[Cemal Kutay'ın Satvet Lütfi Tozan'ın hayatını anlatacak bir eserin nasıl olması gerektiği hakkındaki görüşleri]

Sayın Satvet l û t f i Tozan'm hayatına a it eser,mücerred manasıyla biyoğ r a f i olamaz: Y aşad ığı devrin b a ş lıc a h a d is e le r i ve şa h siy e tle rin in izah e d il mediği dar u fu k lar içinde yapılacak a n la t ış la r ın ne tarih e,n e okuyucusuna, ne de a s lın a sadık olması şart b i r hayat izahına imkân vereceğine ve tatmin­

kâr o la b ile c e ğ in e kaniğ değilim .

Çünkü n e t ic e le r bu z a tın ; t a ş ı d ı ğ ı ad,tem sil e t t i ğ i makam,hatta yaş ve b a ş ı i l e güç mukayese e d i l e b i l i r d e rin lik ve ölçüde h ad iseler üzerine mü­ e s s ir olduğunu gösterm ektedir.Belki m izâcı,fakat daha çok b i r p o litik a c ıd a bulunması şart sayılan in h ira fla rd a n uzak olması, en t e h lik e li ânlarda ken­ d is in i ön plâna itm iştir.Ç oğu zaman arzu ve ira d e s iy le benimsediği bu öne ve başa geçmenin n e t ic e le r in i, o la y ı izah etmeden anlatmak, o d evri yaşamamış o la n la r iç in romanlaşmış mübalağaların havasına sürüklenmek o lu r . k i ,b i r in ­ sanın, kendi mâzisine ve şahsiyetine böylesine kötülük yapamııya hakkı dahi yoktur.

Bu s e b e b le rle d ir k i,S atvet l u t f i Beyin hayatın ı yazacak kişi,Osm anlI İmparatorluğumuzun olduğu kadar,devi etim izle i l g i l i öteki ik t id a r la r ın ge­ nel durumları üzerinde durmak,daha açık ifa d e ile ,y irm in c i yüzyıl ta rih in in ik in c i y a rısın a istikamet vermiş hadise ve ş a h s iy e t le ri özetlemek zorunda­ d ı r l a r .Ben, Satvet Beyin hayatını yazdırmak arzusunu çeyrek a s ır d ı r dinlerim . Fakat cid d î hiç b i r teşebbüsünü de görmedim.Bugün,elden ele v e rile n o yarım- yamalak,eksik ve noksan BELGRADI KURTARAN TÜRK’ Ü hazırlam ış olmakla da,emin olunuz müteessir ve mütfkedderim.Bizzzat k en d isi,şu son yirm i beş y ılı,h e d e r e t m iş tir.B ir insan,öz nefsine k arşı böylesine zulmü ve ihmali n a s ıl revâ görür,hayret ve teessür içindeyim.

B a t ı ’ d a n ,ta rih ilm inin tekniğine v a k ıf a k lı başında kim g e lir s e A g e l ­ sin , eldeki a rg ü m a n la rı,b e lg e le ri ve k a r ış t ığ ı h a d is e le r i dinleyince,bu z a t ı, y aşad ığı devrin genel tarihinden a y ır ıb koparmanın mümkün olm ıyacağını söy- liy e c e k t ir .O zaman da,bu genel ta rih hiç olmazsa kron olojik olarak ele a l ı ­ nacak ve bu zat,bu akış içinde himmetlerinin lâ y ık olduğu safına ve yerine oturtulacaktır.Amma bunun iç in daha hiç w olmazsa şu boşuna harcanan y ı l l a r kadar yaşaama g a ra n tis i var mı,bilmiyorum.

Eğer,öz nefsine k a rşı v a z ife s in ia ifa n ın zamanı geld iğin e samimiyetle kaniğ is e le r ,y a p ıla c a k ih z a ri çalışmanın şemasını takdim ediyorum.Bu h a z ır­ l ı k , e s e ri yazacak olanın BÎR YABANCI olması d o la y is iy le k e sin lik le ş a r t t ı t . Çünkü yabancı m ü e llif, elin e bu temel şemayı almadan mevzuun d e rin liğ in e giremez ve i l k ânda teşh is y a n lış ı yapmış o l a b i l i r .

Şu rasını da unutwmamak g e r e k ir ,a ğ ı r lık kısmı 1900 - 1920 olan devre

C e m a l K u t a y

M Ü E L L İ F - M U H A R R İ R

II.

-iç in resmî ve hususî b e lg e le r i bugün,okuyub anlıyacak Kalem sah ibi bula- bilmek dahi çok güçleşm iştir.Bu bakımdan ana bölüm lerini aşağwıda madde' leştirm iy e ç a l ı ş t ı ğ ı m çalışma şemasını hazırlam ıya lâ y ık ve k ifa y e t li

e l l e r bulmak gerekir.Çünkü gelen kişi,himmete değer b i r eser ortaya koy ma imkânıwna sahip k ılın m a z ,b u ,b iz ie rin ihmal ve imhali o lu r.

XXX xxx xxx

1 ) - HAYATININ KRONOLOJİK TESBÎTÎ:

(Doğuşundan bugüne kadar temel h a d ise le rin t a r ih in i s ır a lıy a n hayat şem ası.)

2) - 1900 - 1970 YURT ve DÜNYA TARİHÎNİN KRONOLOJİK HULASASI.

3

4

5

û) i a nuz

1

1

C e m a l K u t a y

M Ü E L L İ F - M U H A R R İ R

Telefon : 36 29 96 - Posta Kutusu 34 Kadıköy - İstanbul

Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi