Besinkontrolü ve Hijyen Kürsüsü (Prof. Dr. L. Berkmen)
KOYUN SÜTLERİ SEDİMENTİNDE GÖRÜLEN DEV HÜCRELERİNİN BRUCh:LLA TESHİsİ BAKIMINDAN
ÖNEMİ ÜZERİNDE ARAŞTIRMALAR
Doç. Dr. M. H. KARASOY
Hayvan ve hayvan mahsulleri, dün olduğu gibi bugün de, dünya 'lletlerinin gelirlerinin, bilhassa medeni memleketlerde, asgari % 50
i teşki etmektedir. İnsanlar günlük ihtiyacı olan 80 -100 gr. protei-n büyük bir kısmıprotei-nı biyogeprotei-n bir madde olaprotei-n et ve sütteprotei-n tedarik et-ek mecburiyetindedir. Esasen bugünkü sütçülü~ tehdit eden üç tane
ili başlı hastalık vardır. Tüberküloz, Mastitis ve Brucellose'dur. Akdeniz memleketlerinde keçilerin salgın yavru atma hastalığı Hip. crates zamanından beri bilinmektedir.
Lustig ve Vernoni (15), Hutyera, Marek ve Manninger (1)0) in
bil-rdiklerine göre Malta Humması (Febris Ondulans) amili Bruce tara-dan 1887 -1888 yılları arasında izole edilmiştir ve adına Micrococ-s MelitenMicrococ-siMicrococ-s denilmiştir. Bu haMicrococ-stalık koyunlarda ilk defa 1906 yılında arcia ve İscara tarafından müşahede edilm~ştir.
Zammit (15) insanlarln bulaşık keçi sütle ri ile hastalık aldıklarını hasta hayvanların serumlarında spesifik agglutinin bulunduğunu ldirmektedir. Nocard, (11) 1886 da yavru düşüren sığırlarda aynı ikro organizmaları görmüş fakat bu mikrorganizmaların Brucella
ortus Bang etkeni olduklarını isbat edememiştir. Bang ve Striboıt 95 yılında Abortus Bang amilini izole etmeye muvaffak olmuştur. vans (22) 1917 yılında Micrococcus melitensis ile Bacterium Abortus ang'ın morfolojik ve serolojik benzerliklerini tesbit etmişlerdir. Meyer Shaw bu mikroorganizmalara. , Brucce'un ismine İzafeten Bruccella rubu adım vermişlerdir. Brucella'lar insanlardan başka sı~r, keçi, yun, €lomuz, at, köpek, kedi, kobay, tavşan gibi hayvanlar için' de
45
patogendir (14). Pavlov (ı9) kanatlılarda, Pankratov (ı8) ratlard Katz (ı3) bizonlarda BruceIla tesbit etmişlerdir. Stoenner (23) Br cella ile enfekte feotüs, plesanta ve sütlerle köpeklerin bu hastalı aldıklarını bildirmektedir.
Ceylan, deve ve tavuklarda
,
da bir çok arastıncılar.
