H.BuLENT UNER a), M.AKiF iNANICI b) a) Adli TIp Kurulllu Ba~kanllj.b, istanbul
11) Marmara Universitesi TIp Fakiiltesi Adli TIp Anabilim Dab. Istanbul
BULLET RICOCHET
Summary
In the cases in which firearms are used: having a knowledge about bullet ricochet may he an important issue becausc of detection of the manner of thesc cases. The phenomenon of bullet ricochet depends on an incident angle, the bullet impact mcdium, and the bullet shape ami velocity. In this paper, these factors arc discus.sed.
Key Words: nullel Ri«()(iler. Firearlils
()zct
Atql1 silah kullanilan oiaylarda: ki~lye isabet eden Illcrmi \,ekirdeibnin namluyu terk ettikten soma, dogrudan dogruya veya bir yere ~arplp yiin degi~tirerck hedefc ula~tlglllin bilinmcsi, oiaYIll orijininin saptanma"nda ~ok iinemii bir ycre sahiptir. Sckmcnin olu.)abilmcsi, mcrmi ~ekirdeginin gcli~ a<;lSl, )ekli. h,z, ve <;arpma ort a III I gibi faktiirlcre baghdlr. Bu yazlITllzda, sckmcnin oIu.)abilmesindc etkin olan fakliirlcr irdclenmckte ve bu olaYl11 Atlli TIp a~ISUldan iineminc dcginilmektcdir.
Atc~li silahlarda kullanIian mermi c;ekirdcklerinin sckmc oiaYI YLizyIilardan bcri
bilinmcktcdir. Scktirmcli all~ ozclliklc dcniz sava~lan smtslOda top atJ~lannda hcsaplanarak yaptltr(h. 17, yLizyd sonlarmda Franslz marqali Vauban top atJ~larlOda
scktirmcli al!~tan raydalal1ll1l~tlr.
Konul11uzu olu~turan "sckme" olaYlOda ise, sozkonusu olan bLiyLik bir c;ogunluk ilc bilcrck yapdan atl~lar dcgildir. Ya ba~ka bir yi.)nc yapIian atJ~ slrasmda herhangi hir ncdcnlc (silahm gcri lepmcsi, sarsll1l! gibi) al11ac;lanan heeler ilc silah arasmda bulunan hir cislllc <;arpan mcrmi <;ekirdcginin yon dcgi~tirlllcsi, ya cia silahlO kaza ile (silahl kullanan ki~i ya cia silahll1 mckanik bir anzasll1dan kaynaklanan) arq ahmtsl sonucu 01 usabilccck sckmeler si)zkonusudur.
'Bazl olayiarda kaslt olmachgl, kaza ile (ba~ka bir yiinc dogru yapIlan atc~ ya da
silahll1 kazara ates almaSi sonucu mcnni cekirdcginin duvar, dirck, do~ctl1c v.h. gibi bir ycrdcn sckmcsi sc;nucu) magdur ya cia m,;ktLiILin ~yaralanclIgl iddia cdilmektcdir.
Bu
gibi clurumlarda olay ycrinin incclcnmcsi olaylO orijininin saptanlllaslt1da <;ok iincmli hir ycrc sahiptir. Bu ncdcnlc sckmcnin gcr<;cklqcbilmcsi ic;in gcrekli ko~ullannirclclcnmcsi, sckmc sonucu olu~an yaranll1 lal1lmlanmasl gcrckmcktcclir.
SEKME
Mcrl11i <;ckirdcgi sckmcsini, olaYll11O gcr<;ckle§tigi yLizcy aC;lslOdan iki ana biilLimdc incclcycccgiz,
I. KatI (scrt) cisim yLizcyindc sckmc 2, Su yi.izcyinden sckmc
R4 H.B. liNER. M.A. iNANICI
Katl (sert) cisim yuzeyinden sekme : Mcrmi c,:ekircieginin beton, ta~, tahla, metal, v.b.
gibi katl cisimlerin yiizeyincien sekmesi slrasmcia, geli~ ac,:lsl sckme ac,:ISlllcian bi.iyuktLir
*(i>r).
Su yiizeyinden sekme : Mermi c,:ekircieginin su yiizeyincien sekmcsi slraslllcia sekme ac,:lsl geli§ ac,:lsmcian biiyiiktiir *(r<i). Katl (sert) vc su yiizeylcrincien mcrmi c,:ekirdegi sekme ac,:Ilan ~ekil 1 'cie g(isterilmi~tir.
m
Katl cisim
yuzeyi
I I I I . I
r
~
I
Su
yuzeyi
~ekil I. Mcnni <;ckirdcgi sckmcsinin. sckIllcnin ()lu~lugu yLizcy ile degi~illli
Su yi.izeyincle olu§an sekme ac,:ISI, geli§ ac,:ISlllll1 2-3 misli olabilmekteclir (~ekil 2)
(l,2,3).
