GİRİŞ
Bulanık mantık, bulanık küme teorisine dayanan matematiksel bir disiplindir. Bulanık mantığın babası olarak tanınan Azeri asıllı Amerikalı bilim adamı Prof. Lütfi Zadeh (Lütfü Askerzade) tarafından bu matematiksel modelleme yaklaşımı geliştirilmiştir. 1965’de yayınladığı bir makaleyle bulanık mantık veya bulanık küme kuramı adı verilen bu hesaplama yöntemini tanımlamıştır.
Bulanık mantığı insan düşünüşünün matematiksel olarak modellemesi şeklinde isimlendirebiliriz.
Boolen mantığı olarak bilinen 0 – 1 (var – yok) mantığı insan düşünce sistemini yeterli şekilde ifade edememektedir.
Bulanık mantık var-yok mantığının aksine iki seviyeli değil, çok seviyeli işlemleri kullanır. Zadeh bu çok seviyeli işlemlerin gereğini şu saptamaya dayandırır:
İnsan düşüncesinin çoğunun kesin olmadığı
Kesin olmayan dilsel bilgilere bağlı olarak etkili kararlar almak insan düşünüşünün belirgin özelliklerindendir
Örneğin hızlı araç kullanan bir sürücü kırmızı ışık yandığında ne mesafeyi, ne de ne oranda fren yapması gerektiğinin ölçüsünü net olarak bilmediği halde,
deneyimlerine dayalı bir davranışla durmayı başarır ( Eğer iyi bir sürücü ise). Zadeh bulanık mantığın genel özelliklerini şöyle ifade eder;
• Kesin değerlere dayanan düşünme yerine, yaklaşık düşünüş kullanır • Herşey [0-1] aralığında belirli derece ile gösterilir
• Bilgi çok, az, biraz, normal, gibi dilsel ifadeler şeklinde işlenir
• Sonuç olarak dilsel ifadeler arasında tanımlanan kurallar ile belirlenir • Her mantıksal sistem bulanık olarak ifade edilebilir
• Bulanık mantık matematiksel modeli çok zor elde edilebilen sistemler için çok uygundur
Bazı sistemlerde modelleme doğru şekilde yapılsa bile bu sistemi denetlemek için
denetleyici tasarımında oldukça karmaşık problemlerle karşılaşılabilir ya da maliyet yüksek olabilir. Ya da bilinen denetim yöntemlerinin karmaşık ve doğrusal olmayan sistemlere uygulanması mümkün olmayabilir.
Böyle durumlarda genellikle sistem hakkında uzman bir kişinin bilgi ve deneyimlerinden yararlanma yoluna gidilir. Bu yaklaşım bulanık mantığın işleyişine de çok uygundur. Uzmandan alınan dilsel yaklaşımlar/sonuçlar kolayca bulanık mantık işleyişinde kullanılabilir.
Bulanık mantığın ilk uygulaması 1974’de buhar makinesinin denetiminde Mamdani tarafından yapılmıştır.
Günümüzde bu yaklaşım tüm disiplinlerde kullanım alanı bulmaktadır. Bulanık mantıkla denetimin üstünlükleri;
• İşleyişinin insan düşünüşü tarzında olması
• Uygulamaların daha hızlı bir şekilde sonuca ulaşmasını sağlar. Sakıncaları;
• Kuralların uygun şekilde belirlenmesi için uzman deneyimine ihtiyaç duyar. Kuralları ve üyelikleri tanımlamak kolay olmayabilir.
• Üyelik fonksiyonlarının belirlenmesinde kesin sonuç veren bir yöntem ve öğrenme yeteneği yoktur. En uygun yöntem deneme yanılmadır. Bu sebeple uzun zaman gerekebilir.
• Kararlılık, gözetlenebilirlik ve denetlenebilirlik analizinin yapılamaması bu yöntemin en temel sorunudur.
