Ankar,ı Cnıv Vet F.ık Derg, 49, 7S1-S3, 2002
Alman çoban köpeğinde articulatio temporomandibularis ve çiğneme
kaslarının anatomisi*
Murat KABAK
Mustafa Kcımd Üniversıtesi, Veteriner Fakültesi, ;\natoıııı Anabıliııı D,dı. Hatay
Özet: Alnı.ın çohan kiJpeğınde aninılatio teıııporoıııandihularis'in ınorfo!üjik yapısının helırkıune,llııl1 V'IIII''''''. ,1~~lıcınL' IlIhurLırı ilc ilgılı kapsaııılı hir ınceleıııenin bulunıııayı~ı. çalı~ıııanın aıııaeını olıl~llIrdu, /\ra~tınn.ı ~ .ldL'1 ergın ,\Iın.ın L"h,1ı1 kopegı h,\~ınd,ı yapıldı. Eklcııı ve discus artinılaris'in histolojik olarak incelenmesı için 4 adet h,ı~ kull,ııııldı. Dıger ha~lal d" ,'lgllcıııC bshrı ve ekleıııın ıııakroskohık hulguları incelendi, Eklemin kemıksel yapısını olu~llIran eaput ınandıhulae ic' fu','a ııı.ınciıhuLın,'ln
I.IIClII-ıııedial yönde olduğu gönıldii. Teıııporoıııandihular eklcıııi bağıııısız ikı ho~luğa ayıran dl.'cus <ı:ııcuları,'ın ekleııı kapsulune LT ı'ı,sııra peırotyıııpanic<ı'ya (Glascr yanğı) bağl<ındığı tespit edildi. Fibröz yapıda olan diseus artieularis'te elastık Iılkr de s<lpLlIıdl Dıscııs arıicıılaris'in kan daıııan içerdiği belirlendi. Çiğneıııe kasl<ırından museıılus nıasseter'in (ıÇ, ııı tenır<ır.ılı,'ın ıkı r<ırç.ılı, ııı ptery:,oıdeııs lateralis ve ın. pıerygoideus ıııedialis'in ıse bütün bir kas olduğu gözlendi. Sonuç' olarak. yaplLııı "ıll~lnayLı .\1111<In ,Oh,ııı k"peğınin articulatio teıııporoıııaııelibularis ve çiğneme kaslarının morfolojik detayları ortaya konıııu~tur.
;\n<ıhlar kelimeler /lrticulaıio ıeıııpuroıııandibularis, çiğneıııe kasları, elıscus articuLırls. nıaııdihııla
The anatoıny of the articulatio tcmporomandihularis
and masticatory musclcs of the (;crman
shcphcrd dog
Summary: The objective of the sıudy was to establish the ıııürphülogie stnıeture of teıııporoıııandihulaı' .IUIIli 111Gerınaıı shq,herd dog due lo the fael that there was no detailed researeh on the mastieatory eleıııents. In the study. X CJerın,ln ,hephenl do:,s Ilere used. Foıır he.ıds werc used lo exaıııine the joint and diseus arıieularıs histolugicılly. The uther he,ıd, lI'en: u,ed I'<ır Ill'ILTOSCOPICexaıııımııion of Ihc ıııaslieaLOry ıııuseles aııd the joints. it was seen th,n the (Incnıaıion, eıpııı Ill.ındıhllLıe .ınd fCh,'" ın"ndıhularıs. whieh forııı tlıe hone stnıcture of the joint were in larero-ıııedıal elirectioı], Iı w"s cstablıshed that ıhe Jııiııı divıded ın 1110 euııırarıııenıs hy dıseus artıcuLms. whıch was eonneeted to the eapsula anieulari, and petrotyıııp"nıe fissure. Dı,,'II' drlınlLırl'
iV'"
['ıhnıus S\rJıcıure "ııd c1.lsiıe fıbres were seen rarcly iıı dise. Diseus artieul"ris ıııcluded bloıııi ITs,els. ThL' lıı.I'IIC'.llurv Inllsı,IL', ıı'ere loıınd lo im'lude four ıııuseles. Museıılııs masseter was dıvided into three p"rıs. nı. teıııpor"lı, w.ıs ı111ıded :11111III'" p"rı,. wherL',ı'. lll. pıerygoideus laterali, and lll. pterygoideııs Illedialis were sıngle parts. Coııseljuelltly. lll,ırl'h()i"=~IL' deLillS "i ll'ıııporoıııaııdibul;ır .101111aııd ıııasticarory Iıluscles in the (,crınaıı shepherd dog were uıilızcd by ıhe pre,eııı sıudyKey LA()r(k Artll'ulatıo ıeınporoıııaııdihularis. diseus anieularis. ıııaııdihııla. ıııasıieatory Illuseles
Giri~
Çoğunlukl.ı hayvansal kaynaklarla beslenen Alman ,;ohan "(ipeği. Camivor.ı takımının Canidea familyasının hır liyesidir. Memclilerde farklı beslenme artieularin tem-pı)rom~ıııdihulans'i ~ekillendiren unsurlarda. çiğneme kasbnnda ve buna bağlı olarak manclibular hareketlerde brklılıklara neden olur (4.:-\.
