T T -rg lJit,!
t . t i
d
1
/Vf„
ilk kadın ressamlarımızdan, CELÎLE BABIMIN İLK SERGİSİ
ÖZAY ERKILIÇ (Sanat Tarihçisi)
Doğmanın üstünden 106,ölümünün üstünden 32 yıl geçen CELÎLE Hanım,son gönlerdeki sanat etkinliklerinin dilden düşmeyen konusu oldu*, ile çevresin de bulunan eserlerl-ilk defa,toplu olarek-Bakırköy Sanat galerisinde sergi lendi*
CELÎLE Hanım hakkında tanıtıcı bir yazı hezırlarken-Kültür ve Sanat
tarihimizin kaynaklarına inen-S ayın TAHA TOROS'un zengin arşivlerinden ,
cömertçe yararlandım. Gerek CELÎLE Hanım, gerek babası ile dedeleri hakkında
Türkçe ve İngilizce olarak,yıllarca önce ilk defa yayın yapıtmış olan
TABA TOROS *un arşivinde,yayınlanmamış pek çok belgeler ve bilgiler bulunu- y o r . O ’n u n bir apartıman dairesini dolduran dokümanlarının bir bölümü, Türk ve yabancı ressamları kapsıyor*Büyük bir dolap,ilginç dosyalarla dopdolu.*
Ressam CELÎLE Hanım,köken olarak, 16 yaşındayken Istanbula geleny2£xxx
bir Alman ile,22 yaşındayken 1848 ihtilali sırasında Türklere sığınan bir P o l o n y a l I n ı n aydın torunlarından biri.Her ikisi Müslümanlığı kabul ederek
Türk ordusunda önemli görevler alan b u subaylardan biri Paşalığa,diğeri Mareşalliğe yükselmişler ve şehit olmak suretiyle,tarihimizin şeref dolu
sayfalarında yeralmışlardır . CKLİLE Hanımın babası da Paşalığa yükselmiş,
Padişahın yaverliğini yapmış,yabancı diller bilmesi ve milletlerarası
politikadaki uzmanlığı nedeniyle, arabuluculuğa benzer görevlerde OsmanlI
İmparatorluğunu temsil etmiştir.
CKLİLE Hanım, ilk evliliğini HİKMET NAZIM Beyi e, yu* 1901 yılında,
yapmış*HİKMET Bey,dönemin ünlü valilerinden ve şairlerinden NAZIM P a ş a ’nın oğlu*Derin kültürü olan HİKMET I»ey,Hariciyeci olarak dış ülkelerde bulunmuş BAB-I*JtLî4nin Basın Müdürü ikin CKLİLE Hanımla evlenmiş.Çocukları MEHMET
NAZINapc I902.ÎBRAHİM ALİ IŞ04 »HAMİYE 1907 yılında doğmuş .MEHMET NAZIM,
Şair HAZIM HİKMET RAN*dır.ikinci çocukları İBRAHİM ALIyküçük yaşta,kuşpala-
zından ölmüş «HİKMET Beyle CELİLE Hanım,mütarekenin ilk yıllarında boşanmış
lar*
CELÎLE Kanımın resim eğitimi # temamen özeldir.Gerek CKLİLE Hanımın baba
sı ENVER PAŞA,gerek MÎHRÎ Hanımın babası DOKTOR PAS İM Paşa.Sultan HA M Î D ’e
yakınlığıyla tanınan kişilerdi.Dönemin ünlü Saray Ressamı PAÜSTO ZONÎÎRO ile de dostlukları vardı.PAŞA*lar,minimini güzel kızlarını birkaç kez Z O N A R O ' m
nun atölyesine götürerek,eserlerini seyrettirmişler• ZONARO.her ikisinde de
re s ime karşı bir çekicilik sezmiş .Ne var ki ders verme imkânı bulamamış.
Ortam,kızların fırçayla uğraşmasına elverişli değil! MÎHRÎ Hanım,daha satire b u fırsatı-yurddışına kaçmak suretiyla-bulacak,Roma*da ve Paris’te akademik çalışmalar yaparak,Türkiyenin ilk kadın ressamı olacaktır.Bu yeteneği tak
dir edilerek,Paristen yurda çağırılan MÎHRÎ Hanım, 1914 yılında ,kızlar için
Istanbulda açılan-ijtk güzelsanatlar yüksek okullumda ilk kadın profesör ve Müdürlük görevini de üstlenecektir.
CELÎLE Hanımın m ü -yaşça MÎHRÎ Hanımdan büyük olmakla beraber-resme
çok geç başlamıştır.Asıl uğraşısı,eşi HİKMET Beyden ayrıldıktan sonraki döneme rastlar.Roma ve Pariste özel eğitim yapmış,Berlinde de resim üzerin deki incelemelerini sürdürmüşttir.Karakalem,yağlıboye,sulüboya ve pastelle çalışmalar yapmıştır.Konuları çıplak,meyveler,çiçekler*den oluşur.Portrede daha başarılıdır.Bergidi,aynada kendisinin portresi,oğlunun,kızının,torunu ayşenin,dfimadı ve yiğeni Şeyda’nın portreleri yeralmıştır.Tablolarının
bir kısmında, eski harflerle ve kırmızı reni i tipile imzası vardır, bu ve
diğer tablolardaki imza yalınızca(CELÎLE)dir.S«n eserleri,yeni harflerle (CELÎLE)olerak imzalanmıştır.Bâzı eleştirmenlerin,ressamın tablolarından ve kendisinden söz ederken(CELÎLE HİKMET)olarak yazmaları hatalıdır.Bu yanlışlık,biyografi bilgilerinin yetersizliğinden kaynaklanmaktadır.
(
2
)
Öteyandsn,hiç kimse CELÎ1E Hanımdan bahsederken, onun,ori;jinal olan soyadını belirtmez!Ressamımızın,soyadı kanununa göre aldığı (U^ÜIiMHIK)ı çok kişi bilmez.Bu yazımızda,o’n u n soyadını da belirtmiş oluyoruz.
CELİ1B üfiöBALDIMygttglsaribıtH3dE«et resme, ortayoşlarında ve geç başlamış
olmakla beraber, gözlerinin feri sönünceye kadar fırçasını sürttürmüş tür.
Ressamımızın son y ı l l a n , g e r e k gözlerinin bozulması,gerek oğlu şair NAZBI HİKMET* in Bursa hapishanesinde bulunması nedeniyle çok üzüntülü
geçmiştir. 1956 yılında,Ankarada gözlerini kapatmıştır.
C E 1 $ L E Hanım
Tablolarından çok,güzelliğiyle tanınırdı.
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
