HUZUREVLER‹N‹N DÜfiMEYLE ‹L‹fiK‹L‹
ÇEVRESEL R‹SK FAKTÖRLER‹ YÖNÜNDEN
DE⁄ERLEND‹R‹LMES‹
ASSESSMENT OF ENVIRONMENTAL RISK
FACTORS RELATED TO FALLS IN REST HOMES
Oya Nuran EM‹RO⁄LU
Hacettepe Üniversitesi Hemflirelik Yüksekokulu ANKARA Tlf:(0312) 305 15 83 Fax: (0312) 312 70 85 e-mail:nilemiro@hotmail.com Gelifl Tarihi: 28/02/2007 (Received) Kabul Tarihi: 08/03/2007 (Accepted) ‹letiflim (Correspondance)
A
BSTRACT
Aim: This study was conducted for the purpose of determining environmental risk
factors for falls in rest homes.
Materials and Method: The research was conducted at four rest homes. The Form
for the Evaluation of Risk Factors for Falls in rest homes that was developed by the researchers was used in the study. Research data were collected by three different observers. Item consistency was examined and items that had a Cronbach's alpha value less than 0.60 were removed from the assessment. For the evaluation of every section the distribution of the number of items related to that section and percentage distribution were calculated. The items's risk scores were added and the general risk score was calculated.
Results: When the mean of the general risk scores for the rest homes were examined
Ümitköy Rest Home was found to have a significantly higher risk score (52.00±4.24) than the other homes. According to the risk assessment of the rest homes'corridors and stairs, 92.7%of the corridors had slippery surfaces, the preventive measure of making clear the bottom and top step of 95.1%of the stairs had not been done.
Conclusion: The risk factors that could be eliminated by making changes in the
envi-ronment that do not require excessive resources.
Key words: Elder, Fall, Assessment, Environmental risk, Nursing, Rest home.
Ö
Z
Amaç: Bu araflt›rma, huzur evlerinin düflmeyle iliflkili çevresel risk faktörlerinin
belirlen-mesi amac›yla yap›lm›flt›r.
Yöntem ve Gereç: Araflt›rma 1 Temmuz–15 Temmuz 2005 tarihleri aras›nda Ankara
Büyükflehir Belediyesi s›n›rlar› içinde yer alan dört huzurevinde yap›lm›flt›r. Araflt›rmac›lar ta-raf›ndan gelifltirilen “Huzurevlerinde Düflmeyle ‹liflkili Risk Faktörlerini De¤erlendirme Formu” kullan›lm›flt›r. Araflt›rman›n verileri ayn› form kullan›larak üç farkl› gözlemci taraf›ndan ayn› mekanlar de¤erlendirilerek toplanm›flt›r. Maddelerin tutarl›l›¤›na bak›lm›fl ve cronbach alpha de¤eri 0.60 alt›nda olan maddeler de¤erlendirme d›fl› b›rak›lm›flt›r. Gözlemcilerin yapt›¤› ¤erlendirmeler aras› tutarl›l›¤› bak›lm›fl ve tutarl›l›k bulunmas› nedeniyle birinci gözlemcinin de-¤erlendirilmesi temel al›nm›flt›r (Cronbach alfa 0.99). Her bölümün dede-¤erlendirilmesi için o bölüm ile ilgili maddelerin say› ve yüzde da¤›l›mlar› hesaplanm›flt›r. Maddelerin risk puanlar› toplanarak genel risk puan› hesaplanm›fl ve risk de¤erlendirilmesi yap›lm›flt›r.
Bulgular: Huzurevlerinin genel risk puanlar› ortalamalar›na bak›ld›¤›nda Ümitköy
Hu-zurevinin risk puan› (52.00±4.24) di¤er huzurevlerinden anlaml› olarak yüksek bulunmufltur (d=0.000). Huzurevlerinin koridor ve merdivenlerinin risk de¤erlendirilmesi sonuçlar›na göre koridorlar›n›n %92.7’inde zemin kaygan özellikte, merdivenlerinin %95.1’inde basamaklar›n alt ve üst bölümünü belirginlefltirici önlem al›nmad›¤›, yafll›lar›n kald›¤› odalar›n %78.05’de ze-minin kaygan özellikte oldu¤u saptanm›flt›r.
Sonuç: Belirlenen çevresel risk faktörlerinin, fazla harcama gerektirmeden fiziksel
çev-rede yap›labilecek de¤ifliklikler ile ortadan kald›r›labilece¤i saptanm›flt›r. Yafll›lara ve persone-le yönelik, çevresel risk faktörpersone-lerini epersone-le alan e¤itim programlar›n›n düzenpersone-lenmesi önerilmifltir.
Anahtar sözcükler: Yafll›, Düflme, Çevresel risk, De¤erlendirme, Hemflirelik,
Huzu-revi.
R
ESEARCH
Oya Nuran EM‹RO⁄LU
Gülbahar KORKMAZ ASLAN
G
‹R‹fiG
ünümüzde tan› ve tedavi olanaklar›n›n artmas›, sa¤l›kl›beslenme, düzenli egzersiz al›flkanl›¤› ve daha kaliteli bir yaflam›n ulafl›labilirli¤i sonucu olarak insanlar›n yaflam süresi uzamaktad›r (1). Dünya’daki yafll› nüfus, 2000 y›l›nda 600 milyon iken, bu rakam›n 2050 y›l›nda iki milyara ulaflaca¤› hesaplanmaktad›r (2). Ülkemizde de 60 yafl ve üstü nüfus, tüm nüfusun %8’ni oluflturmakta ve bu yüzdenin 2025 y›l›n-da 9.3’e ulaflmas› beklenmektedir (3). ‹nsan ömrünün uzama-s› ve bunun sonucu olarak toplumdaki yafll› nüfusunun artma-s› nedeniyle, insan hayat›n›n fizyolojik dönemlerinden biri olan yafll›l›k ve yafll›lar›n sorunlar›, günümüzde daha fazla önem kazanm›flt›r (4). Yafllanan nüfusun sa¤l›k gereksinimle-ri de de¤iflmektedir. Yafll› nüfus genç nüfusa göre sa¤l›k hiz-metlerini daha fazla kullanmaktad›r. Kronik hastal›klar ve özürlülükteki dramatik art›fllar nedeni ile uzun dönem bak›m hizmetlerine (huzurevleri, bak›mevleri gibi) duyulan gereksi-nim artmaktad›r (5). Bu gereksigereksi-nimin artmas›nda h›zl› kentlefl-me ve toplumsal de¤iflim süreci sonucunda, küçülen aile yap›-s›, kad›n›n çal›flma yaflant›s›na kat›lmayap›-s›, konutlar›n küçülme-si, de¤erlerdeki de¤iflimler yafll› bireyin aile içindeki statüsü-nün azalmas›nda etkili oldu¤u bilinmektedir. Yaflamlar›n› tek bafllar›na sürdürmeleri zorlaflan yafll›lar için huzurevleri aile deste¤inin yerini almaya bafllam›flt›r (6).‹lerleyen yaflla birlikte oluflan fizyolojik ve patolojik de¤i-flikliklerin yol açt›¤› önemli sorunlardan biri düflme s›kl›¤›n›n artmas›d›r. Düflmeler, di¤er sa¤l›k problemlerinden ba¤›ms›z olarak, mobilitenin k›s›tlanmas›na, günlük yaflam aktivitelerin-de ba¤›ml›l›¤a ve bak›mevine yerlefltirilme ihtiyac›nda art›fla neden olarak yafll› bireyin ba¤›ms›zl›¤›n› tehdit edici bir sa¤l›k sorunudur (7). Düflmeler yafll› bireylerin karfl›laflt›¤› sorunlar içinde en ciddi ve en s›k görülenlerindendir. Yap›lan bir çal›fl-ma sonucu, 65 yafl üzerindeki yafll›lar›n %35’i, 85 yafl ve üze-rindeki yafllar›n ise %50’sinin her y›l düfltü¤ünü göstermekte-dir (8). Düflme sonucu oluflan yaralanmalar›n %20 ile 30’u mobilite ve ba¤›ms›zl›¤› azaltmakta ve erken ölüm riskini art›r-maktad›r (9, 10). Düflme sonucu yaralanma nedeniyle hasta-neye yatan yafll› say›s› di¤er nedenlerle yaralananlardan 5 kat daha fazlad›r. Düflmeler 65 yafl ve üzerinde yaralanma sonu-cu meydana gelen ölümlerin bafl›nda gelmektedir (11, 12).
Düflmeler yafll›larda, özellikle kurumlarda kalan yafll›larda önemli mortalite, morbidite ve inmobilite nedenidir. Kurum-larda kalan yafll›lar›n %50’si y›lda en az bir kez, %40’› y›lda birden fazla kez düflmektedir. Kurumlardaki düflme insidans› y›lda yatak bafl›na 1.5’dir (13, 14). 85 yafl ve üzerindeki yafl-l›larda düflmeye ba¤l› ölümlerin %20’ si huzurevlerinde mey-dana gelmektedir (15). Yeflilbakan ve Karadakovan›n 2005 y›l›nda ‹zmir’deki bir huzurevlerinde 232 yafll› birey ile
gerçek-lefltirdikleri araflt›rmada yafll›lar›n %48.7’sinin düfltü¤ünü ifa-de etti¤i gösterilmektedir (16). Cavlak ve arkadafllar›n›n yap-t›¤› çal›flmada ise huzurevinde yaflayan yafll›larda bir ayl›k dö-nemde hiç düflmeyenlerin yüzdesi 64 olarak bulunmufl ve bu rakam›n ev ortam›nda yaflayanlara göre (%74) daha düflük ol-du¤u bulunmufltur (17). K›r›ml›’n›n 2002 y›l›nda huzurevlerin-de kalan 247 yafll› ile yapt›¤› çal›flmada ise düflme s›kl›¤› %33.9 olarak bulunmufltur (18).
Düflmenin pek çok nedeni vard›r ve düflmede risk faktör-leri tan›mlanm›flt›r. Düflmeden sorumlu risk faktörfaktör-leri bireysel (intrinsik) ve çevresel (eksrinsik) risk faktörleri olarak adland›-r›lmaktad›r. Düflme sadece bir bireysel ya da çevresel faktörle meydana gelebilece¤i gibi, bu faktörlerden bir kaç›n›n kombi-nasyonuyla da oluflabilmektedir (19,20). Düflme öyküsü, ilaç-lar›n yan etkileri, denge bozuklu¤u, kas güçsüzlü¤ü, duyusal yetersizlikler, kognitif fonksiyonlarda azalma, iletiflimin azal-mas›, ilerleyen yafl, efllik eden hastal›klar biçiminde bireysel faktörler olarak adland›r›lmaktad›r (21). Yetersiz ›fl›kland›rma, sendelenmeye ve tak›lmaya neden olabilecek nesneler, mer-divenlerin uygun yükseklik ve genifllikte olmamas›, zeminin düzensiz ya da ›slak olmas› gibi faktörler çevresel faktörler olarak adland›r›lmaktad›r (15,22). Çevresel faktörler her or-tam için önemli olmakla birlikte pek çok güçsüz yafll› insan›n bir arada, farkl› yap›lardaki mobilyalar aras›nda yaflad›¤› huzu-revlerinde daha da önemli oldu¤u bildirilmektedir. Huzurevle-rindeki düflme insidans› evde yaflayan yafll›lardan daha yüksek oldu¤u gösterilmifltir (23). Huzurevlerinde yaflayan yafll›larda genellikle pek çok hastal›k bir arada bulunabilmekte ve huzu-revinin yafll›n›n al›flt›¤› çevreden farkl› s›n›rlamalar gösterdi¤i vurgulanm›flt›r (24).
Yafll›lar›n düflmelerinde çevresel faktörlerin rolü farkl› kay-naklarda farkl› biçimde ele al›nmaktad›r. Tibbitts 1996 y›l›nda çevresel faktörlerin yafll›larda ki düflmelerin yaklafl›k %22’sin-de etkili oldu¤unu ifa%22’sin-de etmifltir. Nelson ve Amin ise düflme-lerin %10-25’inde çevresel faktördüflme-lerin neden oldu¤unu belirt-mifllerdir (25, 26). Ejaz ve Rubenstein çevresel faktörlerin hu-zurevlerindeki düflmelerin %16 ile 27’sinin nedeni oldu¤unu bildirmifltir (27, 13).
Huzurevlerinde düflmeyi önleme ve kontrollünde etkili stratejiler gelifltirmek için risk faktörlerinin belirlenmesi gerek-mektedir. Risklerin de¤erlendirilmesi düflmenin önlenmesinde en önemli basamak olarak ele al›nmaktad›r. Risklerin belirli dönemlerde belirlenmesi giriflimlerin daha erken yap›lmas›n› ve böylece düflmelerin önlenmesini sa¤lamaktad›r (20, 28). “Joint Commission on Accreditation of Healthcare Organiza-tions (JCAHO)”, uzun dönemli bak›m veren kurumlar›n risk azaltma program› uygulamalar›n› ve bu program›n etkinli¤ini de¤erlendirmelerini önermektedir. Bu risk azaltma program›, risk azaltma stratejilerini, yafll›lar›n ve ailelerin e¤itime
al›nma-s›n› ve bak›m›n verildi¤i çevrenin de¤erlendirilmesini içermek-tedir (29). Risklerin erken belirlenmesi, giriflimlerin daha er-ken yap›lmas›n› ve böylece ikincil problemlerin azalt›lmas›n› sa¤layabilmektedir. Çevresel risklerin de¤erlendirilmesi, tehli-kelerin ortadan kald›r›lmas› ve çevrenin düzenlenmesi yaflan›-lan çevrenin güvenli¤ini ve yafll›lar›n mobilizasyonunu art›r-maktad›r (13). Fiziksel çevrede de¤iflikli¤i amaçlayan düflmeyi önleme stratejileri, en baflar›l› stratejiler aras›nda sunulmakta-d›r (30). Çevresel risk faktörlerinin de¤erlendirilmesi düflmeyi önleme konusunda yap›lacak e¤itim içinde önemli temel veri-leri sa¤layabilmektedir (1). Düflme ve sonuçlar› önemli bir halk sa¤l›¤› problemi olarak ele al›nmaktad›r. Bu nedenle hu-zurevlerinde çevresel risk faktörlerini de¤erlendirme ve de¤er-lendirmeyi takip eden önleme programlar›n›n uygulanmas› düflmenin önlenmesinde önemle ele al›nmaktad›r (31).
Huzurevinde ve toplumda yaflayan yafll› bireylerin düflme riskini ve düflme korkusunu azaltmada ve yaflam kalitesini art-t›rmada hemflirelerin önemli rolü bulunmaktad›r. E¤itim, güç-lendirme ve denge egzersizleri, ilaç tedavisinin de¤erlendiril-mesi ve çevresel düzenlemeleri içeren düflmeyi önleme uygu-lamalar› halk sa¤l›¤› hemfliresinin önemli rolleri aras›nda yer almaktad›r (1). Huzurevlerinde çal›flan hemflirelerin düflmeleri azaltmak için risk faktörlerini de¤erlendirmeleri ve sonuçlara göre önleyici stratejilerin gelifltirmeleri gerekmektedir. Bu araflt›rma, huzur evlerinin düflmeyle iliflkili çevresel risk faktör-lerinin belirlenmesi amac›yla yap›lm›flt›r.
Y
ÖNTEM VEG
EREÇH
uzurevlerinin düflmeyle iliflkili çevresel risk faktörlerininbelirlenmesi amac›yla tan›mlay›c› türde yap›lan bu araflt›r-ma (32), 1–15 Temmuz 2005 tarihleri aras›nda Ankara Bü-yükflehir Belediyesi s›n›rlar› içinde yer alan dört huzurevinde yap›lm›flt›r. Bu huzurevleri; Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esir-geme Kurumu Genel Müdürlü¤ü’ne ba¤l› Seyranba¤lar› Hu-zurevi ve Ümitköy HuHu-zurevi, Keçiören Belediyesi’ne ba¤l› Yafll›lar Köflkü ve Emekli Sand›¤›na ba¤l› 75. y›l Dinlenme ve Bak›mevidir.Ankara ‹li Belediye s›n›rlar› içerisindeki huzurevlerinde düflmeyle iliflkili çevresel risk faktörlerinin belirlenmesi ama-c›yla örnekleme al›nan her huzurevinin d›fl çevresi, koridorla-r›, merdivenleri, yemekhanesi, dinlenme odas›, mutfa¤›, per-sonel odalar›, asansörü, tuvalet-banyo ve yafll› odalar› de¤er-lendirilmifltir. Yafll› odalar›n›n tümü gezilememifl, her katta iki yafll› odas› basit rastgele örnekleme yöntemi ile belirlenmifl ve bu odalar de¤erlendirilmifltir. Araflt›rman›n yap›labilmesi için kurumlardan yaz›l› izin al›nm›flt›r.
Araflt›rmada araflt›rmac›lar taraf›ndan gelifltirilen “Huzu-revlerinde Düflmeyle ‹liflkili Risk Faktörlerini De¤erlendirme Formu” (Ek 1) kullan›lm›flt›r. Bu form, literatürde tan›mlanan
düflmeyle iliflkili çevresel risk faktörlerini de¤erlendiren ve bu konuda yap›lan çal›flmalarda kullan›lan kontrol listeleri, Türk Standardlar› Enstitüsü Huzurevi-Genel Kurallar (TSE 11400), Özürlü ‹nsanlar›n ‹kamet Edece¤i Binalar›n Düzenlenmesi Ku-rallar› (TS 9111) ve araflt›rmac›lar taraf›ndan haz›rlanm›flt›r (1, 15, 22, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39). Gelifltirilen formun ön uygulamas› Özel Tayland Huzurevinde Haziran 2005 tari-hinde yap›lm›flt›r. Ön uygulama sonucunda formda gerekli de-¤ifliklikler yap›lm›fl ve formun son flekli oluflturulmufltur.
Araflt›rman›n verileri ayn› form kullan›larak üç farkl› göz-lemci taraf›ndan ayn› mekanlar de¤erlendirilerek toplanm›flt›r. Gözlemciler de¤erlendirmelerini 1 gün ara ile yapm›fllard›r. 2. ve 3. gözlemci 1. gözlemci ile ayn› s›ralamay› tak›p ederek ku-rumlar› de¤erlendirmifltir.
Huzurevlerinde Düflmeyle ‹liflkili Risk Faktörlerini De¤er-lendirme Formunda; odalar, koridorlar, merdivenler, asansör-ler, dinlenme odas›, tuvalet- banyo, temizlik, personel odala-r›, mutfak, yemekhane, d›fl çevre bafll›klar› alt›nda maddeler bulunmaktad›r. Bu maddeler evet ya da hay›r cevab› ile de¤er-lendirilmifltir. Evet ve Hay›r cevaplar› baz› sorular için riskin var oldu¤unu gösterirken baz› maddeler için riskin olmad›¤›n› göstermektedir. Riskin oldu¤unu gösteren cevaplara 1 puan verilmifl, riskin olmad›¤›n› gösteren cevaplara 0 puan verilmifl-tir. Huzurevlerinde Düflmeyle ‹liflkili Risk Faktörlerini De¤er-lendirme Formuna göre al›nabilecek maksimum puan 121’dir.
Maddelerin tutarl›l›¤›n bak›lm›flt›r, cronbach alpha de¤eri 0.60 alt›nda olan maddeler de¤erlendirme d›fl› b›rak›lm›flt›r. Buna göre koridorlar 8 madde, merdivenler 11 madde, asan-sörler 2 madde, tuvalet-banyo 15 madde, mutfak 5 madde, dinlenme odas› 6 madde, yemekhane 1 madde, odalar 16 madde, personel odas› 7 madde, temizlik 3 madde, d›fl çevre 3 madde ile de¤erlendirilmifltir. Gözlemcilerin yapt›¤› de¤er-lendirmeler aras› tutarl›l›¤› bak›lm›fl ve tutarl›l›k bulunmas› ne-deniyle 1. gözlemcinin de¤erlendirilmesi temel al›nm›flt›r (Cronbach alfa 0.99).
Verilerin de¤erlendirilmesi için istatistiksel analizler SPSS 11.00 paket program›nda yap›lm›flt›r. Her bölümün de¤er-lendirilmesi için o bölüm ile ilgili maddelerin say› ve yüzde da-¤›l›mlar› hesaplanm›flt›r. Maddelerin risk puanlar› toplanarak genel risk puan› belirlenmifltir. Kurumlar aras›ndaki risk puan ortalamalar› fark› Kruskal-Wallis testi ile istatistiksel olarak de-¤erlendirilmifltir.
B
ULGULARD
üflmeyle ilgili çevresel risk de¤erlendirilmesi yap›lan dörthuzurevi için genel risk puan hesaplanm›fl ve kurumlar›n genel de¤erlendirilmesi bu puan üzerinden yap›lm›flt›r. Huzu-revlerinde Düflmeyle ‹liflkili Risk Faktörlerini De¤erlendirmeFormuna göre al›nabilecek maksimum puan 121’dir. Huzu-revlerinin risk puanlar› karfl›laflt›r›ld›¤›nda Ümitköy Huzurevi-nin risk puan› (52.00±4.24) di¤er huzurevlerinden anlaml› olarak yüksek bulunmufltur. 75.Y›l Dinlenme ve Bak›mevi’nin risk puan (31.91) ortalamas› di¤er huzurevlerinden daha dü-flük bulunmufltur (Tablo 1).
Huzurevlerinin koridorlar›n›n yap›lan risk de¤erlendirme-sinde; %92.7’inde zemin kaygan özellikte, %65.9’unda
yü-rürken tak›lmaya neden olabilecek küçük eflyalar›n varl›¤›, %51.2’inde yürüme yolunu daraltacak mobilyalar›n oldu¤u belirlenmifltir (Tablo 2).
Huzurevlerinin merdivenlerinin risk de¤erlendirmesinde; %95.1’inde basamaklar›n alt ve üst bölümünü belirginlefltirici önlem al›nmad›¤›, %92.7’sinde zeminin kaymaya neden ola-cak özellikte oldu¤u belirlenmifltir. Asansörlerin %34.1’nin je-neratöre ba¤l› olmad›¤› belirlenmifltir (Tablo 2).
Yafll›lar›n kald›¤› odalar›n %78.05’inde zemin kaygan özellikte, %71.96’inde hal› ve kilimin düflme riski oluflturdu¤u ve %63.42’sinde yürüme yolunu daraltacak dolap ve mobil-yalar›n bulundu¤u saptanm›flt›r (Tablo 3).
Tuvalet ve banyolar›n %74.40’›nda banyo giriflinde eflik ya da yükseltinin oldu¤u, %75.60’›nda zeminin kaymaya ne-den olacak özellikte oldu¤u ve %68.30’unda banyoda bütün pozisyonlarda tutunma barlar›n›n olmad›¤› belirlenmifltir (Tab-lo 3).
Mutfaklar›n %57.32’inde malzemelere ulaflmak için sa¤-lam taburenin olmad›¤›, %50.0’›nda mutfak giriflinde eflik
ol-Tablo 1— Huzurevlerinin Genel Risk Puanlar› Otalamalar›
Kurum X±SS
Seyranba¤lar› Huzurevi 48.27 ± 14.02
Umitkoy Huzurevi 52.00 ± 4.24
Yafll›lar Köflkü 44.25 ± 2.63
75. Y›l Dinlenme ve Bak›mevi 31.91 ± 5.19
KW=25.70 d=0.000
Tablo 2— Huzurevlerinin Koridor, Merdiven ve Asansörlerinin Risk De¤erlendirilmesi (n=41)
Risk Var Risk Yok
Çevresel Risk Faktörleri Say› % Say› %
Koridor
Hal› ve kilim ve paspas düflme riski oluflturuyor mu? 7 17.1 34 82.9
Yürürken tak›lmaya neden olabilecek küçük eflya var m›? 27 65.9 14 34.1
Yürüme yolunu daraltacak mobilya var m›? 21 51.2 20 48.8
Zemin kayacak özellikte mi? 38 92.7 3 7.3
Yürüme yolunda 2 tarafl› tutunacak yerler var m›? 13 31.7 28 68.3
Koridorun gündüz ayd›nlat›lmas› yeterli mi? 21 51.2 20 48.8
Koridordaki ›fl›klar jeneratöre ba¤l› m›? 21 51.2 20 48.8
Plastik sandalye var m›? 10 24.4 31 75.6
Merdiven
Zemini kaymaya neden olabilecek özellikte mi? 38 92.7 3 7.3
Zeminde kaymay› önleyecek önlem al›nm›fl m›? 26 63.4 15 36.6
Basamaklar›n yüzeyinde tak›lmaya neden olabilecek bir fley var m›? 13 32.5 27 67.5
Merdivenin geniflli¤i yeterli mi? 0 0.0 41 100
Basamaklar uygun yükseklikte mi? 4 9.8 37 90.2
Merdivenin üst k›sm›nda elektrik dü¤mesi var m›? 14 34.1 27 65.9
‹ki tarafl› trabzan var m›? 7 17.1 34 82.9
Basamaklar›n alt ve üst bölümünü belirginlefltirici önlem var m›? 39 95.1 2 4.9
Merdiven döflemesinde hal› var m›? 35 85.4 6 14.6
Merdiven döflemesinde demir var m›? 21 51.2 20 48.8
Merdivenleri geniflli¤i uygun mu? 18 43.9 23 56.1
Asansör
Asansör var m›? 4 9.8 37 90.2
mad›¤› ve %31.70’inde zeminde tak›lmaya neden olacak kü-çük eflyalar›n oldu¤u belirlenmifltir (Tablo 3).
Huzurevlerinde yafll›lar›n odalar›, tuvalet-banyo ve mutfak d›fl›nda kalan alanlarda de¤erlendirilmifltir. Dinlenme odas› ve personel odas›nda zeminin kaymaya neden olacak özellikte
olmas› en s›k de¤erlendirilen risk faktörü olarak belirlenmifltir. D›fl çevrede ise zeminde tak›lmaya neden olabilecek bozulma-lar›n olmas› (%30) en s›k de¤erlendirilen risk faktörü olarak saptanm›flt›r (Tablo 4).
Tablo 3— Huzurevlerinde Yafll› Odalar›n›n Risk De¤erlendirmesi (n=82)
Risk Var Risk Yok
Çevresel Risk Faktörleri Say› % Say› %
Hal› ve kilim düflme riski oluflturuyor mu? 59 71.96 23 28.04
Zemin kayacak özellikte mi? 64 78.05 18 21.95
Oda giriflinde eflik ya da yükselti var m›? 47 57.32 35 42.68
Zeminde düflmeye neden olabilecek bozulmalar var m›? 10 12.20 72 87.80
Kap›lar›n geniflli¤i uygun mu? 24 29.27 58 70.73
Yatak uygun yükseklikte mi? 17 20.74 65 79.26
Etajerin yüksekli¤i uygun mu? 29 35.37 53 64.63
Odada oturdu¤u sandalyelerin yükseklikleri uygun mu? 48 58.54 34 41.46
Plastik sandalye var m›? 30 36.59 52 63.41
Telefonun bulundu¤u yer düflme riski oluflturuyor mu? 44 53.66 38 46.34
Yürüme yolunu daraltacak dolap, mobilya var m›? 52 63.42 30 36.58
Dolab›n yüksekli¤i düflme aç›s›ndan risk oluflturuyor mu? 44 53.66 38 46.34
Dolap kullan›m›nda yard›m ediliyor mu? 52 63.42 30 36.58
Yatak bafl›nda elektrik dü¤mesine kolayca ulafl›l›yor mu? 33 40.25 49 59.75
Gece lambas› var m›? 24 29.27 58 70.73
Jeneratör var m›? 22 26.83 60 73.17
Odalardaki ›fl›klar jeneratöre ba¤l› m›? 20 24.40 62 75.60
Tuvalet-Banyo
Banyo giriflinde eflik ya da yükselti var m›? 61 74.40 21 25.60
Zemin kaymaya neden olacak özellikte mi? 62 75.60 20 24.40
Zeminde düflmeye neden olabilecek eflya var m›? 45 54.87 37 45.13
Banyoda bütün pozisyonlarda tutunma barlar› var m›? 56 68.30 26 31.70
Banyoda ça¤r› cihaz› var m›? 27 32.93 55 67.07
Banyoda gece ayd›nlamas› uygun mu? 4 4.88 78 95.12
Alaturka tuvalette tutunma bar› var m›? 17 20.74 65 79.26
Klozet uygun yükseklikte mi? 14 17.08 68 82.92
Klozetin her iki taraf›nda tutunma barlar› var m›? 41 50.00 41 50.00
Tuvalette gündüz ayd›nlatmas› yeterli mi? 40 48.78 42 51.22
Tuvalette gece ayd›nlatmas› yeterli mi? 9 10.97 73 89.03
Banyo ve tuvaletteki ›fl›klar jeneratöre ba¤l› m›? 6 7.32 76 92.68
Tuvalette lavabo yüksekli¤i uygun mu? 13 15.86 69 81.14
Lavabolar›n her iki taraf›nda tutunma yerleri var m›? 32 39.03 50 60.97
Mutfak
Mutfak giriflinde eflik var m›? 41 50.00 41 50.00
Zeminde tak›lmaya neden olabilecek küçük eflya var m›? 26 31.70 56 68.30
Yürüyüfl yolunu daraltacak mobilya var m›? 12 14.64 70 85.36
Gündüz ›fl›¤› yeterli mi? 5 6.10 77 93.90
T
ARTIfiMAH
uzurevlerinde kalan yafll›larda meydana gelen düflmelerin%27.3’nün çevresel faktörlerden kaynakland›¤›n› bildir-mifltir (40). Yap›lan çal›flmalar, risklerin tan›mlanmas› ve be-lirlenen risklere yönelik yap›lan giriflimlerin düflmenin önlen-mesinde önemli oldu¤una iflaret etmektedir (41). Huzurevle-rinde meydana gelen düflmelerin azalt›lmas› için risk de¤erlen-dirilmesinin yap›lmas› gerekir. Risk de¤erlendirilmesi tüm ku-rumu kapsamal› ve geçerli bir araçla yap›lmal›d›r. Bu nedenle araflt›rmam›zda Ankara Büyükflehir Belediyesi s›n›rlar› içeri-sinde bulunan dört huzurevlerinde “Huzurevlerinde Düflmeyle ‹liflkili Risk Faktörlerini De¤erlendirme Formu” kullan›larak yafll›lar›n kulland›¤› tüm alanlarda çevresel risk faktörleri de-¤erlendirilmifltir.Ülkemizde yafll›lara, Sosyal Hizmetler Çocuk Esirgeme Kurumunun bünyesindeki huzurevleri, kamu kurum ve kuru-lufllar›, yerel yönetimler ve özel kurumlara ba¤l› huzurevleri hizmet götürmektedir. Bu huzurevleri; yönetim yap›s›, perso-nel say›s›, kalan yafll›lar›n sosyo-ekonomik özellikleri ve fizik-sel yap›lar› itibariyle birbirinden farkl›d›r. Bunun yan›nda Sos-yal Hizmetler Çocuk Esirgeme Kurumuna ba¤l› iki huzurevi de özellikle fiziksel yap› aç›s›ndan birbirinden farkl›d›r. Huzu-revlerinde “Düflmeyle ‹liflkili Risk Faktörlerini De¤erlendirme Formu” ile yap›lan risk de¤erlendirmesinde de kurumlar ara-s›nda farkl›l›klar görülmüfltür.
Ümitköy Huzurevi’nin risk puan› (52.00±4.24) di¤er hu-zurevlerinden anlaml› olarak yüksek bulunmufltur. Bunun ne-denlerinden birisinin, koridor ve merdiven zeminlerinin kay-gan özellikteki antibakteriyel PVC malzemesi ile kaplanmas› oldu¤u düflünülebilir. Odalarda yafll›lar kendi hal› ve kilimleri-ni kullanmaktad›r. Bu hal› ve kilimler tüm zemikilimleri-ni kaplamad›-¤› için tak›l›p düflme nedeni olabilecek nitelikte tan›mlanmak-tad›r. Oda içerisindeki mobilyada bir standardizasyon olmak-la birlikte yafll›olmak-lar kendi mobilyaolmak-lar›n› da kulolmak-lanmaktad›rolmak-lar. Yafll›lar›n kendi mobilyalar›n›n ebatlar›n›n uygun olmamas› düflme riski oluflturabilmektedir. Bununla birlikte bu huzurevi iki katl› olmas›na ra¤men asansörü bulunmamaktad›r. Ayr›ca banyolarda küvet bulunmas› da risk puan›n› art›ran di¤er bir faktör olarak saptanm›flt›r.
Sosyal Hizmetler Çocuk Esirgeme Kurumuna ba¤l› di¤er bir huzurevi olan Seyranba¤lar› Huzurevi’nin risk puan› (48.27±14.02) Ümitkoy Huzurevinin risk puan›na yak›nd›r. Seyranba¤lar› Huzurevi’nde baz› odalar›n zemininde bozul-malar saptanm›flt›r. Mobilyalarda standardizasyon bulunma-makta, yafll›lar kendi mobilyalar›n› da kullanmaktad›rlar. Oda-larda telefon bulunmamakta, yafll›lar koridorda bulunan tele-fonu kullanmaktad›rlar. Jeneratör bulunmakla birlikte her za-man ›fl›k ve asansör için devreye girmemektedir. Koridorlara konulan sandalyeler baz› yerlerde geçiflleri daraltmaktad›r. Odalarda tuvalet ve banyo bulunmamakta, katlarda bulunan tuvalet ve banyolar ortak kullan›lmaktad›r. Dufl yerleri
zemin-Tablo 4— Huzurevlerinde Ortak Kullan›m Alanlar›n›n Risk De¤erlendirmesi (n=41)
Risk Var Risk Yok
Çevresel Risk Faktörleri Say› % Say› %
Dinlenme Odas›
Yürürken tak›lmaya neden olabilecek küçük eflya var m›? 7 17.1 34 82.9
Zemin kayacak özellikte mi? 26 69.4 15 36.6
Salon giriflinde eflik var m›? 3 7.3 38 92.7
Hal› ve kilim düflme riski oluflturuyor mu? 7 17.1 34 82.9
Sandalyelerin yükseklikleri uygun mu? 14 34.1 27 65.9
Plastik sandalye var m›? 4 9.8 37 90.2
Personel Odas›
Zemin kayacak özellikte mi? 16 51.6 15 48.4
Hal› ya da kilim düflme riski oluflturuyor mu? 6 18.8 26 81.3
Yürürken tak›lmaya neden olabilecek küçük eflya var m›? 8 25.8 23 74.2
Yürüme yolu içinde aya¤›n tak›laca¤› mobilya var m›? 14 45.2 17 54.8
Koltuklar›n yüksekli¤i uygun mu? 12 38.7 19 61.3
Sandalyelerin yüksekli¤i uygun mu? 6 19.4 25 80.6
Yürüme yolunu daraltacak mobilya var m›? 5 16.7 25 83.3
D›fl Çevre
Zemin kaymaya neden olacak özellikte mi? 1 3.2 30 96.8
Zeminde tak›lmaya neden olabilecek bozulmalar var m›? 30 63.8 17 36.2
den 10 cm yüksekliktedir.
Yafll›lar köflkünün risk puan ortalamas› (44.25±2.63) Seyranba¤lar› ve Ümitköy Huzurevlerinin risk puan ortalama-s›ndan daha düflük bulunmufltur. Yafll›lar köflkünde oda, kori-dor ve merdivenlerin zemini hal›fleks ile kapl› oldu¤u için kay-ma riski tafl›kay-makay-maktad›r.
75.Y›l Dinlenme ve Bak›mevi’nin risk puan› (31.91±5.19) ortalamas› di¤er huzurevlerinden daha düflük bulunmufltur. Bu kurumda oda büyüklü¤ü ve mobilyalar belir-li standarttad›r. Oda girifllerinde ve yatak bafllar›nda elektrik dü¤meleri bulunmaktad›r. Koridorlarda zemin ›slak b›rak›lma-maktad›r. Asansör bulunmakta ve sürekli çal›fl›r durumdad›r. Baz› banyolarda yafll›lar›n kendi olanaklar› ile ald›klar› kayma-yan özellikteki paspaslar bulunmaktad›r.
Araflt›rma kapsam›nda yer alan huzurevlerinin koridorla-r›nda yap›lan risk de¤erlendirilmesinde, %92.7’inde zemin kaygan özellikte, %65.9’unda yürürken tak›lmaya neden ola-bilecek küçük eflyalar›n varl›¤›, %51.2’inde yürüme yolunu daraltacak mobilyalar›n oldu¤u belirlenmifltir. Bu belirlenen risk faktörleri literatürde tan›mlanan risk faktörleri ile paralel-lik göstermektedir (15, 22, 40, 41, 42). Yafll›lar›n düflme ne-denlerinin incelendi¤i iki araflt›rmada da zeminin kaygan özel-likte olmas›, yürürken tak›lmaya neden olabilecek küçük eflya-lar›n varl›¤› ve yürüme yolunu daraltacak mobilyaeflya-lar›n varl›¤› düflme nedeni olarak tan›mlanm›flt›r (43, 44). Literatürde düfl-melerin azalt›lmas› parlatmas› az, kaymaya dirençli zemin ci-las› önerilmektedir. Bunun yan›nda eflyalar›n geçifle engel ol-mayacak flekilde düzenlenmesi, özellikle yüksekli¤i az olan masa, sehpa gibi mobilyalar›n yürüyüfl yoluna yerlefltirilme-mesi önerilmektedir (45,46).
Merdivenler düflmelerin s›kl›kla meydana geldi¤i alanlar-d›r. Norton ve arkadafllar› taraf›ndan 1997 y›l›nda 911 yafll› birey üzerinde yap›lan bir çal›flmada 540 kalça k›r›¤›n›n %37.2’sinde belirli bir nesnenin düflmeye neden oldu¤u ve bu nedenler aras›nda en çok merdivenlerin (%14.9) yer ald›¤›n› bildirmifltir (47). Bu araflt›rmada basamaklar›n alt ve üst bölü-münü belirginlefltirici önlem al›nmamas› (%54.2) ve zeminin kaymaya neden olacak özellikte olmas› (%52.8) en s›k rastla-nan risk faktörleri olarak belirlenmifltir. Literatürde merdiven-ler için önerilen modifikasyonlar aras›nda merdiven basamak-lar›n›n alt ve üst bölümünü belirginlefltirici önlem al›nmas› ve kaymayan malzemenin kullan›lmas› da yer almaktad›r (48, 49, 50, 51, 52, 53).
Yafll›lar›n kald›¤› odalar›n %78.05’inde zemin kayacak özellikte, %71.96’s›nda hal› ve kilim düflme riski oluflturmak-ta, %63.42’sinde yürüme yolunu daraltacak dolap ve mobil-yalar bulunmaktad›r. Bu araflt›rmada yafll›lar›n kald›¤› odalar-da tan›mlanan çevresel risk faktörleri literatürde tan›mlanan çevresel risk faktörleri ile paralellik göstermektedir (15, 22, 40, 42). Yafll›larda kaza nedenlerinin araflt›r›ld›¤› bir araflt›r-mada da; yetersiz ayd›nlatma, hal›lar, unutulmufl veya yürüyüfl yoluna konulmufl eflyalar ve ›slak zemin kazaya neden olan
çevresel faktörleri olarak belirlenmifltir. Bu faktörler kolayl›kla düzenlenebilecek ve ortadan kald›r›lacak faktörlerdir. Yafll›lar odalar›nda yeterli hareket alan› sa¤lanmas›, odadaki fazla efl-yalar›n mümkün oldu¤u kadar azalt›lmas›, eflefl-yalar›n geçifle en-gel olmayacak flekilde düzenlenmesi düflmelerin önlenmesi aç›s›ndan önemlidir. Odalar, yafll›n›n zaman›n›n ço¤unu geçir-mesi ve her tür aktivitesini yerine getirgeçir-mesi nedeniyle öncelik-le eöncelik-le al›nmas› gereken alanlard›r.
Tezel’in Campell ve arkadafllar›ndan aktard›¤›na göre banyo, yatak odas› ve merdivenlerle düflme vakalar›n›n en çok gerçekleflti¤i yerlerden biri olarak bildirilmektedir (54). Banyo mekân›, mahremiyet hissinin kuvvetli oldu¤u mekân-lardan biri olmas› dolay›s›yla, yafll› insanlar›n ba¤›ms›zl›k hissi-ni en çok etkileyen alan olarak vurgulanmaktad›r (46, 55). Araflt›rman›n yap›ld›¤› huzurevlerinin banyo-tuvaletlerinin %74.40’›n›n girifllerinde eflik ya da yükseltinin oldu¤u, %75.60’›n›n zeminin kaymaya neden olacak özellikte oldu¤u ve %68.30’unun banyoda tüm pozisyonlarda tutunma barla-r›n›n olmad›¤› belirlenmifltir. Bu sonuçlar literatürde belirtilen düflmeye yol açan çevresel risk faktörleri ile paralellik göster-mektedir (15, 22, 40, 42). Bu risk faktörlerine yönelik olarak literatürde; banyo ve tuvaletlerde yafll›n›n tutuma ihtiyac› his-sedece¤i yerlere tutunma barlar›n›n konulmas›, banyo ve tu-valetlerde kaymayan fayanslar, kaymayan dirençli zemin cila-s›, zeminin ›slak b›rak›lmamacila-s›, girifllerde efliklerin kald›r›lma-s› önerilmektedir (47, 48, 49, 50, 51, 52). Bu alanlarda düfl-melerin önlenmesi için, banyo ve tuvaletlerde tüm pozisyon-larda tutunma barlar›n›n olmas›, banyo ve küveyt girifllerinde eflik olmamas› ve banyo zemininin ve özellikle küvet yüzeyi-nin kaymaz yüzey özellikte olmas› düflmelerin önlenmesinde önerilenler aras›nda yer almaktad›r.
Yafll›lar›n kulland›¤› mutfaklarda; masa, mutfak tezgâh› ve dolap yükseklikleri yafll›lar›n kolayl›kla ulaflabilece¤i yükseklik-te olmal›d›r. Dolaplar, yafll›n›n ulaflamayaca¤› yükseklikyükseklik-te ise eflyalar›n alt raflara yerlefltirilmesi, yafll›n›n yard›m almas› ya da üzerine ç›kaca¤› sa¤lam bir taburenin olmas› gereklidir. Yafll›n›n plastik sandalye ya da sa¤lam olmayan tabure ya da sandalyenin üzerine ç›kmas› düflme riski oluflturabilir. Çal›fl-mam›zda mutfaklar›n %57.32’inde dolaplar›n yüksek yereri-ne ulaflmak için sa¤lam bir taburenin olmad›¤› tespit edilmifl-tir. Dolap, tezgah ve masalar›n uygun yükseklikte olmad›¤› durumlarda yafll›n›n eflyalar›n›n yafll›n›n ulaflaca¤› alt bölmele-re konulmas› ya da yafll›n›n üzerine ç›kaca¤› sa¤lam bir tabu-renin sa¤lanmas› önemlidir. Mutfak giriflinde eflik olmas› tak›l-maya neden olaca¤›ndan düflme riski tafl›maktad›r. Bizim ça-l›flmam›zda mutfaklar›n %50’sinin giriflinde eflik bulundu¤u belirlenmifltir. Mutfaklar›n %31.70’nin zemininde tak›lmaya neden olacak küçük eflyalar›n olmas› ele al›nmas› gereken risklerden bir tanesidir. Bu risk faktörlerine yönelik önerilen modifikasyonlar; mutfak tezgah› ve üst dolaplar›n yükseklikle-ri yafll›lara uygun düzenlenmesi, s›k kullan›lan eflyalar›n kolay ulaflabilecekleri yerlere konulmas›, mutfak zemininde
kayma-ya neden olabilecek malzemelerin uzaklaflt›r›lmas› ve girifller-deki eflik ve yükseltilerin kald›r›lmas› önerilmektedir (48, 49, 50, 51, 52, 53).
Huzurevlerinde yafll›lar›n odalar›, tuvalet-banyo ve mutfak d›fl›nda kalan alanlarda de¤erlendirilmifltir. Dinlenme odalar›-n›n %69.4’ü ve personel odalar›odalar›-n›n %51.6’s›odalar›-n›n zemini kay-maya neden olacak özelliktedir. D›fl çevrede ise zeminde ta-k›lmaya neden olabilecek bozulmalar›n olmas› (%30) en s›k de¤erlendirilen risk faktörüdür. Dinlenme odas› ve personel odas›nda da di¤er bölgelerde oldu¤u gibi zeminin kaymaya ve tak›lmaya neden olacak özellikte olmas› en s›k belirlenen risk faktörü olarak belirlenmifltir. Bu risk faktörünün ele al›nmas› düflmelerin önlenmesi aç›s›ndan önemlidir.
Sonuç olarak yap›lan çevresel risk de¤erlendirilmesi sonu-cunda Ümitköy Huzurevinin risk puan› di¤er kurumlardan da-ha yüksek bulunmufltur. Huzurevlerinin çeflitli bölümlerinin çevresel risk de¤erlendirilmesi sonucuna göre; koridorlar›n ze-minin kaygan olmas›, merdivenlerde basamaklar›n alt ve üst bölümünü belirginlefltirici önlem al›nmamas›, yafll›lar›n kald›¤› odalarda zeminin kaygan özellikte olmas›, tuvalet ve banyo gi-rifllerinde eflik ya da yükselti bulunmas› en s›k rastlanan risk-ler olarak belirlenmifltir. Belirlenen bu riskrisk-lerle ilgili gerekli ge-ribildirim araflt›rman›n yap›ld›¤› huzurevlerinde araflt›rmac›lar taraf›ndan düzenlenecek e¤itim oturumlar› ile ele al›nacakt›r.
Araflt›rman›n yap›ld›¤› huzurevlerinde belirlenen risk fak-törleri, fazla harcama gerektirmeyen, fiziksel çevrede yap›la-bilecek de¤ifliklikler ile ortadan kald›r›labilece¤i saptanm›flt›r ve bu konularda yafll›lara ve personele yönelik e¤itim prog-ramlar›n›n düzenlenmesi önerilmifltir. Bu e¤itimin desteklen-mesi için yazarlar taraf›ndan haz›rlanan e¤itim materyali hu-zurevlerine da¤›t›lacakt›r.
Huzurevlerinde düflmelerin önlenmesinde hemflirelik giri-flimleri yayg›n olarak kullan›lmaktad›r. Hemflirelik girigiri-flimleri- giriflimleri-nin önemli bir parças› yafll› ve çevresini düflme riski aç›s›ndan de¤erlendirmektir. Bu de¤erlendirme için güvenilir araçlar›n kullan›lmas› önemlidir. “Huzurevlerinde Düflmeyle ‹liflkili Risk Faktörlerini De¤erlendirme Formu” hemflirelerin, huzurevle-rinde çevresel risk faktörlerini de¤erlendirmede güvenilir bir araç olarak kullanmalar›, “Huzurevlerinde Düflmeyle ‹liflkili Risk Faktörlerini De¤erlendirme Formu”nun düflmeyi önle-mede etkinli¤ini gösteren araflt›rmalar›n yap›lmas› da öneril-mektedir.
T
EfiEKKÜRA
raflt›rman›n verilerinin toplanmas›nda gözlemci olarak gö-rev alan Arafl. Gör. Nuriye Y›ld›r›m ve Arfl. Gör. Gülnaz Karatay’a ve kurumlarda çal›flan tüm personele teflekkür ede-riz.Ek 1— Huzurevinde Düflmeyle ‹liflkili Çevresel Risk Faktörleri De¤erlendirme Formu
Odalar 1 2 3 4 5 6 7
Zemin
1. Hal› ve kilim düflme riski oluflturuyor mu? (hal› tüm zemini kaplam›yor ve zemi-ne tam olarak sabitlenmemifl ise, hal› afl›nm›fl ya da gevflemifl ise risk olufltu-rur)
2. Yürürken tak›lmaya neden olabilecek küçük eflya var m›? 3. Zemin kayacak özellikte mi?
4. Oda giriflinde eflik ya da yükselti var m›?
5. Yürüme yolu içinde tak›lmaya neden olabilecek sabitlenmemifl kablo var m›? 6. Zeminde düflmeye neden olabilecek bozulmalar var m›?
7. Zemin ›slak m›?
8. Odalar›n geniflli¤i uygun mu? (kifli bafl›na en az 7 mÇ) 9. Kap›lar›n geniflli¤i uygun mu? (en az 1,10 cm olmal›) Di¤er
Mobilya
1. Yatak uygun yükseklikte mi? (45-50cm alçak ya da yüksek olmamal›) 2. Yatak sabit mi?
3. Etajerin yüksekli¤i uygun mu? (60 cm olmal›d›r)
4. Odada oturdu¤u sandalyelerin yükseklikleri uygun mu? (45-50cm alçak ya da yüksek olmamal›)
5. Odada oturdu¤u koltuklar›n yükseklikleri uygun mu? (45-50cm alçak ya da yük-sek olmamal›
6. Plastik sandalye var m›?
7. Telefonun bulundu¤u yer düflme riski oluflturuyor mu? 8. Yürüme yolunu daraltacak dolap, mobilya var m›? 9. Dolab›n yüksekli¤i düflme aç›s›ndan risk oluflturuyor mu?
10. Dolab›n alçak olmas› düflme aç›s›ndan risk oluflturuyor mu? 11. Mobilyalar sa¤lam m›?
12. Dolap kullan›m›nda yard›m ediliyor mu? Di¤er
Ayd›nlatma
1. Gündüz ›fl›¤› yeterli mi?
2. Odan›n ayd›nlat›lmas› yeterli mi? (Lambalar›n 75 watt’›n alt›nda olmamas›) 3. Yatak bafl›nda elektrik dü¤mesine kolayca ulafl›l›yor mu?
4. Gece lambas› var m›? 5. Jeneratör var m›?
6. Odalardaki ›fl›klar jeneratöre ba¤l› m›? 7. Ayd›nlatma sensörlu mü?
Di¤er
KOR‹DOR
Hal›, kilim ve paspas düflme riski oluflturuyor mu? Yürürken tak›lmaya neden olabilecek küçük eflya var m›? Yürüme yolunu daraltacak mobilya var m›?
Zemin kayacak özellikte mi?
Zeminde düflmeye neden olabilecek bozulmalar var m›? Zemin ›slak m›?
Yürüme yolunda 2 tarafl› tutunacak yerler var m›? Koridorun gündüz ayd›nlat›lmas› yeterli mi? Koridorun gece ayd›nlat›lmas› yeterli mi? Koridorlardaki ›fl›klar jeneratöre ba¤l› m›?
Yürüme yolu içinde tak›lmaya neden olabilecek sabitlenmemifl kablo var m›? Plastik sandalye var m›?
Di¤er
MERD‹VENLER
Zemini kaymaya neden olabilecek özellikte mi? Zeminde kaymay› önleyecek önlem al›nm›fl m›?
Basamaklar›n yüzeyinde tak›lmaya neden olabilecek bir fley var m›? Merdivenin geniflli¤i yeterli mi?
(En az 28 cm olmal›d›r) cm
Basamaklar uygun yükseklikte mi?(15 cm’den fazla olmamal›) Merdivenin alt k›sm›nda elektrik dü¤mesi var m›?
Merdivenin üst k›sm›nda elektrik dü¤mesi var m›? ‹ki tarafl› trabzan var m›?
Basamaklar sa¤lam ve onar›lm›fl m›?
Basamaklar›n alt ve üst bölümünü belirginlefltirici önlem var m›? (Derinlik alg›s›n› güçlendirecek renkli ya da parlak bantlar vb.)
Merdiven döflemesinde hal› var m›? Merdiven döflemesinde demir var m›?
Merdivenleri geniflli¤i uygun mu? (en az 1.50 cm olmal›d›r) Di¤er
ASANSÖR
Asansör var m›?
Asansör ile koridor aras›nda zemin fark› var m›? Asansör jeneratöre ba¤l› m›?
Asansörün bozuldu¤u ve kullan›lmad›¤› süre oluyor mu?
D‹NLENME ODASI
Yürürken tak›lmaya neden olabilecek küçük eflya var m›? Zemin kayacak özellikte mi?
Salon giriflinde eflik var m›?
Yürüme yolu içinde tak›lmaya neden olabilecek sabitlenmemifl kablo var m›? Zeminde düflmeye neden olabilecek bozulmalar var m›?
Zemin ›slak m›?
Yürüme yolu içinde aya¤›n tak›laca¤› mobilya var m›? Mobilyalar sa¤lam m›?
