1321

(27.11.1903), DH.MKT., 799/28)... : Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi Evrakı, (BOA, 15.B.1306

(17.03.1889), DH.MKT., 1606/6)... : Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi Evrakı, (BOA, 28.R.1309

(30.11.1891), DH.MKT., 1895/102)... : Yıldız Sadaret Resmi Maruzat Evrakı, (BOA, 12.S.1325

(27.03.1907), Y..A...RES., 145/44) Belge 1/3... : Yıldız Sadaret Resmi Maruzat Evrakı, (BOA, 12.S.1325

(27.03.1907), Y..A...RES., 145/44) Belge 2/3... : Yıldız Sadaret Resmi Maruzat Evrakı, (BOA, 12.S.1325

(27.03.1907), Y..A...RES., 145/44) Belge 3/3... : Yıldız Sadaret Resmi Maruzat Evrakı, (BOA, 21.C.1325

(01.08.1907), Y..A...RES., 148/43) Belge 1/2... : Yıldız Sadaret Resmi Maruzat Evrakı, (BOA, 21.C.1325

(01.08.1907), Y..A...RES., 148/43) Belge 2/2... : Yıldız Sadaret Resmi Maruzat Evrakı, (BOA, 25.Ra.1326

135 136 137 139 139 140 140 141 141 142 142 143 143 144 145 145 146 146 147 147 148

(11)

x Şekil C.21 Şekil C.22 Şekil C.23 Şekil C.24 Şekil C.25 Şekil C.26 Şekil D.1 Şekil D.2 Şekil D.3 Şekil D.4 Şekil D.5 Şekil D.6 Şekil D.7 Şekil D.8 Şekil D.9 Şekil D.10 Şekil D.11 Şekil D.12 Şekil D.13 Şekil D.14 Şekil D.15 Şekil D.16 Şekil D.17 Şekil D.18 Şekil D.19 Şekil D.20 Şekil D.21 Şekil D.22 Şekil E.1 Şekil E.2 Şekil E.3 Şekil E.4 Şekil E.5 Şekil E.6 Şekil E.7 Şekil E.8 Şekil E.9 Şekil E.10 Şekil E.11 Şekil E.12 Şekil E.13 Şekil E.14 Şekil E.15 (26.04.1908), Y..A...RES., 155/54) Belge 1/3... : Yıldız Sadaret Resmi Maruzat Evrakı, (BOA, 25.Ra.1326

(26.04.1908), Y..A...RES., 155/54) Belge 2/3... : Yıldız Sadaret Resmi Maruzat Evrakı, (BOA, 25.Ra.1326

(26.04.1908), Y..A...RES., 155/54) Belge 3/3... : Yıldız Perakende Şehremaneti Maruzatı Evrakı, (BOA,

25.B.1320 (27.10.1902), Y.PRK.ŞH.., 12/25)... : Yıldız Sadaret Hususi Maruzat Evrakı, (BOA, 25.B.1311

(01.01.1894), Y..A...HUS., 289/64) Belge ½... : Yıldız Sadaret Hususi Maruzat Evrakı, (BOA, 25.B.1311

(01.01.1894), Y..A...HUS., 289/64) Belge 2/2... : İSKİ Bahçeköy Vakıf Sular Müdürlüğü’nde bulunan proje

defteri... : Suyun Terkos’dan Feriköy Su Deposuna gelişini gösteren tablo : Feriköy Pompa İstasyonu planı

: Feriköy Pompa İstasyonu A-A kesiti : Feriköy Pompa İstasyonu B-B kesiti

: Feriköy Pompa İstasyonu kuzeybatı cephesi : Feriköy Pompa İstasyonu güneybatı cephesi : Feriköy Pompa İstasyonu güneydoğu cephesi : Feriköy Pompa İstasyonu çatı makası detayı

: Feriköy Pompa İstasyonu kömür deposunun kesit ve görünüşü : Feriköy Su Deposu’nun planı

: Feriköy Su Deposu’nun kesit ve görünüşü : Feriköy Su Deposu arazisindeki lojmanın planı : Feriköy Su Deposu arazisindeki lojmanın görünüşü : Bomonti Su Kulesi’nin vaziyet planı

: Bomonti Su Kulesi’nin vaziyet planı : Bomonti Su Kulesi’nin zemin kat planı : Bomonti Su Kulesi’nin 1. kat planı : Bomonti Su Kulesi’nin 2. kat planı : Bomonti Su Kulesi’nin kesiti : Bomonti Su Kulesi’nin görünüşü : Şişli Su Deposu’nun (Rezervuar) planı

: Şişli Su Deposu’nun (Rezervuar) kesitleri ve görünüşü : Rölöve - Feriköy Pompa İstasyonu Vaziyet Planı : Rölöve - Feriköy Pompa İstasyonu Zemin Kat Planı : Rölöve - Feriköy Pompa İstasyonu 1. Kat Planı : Rölöve - Feriköy Pompa İstasyonu Tavan Planı : Rölöve - Feriköy Pompa İstasyonu A-A Kesiti : Rölöve - Feriköy Pompa İstasyonu B-B Kesiti

: Rölöve - Feriköy Pompa İstasyonu Kuzeybatı Cephesi : Rölöve - Feriköy Pompa İstasyonu Güneybatı Cephesi : Rölöve - Feriköy Pompa İstasyonu Güneydoğu Cephesi : Rölöve - Feriköy Pompa İstasyonu Kuzeydoğu Cephesi : Rölöve - Feriköy Pompa İstasyonu Çatı Makası Detayı

: Rölöve - Feriköy Pompa İstasyonu Kapı Detayı - KL1.Z.07(B) : Rölöve - Feriköy Pompa İstasyonu Pencere Detayı - PD.Z.02(A) : Rölöve - Feriköy Su Deposu Vaziyet Planı

: Rölöve - Feriköy Su Deposu Güneybatı Cephesi

148 149 149 150 150 151 151 153 154 155 156 156 157 157 158 158 159 160 161 162 163 164 164 165 165 166 166 167 168

(12)

xi Şekil E.16 Şekil E.17 Şekil E.18 Şekil E.19 Şekil E.20 Şekil E.21 Şekil E.22 Şekil E.23 Şekil E.24 Şekil E.25 Şekil E.26 Şekil E.27 Şekil E.28 Şekil E.29 Şekil E.30 Şekil E.31 Şekil E.32 Şekil E.33 Şekil E.34 Şekil E.35 Şekil E.36 Şekil E.37 Şekil E.38 Şekil E.39 Şekil E.40 Şekil E.41 Şekil E.42 Şekil E.43 Şekil E.44 Şekil E.45 Şekil E.46

: Rölöve - Feriköy Su Deposu Kuzeydoğu Cephesi : Rölöve – Şişli Su Deposu (Şato) Vaziyet Planı : Rölöve – Şişli Su Deposu (Şato) Zemin Kat Planı : Rölöve – Şişli Su Deposu (Şato) 1. Kat Planı : Rölöve – Şişli Su Deposu (Şato) 2. Kat Planı : Rölöve – Şişli Su Deposu (Şato) Çatı Planı : Rölöve – Şişli Su Deposu (Şato) A-A Kesiti : Rölöve – Şişli Su Deposu (Şato) B-B Kesiti : Rölöve – Şişli Su Deposu (Şato) Kuzey Cephesi : Rölöve – Şişli Su Deposu (Şato) Kuzeybatı Cephesi : Rölöve – Şişli Su Deposu (Şato) Batı Cephesi : Rölöve – Şişli Su Deposu (Şato) Güneybatı Cephesi : Rölöve – Şişli Su Deposu (Şato) Güney Cephesi : Rölöve – Şişli Su Deposu (Şato) Güneydoğu Cephesi : Rölöve – Şişli Su Deposu (Şato) Doğu Cephesi

: Restitüsyon - Feriköy Pompa İstasyonu Zemin Kat Planı : Restitüsyon - Feriköy Pompa İstasyonu A-A Kesiti : Restitüsyon - Feriköy Pompa İstasyonu B-B Kesiti