HiZli sekme (/{,;lSllla etkisi : Bu kunuda yapiian bir c,:alI§macla 2Cl kalibrelik (5 mm c,:aplllcla) sheridan havaii tiifegi kullaI1llarak pompalama yardlml ile elde edilcn 3
clegi§ik hlzcia sac,:ma taneleri ilc yapdan ciencylcrin sonuc,:lan ~ekil 3 ve 4'de
gostcrilmi~tir. AtI§larda silinclirik gir .. deli, konik uc,:lu, c,:ukur tabanii kur§undan yapIlrl1l§ 15.7 grain'lik (I.Cl2 gram) shericiJn havah tiifek sac,:maian kullal1llml~tlr. 2,4 ve 6 pompalama yapiiarak slraslyla 325, 465 ve 55Cl ft/sec (99.Cl6, 141.73 ve 167.64 m/sn) hlz ve 3.69, 7.56 ve 10.5 ft-Ibs (5, 10.25 ve 14.24 joule) encrjiye sahip saymalar atIlml§Ur. Bu c,:alI~macla c,:arpma yiizeyi olarak diiz belon kullallllml§ur. <;arpma ayIian olarak 10, 20, 30, 45 vc 60 elerece scc,:ilmi§ ve her ac,:1 ic,:in 1 0 atl~ yapllIp clele edilen sckme ac,:llannlll aritmctik ortalamalan alll1ml§ur.
0= 22 LR H 0= WI nchester 22 LR S P c.n u·
«
wI;
2: I. ~ 2° 1/ 1/ c.n f-1°/
.~\.
'\
, . I I I'e!'
1°\
Sekil2. iki+
=
325
fps
0=
465
fps
/I
.c:.
=
ps
f if) U·«
w
f
2: ~w
""01 <fJ L i I;1
10°
45°
60°
gJ0 E ACISSckil 3. D~ farkh hlzda sayma tancsinin dilz heton yuzeyden sekmesinde geli~ W;:ISI ile sekmc a~lslmn
X6 H.B. liNER, MA iNANICI
~ekil 3 incelendiginde, iki yLiksek hlz iyin elde edilcn egrilerin benzerlik giistcrciigi,
dl.i~Lik hlz ir;in dde edilcn egrinin digerlcrinden farkh, hemen hemen diiz bir hat
~eklinclc oldugu giiriilmektedir.
7° 6° 5° <Jl 4° u-<l W 3° 2: :x-: w <Jl 2° 1° 0° 300 325 400 45° 30° ~ _ _ "",-,::::--200 10° 465 550 500 CARPMA HIZI 600 fps
)ckiI 4, Be.? degi~ik geli.? a~lslnda sa~Il1" lancIerinin dLiz beron yUzeydcn sekmesindc hlZln sckme a~ISllla clkisi
~ckil 4 incclcndigindc 20, 30, 45 ve 60 derecelik gcli~ ar;Ilan ir;in sekme aydannlll
hlzln artmaslyla iince azaldlgl soma arltlgJ, 10 clcrccclik gcli~ ar;lsl ir;in bunun tersi
oldugll giiriilmcktedir. Ell bize 10 i1e 20 derecc arasmda bir yerde yatayla paralel bir dogrll ()Ill~acagl rikrini veriI'. Ell arallkta yakla~lk:2 derecelik bir sekme a«lsl olll~acakllr (2),
Kritik a~'l : Kall (sen) cisim ylizcylerine vcya su yiizeyine «arpan mermi r;ekirclekleri
ir;in scklllcnin olu~abilecegi en biiyiik geli~ (\ylSl "kritik ayl" olarak adlandtrtlIr. Kritik ar;ldan daha biiyLik geli~ ar;t1an i1e yiizeye yarpan lllcrmi yckirdcgi arllk sekelllez, C;arpllgl yLizeyin yaplsm<l bagll olarak saplamr ya cia parr;alanabilir. Tablo I'de farkh r;ap, lip ve l11arkalardaki l11erl11ilcre ait yekirdekler ir;in su ylizcyindeki kritik aydar giiriill11ekteciir (3),
~ Tablo I 'cle kullantlan klsaltlllalann <mlamlan a~aglda verilmistir.
S= klsa, HV= yok hlZh, LR= tiikk, SV= standart hlzda, grs=' grains (I grain=O.064X
g) HP= r;ukur ur;lu, SP= nOlmal ur;lu, JSP= yanm g0l111ckli (Uy klsml giimleksiz) JHP=
yarIl11 glimlekli ueu yukur, FMJ= giimlekli, L, RN= kur~un, yuvarlak ur;lu, FM.J, RN=
Mermi .22 S!-IV .22 S HV .22 LR SV .22 LR HV .22 LR!-IV .22 LR !-IV .222 Rem. .30 M I Carbine .30 -()(i .3'1', Special .3g Special .3XO Auto <;:ekirdck 29 gr~ 27 grs!-IP 40 grs SP 4U grs SP 37 grs !-IP 37 grs !-IP 50 grs JSP 110 grs FMJ ISO grs FMJ 125 grs JHP 158 grs L. RN <)0 grs FMJ. RN
Sckmeyi clkileyenfakt(jrler
Marka Rem.-Peters RCI11.-Peters Rem.-Peters Rcm.-Peters RCI11.-Petcrs Win.-Western Win.-Western mil. "WCC43" mil. "SL 55" Rem.-Pctcrs + P
Win.-Western Lubaloy Rem.-Pelers
Yakla~lk Kritik A~I
X derece 5 derecc 7 derecc 7 derece 5 derece 4 defece 3 derccc 5 dCfece 7 defect 6 derecc (i derccc 7 derece
Mermi c,:ekirdcginin bir cismin yi.izcyinden sekmesinde etkili faktorleri ~oyle
slralayabiliriz.
I. Sckmenin olu~tugu c,:arpma yUzeyinin yaptS1
2. Mcrmi c,:ekirdcginin sckme yUzcyine gcli~ ac,:1s1
3. Mcrmi c,:ckirdeginin sekmc ylizeyine c,:arpma hizi 4. Mcnni c,:ckirdeginin uzunlugu/ag1rltk merkezi
5. Mcrmi yekirdcginin ucunun ~ckli/deforme olu~turdugu yaralar
Sekme son lieu. vlicuda isahet eden mermi &'ekirdeklerinin ()lu§·turdu,~u yaralar
Atqli silah kLllla11l1an bir olayda namlLldan ylkan mermi yekirdegi bir yere
yarpmadan dogrucian vUcuda isabet ettiginde meydana getirciigi giri~ yarasl genellikle
Yllvarlak veya oval ~ekilli OILlP, yap1 kendini meydana getiren merrni <;ekirdeginin yaptndan bUyi.ik olmaz. Oysa, sert yi.izeylerden sekerek deforrne olmu~ mermi
yckirdeginin vi.icuda isabet etmesiylc olu§an giri§ yaras1 bUyUk ve dUzensiz ~ekilli olma egilimindedir. Giri~ deliginin kcnarlan gencllikle yentikli, etraf1l1daki vum1a halkasl ise bi.iyi.ik ve di.izcnsizelir. Bu ~ekilde mcydana gelen yaralarda <;ogunlukla <;lk1§ deligi bulunmaz. Bunun iki ncdcni varclJr.
I. Mermi yckirdegi scrt bir yUzeydcn sekme slras1l1da t;:arpma hlZln1l1 ()ne111Ii bir k1S111lt1I, 'XI IO-20'sini kaybec\er. 2. Sert bi r yUzeycicn seken rnermi <;ekirdegi c\cformc (Jlur ve kararslzla~lr. B()ylece, mermi c,:ekirdegi vUcllda girdiginde, genellikle takla alar vc k1sa bir 111esafcde kinetik cnerjisini ve htZ1111 kaybeder.
Gi)111leksiz mermi yekirdeklcrinin sert bir ylizeye yarplp vUcllcla girmesinden soma,
ylkartt!cl!g1l1da bir taraflt1111 dUzle§mi~ oldugu gorUli.ir. Bu lUI' sekme olaylannda, vlicuda
giri~ giysili bolgeden olmu~sa, giysinin clokuma §eklinin, vi.icllda yan olarak girrnekte
olan Il1ermi yekirdeginin Uzerine <;lktlgl cia gorUlmU~ti.ir. AYlll olay, ters olarak giren
rncrmi yekirdeginin dibincle de gorUlebilir.
K1smen gomlekli lllcrmi yekirdekleri genellikle sert yUzeylcre c,:arp111ca par<;alanlr,
H.B (JNER MA iNM.JICI
mesJfe uygunsa gorn\ek ve. (ickirdck pan;:abn vlicuda s(lpl~\mr. Bu paryalar gen~lIiklc
dCrInin hemen altIl1da veya gLimLitli ularak Dulunurlar.
Gbmid.li menni yckirdckleri s-.:rl biT yLilcydcll sckliklerindc bir [araL dlizlc~ebilir.