tarafınd bruceIla tesbit edilmiştir. Hutyra, Marek (ll), Löffler, Moroni ve Fr ( 14) Brucellose etkenlerinin kanda bakteriyemi yaptıktan sonra eks riyetle genital organlarda, memede, mafsallarda, regional lenf bezI rinde, kemik karaciger, bagırsaklarda yerleştiklerini ve patolojik af meydana getirdiklerini bildirmektedir. Tarasow (25) hastalık amille nin meme bezleri ve regional lenf yumrulannda lokalize olduklan bildirmektedirler. Bruce (7). Taylor, Lisbonne ve Vidal (26), Kastee ( 12), Zerfass (30) BruceIla Melitensisin keçi ve koyunlar da bulund' ğunu, Zdrodowski (29) koyunlarda izole edilen 92 suşun 9ı
tanesini BruceIla Melitensis oldugunu bildirmişlerdir. Stoermer (23) koyunla daki Brucellose enfeksiyonunun tamamen BruceIla Melitensisten ile geldigini; 104 koyun sütü üzerinde yaptıgı ambriyon kültürlerinde, ya lız bir koyunda BruceIla abortus Bang tesbit ettigini bildirmekte . Renoux (20) koyun ve keçilerden izole edilen BruceIla suşunun 33 t nesinin de melitensis oldugunu, Löffler, Moroni ve Frei (14) insan g dası olarak süt, kaymak, terey$ tazepeynir, et, sebze ve meyveleri yegane enfeksiyon kaynagı vazifesini gördüklerini bu gibi maddeler bulaşmış olan toprak ve suların dahi uzun zaman enfeksiyon çıkışın medar. olduklarını bildirmektedirler. Orlov (17) hastalıklı koyunla sütleri ile enfeksiyonu yaydıklannı, sıkıt yapan koyun memelerinde ponksiyon ile aldıgı materyallerde % 70 nisbetinde BruceIla etkenl rini elde ettigini bildirmiştir. Zdrodowski (29) hastalıklı koyunların v ginal sekret, idrar ve sütleri ile etrafı bulaştırdıklarını ve kuzulam devresinin enfeksiyonu yayma zamanı oldUgunu bildirmektedir. Dor fejew (8) tarla farelerinin hastalıgı yaydıklannı tesbit etmiştir. Eremi (9) köpeklerin de enfeksiyon kaynagı oldugunu bildirmektedir. We marm (27 - 28) sokucu ve kan emici inseklerle bruceIla enfeksiyonun kobaylara nakletmişlerdir. Merchant (16) tahtakurulannın da a rolü oynadıklarını bildirmektedir. Aynı araştırıcı keneleri de bu meya da zikretmektedir. Bessonov (5) Brucellose enfeksiyonuna beşinci ay kadar kuzuların mukavemet gösterdiklerini bildirmektedir.Zdrodowski (29) koyunların kuzulama devresinde Brucellose e
feksiyonunun daha çok arttıgIm bildirmektedir.
Baumgartner (4)
ı
100 hastalıklı inekten süt sediment preparatl n yapmış, % 3 nisbetinde dev hücreleri görmüş ve bu miktarıh%
IIu nisbetinde de Bang tesbit etmiştir. Sütte bulunan dev hücrelerinin yalnız tüberküloz teşhisi için değil aynı zamanda Brucellose teşhisi ba-kımından da önemi olduğunu bildirmektedir.
Başkaya (3) BruceIla mikroplarının süt ve plasantada çok nisbet-te bulunduğunu, yerli karasığır sütlerinde rastlayamadığını bildirmek-tedir. Aktan ve Köylüoğlu (ı) araştırmaları arasında bir kısım koyun
serumlarının Brucella Melitensis mikroplarını belirli surette agglutine ettiklerini bildirmektedirler. Golen (LO) 120 koyundan 16 tanesinin se-rmnunun Brucella Melitensis bakımından müsbet agglutinasyon verdi-ğini bildirmektedir. Beşe (6) Bandırma Merinos çiftliği koyunları üze. rinde yapmış olduğu araştırmalarda
ı
79 koyundan 8 Bruccella Meli-tensis suşunu ayırdığını, çabuk agglutinasyon denemesinde % 35,5, ya-vaş agglutinasyon denemelerinde % 44,6 nisbetinde müsbet netice aldı-ğını bildirmektedir. Alibaşoğlu (2) Bandırma Merinos çiftliğinde dişi koyunlarda BruceIlosis Melitensis'te histopatolojik araştırmalar adlı çalışmasındaı
79 koyun üzerinde memelerde, uterusta, ovarimnda, lenf ywnrularında, karaciğerde, dalakta, böbreklerde, ince bağırsaklarda, akciğerlerde, kemik iliklerinde ve allerjik reaksiyon gösteren kuyruk altı derisinde yapmış olduğu denemelerde aşağıdaki sonuçları aldığını bildirmektedir.ı -
Brucelozlu koyunlarda da öbür hayvanlarda olduğu gibi en-feksiyöz granulom sınıfı hastalıklardandır.2 - Brucelloz dişi koyunlarda çoğunlukla ve özlükle meme ve uterusda lokalize olmaktadır.
3 - Şüpheli koyunların sütlerinde görülecek dev hücrelerinin Brucelloz teşhisine yarıyabileceği kanaatındayız.
4 - BruceIlozun dişi koyunlarda özellikle memelerde lokalizas-yonu insanlara bu hastalığın daha çok çiğ süt ve ürünleriyle geçebile-. ceğini göstermektedir.
5 - Uterusda görülen geniş ölçüdeki lezyonlar bu hastalıkta Abor-tusun ne suretle meydana geldiğini, sonun atılmaması olaylarının ve kısırlığın sebeplerini açıklamağa yetecek kudrettedir.
6 - BruceIlozun meme, uterus" karaciğer, akciğer gibi çeşitli or. ganlardaki lokalizasyonu, bu hastalığın hangi çeşitli yollardan insan-lara geçebileceğini göstermektedir.
7 - Brucellin tatbiki ile kutiste meydana gelen allerjik reaksiyon-larda, nekroz ve çok sayıdaki Langhans tipi dev hücrelerinin görülmesi
..
BruceIla etkenlerinin kendilerine karşı şekillenen reaksiyonlara benzer reaksiyonlann BruceIline karşı da şekillenebilecegini göstermiştir.
Ridala (21) bruc. abortus Bang'da ineklerin memelerinde yapmiş oldugu geniş histopatolojik araştırmalarda Langhans tipi dev hücre-leri tesbit etti~ bildirmiştir.
MATERYAL VE METOD
Etlik Bakteriyoloji laboratuvarıarı tarafından, bakteriyolojik ve serolojik muayeneleri' sonucunda menfi olarak tesbit .edilen 50 koyun sütü üzerinde muayeneler yapılmıştır. Alınan sütler santrifüj e edildik-ten sonra tortularından ikişer adet sürme preparatlar yapılmış kuru-duktan sonra yanm saat metil alkol de tesbit edilmiştir ve Gimsa ile boyanmıştır .
ORt.JİNAL KıSıM
50 koyundan alınan sütlerin mikroskobik muayenesinde bu
hasta-hgL karakterize edebilecek dev hücreleri oldugundan daha fazla bunlar üzerinde durulmuş ve aşagıdaki tiplerde dev hücreleri tesbit edilmiştir:
Şekil: 3. Şekil: 2. Şekil:
ı.
3. Tesbit edilen dev hücreleri:
1 - Geniş pembe, maviı:nsi bir protoplazma içersinde çekirdekleri at nalı şeklindeya bir kutup veya iki kutupta dizilmiş tipik Langhan, tipi dev hücreleri (Şekil: 1) görülür. Bunların ç.ekirdeklerindeki kro matin ince ve serpilmiş durumda olup çekirdek parlak bir görünüş arzeder.
2 - Bu dev hücreleri protoplazma ve çekirdek yapısı itibariyle yu-ardakinin aynı olup sadece çekirdeklerin protoplazma içersinde işgal ttikleri pozisyon değişiktir. Bu hücrelerde çekirdekler protoplazmanın /3 - 3/3 ünü masif bir şekilde işgal etmektedir. (Şekil: 2).
3 - Bu dev hücrelerinde ise çekirdekler yığın halindebütün pro-oplazmayı doldurmuş olup çekirdekler etrafında pek az miktarda prC}-oplazma görülmektedir. Bu hücreler hemekadar ilk nazarda
artifisi-el bir çekirdek kümartifisi-eleşmesi fikrini vermekte ise de çekirdekler etra-ında mütecanis bir protoplazmanın bulunması ve çekirdek yapısının
karda izah edilen Langhans tipi dev hücrelerine tamamen benzemesi unlarında dev hücreleri olduklarını ve belkide hücrenin duruş pozis. onu icabı bu şekilde görüldükleri kanaatını vermektedir.
nİSKÜSYON
Koyunlarda Tüberküloza çok ender rastlanır. Bütün araştırıcıların ildirdikleri gibi, Brucella bakteriyemi yaptıktan sonra başta memeler lmak üzere, organlara yerleşir. Binaenaleyh bir koyun sürüsünde bir aç hayvanın sütlerinde dev hücresinin görülmesi, hastalığın varlığına
utlak bir işaret sayılması lazım gelir.
ÖZET
Bandırma, Merinos çiftliğinde Brucel1osis'ten ari olduğu bakteri-olojik ve serbakteri-olojik muayenelerle tespit edilmiş olan koyunlardan 50 anesinin sütlerine hücre analizleri yapılmış ve bunların % 12 sinde
anghans tipi 'dev hücreleri mevcut olduğu görülmüştür. SUMMARY
Microscopical analysis were made of the cell contents of the milk f 50 he ad of a large group of sheep (Bandırma Merinos Farm) which reviously were subjected to bacteriological and serological examina-ions and which proved to be free of BruceIlosis, tt was shown that 12 . Vo of the samples contained Langhans - type giant cel1s.
Lİ'J:.ERATÜR
ı - AK'TAN, M. ve KÖYLÜüGLU, R.: Koyunlarda bulaşıcı avortment. Maarit Basımevi, İstanbul, 1944.
i
2 - ALİBAŞüGLU, M. : Dişi Koyunlarda Bruceliosis Melitensis'de Histopato-lojik Ar~tırmalar. Ankara Üniversitesi Veteriner Faküıtesi Yayınları : 10ı. Çalışma: 54, 1959.
3 - BAŞKAYA, H.: Brucelloz savaşında kullanılan teşhis usulleri üzerinde • mukayeseli araştırmalar. Doktora, Ankara, 1952.
4 - BAUMGARTNER, H.: Die Bedeutung der Riesenzellen im Milchsediment !ür den. Nachweis der Eutertuberkulöse und. der durch Brucella abortus
verursachtan Euterentzündung, zugleich ein Zeitrag zur Kenntnis des nischen Bilde der Bangmastitis. Schweiz. Arch. Tierheilk., 95, 327-358, 1
!j - BESSONOV, D.K.: Widerstandfahigkeit der Lammer gegen BruceIlose, Vet., 5, 29-30, 1939.
ReL Jber. Vet. Med., 66, 487, 1940.
6 - BEŞE, M.: Yurdumuz Koyunlarında BruceIIose Enfeksiyonu, 8eroloj Küıtürde üretme ile Allerjik Reaksiyonlar Arasında Mukayeseli DeneyI Ankara Üniversitesi Veteriner Faküıtesi Yayınları: 99, Çalışma: 52, 1959. 7 - BRUCE, A.E.: BruceIlosis in Sheep, J. Amer. vet. med. Ass., 76, 841
1930.
8 - DOROFEJEW, K.A.: Murmeıiiere als ein epizootologischer Faktor BruceIlose der Schafe, Sov. Vet., 15,2, 66-67, 1938.
ReL Jber. Vet. Med:, 65, 577, 1939.
9 - EREMİN, V.M.: Hunde, die QueIIe der Ausbreitung der BruceIlose unt den Menschen und Tieren in Schafwirtschaften von Turkmenien, Sov. Ve ıo/il, 93-94, 1939.
Ref. Jber. Vet. Med., 68, 49, 1941.
10 - GOLEM, S.B.: Memleketimizde insan ve ehli hayvanlarda Brusella ba mından serolojik araştırma. Türk Hıfzıssıhha Tecr. BioI. mecmuası, 105-116, 1943.
11 - HUTYRA, F., MAREK, J., MANNİGER, R.: SpezieIIe Patho1ogie Therapie der Haustiere, I., 641~70, 1945.
12 - KARSTEN, F.: Die BruceIIose der Haustiere in Südwestafr.ika, Z. Kr. Haustiere, 55, I, 1-:..ti7, 1939.
13 - KATZ, J.S.: BruceIIose bei FreiIiebenden Tieren, J. Amer. Vet. Med. A 99, 24-27, 1941.
Ref. Jber. Vet. Med., 69, 435, 1942.
14 - LÖFFLER, W., MORONİ, D.L., FREİ W.: Die Brucellose als Antropo Zoonose (Febris Undulans), Berlin - Göttingen - Heidelberg, 1955. 15 - LUSTIG, A.; VERNONİ, G. : Maıtafieber (Undulant fever, Miltelmee
fieber), Handbuch der Pathogenen Mikroorganismen, IV., 1., 511-584, 192 16 - MERCHANT, LA.: Veterinary Bacteriology and Virology, 4. Edition, T
Iowa State College Press, Ames, Iowa, 405-426, 1950.
17 - ORLOV, E.S.: BacilIentragertum und Ausscheidung der Bruceilen mit d Milchzwischen den verseuchten Sehafen, Sov. Vet., 12, 31-34, 1939. Ref. Jber. Vet. Med., 68, 315, 1941.
18 - PANKRATOV, A.: Über Rattenbrucellose, Arch. BioI. Nauk., 53, I, 90-9 1939.
Ref. Jber. Vet. !\fed., 65, 364, 1939.
19 - PAVLOV, PP.: Brucellose . be im Geflügel, Rec. Med. Vet., 114, 790-79 1938.
Ref. Jber. Vet. Med., 65, 54, 1939.
20 - RENOUX, G.: Etudes sur la brucellose ovine et caprine, Arch. Ins Pasteur Tunis, 32, 51~4, 1955.
21 - RİDALA, V.: İnquiries into the pathogenic effects produced by Bruceıı abortus in the udder and certain other organs of the cow. Tart, Est~ni 1936.
22 - SCHLOSSBERGER, H. : Experimentelle Bakterio1ogie und İnfektion krankheiten, München - Berlin, 199-2ıo, 1952.
~3 - STOENNER, H.G.: İsolation of BruceHa abortus from sheep, J.A.V.M.A., 128, 101-102, 1951.
24 - SZEFLARSKİ, J., STEFFAN, J.: Bruceııose bei Hund. Medye, Vet., 7, 536, 1951.
Re!. Jber. Vet. Med., 4, 331, 1951.
25 - TARASOW, I.A. : Die 12. Tagung der Veterinarabteilung der landwirt. scha!tliche Akademie, Sov. Vet., 16,3, 57-65, 1939.
Re!. Jber. Vet. Med., 66, 43, 1940.
26 - TAYLOR, R.M., LİSBONNE, M., VİDAL, L., HAZEMANN, R.H.: Einige Beobachtungen über die in!ection von Scha!en und Ziegen mit Br. melitensis. Rev. Med. Vet., 90, 185-205, 1938.
Re!. Jber. Vet. Med., 63, 574, 1938.
27 - WELLMANN, G.: Experimenteııe Untersuchungen über die Möglichkeit der Bruceııen Übertragung durch İnsekten, Zbl. Bakt. 1., 159, 71-86, 1952. 28 - WELLMANN, G. : Blutsaugende İnsekten als mechanische
Brucellerı-übertrager, Zbl. Bakt. I, 156, 414-426, 1950.
29 - ZDRODOWSKİ, P.: Arbeiten der Expedition zur Er!orschung der SChat. bruceııosis, All . Union . İnstitut !Ür experimentelle Medizin «A.M.Gorki», Moskau, 1937.
Re!. Chr. Russe!!, Kopenhagen,
Re!. BerI. Münch. Tierarztl. Wschı:., 28, 415-418, 1938.
30 - ZERFASS, H.: Das Maltafieber bei Menschen und Scha!en, Met. Med Nachr. 2, 76--87, 1955.
