. IÎÎ49
-T -T -S 2 T -U 0 3t uru. M usikisine D a ir
sine
Dünyanın medenî hiç bir y e rin de müzik g ö st e ril er i
yapan s a hn el e r in bizimkiler k a d a r lâüb ali d u r u m d a
o l m a d ı k la r ı m u h a k k a k t ı r
X a x a la x S a d i
,***. u m lıu riy et
memleketimize
W çokla y d a a lr sağladı. B u n
lar arasında T ü rk m illetin in m a
nevi gelilm e ve yükselm esi yo
lunca halline gittiğim iz k ü ltü r
davalarım ızın başlıcalarm dan bi
ri otan m usikiyi b ir ham le ile
kalkındıram adık. A latu rk a, ala
franga m eselesi olm akta devam
î -. -c m usikim iz bu çeşitli ceıe-
y-anlŞJi karşısında yolunu şaşır-
* m is ¿’£ .b ir m em leket dâvası ha-
. linden çıkıp a y rı a y rı züm relerin
dâvası halin e gelm iştir. Bu züm-
reciliktir ki, T ü rk m usikisini ya
ratm ak im k ânlarını
azaltıyor.
Belli bir yol tu ta r a k işi y ü rü te
bilirsek, T ü rk şahsiyetli
mıısiki-
vj y aratm an ın b ü tü n im k â n la rı
n a m alik bulunduğum uza in an ı
yor ve y ıllard an b eri de bu tezi
m üdafaada devam ediyoruz.
3 u konu bir m illî m eseledir ki
gecen b ütçe m ü z a k e re le ri s ıra
sında B. M. M eclisinde de bir
hayli ta rtışm a la ra sebep olmuş,
fa k a t b ü tü n çekişm eler hep ala
tu rk a . • alafranga üzerinde yapıl
m ıştır. K endileriyle d âv a y ı her
fırsa tta m ün ak aşa ettiğim iz ta n ı
dık m illetvekillerim izden hiç b i
rinin konuşm am ış olm asını bir
i"sa tın kaybı telâkki etm ek mec
buri yetin deyim . Ü m it edileb ilir
di ki, dâvayı kökünden h alled e
cek b ir fik ir kan un laşır ve ileri
ham leler için b ir fırsat elverm iş
olurdu. M ayası folklor olmıvan
m usikinin şah siy eti olmıyacağı
kanaatindeyim . B unu bilhassa
kendi m illetim için pek lüzum
lu addediyorum . F olklor çalışma
'.arımızı disiplinli ve sistem li bir
şekle sokacak b ir teşek k ü lü n lü
zum una son derece ihtiyacım ız
k uğunda ısra r ediyorum . M usiki
k ü ltü rü m üze a it kalkınm am ızda
birinci derecede âmil bulundu
ğunda hiç şüphem olm adığı için
de serbestçe söylem eyi m ü n ev
v e r l i k
ve v a ta n d a şlık ödevi sa
yıyorum .
Millî destanım ızı da içinde y a
şatan folklorum uzu eski ö rn ek
lerine katiy en benzem iyeeek se
lde teşk ilâ tla n d ıra ra k ayrıca
v ücuduna son derece lüzum oldu
-u n a kani olduğum b ir m usiki
¡oderasyonu v e y a h u t akadem isi
n e bağlam ak, dâvay a ilk adım ın
atam ası dem ek olacaktır. B unun
Ağlanması
yolunda
bir kongre
apıTmasmm âzam i faydasına da
bilhassa
işaret etm ek gerektir.
Bu tak d ird e ferd in kendi hesa-
ona çalışm a zihniyeti körleşecek,
]■: ollektif ve kıym etli b ir çalışm a
ve verim m eydana çıkacaktır.