Gomiek Dazen klsmcfl ya dOl tamarncn ~e.kinkkle.n siynlabilir veya yassIia~abiiIr: Giysi
ookurna jckii kur§un tabanda veya Clyiga <;:;Kan bu lip <;ekirdek u1.crindc gilzlcnebiiiricr
VUCUUcl fazla Ikrine l!irl11l~mjs. bir tarafl di.izlesrni~ e.cimieksiz bir rnenni c(~kir(k~i
eldc edildigJllcle, (Hll(:nsi~ hir gjrr~ yarasl da mevc~l!sa, bU menni <;ekirdcginT~ ~ert b1r
Yli7,eyilen sckme sonucu vLlcllda lS,lbct ettigi akla gelmellciir
Fnta derine girmcrm~, dogrudan vLicuda lsabet eden llpik giri~ yamsi meyclana
gctirdigi gozlenen merml yckmleginin, vLicul1an elcle edlldlgi11dc btr tarafm cJlizlC:imi~
o!dugu (2orlilLirsc, bu sefer bir "i<;: sekmc" soz konusuclur. Ozcllikle 22 kalibre gibi
kl.J~lik -;:apit gcimlcksiz menni \,ekirdek!crinin femur, humerus gibl bLiyLik kcmiklcrc
;,:arprna:;lfida i.,: sekrne ((ok ~,d( gi.jrlillir. Dogrud,Hl vucuda ginni~ gbrnlekli bir mcrrni
Ifckirckgi, femur gibi bLiyuk hir kcmigc ;,:arpli1ca yas~Iia~abilir ya da paryalarwbilir.
Deriddi giri~ dcligi nonnal yara giinini.irnline s<thip olacClktlr. Gi:imlck [lar(,;,ilanI1lClclan
slkI~<lbilir ve yekirdegin yogu tabanc1an \:Ik(\bilil. 2'~ ve 45 kalibre araslm\,lki yupta
merrr1.l yekirdeklerinde bu olay g6zlenmi~tir.
Eger bir ki~i. mermi yekirdeginin sek!igi yuzeye S'(\k yaK1nci:\ bulunuyors(l. ~ekmel1ln
olustuib Vllzcvden veya mermi ~ekirdeglnden konan par~(iI;.\rla l;iri~ ckligmin yevrcsme
<;aq;'lJ':lk,Jikin~i bJr mermi yarasl meydana gel!r~bllirlcr. Bu y,~ralar ge~elEkle 6nc'11li dcgrldir, r;;onkLi y~m1yl meydana getircn paryalarm kLitlc 'Ie hlzlan ciddi yaralanmalar
rr,cydana gctirebilecck bLiytiklUktc degi [dirler. Katl (sert) cisim yuzeyindcn sckme,
mermi ~ekirdeginin sektigi yuzeydcn (ta~, odun vb.) veya rnermi \ekirdcginden kopan
[.latt;al'lr, dcride barut kakmalanna benzer lczyonlar (pseudo·powder tattooing) meydana
gdln::bilir v\:. bunlar hazen bawt kaktnalan ik kan~un:abilirlcr. Ancak bu tip lczyolilac
gcr~:ck barut k,\kmaldllildan gl:lleilikle ,Jaila bovilk, dLizensiz ve olduk~ii seYlektirlel.
:<vIclal v'~yil 'ldul1 paryalan bu Jczyonlann iyinde veya bu Ie/.Ylilllara kom~LI olarak
bulunahilirler. Tei rerdeleri ge<;cn Inermi <;ekirdekleri tel par~:alannl deri il,'inc sevk
edebil Iller.
Ki~!Ilin vuruJma slfClsmda sen blr yi.izeye I,'ok yakm ya ria dayanrn1i o!maK d!lrcil!gu
bazi JurumlardJ, VLlcuda girip ylkan ve sert yuzeyden sekip, tekrar \;lkl~ debgi yu da
ycvrcsindek! giysi de kLlIan yasslla~lm~ mermi (,'ekirdeklerine rasllanabijir. Bu durumda
vucultaki gin§ ve ytkt~ del!klerinin, sckme Ylizcymin, mcr'11i yckirdc,~:nin :I1celcnmesi
olaym oj u§ :ieklini ortaya koyacaktJr (1).
Di iYhllo V J M. (l98~) Gumhot WOU!lcb - Praflrca/ AS,,)CCiS of Firearms, RaUislies and FOJ"Cllsir· T~(hlliq"cs, Elsevier, New York, All1sterdam, Ox ford: 86/8S 92
2 H~,ag LC. ('975) Bullet Ricochet: An imperical Study and :J Device For Measuring Ricochet ,'\J)gle,
AFTE.J 7/3: ·1-1-5 J.
3 Haag
L.c.
(1979) Bulle! Ricochcl Lom 'vVater, AFTE J 11/3: 27 34.Ayn Baskl i~ill : Dr. H. 8liient Un~I
Adii TIl.' Kurunlll