: Restitüsyon - Feriköy Pompa İstasyonu Kuzeybatı Cephesi : Restitüsyon - Feriköy Pompa İstasyonu Güneybatı Cephesi : Restitüsyon - Feriköy Pompa İstasyonu Güneydoğu Cephesi : Restitüsyon - Feriköy Pompa İstasyonu Kuzeydoğu Cephesi : Restorasyon - Feriköy Pompa İstasyonu Müdahale Paftası : Restorasyon - Feriköy Pompa İstasyonu Vaziyet Planı : Restorasyon - Feriköy Pompa İstasyonu Zemin Kat Planı : Restorasyon - Feriköy Pompa İstasyonu A-A Kesiti : Restorasyon - Feriköy Pompa İstasyonu B-B Kesiti

: Restorasyon - Feriköy Pompa İstasyonu Kuzeybatı Cephesi : Restorasyon - Feriköy Pompa İstasyonu Güneybatı Cephesi : Restorasyon - Feriköy Pompa İstasyonu Güneydoğu Cephesi : Restorasyon - Feriköy Pompa İstasyonu Kuzeydoğu Cephesi

(13)

xii

FERİKÖY POMPA İSTASYONU YAPILARI RESTORASYON PROJESİ

ÖZET

Feriköy Su Pompa İstasyonu, 19.yy’ın sonlarında Fransa’dan getirilen mühendis, mimar ve ustalarca yapılmıştır. Yapı, Şişli ilçesi, Feriköy semti, Garaj Yolu Sokak üzerinde inşa edilmiştir. Osmanlı’nın son dönem sanayi yapılarından olup özgünlüğünü korumaktadır.

Yapı, İstanbul’un içme suyunu sağlamak için kurulan ilk pompa istasyonu olan Terkos Su Pompa İstasyonu ile bağlantıyı sağlayıp Beyoğlu ve Rumeli sahilleri’ne su pompalamak için yapılmıştır. Fransızlar tarafından kurulan İstanbul Su Şirketi’nin İstanbul’a Terkos gölünden basınçlı su vermeye başlaması ile şehrin önemli alt yapı çalışmalarının yapılması aynı döneme denk gelir.

Terkos Pompa İstasyonu’ndan pompalanan Terkos gölü suyu çeşitli sifonlardan geçerek Kağıthane’ye ulaşmaktaydı. Sonrasında Bomonti’de bulunan su deposuna ve Şato olarak isimlendirilen su kulesine varmaktaydı. Buradan Feriköy’deki 7610 m³’lük ve 8130 m³’lük havuzlarda depolanan su, pompa istasyonu’ndan şehre dağıtılırdı.

Bölüm 1’de çalışmanın amaç ve yöntemleri ele alınmıştır.

Bölüm 2’de İstanbul’un Bizans’tan 19.yy’a kadar olan dönemdeki su sorunu ve ne şekilde çözüldüğü anlatılmıştır.

Bölüm 3’de 19.yy’da İstanbul’da susuzluğun sebepleri tartışılırken aynı dönemde başlayan endüstrileşme hareketi ve bununla beraber su sorununa getirilen farklı öneriler anlatılmıştır.

Bölüm 4 de Feriköy’de Terkos Su Şirketi’nin yaptırdığı yapılar anlatılmıştır.

Bölüm 5’de yapının tanımı, İstanbul Su Şirketi’nin kurulum süreci, yapının plan, cephe ve strüktürel özellikleri, malzeme ve yapım tekniği hakkında bilgi verilmiştir. Bölüm 6’de çeşitli araştırmalar sonucu elde edilen bilgiler ve rölöveler doğrultusunda yapının restitüsyonuna ait düşünceler anlatılmıştır.

Bölüm 7’de yapının restorasyon yaklaşımı ve yapıya yapılacak müdahalelerden bahsedilmiştir.

(14)

xiii

RESTORATION PROJECT OF FERIKOY PUMP STATION BUILDINGS SUMMARY

At the end of the 19th century, Feriköy Pump Station was built by engineers, architects and stunuts who were invited from France. The building is located at Borough of Şişli on Garaj Yolu Street as one of the industrial buildings of late Ottoman Period, Feriköy Pump Station keeps its architectural authenticity.

The building had a purpose to distribute water coming from Terkos Pump Station that has the feature of being the first pump station and supply water to Beyoğlu and the bay of Rumeli. With the establishment of Istanbul Water Company by French entrepreneurs, there has been important infrastructural developments in Istanbul at the same period. Water of Terkos lake that was pumped from Terkos Pump Station reached Kağıthane by passing various siphons on the network. Afterwards, water arrived at the reservoir located at Bomonti and water tower named as Chateau respectively. Eventually, water that was stored at the resevoirs which had 7610 m³ and 8130 m³ capacity was pumped to the city from Feriköy Pump Station.

Part 1, includes objectives and methods of study.

Part 2, inculdes explanations about water problems and solutions throughout history, both in pre-Ottoman and Ottoman periods.

Part 3, the reasons of lack of water at the 19th century were discussed. In this part, industrialization actions that begin at the same period and also different suggestions for water problem in Istanbul are summarized.

Part 4, the buildings are described which are built by Terkos Water Company in Feriköy. Part 5, definition of the buildings is made by architectural, structural and technical features. Besides this the process of establishment of Istanbul Water Company is explained in this part.

Part 6, information which comes from results of researchs and survey are concluded and directed for restitution work.

Part 7, restoration approach and the interferes which are thought to done to the building are explained in this part.

(15)

1 1. GİRİŞ

İstanbul antik dönemlerden beri herzaman dünyanın sayılı şehirlerinden biri olmuştur. Ancak coğrafi konumu itibariye artan nüfusla orantılı olarak su problemi açığa çıkmıştır. Osmanlı’da 15.yy.’a kadar kendini çok fazla hissettirmeyen bu sorunun çözüm yolunu, Kanuni Sultan Süleyman su kaynaklarında ve vakıflar aracılığıyla gerçekleştirilen projelerde aramıştır.

Zamanla şehir nüfusunun daha da artması ve devlet gelirlerinin giderek azalması gibi sebeplerden dolayı su ihtiyacının karşılanması İstanbul için önemli bir problem haline gelmiştir. Avrupa’da yaşanan sanayi devriminin ve İstanbul’da yaşayan yabancı yatırımcıların etkileri sonucu buharlı makinalarla su pompalamak için Terkos’da bir pompa İstasyonu kurulmuştur. Bu suları isale etmek için de şehrin çeşitli merkezlerine pompa istasyonları ve isale hatları inşa edilmiştir.

1.1 Amaç

Topraklarının büyük bir kısmı Avrupa’da bulanan Osmanlı İmparatorluğu, sanayi devriminin sonuçlarından en çok etkilenen ülkelerden biriydi. Başkent olan İstanbul bu etkilenmenin izlerinin en çok görüldüğü şehir olmuştur. Osmanlının yakın ilişki içinde olduğu Fransa’nın etkileri mimari alanda oldukça fazladır. İstanbul’un su sorununun çözümü için öneri getirmesi istenen Fransız mimarların hazırladıkları projeler sonucunda Terkos’da yapılan pompa istasyonu, şehre su taşınmasında modernleşmeye geçişin ilk örneğidir. Feriköy Pompa İstasyonu, Terkos’dan gelen suyu Beyoğlu ve Rumeli Sahilleri’ne aktarmak için inşa edilmişlerdir.

İstanbul’un merkezinde Terkos Pompa İstasyonu ile bağlantıyı sağlayan Feriköy Pompa İstasyonu’nun yanı sıra oradaki teknisyenler için yapılmış olan lojman binası, Şato olarak adlandırılan su kulesi, Şişli Rezervuarı olarak bilinen su deposu ve tamir işleri için kullanılan depoların bulunduğu dört ayrı kompleks bu tez kapsamında koruma altına alınmıştır.

Bu çalışma, yapıların mimarlık ve endüstri tarihi açısından önemi göz önüne alınarak mevcut durumunun belgelenmesi, bozulmaların ve dönemsel eklerin tespit edilmesi,

(16)

2

gerekli tarihsel araştırmanın yapılması ile restitüsyon ve restorasyon projelerinin hazırlanması aşamalarından oluşmaktadır.