ı
2.ıı).
(iınglymoarthrodial olarak sınınandınıan hu eklem. ınkoııgruent gınglyıııus olarak çalı~ır (i 5). Artieulatin ıempı ıromandı hularis 'ı ol u~lltran kemiksel unsurlar ara-slll(Lı"i uyumsu/luğun Camiv()J'a'da en fazla olduğu hil-dinlmiştır (4.11,12.24). Ekleııı yli/leri arasındaki bu u)'umsu/luk. fibröz ya da fihro-kartilaginiiz yapıda olan diseus aııieularis ilc ortadan kaldırılır. Bu cLseus, ekkm hoşluğunu (c.ıvum artil'ulare) bağımsıı iki boşluğa ayırır
(9,10.1 2, 17,1
ın.
Kıkmbk dokudan ım:ydana gelen disl'U,' artieularis, makroskobik ( i(i.20.24) \'(: mik rı "kobi k ( 12,1l) olarak i ııeclenıııiştir. Tenıporomandi hular ek lem' i saran eklem kapsulası (eapsula artiClıbris) \e hu "~lpsuJiI destekleyen iigamentler hakkında .ıra~1 ımıa"ır y ~ıpıinı ışıir(I ,24). Artieulatirı ıemporoıııandihularis' ele aı;ılıp-kapan-ma (rotasyon). ileri -geri (kayma) ve yanal ("ııera!) ha-reketler şeklinde liç farklı çiğneme han:keti giirlillir (2.15). Köpeğin. hu han:ketlcrin hepsini yapahibe de. esas olarak wıasyon harı:keıini yaptığı hildirilnıi~tır (12.
i1.!7 .20.24).
Mandibula' nın hareketlerini y~ıııabı
ı
mesinde l'Ilenı iibir etkiye sahip olan çiğnenıl' kaslan h~ıkkıııda ,;alışnı.ı"ır yapılmış ve ın. masseter, nı. ıı:ıııporalis. nı. pıerygnideus medialis ve m. pıerygoidnts lateralis olarak incelenıniştir ( 17.20.24.25)
13u .lra'1tırlıı" Aııkar" Uıııver'ileSl /\rd~tırıııa Fonu tarafıııdaıı Sl6.3().O().:4 proJc nuıııar"" ıle dcstekleneıı d,ıkLOr,1 te/ıııdl'n hıı holııııı özeııdır.
~(i Mural Kabak
Bu <;alı~mada. Alman çohan kiipeğinin articulatio ıempmomandibularis ve ~'iğneme kaslarının morfolojisi ~ıra~ıırılmıştır. Klinisyenlere morfolojik hilgiler sunmanın )anıııd~ı. Alman çohan köpeğinde hu denli kapsamlı hir çalı~ınaııın yapılmamış olması çalışmanın amacıııı oluş-turmuştur.
Materyal ve Metot
Çılı~mada. X acleı ergin Alman çohan köpeği haşı kuıl~lıllldl Hay\anlarda kondrodistrofi, hastalık y,ı da çe-neııın açılıp kapanmasında hir sorun görülmedi. His-ıolojık İnceleıııclerde kullanılacak başların (4 adet) per-ni/yon işlemleri yapıldıktan sonra. diğer başlarla birlikte
'.r i()'Iuk formol hanıııına konarak fik/asyonları sağlan.
dı.
Tüın b,ışlar median hatıan kesilerek ikiye ayrıldı. Dakı,cıma aııicu1aııo tenıporonıandibularis ve çiğncıne k<ısbrı makrosknhik nlarak ıncekndi. Çiğneme kaslarının iii yiinleri kafa düzlemine göre isimlendirildi. Lif se-)ırlcri. discus articularis ve eklem sıereomikroskop
(Oly-IIIPUS MTX ıııarka) ile incelendi. Histolojik ineelenmekr
için discus articularis' ler laıeral. central ve medial olmak
i
iizcrc üç kısma ayrıldı. [klem ise formik asit-Na sitrat
(14) meıodu ilc dekalsifiyc edildi. DisClIS artieularis'ler-den !ımı/onıal. eklenıdcn ise sagitıal ve ıransversal olarak alınan (inıeklerden :'i-(ı mikron kalınlığında histolojik pre-paraılar hazırlandı. Discus arıicularis' de bulunan kol-la~en demetler Weigert's elastik hoyama yöntemi (14), eLhıik iplikler ise Orcein hnyama yöntemi (7) ile be-lidendi. Ekleın ise, Crossmon (6)\111 üçlü hoyama yön-tenıi ilc bnyandı. Tüın preparatlar ışık mikroskohunela in-celendı
Şe~11 i .'\rıl'lIldııo Icıııpmolıı,lndıiJlIl,lrıs'İn Cdııd,ıI "lininLimLi. Fı:;lII'C'i (';lıld,ıI \ıew or ılıe icıııpl)roııı;ındıhıılar JO~ıl. d. (dpııı lıı,llıdıiJııLı.h- nı. Ill"SSC!Cr'IIIpars pr()rıını~,,'sı (prolünu p<ırtol ııı. 1ll,ls'CiCr).(- pnxcssııs n:ırodI1ıcııi,uis.d- diseıı.s,u1ieııl"ris.
Anaıomik ıerimlerele Nomina Analoıııiea Veıerina-ria ( 19) esas alındı.
Bulgular
Articulatio temporomıındihularis
Articulatio tempowmandihularis' in ncc!usia! (çiğ-neme) düzlemin yukarısıııda yer aldığı helirlendi. Lalero-medial yönde olan eklem yüzlerindeı!. GlpUI
l1Ian-dihulae' nin yatık "S" \'C konveks (Şekil la). r'1SSd man-dibularis'in ise konkav ve processus reınıarlieuiaris (Şekil le) ile derin hir oluk ~eklinele olduğu saptandı. J\rtıeıılaııo ıemporomandihularis'i örten eklem kapsu!asıııın ince oL-duğu, caudal'İnin ligamentum laterale (Şekil 21'), dığer hölümlerinin be çiğneme kasları ile desteklendiği giirlildli (Şekil ih).
Di.KII.' ilrlint/ilriı: Discus artieularis' in (Şekil id ve 4d) ekıem kapsulasıııa hağlanarak (,Şekil 4ki. eaHınl ar ticulare'yi iki hağımsız hoşluğa ayırdığı g(i?.lcııdi ,\dı geçen olu~unıun merkezinin ince, ken,ır!arının ise iııc! likle rostral uçta belirgin hir kalııılık gösterdiği tespit edil di (Şekil 4). Discus artictılaris' in medial' inde, dorsar e doğru ve fissura peıroıympanica'ya kadar uZ<ınan hir ka lınla~ma görüıeııi. FibI'i); yapıda olan discııs drt ieulaıis' III
kollagen demetler (Şekil 6k) ve az sayıd,} kıkIrllak hıİl' resinden (Şekil 5a) olu')tuğu helirleııdı. Bu ıknıeıkrın ya. nıııda cauelal uçta \'e merkezde farklı yiınlerde se) reden elastik ipliklere (Şekil 5e) de seyrek olarak ra:,tlandı. Dis-cus articularis'in msıral ucunela yoğun. merkezinde se)'-rek olarak kaı: damaları giirUldli (Şekil (ı,ı)
Şekil 2. Çiğııeıne ""sbrınııı laıcr;ıl'deıı g(lrliIHllııll. Figure 2. Appear;ınec fmın 1;ıler,ı1or ılıc ııı;ı'lIc,llor\' ıııus,k,. ;ı- ın. Ill;ıs.seıcr'ııı pars profum!;ı'sı (proruııd pdrıol ın;ıslıı';ıtcın
IllllSeic), h- ın. ın;ı,seıcr'1I1 p'II'S ınınıııc'dı;ı's( (lIi!erıııedı;lle p;ı,'.ı of Illaslıeaıory ııııı,clcı. ~'- lll. tcıııı.)(JLılı,'11ı"ıı(;u~ p;ıı\,,,ı ıt!ıı' sıııall p;ırt or ıeınpor,ıI nıııselc). d- ('nın ııı.,nlıo'sıı (1I1'c'rııo'Jr eJ, c- lll. ıcıııpor,ıiıs'ııı hiıyiı~ p;ıı\,ısı (tlıe I"'ge p,ul olteınpor;ıl ıııııselc). f- lig;ııncıııuııı l;ııcr;ılc.
Ankara Ünİv Yeı Fak Derg, 49, 2()02 ,0,"I
~e~11 3. Çij;'.ncınc kaslarının ıncdial'den göriıııiiınii.
Fıgıııc 3. Appeaıanee froın Illedial of ıhe ınastieaıory mııseles. a-ııı nıa.sseler'in pars sııpcrfieialis'i (surerfieia! part of ıııaslıcııorv ınııscle), b- ın. r1erygoideus medialis, c- a ve b ~,lsLırııılıı oluşturduj;'.u y,ırı (iiıı: form slrtıeııırecl by a and b ııııısclcsı. d- ııenıı.s lingııalis.
Sdıl ci. ,\rtıcıılal]() ıeıııror<ıınandıbıılaris. CrosslTlon'un iiçlii
hoy.ullttsı .\
ı
2Fıgııre 4. Teıııporonldncli hıı"ır juinl. CrosslTlon 's ırirle slai n x 12.
d-aıııeri,)l. h ın. ıemraralis, c- ceıruımandıhulae, d- discus emieulans,
~- c.lı"ııla artınılaris. p- posınim.
(,:iğncmc kasları (Mm, masticatores)
(lğııCl1\C k~lsJarı. ılı. 11ıasSeln, m. tcmpora!is, ın. pll'rv~"idı:ıı., ım:dialis Vi: nı. pıı:rygoidcus latcra!is olarak ıııcekndı.
Mıı.IIII/IIS ııll/.ıseler: Üç bölümdcn mcydana gelcn hu kasın pars superricialis' inin (Şekil 3a), juga
al-\'Clı!aria' dan ve os zygol1laticum ilc arcus zygonıatieus 'tın Lılnar inclcn ha~Lıdığl vc kll\'vctli olduğu görüldii. Lir-krının yi\nü cıııdo-\l:ntral olarak helirlendi. Kasııı çoğu Iırinın ı'aıııııs manc!ihulae'nin vcntral kenarına vc pm-('es,ııs ~ın~ıılarıs'e bağlandığı gO/kndİ. Baıı !illerinin ise
Şekil 5. Diseus arlıeularıs'cle el,ıstık Ipll~lniıı ,:mıınııııııl. 01-eein boyama x32ti.
figure 5. Arrear,ıııee of elastic fihers ın ıhe ,lrtll'lII'II' dısc'. or-eein's staİn x32().
a- kıkmlak hıieresi (carlıl,ıge eell). e- elasıi~ Ipll~lcr Icla'lıc fı-hers).
Şekil
o.
Discııs artıcıılari,'cle ro,lr,ı1II(lın gı)liIIHıııııi. \V,'ı~:cıı'ın elastik boyaması. d()().Figure 6. Arpearalll'e of rosıral edgc in ılıe artil'liLıı dısı. EI,\slıı stain Weigert's x3()(). ,
a- arter, k- kollagen deıııeıler (eoiLigen hıınciıcs).
nı. ptcrygoideus medıalis'in Iillerı (Şekil 3h) ik hir leşerek (Şekil 3c) carıilago llH:atus ,ICllSlıci i k P"I'lIS acustieus exterııııs'a kadar uzanan teııdiııi1/ hir lılu~um~L'-kiııcııdirdiği tespit edildi (Şı:kil
.ıcı
i. P<ırs iııteııııeclıa'nııı (Şekil 2b), an:us ıygoıııalieus'un ventral kcn~ırından ha~. ladığı ve ventral olarak seyreden lillerinin ross,ı mas-sctcriea ilc ramus mandihulae'ııiıı arasıııa hağlandığı s~ıp-tandı. Pars proflında'ıı1l1 (Şekil 2a), alTUS ıygıııııaıicııs'ıııı mcdial yüzünden ve m. ıemporalis'in lilkrı ilc Lırı~mı~ olarak başladığt gi\rüldü. Bu bi\lüıııiin nervus mas-setericus ile iki parçaya ayrıldığı. msıral' inde yer ,ılan<,~
,,- Mural K.tbak
par<,:asının erista eoronoideus'a ve l"ossa masseıerica'nın ıl<ırs,ı!' ine hağlandığı. ayrıca rosıro-venıral seyrcttiği tcs-pıt edıldı. Bu parçaııın derimit; yer alan liOerinin hl'-ri/(ınlal olarak s~yr~ıııği ve processus coronoideus'a bağ-landıği görüldü. Cauda!"deki parçasının isc fossa masse-Icrica . yı doldurduğu ve rostro-vcntral yönde seyrcııiği helııkndi.
"'111\clıllı.\ ıell/port/liı: Fossa temporalis' dcn
haş-langı<; alan hu kas iki parça olarak incelendi. Küçük olan ı'arç,hının ()ckıl 2c). areus /ygonıaticus'un üstünde ka-,i,li hir şekilde seyrederek. proeessus coronoideus'un la-ıcr;ı! yUzüne ve rosıra!"ine bağlandığı görüldü (Şekil 2d). K;ısın diğer parçasının (Şekil 2e). ranıııs mandibulae ve processus coronoideus'un ll1edia!"ine bağlandığı hc-lirlendi.
'\1l1lcıılıı.ı flıe,.ygoideııı medi{{lis: Bu kasııl. os
pa-lati ııunı 'un lamina perpendicularis' i. os presphenoida-le' n iii aLısı ve (ıs pterygoideuııı'un lateral yüzü ile.
ha-mulus pıerygoideus ve os hasısphcnoidale'nin proecssus pıerygpitkus'undan başladığı giirUldü (Şekil 3h). Ranıııs ınaııdihulae'nin venıral kenarında vc processus an-gularis'iıı meelial yUzünde sonlandığı ve liıkrİnin eaııdo-v~ntr;i1 seyirli olduğu ıespiı edildi.
Mıısııılıı.\ IJıe"ygoidelı.1 1{{lemlis: Museulus
ptery-gl)ıd~us lateralis' in. 1"oraın~n optieum ile fissura or-hilalis'ın allIn(l<lki t;ukurdan haşlangıç aldığı belirlendi. hıv~;ı pterygoidea' ya ve processus condylaris' e bağlanan bsın. lillerinin rosıro-caudal yöndc olduğu saptandı.
Tartı!?ma ve Sonuç
Hayvansal kaynaklarla b~slenen Alman çoban kö-peğınin aniculaıio ıemporoınandibularis ve çiğneme kas-I;ırıııın anaıoınisi inc~lenmiştir.
Artinı/aıio temporomandİbularis literatürde (9) 11"ade edildiği gihi. o~clusial (çiğneme) dü/lemin yu-karısında görlilmüşıür. Fox (i 1) kedide. Ström ve ark. 1.24) ki.\p~kı~ anıculaıio ı~ınporoınandibul,uis' in çiğneme dUzlemıyle aynı scviyedc olduğunu bildirmişlerdir. Ek Iem kapsulası cauda!" inin ligamentun latcrale ile (17.21).24). diğer kısımlarının ise çiğneme kasları ta-r~ırından destcklendiği i1"aek cdilmi~ (3,i0.15.22,27), ya-pılan t;alışl11ada da aynı hulgular clde edilmiştir.
13al.I araştırıcılar (12.20) diseus articularis'in. la-ıcral.dc capuı mandihulac'ye. medial'de ise os lem-POLık' yc. diğcrleri (LO,
ı
8) ise eklcm kapsulasına bağ-bındığını hildirmişlerdir. Yapılan çalışmada discus all icularis' in ck!cın kapsulasıııa bağlandığı görülmüştür.Bu çalışmada. literatür (ı 2,
ı
3) bilgilcrine uygun oLırak diskin 1"ibröz yapıda olduğunu helirlcnmiştir.Elas-tik ipliklerin diskin merkClindc dc giirülınesi '.e iileilikle diskin roslrarinde fazla damarlaşmanııı (ılması li-ıeratürden (12,13) farklılığı oıuşıurmuştur
Besinleriıı çiğnennıesinde ya d;ı l11aııdıhu1;1ı h;ı reket!crin meydana gelnıesindc eıkııı role sahJp ol;ııı t;ığ-nemc kasları liıeraıürde (22,24.25.27) tanımlandığı gihı m. masseter, m. tempeıralis, m. pıcrygoidcus laıcralis Vı' m. pterygoideus Illedialis olarak incelcnmiştir.
Araştırmada kullanılan hayvan!<ırda m masseler: pars supcrfieialis. pars inıermcdia vc pars profum!;ı olmak üzere üç parça halinde ince!cnnıiştır Par, sııperriCl~ıll..;ln hazı liOerinin litcraıürde (17.20.21 ,25) hclırııldiği gıbı m. pterygoidcus medialis ile birleştiği ve Scapıno (2iı'mın. meatoraphel ligaml'nı olarak isimkııdirdi.~i lig,ımenıı oluşturmuştur. Musculııs massctcr'in orla pan;ası ve pars profundası litcratlire (18) benzer yapıdadır P;ırs pnı1"unda rostral ve caudal olmak üzerc iki kısına ayrılınışıır. Ro.',l-ral bölüm Scapino (20). Toıııo ve ark. (25) tar;ırınd~ın nı zygomaticomandibularis olarak i1"ade cdilıııişıır '{;ıpıl;ın çalışmada m. masseter'in üç yaprağına aiı linerinin yıin-lcri literallidc (20,24) uyumlu değildir. Bu ,;aJışl11ada Lıs lillerinin yönü kara düzlemine göre tanımlanıııışıır Sıriım ve ark. (24) ve Scapino (20)'nun ise Lıs liilerinin yiinünü vücut düzlenıinc giire i1"ad~etlikleri ,ınlaşılmak:adır
Litcratürde (I 7.20.24) hütün hir Lıs ol;ır;ık ıLıdc cdi !cn m. temporalis. yapılan çalışınad~ı iki hlillim oLırak in-celenmiştir. Tımo ve ark. (25) ;ıynı Lısı Ut; kı~ıııa ;ıyır-mış. m. ıemporalis supcrficialis olar;ık i1"ade etıiklerı kasın. yapılan çalışmada m. ıemporalis'in klit;lik parç;ısı olduğu belirlenmişIir.
Bu çalışmada m. pterygoideus mcdi;ılı, vc m. ptery-goidcus lateralis'in haşlangıç aldıkLın ve sıınlandıkLırl ycrlerin literatür (17.20.24-26) hilgı!crinc uygun (ılduğu belirlenmiş ve adı gcçen Lıslar hir hütlin (ıl;ırak in-celenmiştir. M usculus ptcrygoideus laıer;11ıs insancl;ı (5,22) ve köpektc (24) iki parçaya ayrıımışıır 13;1/1araş ııncılar (9.20,26) köpektc bu bsı hüıün oLırak in. ce!cmişlcr ve baıı kas lil1crinin discus aıııcularis'ı' hağ-lamlığını i1"adc etmişlerdir Bu ~.alışnıad;1. hıııün ,ılar;ık incelencn m. ptcrygoideus latcr~ılis'in dıscus arıicu1;ırıs'c bağlanmadığı görülmüştlir
Bahsedi1cn çiğnemc kasları dışında. ıh ııııul.da (2Tı ve köpekt~ (20.25) m. lygoıııatieollldndihuLırıs ~ıdı 'e rilen bir kas bildirilmiştir. Yapı!<ın \.;ılı~l1lada adı gct;ı'n kas Striım ve ark. (24)'l11n jLıdelerinc henl.er şckildc m. masseter'in derin yaprağı (pars pro1"unda) o1;lrak in-celenmiştir.
Alman \'oban köpcğıııdc arıicu!<ıtJ( ı ICl11porolıı~lndl bularis ve çiğnemc kaslarının anaınmisı incclcnnıiştir Lk.
Ankara Üniv Vet Fak Derg, 49,2002
km! ~ckilkndiren capu! mandihulae'nin çok hclirgin olan dı~ blikey yapı~ı ve processus retroarticularis'in çok ge-li~l11i~ olması, ayrıca discus arlicu!;ıris'in mstral ucunun hdirgin kalmIığ!. çı:nenin rotasyon (açılıp-kapanma) ha-rı:kı:l lerini daha fazla yapabildiğini gösterir. Discus ar-ıicularis'in fihröz yapıda olması ve clastik liller içermesi, ı:klem li/ai ne düşen kuvveılere karşı diskin dayanıklılı-ğın! arttırdığını düşündürür. Eklcm'in caudal kenarının kuvvetli bir yapıda olan ligamentum laterale ile des-ıekleıımiş olması. eklem içi uygulamaLın zorlaştırır. Mu,culus masseler: pars superficialis. pars intermedia ve pars prol'unda olarak incelenmiştir. Musculus temporalis iki parça halindı:dir. Bu iki kasın iyi gelişmiş olmaları, ro-[asyoıı hareketinin daha güçlü yapıldığmı göstermektedir.
Kaynaklar
i. A\ıkalın E, Ünal N, Ortuğ G (1990) Çeııe ek/em
k(/p-\ıiiliııliıı mor/%ıık 1'1'folıksinJlle/ ilıce/t'lllııesi, Anadolu
Tır Derg. 13, 1522.
Arıneı K, Elhan A (I (95): Analüıni. Kemikler, Eklemler. Ka,lilI \c Iç organldl' i. Ciil. Giinc~ KildP Evi Ltd Şti,
An-~;ırd.
') Bade H, Schenck C. KoeJıke J (1994): The IUlıcliOlI o( ilISI.OlllltS(u/({r r"'/(//loıısllIflS iıııht' hUIIl(//1
II'lIlporoll1(//ldi-Im/ilr ıoiııı Acla Anal. ISI. 258-267.
4 Bermejo A, Gonzalez O, (;onzalez.lM (ı (93): The pi;; (/s
'III (//1[1l1U/ Ilwde/ for e.lf1l'rilllt'IlI({lilJll oll Iilt'
Inıı-1'()/'OI1Wlıdıhlı/ur ({rlicıı/u/" (oıııp/n. Oral Surg Ordl \1ed
Orcı! P;ııh()i. 75, 18-23
5 Carpentier P, Yung .ll', Bonnet RM, Meunissier M
i19X5):!Ilsel"/loııs oj ıhe /(//f'I"({/ I'It'rl"goidlıılısclt'. Aıı (///{/-111Il1/CsIlId\" o/ıhe hıoıııııı 1t'1Il/)(JI"OJII{[lldl!J({/(/r jo[ll/. J Ordl M,lxıııuLıc Sıırgy. 46. 477-482.
(, Cros.smon (; 11')37) A lIlodifım/lolı o( M(/I/orv'.\"
UJIl-Ilecliı'e /lssut' s/lliıı ııiıh U disl.'u.\sioıı o/ıht' prilıci'J!t'S
[Il-1(1/1.(' ...'\nal Rec. 69. JJ-JR.
7 Culliııg CFA, Aııison
Rr.
Barr WT (J9R5):eel/u/ııl' 1'(/1-hnln.~." 7i'c!ılılılu". !-"ııllrthEd. 13lltlcrworths, l.ondon, X. Demirsoy A (i 1)1)21'YIIŞIIIIl/1l Tt'II1t'/ KumI/ıırt.Omıır-.~dlt!dr ISıır/lılgt'III,'1 Kıı,\/III 1'1'Memeli/er). Cılı 3, Kısım
1. 13,illim 42. Bırıııcı 13,lskı. MeıeksaIl AŞ, An~ara.
c) Dyee KM, Saek \VO, Wensiııg CJG (1987): Tnıhtlok o/
ı!ıı' VI'It'/"IIlII/"." Aııil/tlInI' \VB Salınders Company,
Phi-Lıdelphıa.
iii. hııoıı AB, Sequeros 0(;, Gonzalez JMG (1<)92):
Ifis-;nlo~ıcıı/ 'Iııdl' ni ı!ıe lt'm/JIi/"t'lIllııld["Iı/lır ioiııı cııpsıı/e. iii"o/"." n/ı!ıt' 1//11,11/111 ,nmfl/n {\cta ..\nal, 145, 24-2R.
iı Fo\ SS ( i')(ı51. /-lll"u;! II/LL. lI/ın'eml'1I1 IIIIIWIıl/nlı/1ı111
dt'll-I[l/ol/.\ .iProsılı DL'nl. 15, Si O-X25.
12. GilIhe GV (1')?3): A U!m/}([nsoıı ti/II)(' dı\c ILI ı!ı" c/(i.
lıiOll1l11ldi"u/ıır;tlil/l o/ı!ırl't' 1I1([IIII1W/\ ... \ct,i,\n,11. X6. ]<)4.
409,
13. GilIhe GV (1975): 7111'/i[ııı/loıı o/I!ıı' dıst o/ ı!ı,' Inl1.
ptlmll1(//ldihlı/ıırjtlilıl. J Pro,th Den!. X6. J94-40').
14. Luna LG (i 9(8): MıııllIlI/ ojl/isı%gı<. Sıuııl/ıı,~ Mı'ı!ıod,
o( ı!ıt' Arll1t'd Ftlrces !Ilsıilllle o/ Pııı!ınlng.'. "1,1~~1"(1 Ld
McGraw-IIill Rook Comp,ıııy, New Ymk.
15. :\-leKay GS, Yemm R. Cadelen SW (1')'J11 7Jı/'\/n({/({I"
IIlld timcl[IJII ti( ıhe lelııptll"tlllllllıdıhu/1ı1 )01111 Br DL'nl .I.
173,127-132.
16. Mcister VR, Berg R (I 974): l/Il/ı'r\({ı!ı({ııgeıı ıılwr d[e timn. Cr/iBe ııl/d dieke der d[scı ııl"/illı/ıırn U1"/1cil lu/lIJII iS
lell1poroll/lıılılihlı/Iı/"IS l'OIl ri//(/, sc/lii/. s,!ı"'-eiıı Iıl1d !ılı/ıd Anal Anz, 135, 24-34.
ı
7. MilIer ME, Christensen (;c.Evans HE (iWı5i. Aıııllo/l/\o(lhe [)Oi{. \VB Salındcr., CompdIlY, Plııladclphi;ı.
18. Nickcl R, Sehummer A, Seiferle H (1986) T!ı" ;\I/I/ı()ıın
o/ılıe [)oll7n/ic AI/ili/II/S. Vol I. Verlag Paııl ''.ırey, Berlin.
19, ;\/()Il1ina Analomica Veterinaria (1')94) PlIhli\!ın/IJI Ilw !lllemıııilJl/{// eOll/ll11t/ee.' OLL Velenııu/"." Gın\.' ;\1/11i()ii1lclt!
NtllI1el/c1i1/lıre. Follrth Ed. New Yor~.
20. Seapino RP (1965): Tht' I!ım! jlJlIII o/ıhe ((Ilıiııı' ;ןil,' Morph, 116, 23-50.
21. Seapino RP (1')74): FIII/Clitlll o/ı!ıe md\.\elı'r-!,II'/".',~oıd
m/,ht' iııcıımil'orn. Anal Anz, 136, 4J().446.
22. Sehmolke C (1994): The i't'/ıı/I()I/shı/ı "1'111."1'1/ ı!ıe Iı'm-portJInlılıdi/JlI/ur;mllı Cıı/ı.\ıı/I'. ııl"/illı/ıır disı. ,lıld)lılı'
II1I1S'-/t's J Anal. 184. 335-J45.
23. Striim D, Holm S, Clemensson E. lIaraldsolı T iI')X(ı) Cros.\" ([llil/OIllV ti( ı!ıe II1l11ldihlı/lı/" )oiııı dııd ıı/(/\/lulln/".'
lI1ım:/n il/ ıht' dOll1n/lc pig ISIIS\("I"olil) .'\rdı 01',11 13101. 31. 763-768.
24, Ström D, Holm S, Clemensson E, Haraldsoıı T ( 19SXi
Cross (/llil/OIl1I' o/ ı!ıe Crlll/[IJIIlUlıılihu/ur foıııı ul/d
II/(/S-liCll/or) mL/selt's o/ıht' dog. Arclı Or,d Bıoi. 33, 5')7-(,i)-'1.
25. Tomo S, Hirak:ıwa '1', :\akajinıa K, Tomo
ı.
Kohaya,hi S (19')3): :\1orl'h%g[t:1I1 c/1ı.\.\lliclı/llJl/or
ı!ıı' 1ı/1/I/lullll/".'lIlL/sclt'S iııdogs hııseıl Ol/ I/lt'lI' Iıl1len'lılit!ll Aıın i\nal. 175.
373-380.
26, Tomo S, Hirakawa T. Nakajima K, T,ınıo I, Kohayashi S (1995): 7771' l/WI'I'!ıo/lıgl' ııııd il/l/t'!"wlııııı ıı/ı!ıe 11111'1(/1
I'It'rl"goiı! 1I111s1'/eo/ılıt' dog. J Alldl. 186.
4ıs-n')
27. VeJaseo JRM, Vazquez .IFR, Collado ,1.1(1')9l) Tlw
1'1'-/lıliol/shif'.~ !ıeel\\'e~l/ ıhe lelJ1/'Ol'olJ1l1l/ı!/!ıu/ul' .I0/l/l d,\(. Iılld
I'e/llkıl l/llIsliClI1OIT Iıl1ncln III/ilııılUll.\ .i ()r;d ~Lıxlll()Lıı
Sur;;, SI. 390-1')5.
Celtş Iıırihi: /7.lJ.]()()! / Kıı/mlııın/lı'I) /Ii Lu()/
Yazı~nıa adresi:
YI'd.[)ollJrMul"lll Kdhıık
.<\-1l1sliilll KeıılU/ Oıııl'I'I',\IIt'S1
1-"t'fI'I'il/el' rıık[illn[, ..\l/lıloll11 ;\ii"i"/iiii i)11h
Al/liik\"<.[. l!dll[1'