Hal› ve kilim düflme riski oluflturuyor mu? Gündüz ›fl›¤› yeterli mi?
Gece ayd›nlatmas› yeterli mi? (lamba 75 watt’›n alt›nda olmamal›) Koltuklar›n yükseklikleri uygun mu?(45-50cm )
Sandalyelerin yükseklikleri uygun mu?(45-50cm ) Plastik sandalye var m›?
Di¤er
TUVALET/ BANYO
Banyo giriflinde eflik ya da yükselti var m›? Zemin kaymaya neden olacak özellikte mi? Temizlik malzemesi kolay ulafl›lacak yerde mi? Zeminde düflmeye neden olabilecek eflya var m›? Banyoda bütün pozisyonlarda tutunma barlar› var m›? Banyoda ça¤r› cihaz› var m›?
Banyoda lavabo yüksekli¤i uygun mu? Banyoda gündüz ayd›nlamas› uygun mu? Banyoda gece ayd›nlamas› uygun mu? Alaturka tuvalet var m›?
Alaturka tuvalette tutunma bar› var m›? Klozet uygun yükseklikte mi? (45-50 cm) Klozetin her iki taraf›nda tutunma barlar› var m›? Tuvalette ça¤r› cihaz› var m›?
Tuvalette gündüz ayd›nlatmas› yeterli mi? Tuvalette gece ayd›nlatmas› yeterli mi? Banyo ve tuvaletteki ›fl›klar jeneratöre ba¤l› m›? Tuvalette lavabo yüksekli¤i uygun mu?
Lavabolar›n her iki taraf›nda tutunma yerleri var m›? Di¤er
TEM‹ZL‹K
Temizlik sonras›nda zemin ›slak kal›yor mu?
Temizlik yafll›lar›n mekân› kulland›¤› saatlerde mi yap›l›yor? Temizlik yap›l›rken alan kullan›m›ma kapat›l›yor mu? Temizlik malzemeleri yürüyüfl yolunda kal›yor mu?
PERSONEL ODALARI
Oda giriflinde eflik var m›? Zemin kayacak özellikte mi?
Hal› ya da kilim düflme riski oluflturuyor mu?
Yürürken tak›lmaya neden olabilecek küçük eflya var m›?
Yürüme yolu içinde tak›lmaya neden olabilecek sabitlenmemifl kablo var m›? Zeminde düflmeye neden olabilecek bozulmalar var m›?
Zemin ›slak m›?
Yürüme yolu içinde aya¤›n tak›laca¤› mobilya var m›? Mobilyalar sa¤lam m›?
Koltuklar›n yüksekli¤i uygun mu? (45-50 cm) Sandalyelerin yüksekli¤i uygun mu? (45-50cm) Ayd›nlanma yeterli mi?
Plastik sandalye var m›?
Yürüme yolunu daraltacak mobilya var m›?
MUTFAK
Mutfak giriflinde eflik var m›?
Zemin kaymaya neden olacak özellikte mi?
Zeminde tak›lmaya neden olabilecek küçük eflya var m›? Yürüyüfl yolunu daraltacak mobilya var m›?
Zemin ›slak m›?
Yemek masas› sa¤lam m›?
Sandalye yükseklikleri uygun mu? (45-50) Gündüz ›fl›¤› yeterli mi?
Malzemeler uzanmay› gerektirmeyecek flekilde yerlefltirilmifl mi? Malzemeler e¤ilmeyi gerektirmeyecek flekilde yerlefltirilmifl mi? Malzemelere ulaflmak için sa¤lam tabure var m›?
Di¤er
YEMEKHANE
Yemekhane giriflinde eflik var m›? Zemin kaymaya neden olacak özellikte mi? Zemin ›slak m›?
Zeminde tak›lmaya neden olabilecek küçük eflya var m›? Yemek masalar› aras›ndaki mesafe uygun mu?
Yemek masas› sa¤lam m›?
Sandalye yükseklikleri uygun mu? (45-50) Gündüz ›fl›¤› yeterli mi?
Gece ayd›nlatmas› uygun mu? (75 watt’tan düflük olmamal›)
DIfi ÇEVRE
Zemin kaymaya neden olacak özellikte mi?
Zeminde tak›lmaya neden olabilecek bozulmalar var m›? Tak›lmaya neden olabilecek tafl, eflya vb. var m›? Yürüme yolunu daraltan malzeme var m›? Yürüme yolunda araba park ediliyor mu? Girifl merdiveninin yüksekli¤i uygun mu? Giriflte eflik var m›?
Girifl merdiveninin geniflli¤i uygun mu?
Otuma banklar›n›n yüksekli¤i uygun mu? (45-50 cm alçak ya da yük-sek olmamal›)
Oturma banklar›n›n yaslanma desteklerinin yüksekli¤i uygun mu? Ayd›nlatma yeterli mi?
K
AYNAKLAR1. Allender J A, Spradley BW. Promoting and Protecting the He-alth of the Older Adult Population,Community HeHe-alth Nursing Concept and Practice. Lippincott Williams & Wilkins,5th Editi-on, pp:600-611.
2. WHO,http://www.who.int/ageing/en/, 04.07.2005.
3. D‹E,http://nkg.die.gov.tr/goster.asp?aile=1, 04.07.2005.
4. Güner P, Güler Ç. Yafll›lar›n Ev Güvenli¤i ve Denetim Listesi. Turkish Journal of Geriatrics 2002; 4(4): 150-154.
5. Kutsal YG. Yafllanan Dünya, Yafllanan Toplum, Yafllanan ‹n-san. Hacettepe Toplum Hekimli¤i Bülteni 2003; 24:2-3.
6. Onat, Ü. Yafllanma ve Sosyal Hizmet. Yafll›l›k Gerçe¤i. H.Ü. Geriatrik Bilimler Araflt›rma Merkezi, H.Ü. Hastaneleri Bas›-mevi, Ankara, 2004; s:131-144.
7. Tinetti ME, Nouye SK, Gill TM, Doucette J. Shared Risk Fac-tors for Falls, Incontinence, and Functional Dependence. JA-MA 1995; 23:1348-1353.
8. O’Loughlin J et alIncidence of and risk factors for falls and in-jurious falls among the community-dwelling elderly. American Journal of Epidemiology 1993; 137:342-54.
9. Tinetti M E, Speechley M. Prevention of falls among the el-derly. New England journal of medicine 1989; 320:1055-1059.
10. Freeman C. et al. Quality improvement for people with hip
fracture: experience from a multi-site audit. Quality and Safety in Health Care 2002; 11:239-245.
11. Cryer C. Reducing unintentional injuries in older people in
England: goals and objectives for the period 1998-2010. Re-port to the Department of Health: London. http://www.eu-r o . w h o . i n t / H E N / S y n t h e s e s / F a l l s http://www.eu-r i s k / 2 0 0 4 0 3 1 7 _ 2 , 2.7.2006.
12. Tinetti ME. Clinical practice. Preventing falls in elderly persons.
New England Journal of Medicine 2003; 348:42-49.
13. Rubenstein L. Z, Josephson K R, Robbins A S. Falls in the
Nur-sing Home. Annals of Internal Medicine 1994; 121 (6); Pg 442-451.
14. Salkeld G, et al. Quality of life related to fear of falling and hip
fracture in older women: a time trade off study. BMJ 2000; 320: 341-346.
15. Friedman S, Denman M, Willaimson J. Increased fail rates in
nursinghome residents following relocation to a new facility Journal of the American Geriatrics Society 1995; 43:1237-1242.
16. Yeflilbakan Ö U, Karadakovan A. Narl›dere Dinlenme ve
Bak›-mevlerinde Yaflayan Yafll› Bireylerdeki Düflme S›kl›¤› ve Düfl-meyi Etkileyen Faktörler. Türk Geriatri Dergisi 2005; 8 (2): 72-77.
17. Cavlak U, Kerem M, Meriç A, K›rd› N, Ev ortam›nda ve
Huzu-revinde yaflayan Yafll›lar›n De¤iflik Yönlerden De¤erlendirilme-si. Turkish Journal of Geriatrics 2001; 4 (3): 106-112.
18. K›r›ml› E. Huzurevlerinde Kalan Yafll›larda Düflme S›kl›¤› ve
Bu-na Etki Eden Nedenler. Marmara Üniversitesi T›p Fakültesi Ai-le Hekimli¤i Anabilim Dal› Uzmanl›k Tezi. ‹stanbul 2002.
19. Aksu S. Bak›mevinde Yaflayan Geriatriklerde Denge Bozuklu¤u
ve Düflmeler. II. Ulusal Geriatri Kongresi. Antalya 20-24 Ekim 2003.
20. Fuller GF. Falls in the elderly. American Family Physician
2000; 61(7):2159-68, 2173-4.
21. Guelich MM. Prevention of falls in the elderly: a literature
revi-ew. Topics in Geriatric Rehabilitation 1999; 15(I1), 15-25.
22. Bueno-Cavanillas A, Padilla-Ruiz F, Jimenez-Molen JJ,
Peinado-Alanso CA, Gaaalvez-Vargas. Risk Factors in Falls Among the Elderly According to Extrinsic and ‹ntrinsic Precipitating Causes. European Journal of Epidemiology 2000;16:849-859.
23. Kiely DK, Kiel DP, Burrows AB, Lipsitz LA, Identifying
Nursing Home Residents at Risk For Falling. Journal of American Geriatrics Society 1998;46(5):551-555. in Wang SY, Wollin J. Falls among older people: identifying those at risk. Nursing Older People 2004; 15 (10): pp. 14- 3.
24. Lilley JM, Arie T, Chilvers CED. Accidents ‹nvolving Older
People: A Review Of The Literature Special Review. Age and Ageing 1995;24(4):346-365. in Wang S Y, Wollin J falls among older people: identifying those at risk. Nursing Older People 2004; 15: 10-14.
25. Tibbitts GM. Patients Who Fall: How to Predict and Prevent
Injuries. Geriatrics 1996;51(9):24-31. Wang S Y, Wollin J. falls among older people: identifying those at risk. Nursing Ol-der People 2004; 15 (10): 10; pg. 14-23.
26. Nelson RC, Amin MA. Falls in The Elderly. Emergency
Medicine Clinics of North America 1990;8(2):309-324. in Loyd J D et al. Biomechanical Assessment and Stress Test of Dynamic Postural Sway to Predict Falls in Healthy Elderly. Part 1–Review of the Literature. http://www.drergonomics. com/articles/Biomechanical%20Assessment. Eriflim Tarihi: 04.07.2005.
27. Ejaz FK, Jones JA, Rose MS. Falls among nursing home
resi-dents: An examination of incident reports before and after rest-raint reduction programs. Journal of the American Geriatrics Society 1994;42(9):960-4.
28. Wang S, Wollin J. Falls among older people: identifying tho-se at risk. Nursing older people 2004; 15(10):14-17.
29.
http://www.jointcommission.org/NR/rdonlyres/AD90B1AF-77BB-4045-B058-B98CC6920B61/0/07_LTC_NPSGs.pdf. Eriflim Tarihi: 02.05.2005.
30. Peek-Asa C, Zwerling C. Role of Environmental Interventions
in Injury Control and Prevention. Epidemiologic Reviews 2003;25:77-89. in Jensen J, Olsson L, Nyberg L, Gustafson Y. Fall and Injury Prevention in Older People Living in Resi-dential Care Facilities, www.health.vic.gov.au/agedcare/main-taining/falls/htm.EriflimTarihi:04.07.2006.
31. Boustani M, Sloane P. Clinical Care and Aging. Annals of
Long-Term Care, 2003; 11(2).
32. Aksako¤lu G. Sa¤l›kta Araflt›rma Teknikleri ve Analiz
33. Huzurevi-Genel Kurallar (TSE 9111). Türk Standartlar›
Enstitü-sü, Ankara.
34. Özürlü ‹nsanlar›n ‹kamet Edece¤i Binalar›n Düzenlenmesi
Ku-rallar› (TS 9111). Türk Standartlar› Enstitüsü, Ankara.
35. Rubenstein L Z, Robbins A S, Schulman B L, Rosado J, Os-terweil D, Josephson K R. Falls and instability in the elderly (Clinical Conference). J Am Geriatr Soc. 1998; 36:266-78.
36. Robbins S, Gouw GJ, McClaran J. Shoe sole thickness and
hardness influence balance in older men. J Am Geriatr Soc 1992; 40:1089-1094.
37. Birchfield PC.(1996). Elder Health, Community Health
Nur-sing Promoting Health of Aggregates, Families and Individuals. (Lancester J., Stanhope M.)Mosby –Year Book,4th Edition, 2001; pp 588-589.
38. Ak›n B, Emiro¤lu ON. Evde Yaflayan Yafll›larda Mobiliteye
Ba¤l› Yetiyitimi ve ‹liflkili Faktörlerin ‹ncelenmesi. Turkish Jour-nal of Geriatrics 2003; 6(2):59-67.
39. NSW Health. Falls Prevention-Your Home Safety Checklist,
Eriflim:http://www.mhcs.health.nsw.gov.au/health-public af-fairs/mhcs/publications/Injury_Prevention.html. Eriflim tarihi: 04.02.2006.
40. Rubenstein I Z, Robbins A S, Josephson K R et al. The Value
of Assessing Falls in Elderly Population. Ann Intern Med. 1990; 113;308-316.
41. Cumming R, et al. Home visits by an Occupational Therapist
For Assesment and Modification of Environmental Hazards: A Randomized Trial of Falls Prevention. J. American Geriatrics Society 1999; 47:1397-1402.
42. Evaluation of Falls, Falls Risk. State of M›ch›gan Depertment of
Community Health Clinic Process Guideline, www. State of M›ch›gan Deapertment of Commun›ty Health.
43. Lach H et al. Falls in the Elderly; reliability of a Classification
System. J. American Geriatrics Society 1991; 39:197-202.
44. Topaç fi. Gata E¤itim Hastanesinde Rutin ‹ncelemeye Tabi
Tu-tulan Yafll› Bireylerde Ev Kaza S›kl›¤›, Kaza Özellikleri ile Ne-denleri ve Bunun Yaflad›klar› Konut Özellikleri ‹le ‹liflkisi. Hem-flirelik Program› Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2002.
45. Braddom Randall L, Buschbacher RM et all. (Eds). Physical
Me-dicine and Rehabilitation in Felsenthal G. Stein BO. Principles
of Geriatric Rehabilitation. 1 st Ed. W.B. Sounders Co. USA 1996. ‹n Ifl›k Turan A, Cankurtaran M, Doruk H. Mas M. Ge-riatrik Olgularda Düflmelerin De¤erlendirilmesi. Turkish Jour-nal of Geriatrics 1996; 9(1): 45-50.
46. Mace RL. The Accessible Housing Design File. Van Nostrand
Reinhold. New York, 1991; Pp:171-187. in Tezel E. Yafll›la-r›n Banyo Kullan›m›ndaki Eriflim Problemleri Üzerine Bir Arafl-t›rma. Özveri Dergisi 2005; 3. http://www.ozida.gov.tr/ozve-ri/ov3/ov3yaslibanyo.htm.Eriflim tarihi: 04.07.2006.
47. Norton R et al. Circumstances of Falls Resulting in Hip
Fractu-res Among Older People. J. American Geriatrics Society 1997; 45(9):1108-1112.
48. Tremblay KR, Barber CE. Preventing Falls in the Eldery.
Eri-flim: http://www. Ext.colostate.edu/consumer/10242.html, Eriflim Tarihi: 04.07.2005.
49. Özcebe H. Yafll›l›k ve Fizik Çevre. H.Ü. Toplum Hekimli¤i
Bül-teni 1992; 13( 3); 1-3.
50. Kal›nkara V. Yafll› Konutlar›nda ‹ç Mekan Tasar›m›n›n
Ergono-mik Boyutu. Yafll›l›k Disiplinleraras› Yaklafl›m, Sorunlar, Çö-zümler. Odak Yay›nevi, Ankara, 2004; 59-79.
51. Türel G. Yafll›lar için Sunulan Kentsel Servisler. Yafll›l›k
Disip-linleraras› Yaklafl›m, Sorunlar, Çözümler (Ed: Velittin Kal›nka-ra) Odak Yay›nevi. Ankara, 2004, pp 81-100.
52. Kutsal YG. Ev Güvenli¤i, Sa¤l›kl› Yafllanma. Geriatri Derne¤i.
Öncü Bas›mevi, Ankara, 2005; s:189-192.
53. Karaduman A. Yafll› için Fiziksel Aktivite. Yafll›lar ve
Belediye-ler. Hacettepe Üniversitesi Keçiören Belediyesi Belediyecilik ve Halk Sa¤l›¤› E¤itim Araflt›rma Merkezi. Yay›n no: 10. Aygül Ofset, Ankara, 2005; 53-61.
54. Campbell AJ, Busby W J, Robertson MC, Lum CL, Langlois
JA, Morgan FC. Disease, Impairment, Disability and Social Handicap: A Community Vased Study of People Aged 70 ye-ars and Over. Disability and Rehabilitation. 1994; 16 (72). Ak-taran: Tezel E. Yafll›lar›n Banyo Kullan›m›ndaki Eriflim Prob-lemleri Üzerine Bir Araflt›rma. Özveri Dergisi 2005; Say›: 3.
55. TMMOB Mimarlar Odas› ‹stanbul Büyükkent fiubesi,
Ulafl›labi-lirlik K›lavuzu, ‹stanbul, 1990; Pp: 6. in Tezel E. Yafll›lar›n Ban-yo Kullan›m›ndaki Eriflim Problemleri Üzerine Bir Araflt›rma. Özveri Dergisi 2005; 3, Eriflim: 02.07.2006.