1.2 Kapsam ve Yöntem

Tez konusu, 19. yy Osmanlı Dönemi yapılarından Feriköy Su Pompa İstasyonu, Şato olarak adlandırılan su kulesi, Şişli Rezervuarı olarak bilinen su deposu ve Feriköy su deposu ile tamir işleri için kullanılan depoların bulunduğu dört ayrı kompleksin rölövelerinin hazırlanması, Feriköy Su Pompa İstasyonu’nun restitüsyon ve restorasyon projelerinin hazırlanması ve korunması ile ilgili olarak önerilerde bulunulmasını içermektedir.

Binanın tez konusu olarak seçilmesinin nedeni, yapının Osmanlı’nın endüstri tarihinde önemli bir yeri olmasına karşılık yapıya bu güne kadar ciddi hiçbir müdahalenin yapılmamış olmasıdır.

Öncelikle yapıların belgelenmesi için hazırlanan krokiler doğrultusunda total station kullanılarak ölçümler yapılmıştır. Bu çalışmalar devam ederken yapıların kaynak araştırmasına başlanmıştır. Öncelikli olarak bu konuda daha önce yapılan tezler incelenmiş ve Osmanlı Dönemi İstanbul Suları hakkında literatür araştırması yapılmıştır. Yapı ve çevresi hakkında tarihsel araştırmalarla beraber, İstanbul’daki geleneksel su pompa istasyonları incelenmiştir. Ayrıca yapının yapıldığı döneme ait belge ve çizimlerden günümüze kadar ulaşanlar elde edilmiş ve yapının özgün donanım ve yapısal özellikleri bu sayede belirlenmiştir. Tezin hazırlanmasına yardımcı olan tüm bu araştırmalar sonucunda yapı hakkında çeşitli veriler elde edilmiş ve bu verilerle yapının restitüsyon ve restorasyon projelerinin hazırlanması hedeflenmiştir.

1.3 Tarihsel Araştırma

Yapılan literatür araştırmasında çeşitli özel ve devlet kütüphanelerinden yararlanılmıştır. Öncelikle, İstanbul Büyük Şehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı’nda o döneme ait belgeler ve kitaplar incelenmiş ve yapının yer aldığı çeşitli haritalar elde edilmiştir. Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde yapılan araştırma sonucunda yapının inşası sırasında yaşanan araziden kaynaklanan sıkıntıları anlatan belgelere ulaşılmıştır.

(17)

3

Bununla birlikte İTÜ Mimarlık Fakültesi Kitaplığı, İTÜ Merkez Kitaplığı, İstanbul Araştırmaları Merkezi Kitaplığı’ndan yararlanılmıştır. Ayrıca İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi (İSKİ) arşivinden ve İSKİ Terkos, İSKİ Feriköy İşletmelerinden de yararlı belgeler elde edilmiştir. İSKİ Bahçeköy Vakıf Sular Arşivinden elde edilen haritalardan ve yapının yapıldığı döneme ait çizimlerden yararlanılmıştır.

(18)

4

2. İSTANBUL’DA BİZANS’TAN 19.YY’A KADAR SU SORUNU

İstanbul’un ilk büyük su tesisleri, Roma İmparatorları tarafından yaptırılmıştır. İlk olarak, İmparator Hadrianus (117-138) tarafından karasurları dışından şehrin Haliç kıyısındaki mahallelerine kadar su yolu yapılmıştır. İstanbul, Doğu Roma İmparatorluğu’nu başkenti olunca su yolları yetersiz kalmıştır ve İmparator Valens (364-378) zamanında Halkalı’dan Beyazıt Meydanı’na kadar ikinci bir su yolu ile şehre su getirilmiştir. Mazul Kemer ve Bozdoğan Kemeri bu su yolu üzerindedir ve o dönemde inşa edilmişlerdir. İmparator Teodosyus I (378-395) zamanında su, Belgrad ormanlarından Sultanahmet’e kadar farklı bir su yolu ile getirilmiştir. [1, s.20]

Kurak zamanlar için kapalı (Yerebatan Sarayı, Binbirdirek Sarnıcı, Acımusluk Sarnıcı) ve açık (Aetiyus Sarnıcı, Aspar Hazinesi, Hegios Mokius Hazinesi) sarnıçlar inşa edilmiştir.

Roma İmparatorları tarafından gerek Marmara’da ( sonradan Halkalı adını almıştır) gerekse Kâğıthane vadisinde (sonradan Kırkçeşme adını almıştır) yaptırılan su tesisleri, Bizans İmparatorları tarafından tamir ettirilseler de bu yapılara Bizans’ın son dönemlerinde gereken bakım yapılmamıştır. İstanbul Osmanlılar tarafından fethedildiği zaman su tesisleri bakımsızlık, depremler ve savaşlar yüzünden kullanılmaz halde bulunmuştur.

İstanbul Osmanlıların eline geçtikten sonra kentin nüfusu hızla artmış ve su sorunu gündeme gelmiştir. Fatih Sultan Mehmet su sorununu çözmek amacıyla Bizans’ın son dönemlerinde ihmal ettiği bentlerin, kemerlerin, su yollarının, çeşmelerin ve havuzların bakım ve onarımını yaptırmıştır. Hatta kentin bu su tesislerine yeni çeşme ve hamamlar ekleyerek su problemini çözmüştür.

Fatih ve Turunçlu su yolları adı altındaki iki su yolu bu şekilde oluşmuştur. Fatih’ten sonra diğer hükümdar ve devlet adamları, Halkalı suları adını alan ve Halkalı köyü civarındaki muhtelif kaynaklardan beslenen Marmara bölgesi su tesislerine yeni kollar ilave etmişlerdir. Birbirinden ayrı olan bu kolların sayısı 18’i bulmaktadır.

(19)

5

15. yüzyılda yapılıp 18. yüzyıl sonlarına kadar kullanılan Halkalı su yolları ile şehirdeki camilere, imaretlere, çeşmelere ve şehir dışındaki kışlalara su verilmiştir. Ayrıca Fatih Sultan Mehmet döneminde şehrin su ihtiyacı; varlıklı kişilerin kurdukları vakıflar vasıtasıyla karşılanmıştır.

Kanuni Sultan Süleyman dönemine kadar ciddi bir su sorunuyla karşılaşılmamıştır. Bu dönemde Kırkçeşme su tesisatı genişletilmiştir. Bizans döneminden kalan yollar, kemerler Mimar Sinan tarafından tamir edildiği gibi eski mecralara yenileri de eklenmiştir

Kanuni Sultan Süleyman suriçi İstanbul’u için yaptırdığı kırk adet çeşmeye su vermek amacıyla Ayvad ve Belgrad dereleri ile etraftaki menba sularını ayrı ayrı yollar ile getirtip Başhavuz’da birleştirmiştir. Buradan Güzelce kemer aracılığı ile, Cebeci karyesi civarında, Ceneviz lağımı olarak da bilinen lağıma katmış ve İstanbul’a bu çeşmelerle su verilmiştir. Bu sebepten bu sular ‘Kırkçeşme Suları’ olarak adlandırılmıştır. Kırkçeşme sularının verimini arttırmak için, suyun toplandığı derelerin başına bentler inşa edilmiştir.

O tarihte şehirde pek çok kuyu, sarnıç ve bölgesel drenaj sistemi bulunmaktadır. Bu kaynaklardan alınan sularla birlikte, Halkalı ve Kırkçeşme suları İstanbul’un su ihtiyacını yeterince karşılayabilmiştir. [1, s.23]

Zaman içerisinde Boğaz kıyıları, yapılan yeni köşkler ve yerleşim yerleriyle kalabalıklaşmış bununla beraber Beyoğlu ve Boğaz kıyılarında su sorunu ortaya çıkmıştır. 18. yüzyıla kadar ele alınmamış olan bu su sorunu, 1731 yılında yapılan Taksim su yolları ile çözülmeye çalışılmıştır.

İlk olarak, Bahçeköy’deki derelere küçük bağlamalar yapılarak içi sırlı künklü isale hattı ile şehre su götürülmüştür. 25 km uzunluğundaki isale hattı Bahçeköy Kemeri’ni geçtikten sonra 400m uzunluğundaki I. Mahmut kemeri üzerinden Acıelma, Derbent, Maslak, Ayazağa, Zincirlikuyu, Mecidiyeköy, Şişli üzerinden Harbiye’deki makseme, oradan da Taksim’deki büyük su deposu ve makseme ulaşmaktadır. Taksim su tesisleri Boğaziçi’nde Yeniköy’den Kasımpaşa’ya kadar olan sahilin, Beşiktaş, Galata, Beyoğlu ve Kurtuluş’un bir kısmına su temin etmiştir. 1731 yılından 1840 yılına kadar geçen yaklaşık yüz yıllık zaman zarfı içerisinde ihtiyacı karşılamak için tesise çeşitli ilaveler yapılmıştır.

(20)

6

3. 19.YY.’DA İSTANBUL’DA SU SORUNU VE MODERNLEŞME

SÜRECİNİN SU ENDÜSTRİSİNE ETKİLERİ

Osmanlı İmparatorluğu’nun 19.yy başlarında Avrupa ülkeleriyle yaptığı anlaşmalarla birlikte Osmanlı ekonomisi dışa açılmaya başlamış ve Avrupa ekonomisi ile bütünleşerek dışa bağımlı hale gelmeye başlamıştır. Osmanlı İmparatorluğu, bu yakın ilişkiler sonucunda sanayileşmelerini geliştiren ülkelerden etkilenerek bir değişim sürecine girmeye başlamıştır. [2, s.26]

Tanzimat Fermanı’nın ilanıyla birlikte İstanbul’da yapılan imar değişiklikleri sırasında şehrin altyapı eksiklikleri farkedilmeye başlanmıştır [1, s.43]. Kalıcı ve çağdaş çözümler aranırken yakın ilişki içinde olunan yabancı devletlerden ve onların gelişen sanayilerinden yararlanılmıştır. Bu devletlerin de ilgisiyle uygulama çalışmaları daha kısa sürede başlamıştır. Çünkü, Osmanlı’nın zengin hammade kaynakları ve geniş pazar olanakları sanayileşmiş ülkelerin ilgisini fazlasıyla çekmiştir.

19.yy’ın başlarında İstanbul’un nüfüsunun yaklaşık olarak 300.000 kişi olduğu, yüzyılın sonlarında bu sayının 900.000 kişiye çıktığı ve İstanbul’da bazı Avrupa ülkelerinde olduğu gibi bir nüfus patlaması yaşandığı bilinmektedir [9, s.39]. Bu gelişmeyle birlikte eskiden kalma su sistemlerinin yetersizliği anlaşılmıştır.

I.Mahmut dönemine kadar bend inşaası ve bunların yollarına katmalar ilave edilerek şehrin su ihtiyacı karşılanmaya çalışılmıştır. Ancak Sultan Abdülaziz döneminde tüm şehirde, özellikle Beyoğlu ve Boğaziçi’nde büyük susuzluk hissedilmeye başlanmıştır. Bu sorunu çözmek için çeşitli şirketler öneriler getirmişlerdir. [4, s.196] İstanbul’un su ihtiyacını modern yollarla çözmek için ilk öneriyi 1851 yılında, Babıali’nin isteğiyle, Fransız Büyükelçisi Callimaki tarafından görevlendirilen, döneminin ünlü su sondajcısı Degousée getirmiştir. Şehirdeki bendleri, su kemerlerini, terazileri ve su yollarını inceleyerek arazinin jeolojik durumunun yeni su kaynakları açısından ne kadar elverişli olduğunu araştırmıştır. Sonucunda, bunların ıslah edilmesini önermiş ve buharlı makinalarla şehrin yüksek kısımlarına su

(21)

7

çıkaracak bir proje önerisi hazırlamıştır. Ancak savaş nedeniyle bu proje uygulanamamıştır. 1855 yılında Degousée aynı projeyle beraber İstanbul ve Beyoğlu’nun havagazı sisteminin kurulmasına dair bir imtiyazı içeren yeni bir teklif daha sunmuş ancak olumlu bir sonuç alamamıştır. [4, s.196]

1862 yılında Evkaf Nazırı Ahmet Refik Efendi susuzluğa çözüm bulmak için 1855’deki deprem nedeniyle zarar gören kemereleri tamir ettirmiş, Sultan Mahmut ve Valide bendlerini eski hallerine getirttirmiştir. M. Godleski tarafından, bu bendlerin yükseltilmesi için gerekli etüdlerin yapılmasını istemiştir. Ancak 1865’de Ahmet Refik Efendi’nin Anadolu’ya gönderilmesiyle bu onarım tamamlanamamıştır. [3, s.91]

1863 senesinin başında, Beyoğlu, Galata ve Pangaltı’yı içeren Altıncı Daire-i Belediye’nin baş mühendisi M. Gaitan d’Ostoya, önce Journal de Constantinople’da, sonra da bir makale halinde ‘Les eaux dans le Vle Cercle; da la disette, et des moyens d’y remédier’(Altıncı Daire’de Sular; Yokluğu ve Çareleri) isimli bir memorandum yayınlamıştır [3, s.91]. Sonuç olarak d’Ostoya’ya göre susuzluğu önlemenin tek yolu, yeni bir besleme kaynağının açılması ve mevcut dağıtım sisteminin tam olarak ıslah edilmesidir. Bu memorandumun yayınlandığı yıl İstanbul Suları hakkında yeni bir öneri gelmemiştir.

Fransa köprüler ve yollar idaresinden mühendis M. Ritter, bir sular müdürü ve bir evkaf temsilcisinden oluşturulmuş komisyon 1864 yılının başlarında, Bahçeköy bendlerine, Marmara ve Karadeniz’i ayıran hat üzerinde Terkos köyü civarında mevcut eski bir su kemeriyle ve buhar makinasıyla gölden su verilmesini araştırmıştır. Bu önerinin uygulanması mümkün olmadığı farkedildikten sonra Ritter işin aciliyetini göz önüne alarak projeyi, Kağıthane Deresi’nin sularının Beyoğlu’na en yakın yerden alınıp bir buhar makinası yardımıyla Taksim’e döşenecek bir boru hattıyla yükseltilmesi şeklinde revize etmiştir. Nafia Nazırı Ethem Paşa tarafından desteklenen bu öneri Sadrazam Fuat Paşa tarafından kabul edilmiştir. Ancak, Nisan ayında Oppenheim, Stanifort ve Guarracino ortaklığı için çalışan İngiliz mühendis Macneell suların genel imtiyazını talep edince bu projenin uygulanması durdurulmuştur [3, s.93]. Aynı yılın Temmuz ayında mühendis Meril de Lounay bent sularının yetersizliği nedeniyle artezyen kuyularının açılmasını önermiştir. Aralık ayında ise Giove (Le directeur de L’Ottomane Financial Association) adına imtiyaz

(22)

8

isteyerek Pirgos’la Belgrad arasında Paşadere vadisinde yağmur sularını toplayacak bir baraj yapmayı önermiştir. [4, s.197]

1864 yılının Ağustos ayında Oppenheim, Stanifort ve Guarracino ortaklığındaki şirket, hükümete avan proje olarak, sadece halkın ihtiyaçlarını değil etraftaki arazilerin sulanması için de yeterli olacak suyun karşılanmasını içeren bir proje önerisi sunmuştur. Bu avan projede Istıranca’dan 20 milyon galon, Boğazköy’den 8 milyon galon ve mevcut haznelerden 300 bin galon alınması teklif edilmiştir. 1865 yılında tamamlanan proje sunulmuş ancak su sıkıntısının Altıncı Daire dışında da bulunması ve İstanbul mahallelerinde bulunan çeşme ve sarnıçların halkın ihtiyacını az da olsa sürekli sağlaması gibi sebeplerden dolayı planda tahmin edilen abone sayısına ulaşılamayacağı düşünülmüş ve Nafia Şurası hükümete bu teklife itibar edilmemesini önermiştir. [3, s.95]

Ottomane Financial Association adına mühendis Giove 1865 yılında, Altıncı Daire’nin ihtiyacı olan suyun sağlanması için ve gerekirse bunun İstanbul ve Boğaziçi’ne genişletilebilmesi teklifiyle imtiyaz talebinde bulunmuştur. Nafia Şurası’nın olumlu yaklaşımına karşılık bu proje hükümet tarafından onaylanmamıştır. [3, s.95-97]

1866’dan 1868’e kadar İstanbul’un su sorununu çözmek için yeni bir proje sunulmamıştır. Giove’nin projesi 1868 yılı sonlarında ilk olarak Perruch ve sonrasında Lasseron tarafından tekrar ele alınmış ve Giove ile Perruch bir anlaşma yaparak tekrar teklifte bulunmuşlardır. Bir yandan da Bordeano ve Furet hiçbir imtiyaz talep etmeden İstanbul sularının ıslahı için hükümete başvurmuşlardır. Böylece İstanbul’a su temin etmek için hükümete, artezyen kuyuları açmak, Terkos’un civar menbalarını da toplayacak Paşadere’de bir baraj yapmak, Alibeyköy vadisinde havuz kurmak, Kağıthane sularını buhar makinasıyla şehre iletmek şeklinde özetlenebilecek dört farklı proje teklif edilmiştir. [4, s.197,198]

1869’da Gavand, mühendis Ritter’in projesini, Paşadere’de 1.570.000 m³’lük bir baraj ve burada çıkan suyu Kağıthane’den bir buhar makinasıyla Okmeydanı’ndaki 28.000 m³’lük bir havuza ve sonra da Feriköy’de 267.000 m³’lük filtre havuzlarına ileterek tevzi ederek revize etmiş ve bu önerisini dönemin Şehremini Server Efendi’ye vermiştir. Salih Bey’in rehberliğinde Altıncı Daire’de bir komisyon kurulmuş ve şehrin su sorunu bu komisyonda araştırılmıştır. Uzun incelemeler

(23)

9

sonunda Şeytan Deresi’nde bir baraj yaptırılmasına karar verilmiştir. Komisyon toplantılarında Küçükçekmece ve ilerisindeki Tuna suyunun da İstanbul’a getirilmesi görüşülmüştür. Gavand, kurmay yüzbaşı Mazhar Bey’le yaptığı çalışmalarda, şehire hazırladığı plan üzerinden su verilince Boğaziçi ve Haliç’in su alacağını, Paşadere Vadisi’ne bent yapılacağını, Kağıthane ve Bahçeköy bentlerinden istifade edileceğini, Feriköy ve Okmeydanı’nda örtülü havuzlar ve filtreler bulunacağını ileri sürmüştür. [4, s.198]

(24)

10

4. TERKOS SU ŞİRKETİ’NİN FERİKÖY’DE BULUNAN YAPILARI

Terkos Su Şirketi’nin 19.yy’da Feriköy’de yaptırdığı yapılar;  Feriköy Su Depoları, Tamir Atölyesi ve Lojmanlar  Bomonti Su Kulesi (Şato)

 Şişli Rezervuarı (Şişli Su Deposu)  Feriköy Pompa İstasyonu

Tez kapsamında Feriköy Su Depoları, Tamir Atölyesi ve Lojmanlar, Bomonti Su Kulesi (Şato) ve Feriköy Pompa İstasyonu’nun rölöveleri alınmış Feriköy Pompa İstasyonu’nun restitüsyon ve restorasyon projeleri çizilmiştir. Bütün yapılar için tarihsel araştırma yapılmış, elde edilen belgeler ve yapıların mevcut durumlarını gösteren fotoğraflar Ekler başlığı altında gösterilmiştir.

4.1 Feriköy Su Depoları, Tamir Atölyesi ve Lojmanlar

Terkos Su Şirketi, 19.yy’ın sonlarında İstanbul’un avrupa yakasına su vermek amacıyla Şişli ilçesine pek çok yapı yaptırmıştır. Yay Meydanı Sokak No:33 Feriköy’de bulunan kompleks bunlardan en büyük olanıdır. İki lojman, İki depo ve üç su deposunun bulunduğu alan günümüzde İSKİ Atık Su Daire Başkanlığı olarak kullanılmaktadır. (Şekil A.1)

Vaziyet planı içerisinde güney yönündeki ilk yapı, özgününde de aynı işlevde kullanılmış olan tek katlı lojman yapısıdır. İlk yapıldığı zaman makinist lojmanıyla birlikte içinde satış ofisi bulunduran yapıda günümüzde ofis kısmı kapatılarak oda olarak kullanılmaya başlanmıştır. Bu değişimle birlikte yapının güneybatı cephesi üzerinde bulunan kapı pencereye dönüştürülmüştür. Yapının tüm kapı ve pencere açıklıkları basık kemerlidir ve sıva ile yapılmış söve ile çerçevelenmiştir. (Şekil A.2 - A.9)

Lojman yapısının kuzeyinde ikinci lojman yapısı bulunmaktadır. İSKİ Bahçeköy Vakıf Sular Müdürlüğü’nde bulunan proje defterindeki çizimlerden edinilen bilgilere göre yapının bulunduğu yerde tek katlı iki ayrı yapının bulunduğu görülmektedir.

(25)

11

Son dönemde yapılan müdahalelerle birlikte bu iki yapı birleştirilerek iki katlı olan lojman yapısı inşa edilmiştir. Plan ve cephe düzeni özgün değildir. Cephesi PVC esaslı dış cephe kaplama malzemesi ile kaplanmıştır. (Şekil A.10 - A.19)

Güney yönündeki üçüncü yapı, plan ve cephe düzeniyle özgünlüğü hiç bozulmamış olan depo yapısıdır. Özgününde su saatlerinin ve araçlarının tamir edildiği atölye olarak kullanılan yapı artık su saatlerinin depolandığı bir yapı olarak kullanılmaktadır [5, s.5690]. Depo, ortada ana mekân ve yanlarda daha alçak tavanlı küçük mekânlardan oluşmaktadır. Zemini şap ile kaplanmış olan mekânda bazı donanımlara ait temel izleri bulunmaktadır. Ancak bu izlerin hangi makinalara ait oldukları saptanamamıştır. Ana mekânın üst örtüsü özgün metal çatı makaslarıyla kapatılmıştır. Çatının orta kısmında yer alan camdan yapılmış bir fenerle mekânın aydınlanması sağlanmıştır. Yapının güneybatı cephesinde, ortada bulunan ana mekânın ve yanlarda bulunan iki küçük mekânın ana giriş kapıları vardır. Ortada, kapının üzerinde dairesel bir pencere yer almaktadır. Ana mekânın kapı ve penceresi olan ortadaki açıklıkların etrafına bunları vurgulamak için tuğla ile söve yapılmıştır. Kuzeydoğu cephesinde, daha alçak ve küçük olan mekânlara açılan dört kapı ve beş pencere bulunmaktadır. Güneydoğu cephesinde ise dört kapı ve üç pencere açıklığı vardır. Ortanca Sokak üzerinde bulunan doğu cephesinde, ana mekâna açılan beş pencere yer almaktadır. (Şekil A.20 - A.24)

Güney yönündeki son yapı, tek mekândan oluşan tek katlı depo yapısıdır. Mekânsal olarak çok fazla değişiklik yapılmamış olan yapıya sonradan asma kat eklenerek içinde idari bir birim yaratılmıştır. Mekân içerisinde, yapıldığı döneme ait metal yapı elemanları ile sonraki dönemde sökülmüş olan makinaların izleri görülmektedir. Sade bir cephe düzeni bulunan yapının güneybatı cephesi üzerinde ana giriş kapısı, kapının kuzeybatısında bir pencere açıklığı, üzerinde de dairesel bir pencere bulunmaktadır. Güneydoğu cephesi üzerinde beş adet pencere açıklığı yer almaktadır. Ortanca Sokak üzerindeki kuzeydoğu cephesi üzerinde iki pencere vardır. (Şekil A.25 - A.31)

Günümüzde bahçe olarak kullanılan alanın altında kuzeydoğu – güneybatı yönünde yerleştirilmiş üç adet su havuzu bulunmaktadır (Şekil A.32, A.33, A.34). Kağıthane’deki süzme havuzlarından ikiye ayrılan su yollarından biri Beyoğlu ve Galata bölgesine su dağıtmak üzere Feriköy Havuzları’na geliyordu. Üstü örtülü su havuzların ikisi Terkos Su Şirketi tarafından yaptırılmıştır. Kağıthane’den gelen su

(26)

12

galerisi burada ufak bir su haznesinden geçiş yaptıktan sonra havuzlara dağılırdı. Gömme havuzlardan biri 7610m3, diğeri 8130m3 hacimlidir. İstanbul Sular İdaresi’nin kuruluşundan sonra bunların yanına 5000m3 hacminde bir su deposu daha ilave edilmiştir. [5, s.5690]

4.2 Bomonti Su Kulesi (Şato)

Yapı, 19.yy.’ın son çeyreğinde Terkos Su Şirketi’nin Terkos’ta yaptırdığı yapılarla bağlantılı olarak yapılmıştır. İstanbul ilinin Şişli ilçesinde Oktay Cebeci Sokak No:8 Feriköy’de bulunan binanın şu anki sahibi İSKİ’dir.

Su deposu olarak inşa edilmiş olan altıgen planlı yapı, günümüzde lojman olarak kullanılmaktadır. Yeni işlevi verilirken yapının sadece dış duvarları bırakılıp içine betonarme bir iskelet yerleştirilmiştir. Üç katlı yapıda her katta iki adet olmak üzere toplam altı daire bulunmaktadır. Her daire bir salon, bir mutfak, biri salonla birleşik iki oda ve holden oluşmaktadır. Plan düzeniyle birlikte cephe düzeninde de çeşitli bozulmalar gözlenmektedir. Tuğla örgülü birinci kat duvarlarının her birine, yeni yaratılan mekanları aydınlatmak amacıyla sıvayla yapılmış sövelerle çerçevelenmiş birer pencere açılmıştır. Zemin kat pencerelerinin ahşap kepenkleri kaldırılıp yerine metal korkuluklar yerleştirilmiştir. (Şekil A.35 - A.42)

4.3 Şişli Rezervuarı (Şişli Su Deposu)

19.yy.’ın sonlarında inşa edilen su deposu, İstanbul ilinin Şişli ilçesinde Oktay Cebeci Sokak No:13 Feriköy’de bulunmaktadır. Boş haldeki su deposunun üstü günümüzde otopark olarak kullanılmaktadır.

İçine girilemeyen yapının İSKİ Bahçeköy Vakıf Sular Müdürlüğü’nde bulunan proje defterindeki çizimlerden edinilen bilgilere göre dikdörtgen planlı olduğu görülmektedir. Kısa kenarda altı ve uzun kenarda on ayakla taşınan su deposunun üst örtüsü tuğla örgülü tonozdur. (Şekil A.43 - A.47)

4.4 Feriköy Pompa İstasyonu

Ana dağıtım binası kendi içinde bir kompleks oluşturarak Garaj yolu Sokağı üzerindedir. Makinelerin yer aldığı pompa istasyonu ve ona bitişik olarak yapılmış bir lojman bulunur.Ancak günümüzde ana bina bölünerek iki ayrı lojman daha eklenmiştir.

(27)

13

5. FERİKÖY POMPA İSTASYONU

5.1 Konum

Feriköy Pompa İstasyonu, Şişli ilçesi, Feriköy semti, Garaj Yolu Sokak üzerindedir. Yapı 225 pafta, 1279 ada, 1 nolu parsel üzerinde bulunur. Yapı konut bölgesi içerisindedir. Güneybatı yönünde yapıya bitişik bahçeleri olan konutlar bulunmaktadır. Güneydoğu ve kuzeybatı yönündeki merdivenlerden Eczacı Sokağa inilmektedir.

5.2 Tarihçe

İstanbul Su Şirketi’nin kuruluşu, Sultan Abdülaziz’in Fransa yolculuğu sırasında Kont Haussmann ile İstanbul’un su sorununu pompalarla su getirerek çözmesini önermesiyle başlatılan etüdlerden alınan sonuçlara dayanır. Bu etüdleri incelemek için iki komisyon kurulmuştur. Komisyonlardan biri Abdullah Bey, Sericin Efendi, saray kimyagerlerinden Bonkovski ve bazı uzmanlardan oluşurken diğeri Cemiyet-i Tıbbiye-i Şahane üyelerinden doktor Mahe, Bonkovski, doktor Mortman ve bazı uzmanlardan oluşturulmuştur. [4, s.198]

Bunların sonucunda, İstanbul Su Şirketi 5 Haziran 1874 yılında, Teşrifat Nazırı Kemal Bey ve Nafıa Nezareti danışmanı mühendis Ternau Bey’e verilen imtiyazla kurulmuştur [2, s.41]. O dönemde Osmanlı toprakları içerisinde şirket kurmak isteyen yabancılar Osmanlı yönetimine söz geçirebilecek kişilerin aracılığıyla alınan imtiyaz belgelerini kullanırlardı. İstanbul Su Şirketi’nin da almış olduğu imtiyaz gereği şirket bütün yatırımlarını 40 yıl sonra herhangi bir hak iddia etmeden günümüzdeki ‘yap, işlet, devret’ modeline benzer şekilde Osmanlı hükümetine devredeceklerdi.

Şirket 1874 yılında yapılan antlaşma resmen kurulmuş olmasına rağmen ancak 1877 yılında yenilenen bir antlaşma gereği işe başlayabilmiştir [2, s.42]. Şirketin o dönemde kurucular listesinde İstanbul’un önde gelen kişileri ve önemli şirketlerin

(28)

14

temsilcileri vardı. 1882 yılında Kamil ve Terneau Bey’ler aldıkları bu imtiyazı başka bir anonim şirkete devretmişler Kurulumu 1889 yılında tamamlanan şirket, tesisleri şirket kurulumundan önce, 1883’te çalıştırılmaya başlamıştır. [3, s.110]

İstanbul Su Şirketi, Osmanlı hükümeti ile yapılan anlaşma gereği; kışlalara, okul ve hastanelere bedelsiz su vermek, kentin su abonesi olmuş semt ve mahallelerine yangın muslukları yaptırmak, Beyoğlu ve İstanbul bölgesine 12 çeşme yaptırmak gibi taahütlerde bulunmuştur. Ancak çeşitli sebeplerden dolayı (istenilen abone sayısına ulaşılamaması, fazla sayıdaki yangınlar gibi) bunlar tam olarak yerine getirilmemiştir.

İstanbul Su Şirketi tarafından yapılan tesisler;

1. Terkos Gölü’nün Karadeniz’e akan ayağı üzerinde su seviyesini +3.25 kotuna kadar tutan bir bağlama.

2. Terkos Gölü kenarında günde 37.000m³ su basacak kapasitede buhar makinalarının yer aldığı terfi merkezi, müştemilatı ve suyu 110.70 kotunda Pınarbaşı’ndaki toplama havuzuna ulaştıran terfi hattı.

3. Pınarbaşı ve Kağıthane sırtları arasında yaklaşık 40 km uzunluğunda ve günde en fazla 32.000m³ su geçirebilen ve sifonlarla donatılmış kârgir galeri. 4. Kağıthane’de ve isale galerisi sonunda 4 prefiltre ve 8 filtreden oluşan batî

sistem (yavaş süzen) arıtma tesisleri (1926 yılında inşa edilmiş ve o tarihten itibaren çalıştırılmıştır).

5. Beyoğlu cihetinde Feriköy ve İstanbul cihetinde Edirnekapı su depoları ve Kağıthane ile bu depolar arasında ikinci kademe isale hatları.

6. Beyoğlu ve Boğaz mıntıkasında toplam 19.607m³’lük 6 adet su deposu ve Bomonti’de bir su kulesi ve bunlara bağlı tazyik dereceleri, arazi durumuna göre değişik 4 gruba ayrılmış, toplam 221,67km uzunluğunda tevzi şebekesi. 7. İstanbul cihetinde 2500m³’lük Edirnekapı su deposu ve iki gruba ayrılmış

toplam 143,56km uzunluğunda su şebekesi. [ 3, s.45-47 ]

Terkos Pompa İstasyonu’ndan pompalanan Terkos gölü suyu çeşitli sifonlardan geçerek Kağıthane’ye ulaştıktan sonra Bomonti’de bulunan su deposuna ve Şato olarak isimlendirilen su kulesine ulaşırdı. (Su deposunun (Şato) rölöveleri, 2007-2008 güz yarıyılında Doç. Dr. Yegan Kahya ve Yrd. Doç. Dr. Gülsün Tanyeli

(29)

15

yönetimindeki Rölöve Restitüsyon Stüdyosu kapsamında Müge Oy, Özge Zabun ve Ece Yora tarafından çizilmiştir. Tez kapsamında rölöve revizyonu yapılmıştır.) Buradan Feriköy Rezervuarı olarak bilinen ve günümüzde İSKİ Kanalizasyon ve Atık Sular İdaresi’nin yer aldığı arazide bulunan 7610 m³’lük ve 8130 m³’lük havuzlarda depolanan su, pompa istasyonu’ndan şehre dağıtılırdı.

Yarım yüzyıla yakın bir süre İstanbul’un su ihtiyacını karşılmaya çalışan İstanbul Su Şirketi 1932’de satın alınmış ve 1 Ocak 1933 tarihinden itibaren faaliyete geçen İstanbul Sular İdaresi’ne devredilmiştir. [1, s.50]

5.2.1 Yapı ile İlgili Olan Haritalar

1) İSKİ Bahçeköy Vakıf Sular İdaresi harita arşivi Rumeli haritası üzerinde Terkos su yolu haritası. (Şekil B.1)

Fransızca hazırlanmış haritada Feriköy - Terkos su hattı görülmektedir.

2) İSKİ Bahçeköy Vakıf Sular İdaresi harita arşivi 04.11.1935 tarihli Terkos su yolu planı. (Şekil B.2)

1/50000 ölçekli türkçe haritada Terkos’dan Feriköy’e kadar arada bulunan bacalar, depolar ve pompa istasyonları görülmektedir.

3) İSKİ Bahçeköy Vakıf Sular İdaresi harita arşivi 1922 tarihli Pera Galata haritası. (Şekil B.3)

1/2000 ölçekli fransızca haritada Feriköy Pompa İstasyonu yapısı ve Feriköy Su Deposu görülmektedir.

4) Atatürk Kitaplığı harita arşivi Rumeli haritası. (Şekil B.4)

1/2000 ölçekli osmanlıca haritada Feriköy Pompa İstasyonu yapısı ve Feriköy Su Deposu görülmektedir.

5) Atatürk Kitaplığı harita arşivi Pervititch. (Şekil B.5) 1924 tarihli haritada Feriköy Su Deposu yapısı görülmektedir. 6) Atatürk Kitaplığı harita arşivi Pervititch. (Şekil B.6)

1924 tarihli haritada Şişli Su Deposu ve Bomonti Su Kulesi (Şato) görülmektedir. 7) İSKİ Bahçeköy Vakıf Sular İdaresi harita arşivi 1922 tarihli Pera Galata haritası. (Şekil B.7)

(30)

16

1/2000 ölçekli fransızca haritada Şişli Su Deposu ve Bomonti Su Kulesi görülmektedir.

5.2.2 Yapı ile İlgili Olan Belgeler

1)Dahiliye Nezareti Tesri-i Muamelat ve Islahat Komisyonu Evrakı, (BOA, 29.A.1321 (21.09.1903), DH.TMIK.S., 48/35).

İstanbul’a su ulaştırılmasında kullanılan Terkos ve Feriköy arasındaki ana su yolu ile Alibey Deresi üzerindeki köprünün eşirradan muhafazası için gerekli tedbiererlin alınması. (Şekil C.1 - C.5)

2) Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi Evrakı, (BOA, 07.C.1320 (10.09.1902), DH.MKT., 576/8).

Feriköy’de kain olup evvelce Terkos Su Şirketi’nce istimlaki taleb edilmiş olan arsanın istimlak muamelesinin tedkiki ile resmi ruhsatın verilmesi. (Şekil C.6, C.7) 3) Mebâni-i Emiriye ve Hapishâneler Müdüriyeti Belgeleri, (BOA, 13.L.1336 (22.07.1918), DH.MB.HPS., 40/12).

Beyoğlu’nda inşa edilecek tevkifhane binasına lazım olan suyun aktarılması için Terkos Kumpanyası Direktörlüğü’ne tebilgat yapılması. (Şekil C.8, C.9)

4) Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi Evrakı, (BOA, 16.Ş.1320 (17.11.1902), DH.MKT., 613/60).

Feriköy’deki Tatavla yakınında ve Kasımpaşa deresi kaynağında bulunan menba sularıyla eski iki suyolunun temizlenerek buralarda biriken suların Kasımpaşa’da Camii-i Kebir civarında yapılacak çeşmeye sevk ve irsal olunması. (Şekil C.10, C.11)

5) Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi Evrakı, (BOA, 08.N.1321 (27.11.1903), DH.MKT., 799/28).

Feriköyü’nde Terkos Su Şirketi’nce istimlaki taleb edilen arsanın kendisine ait olduğundan arsasına döşenen su borularının mahkemenin verdiği karar gereği kaldırılmasını isteyen Sarraf Marat ile adı geçen su şirketi arasındaki anlaşmazlık ile ilgili gerekenin yapılması. (Şekil C.12)

6) Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi Evrakı, (BOA, 15.B.1306 (17.03.1889), DH.MKT., 1606/6).

(31)

17

Dersaadet’te Hatice Hanım nam şahıstan Terkos Su Şirketi tarafından satın alınacak arazi hakkında istimlak kararnamesinin onikinci ve ondördüncü maddelerine uygun bir sonuca varılması. (Şekil C.13)

7) Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi Evrakı, (BOA, 28.R.1309 (30.11.1891), DH.MKT., 1895/102).

Terkos sularının İstanbul’a getirilmesi için gereken güzergahın tesbiti için komisyonlar oluşturulması. (Şekil C.14)

8) Yıldız Sadaret Resmi Maruzat Evrakı, (BOA, 12.S.1325 (27.03.1907), Y.A.RES., 145/44).

Su Şirketi’nin Feriköyü’nde vaki havuz vesairesi için komisyon teşkili. (Şekil C.15, C.16, C.17)

9) Yıldız Sadaret Resmi Maruzat Evrakı, (BOA, 21.C.1325 (01.08.1907), Y.A.RES., 148/43).

Feriköy’de Su Şirketi’nin su havuzu ile sair mahal için komisyon izamı. (Şekil C.18, C.19)

10) Yıldız Sadaret Resmi Maruzat Evrakı, (BOA, 25.Ra.1326 (26.04.1908), Y.A.RES., 155/54).

Terkos ile Feriköy arasındaki su yolu için muktezi eşyanın gümrük resmiyetinden muafiyeti. (Şekil C.20, C.21, C.22)

11) Yıldız Perakende Şehremaneti Maruzatı Evrakı, (BOA, 25.B.1320 (27.10.1902), Y.PRK.ŞH., 12/25).

Feriköy civarındaki menba sularının toplanıp maslak ve depolar yapılarak dağıtılmasına dair inşaat maliyeti keşifnamesi. (Şekil C.23)

12) Yıldız Sadaret Hususi Maruzat Evrakı, (BOA, 25.B.1311 (01.01.1894), Y.A.HUS., 289/64).

Terkos Su Kumpanyası’nca yaptırılan, İstanbul’a ve Boğaziçi’nin Rumeli yakasına akan su yollarını gösteren dört haritanın takdimi. (Şekil C.24, C.25)

13) İSKİ Bahçeköy Vakıf Sular Müdürlüğü’nde bulunan proje defteri.

Fransızca hazırlanmış olan proje defterinde Terkos Su Şirketi için yapılan tüm yapıların çeşitli ölçeklerdeki çizimleri bulunmaktadır. Ayrıca defterin başında

(32)

18

İstanbul’un detaylı bir haritası vardır. Bu harita üzerinde su hattının geçtiği tüm yerler detaylı bir şekilde gösterilmiştir. Üzerinde herhangi bir imza veya tarih bulunmayan defterin ilk hazırlanış tarihinin 1883 olduğu düşünülmektedir. (Şekil C.26)

5.3 Yapının Tanımı

5.3.1 Plan Özellikleri

Feriköy Pompa İstasyonu yapısı kuzeybatı-güneydoğu doğrultusunda yerleştirilmiştir. Yapı özgün plan düzeninde iki ana birimden oluşur; makinist için lojman ve pompa istasyonu; ancak daha sonra gördüğü tadilatlar sonucu üç lojman ve depo olmak üzere dört birime ayrılmıştır.

L1-Z01 mekânı birinci lojmanın giriş holüdür. Mekân, daha sonradan yapılan tadilatlar sonucu eklenmiştir. Hole özgün olmayan KL1.Z.01(A) koduyla tanımlı metal kapı ile +0.92 m. kotundaki avludan 0.18 m. yüksekliğindeki rıhtla çıkılarak ulaşılır. Yerleri seramik kaplıdır. Z02 ve Z08 mekânlarına bu holden geçilir. (Şekil A.48)

L1-Z02 mekânı odalara dağılımın sağlandığı holdür. L1-Z01 mekânından bu mekânı ayıran giriş kapısının kanatları çıkarılmıştır. Yerleri seramik kaplı olan mekânın duvarları kireç badanalı, tavanı ahşap kaplamadır. (Şekil A.49)

L1-Z03 mekânına L1-Z02 holünden KL1.Z.02(B) koduyla adlandırılan özgün ahşap kapı ile 18cm. rıht yüksekliği olan bir basamakla inilerek geçilir. Yemek odası olarak kullanılan mekân PVC esaslı zemin kaplama malzemesi ile kaplanmıştır ve +0.92 m. kotundadır. Duvarları kireç badanalı, tavanı ahşap kaplamadır. PL1.Z.01(A) koduyla tanımlı özgün pencerenin ahşap doğramaları PVC doğrama ile değiştirilmiştir. Bu mekândan L1-Z04 mekânına sürme kapı ile geçiş sağlanır. (Şekil A.50)

L1-Z04 mekânına L1-Z02 holünden KL1.Z.04(B) koduyla tanımlı özgün ahşap kapı ile geçilir. Ayrıca bu mekâna L1-Z03 mekânından da KL1.Z.03(C) kodlu, ahşap sürgü bir kapıyla geçiş sağlanmıştır. 3.15 x 3.48 m. boyutlarındaki mekâna +0.92 m. kotundan girilmektedir. Yaşama mekânı olarak kullanılan bu mekân PVC esaslı zemin kaplama malzemesi ile kaplanmıştır. Tavanı ahşap kaplamadır. PL1.Z.02(B) koduyla tanımlı özgün pencerenin doğramaları PVC doğrama ile değiştirilmiştir.

(33)

19

L1-Z05 mekânına L1-Z02 holünden özgün olmayan, ahşap, KL1.Z.05(D) kapısı ile geçilir. Banyo olarak kullanılan mekânın zemini ve duvarları seramik ile kaplıdır. PL1.Z.03(C) koduyla tanımlı özgün pencerenin boyutları küçültülmüş ve özgün ahşap doğramalar PVC doğrama ile değiştirilmiştir. (Şekil A.51)

L1-Z06 mekânına L1-Z02 holünden KL1.Z.06(B) koduyla tanımlı özgün ahşap kapı ile geçilir. Mutfak olarak kullanılan mekânın zemini ve duvarları seramik ile kaplanmıştır. Tavanı ahşap kaplamadır. Tavanda, diğer odalardan farklı boyutta ahşap korniş bulunur. Mekânda PL1.Z.04(B) ve PL1.Z.05(B) kodlarıyla tanımlı iki adet pencere bulunur ve bunların özgün ahşap doğramaları PVC doğrama ile değiştirilmiştir. (Şekil A.52, A.53)

L1-Z07 mekânına L1-Z02 holünden KL1.Z.07(B) koduyla adlandırılan özgün ahşap kapı ile geçilir. Yatak odası olarak kullanılan bu mekânın zemini PVC esaslı zemin kaplama malzemesi ile kaplanmıştır. Duvarları kireç badanalıdır, tavanı ahşap kaplıdır. PL1.Z.06(B) kodlu özgün pencerenin ahşap doğramaları PVC doğrama ile değiştirilmiştir. Özgünü pencere olan şimdi kapıya çevrilmiş olan açıklıktan L1-Z08 mekânına geçiş vardır. (Şekil A.54)

L1-Z08 mekânına L1-Z02 holünden özgün olmayan ahşap KL1.Z.08(B) kapısı ile geçilir. Yatak odası olarak kullanılan mekân sonradan eklenmiştir. Özgün olmayan PL1.Z.07(B) ve PL1.Z.08(D) kodlarıyla tanımlı iki adet pencere, özgün pencerelerle aynı boyuttadır ve PVC doğramalıdır. Odanın köşesinde gömme dolap bulunur. L2-Z01 mekânı ikinci lojmanın giriş holüdür. +0.22 m. kotundaki avludan 0.28 m. rıht yüksekliği olan bir basamakla çıkılarak ulaşılır. KL2.Z.01(A) koduyla tanımlı çelik kapı ile girilen mekândan L2-Z02 ve L2-Z03 mekânlarına geçiş vardır. L1 yapısının avlusuna açılan, PL2.Z.01(A) kodlu bir adet PVC doğramalı pencere bulunur. Zemin laminat parke ile kaplıdır, duvarlar saten boyalıdır. (Şekil A.55, A.56, A.57)

L2-Z02 mekânına L2-Z01 holünden kemerli bir açıklıkla geçilir. Mutfak olarak kullanılan mekânda PL2.Z.02(B) koduyla tanımlı, avluya bakan bir adet PVC doğramalı pencere vardır. Mermer tezgâh pencereye dik duvar boyunca yer alır. Mutfak dolapları tezgâhın üzerine yerleştirilmişlerdir. Zemin ve duvarlar seramik kaplıdır. (Şekil A.58, A.59)

Referanslar

Benzer Belgeler

Bu tezde, kompakt b r küme üzer nde tanımlı k değ şkenl sürekl fonks yonlar uzayında genelleşt r lm ş Bernste n-Kantorov ch t p operatörler tanımlanmış ve bazı

Pergel PB aralığı kadar açılarak P merkezli bir yay çizilir ve yayın yatay ekseni kestiği nokta Y bulunur.. OY aralığı ongenin kenar

• Deri bezleri: Kuşlarda yalnız tek deri bezi kuyruk sokumuna yerleşmiştir ve üropigal bez olarak isimlendirilir.. Özel bir

Tehdit gözetleme sistemi olarak görev yapacak misafir işletim sisteminin, kurban rolündeki misafir sisteme gelen ve giden tüm ağ trafiğini dinleyebilmesi için, Vmware

Yüksek ve havadar tepelerin ormanlık ve yeşillik yamaçlarından biri üzerinde binası dü- şünülen bu hanın arkasından birbirinde uzak iki büyük şehri yekdiğerine

Aynı şekilde özel sektörde çalışmak isteyenler ve kamu kesiminde çalışmak isteyenler arasında da tarımsal yayın takip etme açısından önemli fark bulunmuş (P<0.01)

PARMAK İZLERİ GÖRÜNÜR PARMAK İZLERİ Kabartma parmak izleri Renkli parmak izleri GÖRÜNMEYEN PARMAK İZLERİ Fiziksel yöntemler Tozlama Kimyasal yöntemler İyot

Önündeki büyük veranda, yazııı gölge bastığı zaman açıkta oturmak için yapılmıştır.. Önde, şoseye bakan salon ve yemek odası bir camekân ve bir perde ile