F ikrim ce m usikim izde a la tu r
ka-- alafranga ikiliğini y a ra ta n
ebebin başlıcası T ü rk m usikisi
c'iye belli b ir m uski kalitesinin
m eydanda olm ayışıdır. Z üm reler
te bu yüzden doğm aktadır. G arp
m üziğini olduğu gibi kabul eden
veya kopyacılıkvapan züm re ile,
fasıl .musikisini T ü rk m üziği sa
van a la tu rk a c ı züm re a ra sın d a
ki anlaşm azlık asıl dâvayı kör-
îetici saikler m eyanındadır. H er
iki ta ra f da kendi iddialarında
a v e r A t a m a n
h a k lı
olm ak sevdasındadırlar.
H albu k i, m üzikte b ir m illetin
şah siy eti ve k a ra k te ri yaşar.
* Biz, Kendi k ü ltü rü m ü z e , â d e t v j
geleneğim ize ve b ilh a ssa k a ra k te ı ve h ususiyetlerim ize u y g u n b ir m u sik i y a ra tm a n ın d av a cısı olduğum uz iç-in, h e r iki zü m re n in de safın d a yer alm ak ta r a f t a r ı değiliz. B ir z a m a n la r g a rb a k ü ltü r yeld iğ in i iddia eden b ir ¡millet g a rb ın rastg e le kopyacısı olam az. G arp m u sik isin in hiç şü p h e siz te k n iğ in e ve ifad e bakım ından zengin liğ in e diyecek o lm am ak la b e rab er, m illetim in ru h u n a yabancı ge le n d u y g u la rı ih tiv a etm esi bakım ın d an "benim m usikim değildir.
A la tu rk a y a gelince; kalitesin i k a y b etm iş fasıllar, te k â m ü lü n ü yapm ış ve dev rin i k ap a m ış şa rk ıla r, m illeti m in k ü ltü r seviyesile ölçülem iyeceği ve m ayası b ak ım ın d a n yine yabancı d u y g u la rı ih tiv a e ttiğ i cih e tle bu da ben im m usikim değildir.
T arih î m usiki dediğim iz ve T ü rk m ü ziğ in e ö rn ek saydıvım ız klâsik m usiki tipi, ta rih î değeri ile m üzelik olm uş, bu m usiki d ah i zam a n ın d a y ab a n cı d u y g u la rd a n ¡mülhem olm uş tu r. A ncak kay d etm ek g e r e k tir ki, bu m u sik in in b az ıla rın d a çok sesli ru h sezilm ekte ve g a rb ın an lay ışın a g ö re m o tifler b u lu n m a k ta d ır. B u fkL züm re m u sik i ta r a f t a r la r ı d ışın d a ve f a k a t h er iki iddiacı zih n iy etleri d a hi b iraz İçine alaiı h a lk m usikisi v a r d ır ki, to n a l h u su siy etle ri ve k a r a k te ris tiğ i b ak ım ın d an en çok in k iş a fa elverişli ve A syaî b ir gelişle ta m T ü rk k a r a k te r li o la ra k hiç bir yaban- cı d u y g u y a kul o lm a m a k tad ır.
G erek üslûp, g ere k şekil ve k a r a k te r b ak ım la rın d a n tu tu lm ası gereken m usiki yolunun bu yol olduğunu a ç ık , ça söylem ek lâzım g elec ek tir. H er nc o lu rsa olsun, T ü rk m usikisi davasında z ü m re k ab u l e tm iy e re k ta m b ir iş ti ra k i ş a rt k o şm a k ta y ız ki, fikrim ce asıl dava bu yoldan halledilecektir.
M usiki k alk ın m a m ız a engel say d ı ğım ız çeşitli sa ik le rd e n b iri de İ s t a n bul S ahne ve M eyhane m u sik ilerid ir. T ü rk k ü ltü r ve sosy etesin in m erkezi te lâ k k i edildiği cihetle İstan b u lu n h e r şeyi ö rn ek ve g erç e k k a b u l edil m ektedir. B u ra d a k i m usiki ve s a n a t h a re k e tle ri daim a ö rn e k kab u l edil m ek ted ir. B u ö rn ek m u sik iy i de bol ca veren y e rle r içkili lo k a n ta sahne leridir. D ü n y an ın m edeni h iç b ir y e rin d e m ü zik g ö ste rileri y a p a n sahne le rin b izim k iler k a d a r lâ ü b ali durum d a o lm ad ık ların ı sanıyorum . İç le rin de m ü stesn a ları, güzel ve sa n a tk â r sesler b u lu n a n İs ta n b u l sa h n e m usi- k ic ile rin in çoğu kalb i s a n a t a ş k ı ile çarp m ıy an , p a r a h ırsı v ey a ih tiy acı ile ç ırp m a n ve b u yola d ü şe n k im seler o ld u k la rı için sö yledikleri ş a r T k ıla r en Çok m eyhane duygusu ve ih tiy a c ın ı k a rşıla y ıc ı pek b a y a ğ ı şey lerdir. (Yer m ü s a it olsaydı, m isaller verebilirdim .)
Ü z ü n tü ile söylem ek ¡gerektir ki, b ü tü n bu g ö ste rile r a r a s ın d a sahne ve s a n a t a h lâ k ın a ve edebine y a r a ş ır p ek az m a ra stla n a b ilir. B u ra la rın iç k ili lo k a n ta oluşu ve bu m usikinin böyle bir âlem e h ita p d urum unda b u lu n u şu n a rağm en, ç o ğ u n lu ğ a k arşı k o y an sa h n e n in h e r şeyden evvel kendi an lam ın d a ve ç a p ın d a b ir okul v e bir edeb yeri olm ası g ere k tiğ in i
M üzik ic ra halinde iken sazın ı o tu rd u ğ u iskem leye k o y a ra k kulİ3 a r k a s ın a geçip y u ttu ğ u k adehin m e zesini çığneye çiğneye te k ra r sa h n e y e g elen kim seye s a n a tk â r dem eğe dilim varm ıyor. F a s ıl a ra la rın d a m ü ş te ri m asası gözliyerek ta n ıd ık m a s a la r a çöken çalgıcının sonra da sazın ı çalam ıy acak k a d a r sa rh o ş olup sahnedeki lâü b alilig in i a ffetm ek im k â n ı v a r m ıd ır? A ğzım y a y a ra k ş a rk ıla r o kuduğu sıra d a bile m ü şteri m a sasın a kaş göz eden k ad ın ın s a n a tk â r lık v ak a rı, disiplini ve ahlâkı ile ilgisi olup o lm adığım d ü şü n m e k lâ zım d ır, T ü rk m u sik isin i ve bilhas s a h a lk tü rk ü le rin i b ire r şeh v et v a s ıta s ı y a p a ra k bu m em lek etin fo lk lo ru ile a sla ilgisi bulunm ıyan uydur m a v e b ay a ğ ı g ö tsrile rle sah n ecilik y a p a n bu k im sele rd ir ki. T ü rk m u sik isin i k ö tü le m e yolunda d ü şü n ü ş le rd ir. B u g ö ste rile ri ile b irk a ç s a r h o şu n ta k d irin i g ö re re k h a lk ın h oş la n d ığ ın ı sa n a n bu. m e y h an e çalgıcı la rı b ir m illetin zevkini b irk aç s a r h o şla ölçm ek g a fle tin d e b u lu n m a k ta d ır la r ki, bu k ö tü p ro p ag a n d an ın esası J a işte b undan ileri g e lm e k te d ir. B u m eyhanelerdeki iler;, düşük s a n a t g ö ste rileri p lâ k la ra da intik al e ttirile re k bu konunun e n acı t a r a fını tem sil e tm e k te d irle r. Bu haller T ü rk m illetin in s a n a t ve a h lâ k sevi y esiyle a s la ölçiîlem iyeceğ; cihetle bu işi b ir m illi eğ itim ve devlet m e selesi y a p a r a k ele alm ak lâzım gel m e k te d ir.
B
ilem ezsiniz, ben o a ş k ın h a r a re tin i şim di n a s ıl b ü y ü k b ir ta h a s s ü r le yâdediyorum , 45 y aşm a basm ış bir erk eğ in , o h e n ü z o n b e şin d ek i k ü çü ğ e ,a it b u d alac a sev d a sın a ta h a s s ü r d u y m a sı geıçL pek sa flık sayılır, lâ k in tıp k ı d işleri ol- jm y a n la rın pirzo lay a d u y d u k la rı iş ta h gibi b ir işta h , b ir iş tiy a k b en i d e sa rıp çim e h ü z ü n veriy o r.B ir m ektep ta tilin d e Ksunlıcada h a la m ın köşküne g ittiğ im g ü n le rd e v ak tim , yeni heves e ttiğ im okum a sle geçiyordu. H em de tııe ro m a n la r..., S a b a h ta n a k ş a m a k a d a r k o ru la rın k ü ç ü c ü k b ir köşesine çekilir, o ra d a s a a tle rc e u zanıp ro m an okurdum . H ayal âlem leri... B irb irle rin i seven in sa n la rın n a sıl o lu p m elek ler h a lin
-Yazan: REBİA ŞAKIR
de g ö k y ü zü n e yükselm ediklerine ş a . -şardım.
B ir öğle ü stü , uzandığım yerden, b ird en b ire doğruldum ve h ey ecan la i
k alb im ç a rp tı; K u lağ ım a b ir a y a k sesi ile beraber, ince b ir k a d ın ş a r ' ı kışı d a g eliyirdu. B ir a n d a te ce ssü s b ü tü n ruhum u kap lad ı. Ç a lıla r a r a ' i sm d a n uzandım ve g elen in k im o l. d u ğ u n a b a k tım ; Ü zerinde, o m u z la rı' n a a tılm ış b ir ferace, başında, s a ç . la r ın a h a fifç e tu ttu ru lm u ş b ir tü l b a ş ö rtü ile b ir kad ın , elin d ek i sopa ile sa ğ a sola v u ra ra k geliyordu. Bel.- k i 35 İndeydi, belki d a h a çok... F a k a t o b a n a m eleklerden d a h a g ü z e l g ö rü n d ü . G özlerinin içinde, h a v u z la rın d ip le rin d ek i o ism i olm ıyan ta tlı renk vardı. Göğsü hafifçe açılmıştı.
K o lla rı sıvalıydı.
B ulunduğum yerde k alb im g ü m - b ü rd iy erek b ak a rk en , b irdenbire n a sıl o ld u bilm em , ellerim den b ir i sa ğ a d o ğ ru ça rp ıld ı ve om uzum ç a lıla ra ç a rp tı. B u g ü r ü ltü ile o n ad ım önüm deki icadın irkildi, b a n a b a k tı ve b e n i f a r k e tti:
— K im sin s e n ? d iy e b ağ ırd ı. F a k a t henüz on b eşin d e b ir çoeu. ğ u n vücudu, y a ş ı n e o la b ilird i? B u n u d e rh a l f a r k e tti. Y ü rü d ü , y an ıb a- şu n a geldi. B en d o ğ ru lu rk e n o diz k ır a r a k b a n a d o ğ ru eğildi:
— Sen, n e arıy o rsu n b u ra d a ? B e . n i m i g ö ze tliy o rd u n ?
— A h, hayır, dedim . H ay ır, ben ro m a n okuyordum .
— Y ü zü k o y u n .yatm ış, b e n i g ö z . lü y o rd u n öyle, han i1 rom anın, bak, k e n a rd a kalm ış... N e ro m a n la rı oku y o rsu n b a k a y ım ?
U zanıp okuduğum ro m a n ı aldı, b 3 k tı. Güldü. O gü zel gözlerimi g ö z ' le rlm e d ik ti:
— H em de b ir a ş k rom anı... B ak h ele ?una„ b a k hele şuna,,.
H em en o tu rd u ve k o lla rın ı dizle. r w l e b a ğ lıy a ra k y a n y a n b a k tı:
— Ban aşkın ne demete »fdağunu
İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi
