*Atatürk Üniversitesi, Di Hekimli i Fakültesi, Periodontoloji Anabilim Dal , ERZURUM.
71
OKLÜZAL TRAVMA
OCCLUSAL TRAUMA: A REVIEW
Alparslan D LS Z* Hatice YA"IZ* Meltem Z HN *
ÖZET
Okluzal travma, insan vücudunda olu abilen ve özelikle stomatognatik sistemi etkileyen fiziksel bir travma eklidir. A r okluzal kuvvetlerin fizyolojik oklüzyonu bozmas ile olu an akut ve kronik kar t reaksiyonlar sonucu meydana gelen doku hasar okluzal travmad r.A r okluzalkuvvetler ile periodontal dokularda geli en hasar aras nda bir ili kinin var oldu u ilk defa 1900’lü y llar n ba nda gösterilmi ve günümüze kadar çe itli ara t rmalara konu olmu ve tedavisinin zorunlu oldu u belirtilmi tir.
Okluzal travmasonucundadi lervedestek dokularnda, çenelerde, temporomandibular eklemlerde ve nöromüsküler sistemde klinik, radyolojik ve histolojik olarak tespit edilebilen bir tak m de i iklikler oldu u bilinmektedir. Okluzal travma herhangi bir anda ve çe itli nedenlerle ortaya ç kabilmekte ve günümüzde tedavisi mümkün olan en az invaziv i lem kullan larak yap lmaktad r.
Anahtar kelimeler: Fizyolojik oklüzyon, A r okluzal
kuvvetler, Periodontal hastal k, Okluzal travma ve tedavisi
SUMMARY
Occlusal trauma is a kind of physical trauma occuring in human body and especially, affecting stomatognatic system. The destruction of the tissue caused by physiologic occlusion disorder resulted from excessive occlusal forces and also occured with the result of acute and chronic opposite forces is the occlusal trauma. It was firstly found out in 1900’s that there was a relationship between the excessive occlusal forces and the damage occuring in the periodontal tissues and this has been the subject for the researches so far and it was mentioned that the treatment of occlusal trauma was necessary.
It has been known that there are a number of clinical, radiological and histological changes in teeth, supporting tissues, jaws, temporomandibular joints and neuromusculary system. Occlusal trauma has occured at any time and with the result of various reasons and its treatment is possible in nowadays and this has been performed by using the least invasive procedures.
Key words: Physiologic occlusion, excessive occlusal
forces, periodontal diseases, occlusal trauma and the treatments of occlusal trauma
Stomatognatik sistemin fonksiyonlar , büyük ölçüde okluzal stabiliteye ba l d r. Okluzal stabilitenin bozulmas sonucu periodontal dokularda bir hasar meydana gelir. Okluzal travman n periodontal hastal ba latmad , fakat varolan periodontal hastal h zland rmada bir risk faktörü oldu u günümüzde bilinmektedir. Bilindi i gibi di lerüzerine gelenkuvvetler vertikal, lateral (horizontal) ve oblik diye üç grupta de erlendirilir.Fizyolojik s n rlar (ortalama 13–64,4 kgf) a an kuvvetler sa l kl periodonsiyumda zarar olu turmaktad r.1-4 A r okluzal kuvvetler “di ler, destek dokular, nöromüsküler sistem, temporomandibular eklemler ve kraniofasial iskeleti içine alan çi neme sisteminin
komponentleri aras ndaki fonksiyonel ili ki diye adland r lan oklüzyonu” bozar.1-2 Bu ili ki bozuldu u zaman birçok akut ve kronik kar t reaksiyonlar olu ur. Bu kar t reaksiyonlarda doku y k m ortaya ç kabilir ve bu y k m okluzal travmad r.3–4
K saca okluzal travma; okluzal kuvvetlerin sonucu olarakperiodonsiyumdakidokude i iklikleriile sonuçlanan doku y k m ve/veya yaralanma olarak tarif edilmi tir.4–6
Okluzal travma herhangi bir zamanda ve çe itli nedenlerle ortaya ç kabilir. Okluzal travma sonucunda di ler ve destek dokular nda, çenelerde, temporomandibular eklemlerde ve nöromüsküler sistemde olu an de i iklikler klinik, radyolojik ve histopatolojik olarak tespit edilebilir.6-10
Okluzal kuvvetler ile periodontal y k m n ba lamas ve ilerlemesi aras ndaki ili ki bir yüzy l a k nd r tart lmaktad r. Buyüzy l n ba lar ndaa r okluzalkuvvetlerinperiodontaly k m için bir ana sebep oldu u göz önünde bulundurulmu tur.
Karolyi11 1901 y l nda yapt çal mada, ilk defa, a r okluzal kuvvetler ile periodontal y k m aras nda ili kinin var oldu unu göstermi tir. Stillman12 a r okluzal kuvvetlerin periodontal hastal n primer sebebi oldu unu ve periodontal hastal n kontrolünde okluzal tedavinin zorunlu oldu unu belirtmi tir. Buna kar n, okluzal kuvvetlere periodonsiyumun cevab n aç klamak için koyun ve maymunlar üzerinde çal lm ve çal ma sonucunda, periodontal hastal n olu mas nda en az etkili olan faktörün a r okluzal kuvvetler oldu u gösterilmi tir.13 Orban ve Weinman14 periodonsiyum üzerine a r okluzal kuvvetlerin etkilerinin de erlendirilmesi için çe itli metotlar ile insan kadavras nda histolojik incelemesini yapm lar ve sonuçta, okluzal kuvvetlerin periodontal y k mda bir etkilerinin olmad sonucuna varm lard r. Bu ara t r c lar periodontal y k m n nedeninin destek kemik içine yay lan gingival enflamasyonun oldu unu ileri sürmü lerdir. 1950’lerden sonra, okluzal kuvvetlerin periodonsiyuma etkilerini ara t rmak için maymun, köpek, fare ve tav an gibi hayvanlar kullan lm ve bu çal malar n hiçbiri a r okluzal kuvvetlerin periodontal y k mda primer neden oldu u fikrini desteklememi tir. Bu çal malar n ço unda, periodontal y k m ve okluzal kuvvetler aras nda az veya herhangi bir ili kinin olmad belirtilmi tir.13 Hayvan çal malar a r okluzal kuvvetlerin plak varl ve yoklu unda periodonsiyumun fizyolojik cevab ve fizyopatolojisi hakk nda bilgiler vermektedir.13 Glickman15, köpek ve maymun di lerine yapt yüksek okluzal kontaktlar ile olu turdu u a r okluzal kuvvetlerin, maymunlar n di lerinde periodontal y k m n yönü ve yolunu de i tirdi ini belirtmi tir. Di er bir çal mas nda ise, okluzal kuvvetlere en dayan ks z alan n bifurkasyon bölgesi oldu unu ve bu alanlarda di er bölgelere göredahafazla kemikkayb oldu unugöstermi tir.Yine yapt insan kadavra çal mas nda, okluzal kuvvetlerin periodontal ligamentlerin dizilimini de i tirdi ini ve kemikte y k m yönünün vertikal yönde oldu unu iddia etmi tir. Bu çal malarda a r okluzal kuvvetlerin, gingival enflamasyon varl nda, kemik defektlerine yol açan bir yard mc y k m faktörü oldu u bildirilmi tir. 3,4,10
Sergl16 okluzal travma olu turdu u tav anlar n çenelerinde patolojik kemik de i iklikleri oldu unu bildirmi tir. Smolensky17 tav anlarda travmatik okluzyonun periodonsiyuma etkilerini incelemi ve periodontal dokularda yaralanma ve y k m oldu unu bildirmi tir. Waerhaugh18 çok
say da insan kadavra örneklerinde yapt çal mada, okluzal kuvvetler ve vertikal kemik kayb aras nda bir ili ki olmad n ve kemik kayb n n subgingival plakla ili kili oldu unu bildirmi tir.Jorgensen19–21alt tane maymuna 3–4 mm yüksek yap lm okluzal splint yerle tirerek olu turdu u okluzal travma sonras olu acak stres de erini ölçmek için, plazma ve idrar kortizol hormon düzeylerini incelemi ve plazma kortizolünde s f r nc güne nazaran 3. haftada önemlilik gösteren bir art n, idrar kortizolünde de 1. ve 3. haftada önemli bir art n oldu unu bildirmi ve travman n emosyonel streslesonuçland n bildirmi tir.Köpekler ve maymunlar üzerinde yap lan çe itli çal malarda, plak varl ve yoklu unda, a r okluzal kuvvetlerin belirli bir zaman sonra kald r ld nda histolojik iyile menin oldu u gösterilmi tir. 13,22-28 Bu çal malar n, mikrobiyal plak yoklu unda, kuvvet uygulamas ve hayvan türleri farkl olmas na ra men, a r okluzalkuvvetler sonucu kemikte densite kayb , di te mobilite olu turdu u, tek ba na kuvvetlerin ata man kayb n n sebebi olmad sonuçlar benzerdir. A r okluzal kuvvetlerin kald r lmas sonucu kemik densitesinin normale döndü ü iddia edilmi tir. Plak varl nda di etinde enflamasyona, periodontal destek yap larda ise a r okluzal kuvvetlerin her iki hayvan modelinde kemikte daha fazla densite kayb na neden oldu u gözlenmi tir.13 Bu çal malardan, a r okluzal kuvvetlerin varl ve yoklu unda, gingival enflamasyon ve periodontal hastal n geli imi plak kontrolü ile durdurulabilir, sonucu ç kar lm t r. Kaufman ve ark.29 4 tane köpek üzerinde, okluzal travman n, cerrahi olarak olu turduklar ceplerde bakteri populasyonuna etkisini incelemi ler ve bakteri populasyonunda herhangi bir fark olmad n , fakat klinik olarak travmal di lerde ata man kayb n n fazla oldu unu bildirmi lerdir. Lassila ve ark.30 on tanesi kontrol, 36 tanesi deneysel diabetli, toplam 46 farenin 23 tanesine okluzal travma olu turarak, alveol kemi indeki etki ve plazma ALP, ALT ve CK de erlerini incelemi lerdir. Sonuçta; diabetli farelerde gingival enflamasyon ve alveoler kemikteki rezorbsiyonun sa l kl farelerden fazla geli ti ini, diabetiklerin plazma ALP, ALT ve CK de erlerinde istatistiksel olarak önemli art oldu unu bildirmi lerdir. Kvinnsland ve ark.31-33 okluzal travmal farelerin sinir de i iklerinin geçici veya k sa süreli oldu unu bildirmi lerdir. Yapt klar di er bir çal mada ise, okluzal travmal farelerin TME, periodontal ligament ve pulpalar içinde kan ak m n incelemi ler ve okluzal travmal larda kan ak m n n fazla oldu unu bildirmi lerdir.33 Biancu ve ark.34 onalt tane köpekte okluzal travma olu turarak periodontal ligament doku reaksiyonlar n incelemi ler; mobilitesi artan di lerin periodontal ligamentinin koronal k sm nda geni lemenin fazla oldu unu, kollajen
miktar nda azalma, damarlanma ve lökositlerde artma oldu unu bildirmi lerdir. Sodeyama ve ark.35 okluzal travma olu turduklar farelerin molarlar nda periodontal sinirlerin yan t olan protein gen ürününü (PGP 9,5) hem k ve hem de elektron mikroskopla incelemi ler ve 2–4 günde artma, sonraki günlerde azalma saptam lard r. Yani okluzal travman n, periodontal ligamentin sinir sonlanmalar n n
ekil ve da l m nda spesifik de i melere neden oldu u gösterilmi tir. Okluzal travman n TME ve çi neme kaslar nda da çe itli patolojilere neden oldu unu gösteren birçok çal ma mevcuttur. Fu ve ark.36 metal splint ile okluzal travma olu turduklar tav anlar n TME’lerini radyografik, k ve elektron mikroskobik olarak inceledikleri çal malar nda; kondrositler ile fibrositlerin yap ve ekillerinde çe itli de i ikliklere,eklems v s ve k k rdak yap da dejenerasyonlara ve osteoartritis benzeri de i ikliklere rastlad klar n bildirmi lerdir. Kawamoto ve ark.37 yumurtal klar n ç kard klar (ovariyektomi) okluzal travmal farelerde, ovariyektomi yapmad klar okluzal travmal farelere göre, östrojen hormonu eksikli ine ba l olarak, alveol kemik rezorbsiyonunun daha fazla oldu unu bildirmi lerdir. Chaves ve ark.38 0,3 mm yüksek haz rlanan metalik kron ile okluzal travma olu turduklar tav anlar n TME’lerini mikroskobik olarak incelemeleri sonucunda; eklem içi hemorajiler ve kondiller fibrokartilajda kal nla ma oldu unu fakat herhangi bir inflamatuar hücre bulunmad n bildirmi lerdir. Onflamatuar hücre bulunmamas n 24 saat, üç gün ve yedi günlük periyotlarda çal may planlamalar na ba lam lard r. Yine Sun ve ark.39 tav anlarda olu turduklar okluzal travma sonras , masseter kastaki mitokondriyal Ca+2 ve ATP nin ölçüldü ü çal malar sonucunda, okluzal travman n masseter kas disfonksiyonu mekanizmas nda önemli bir rol oynayabilece ini rapor etmi lerdir.
Onsanlarda oklüzyonun etkileri ile ilgili çal ma etik olarak kabul edilmedi inden pek azd r. Bu nedenle yay nlanan raporlar n ço unlu u vaka sunumu eklindedir.1,6,13,40,41
Fleszar ve ark.42 ile Burgett ve ark.43 periodontal tedavinin bir parças olarak okluzal uyumlama yap lanlarda, yap lmayanlara göre daha fazla ata man kazanc oldu unu bildirmi lerdir. Wang ve ark.44 a r okluzal kuvvetlerin mobiliteyi art rd n ve furkasyon bölgelerinde daha geni kemik kayb na sebep oldu unu bildirmi lerdir. Ayn zamanda mobilite ve furkasyon problemi olan molarlarda, olmayanlara göre daha fazla cep derinli i oldu unu da göstermi lerdir. McGuire ve ark.45 s rma pla ile tedavi edilmemi parafonksiyonel al kanl klar sonucu olu an okluzal travma sonras , periodontal y k m n göstergesini; mobilite, daha
kötüle mi prognoz ile di kayb ve ata man kayb nda art ile ili kilendirmi lerdir. Bu çal ma tedavi edilmemi parafonksiyonel al kanl klar n, periodontal y k m art rd n göstermi tir. Ikeda ve ark.46 5 gönüllü erke in, on tane di inde yapt klar yüksek amalgam ve inley dolgu ile olu turduklar okluzal travma sonras , di a r e i ini (TPT) de erlendirmi ler ve yüksek prematür okluzal konta n a r e i ini dü ürdü ünü rapor etmi lerdir. Kobayashi ve ark.47 on tane gönüllüde olu turduklar deneysel gingivitis ve okluzal travma sonras , di eti olu u s v s pH de i ikli ini ara t rm lar ve gingivitis ile pH de eri aras nda ili ki olmas na kar n, travma ile pH aras nda bir ili ki olmad n bildirmi lerdir. Shimizu ve ark.48 okluzal travmaya maruz kalm , ortodontik tedavi esnas nda çekilmi premolar di lerin, periodontal ligament hücrelerinde, enflamasyon ürünlerinden siklooksijenaz enzimlerini (COX–1, COX–2) ara t rm lard r. Sonuçta mekanik streslere kar prostoglandin E (PGE2)’nin art n , siklooksijenazlar n PGE2 sentezinden sorumlu oldu undan;COX-2’nintravman n 3.ve5.günlerinde artt n , COX–1 de ise bir de i me olmad n yani okluzal travma sonras enflamasyon sonucu aç a ç kan ürünlerde de i imler oldu unu bildirmi lerdir. Harn ve ark.49 iki hastada ba ar l olarak yapt klar kanal tedavisi ve endodontik cerrahiye ra men periapikaldeki iyile meye cevab n iyi olmad n , di lerde okluzal uyumlama sonras bu iyile menin yeterli oldu unu bildirmi lerdir. Nunn ve Harrel’ n ara t rmalar nda okluzal uyumsuzluk olan di lerde, olmayanlara göre cep derinli inin daha fazla oldu u ve kötü bir prognozlar n n oldu unu rapor etmi lerdir.13,50,51 Bu ara t r c lar okluzal uyumsuzlu un önemli bir risk faktörü olarak ortaya ç kt , periodontal y k m n daha h zl olmas na neden oldu u ve tedavi edilen okluzal uyumsuzlukta periodontal y k m n yava göründü ü sonucuna varm lard r.
Anormal mekanik stres olu turan a r okluzal kuvvetler sonucu olu an okluzal travma da periodontal hastal n risk faktörleri aras nda say lmaktad r. Periodontal hastal k yoklu unda okluzal travmaya yan t, artm kuvvetlere kar savunma ve adaptasyon ile s n rland r lm t r. Aksi durumda okluzal travma enflamasyonun ilerleme yönü ve iddetine etki ederek alveol kreti ve periodontal ligamentin yap s nda de i melere, kemik içi ceplerin olu mas na, artan di mobilitesine ve alveol kemi inde geni rezorpsiyonlara neden olarak periodontal hastal n a rla mas ve h zlanmas na etki etti i bilinmektedir.52-53
Sonuç olarak, okluzal travma ile ilgili çok say da çal ma yap lm t r. Bu çal malar n ço unda; okluzal travman n periodontal hastal k üzerinde olan etkileri ara t r lm , okluzal
travman n periodontal y k m ba latmad , fakat varolan periodontal hastal h zland rmada bir risk faktörü oldu u sonucuna var lm t r ve okluzal travman n tedavisinin mümkün olan en k sa zamanda ve mümkün oldu u kadar en az a nd rma yap lmas gerekti i vurgulanm t r. Tüm tedavi yakla mlar nda amaç; etyolojik faktörleri ortadan kald rarak, dental sa l , fonksiyonu, rahatl ve esteti i sa lamak olmal d r.
KAYNAKLAR
1. Gher ME. Non-Surgical Pocket Therapy: Dental Occlusion.Ann
Periodontol 1996;1:567-80
2. Okeson JP. Occlusion and Functional Disorders of The Masticatory
System. Dental Clinics of North America 1995; 39: 285-300
3. Carranza FA, Newman MG: Clinical Periodontology. 8th. Ed., WB
Saunders, Philedelphia, 313-325, 1996.
4. Lindhe J, Karring T, Lang NP: Clinical Periodontology and Implant
Dentistry. 4th. Ed., Blackwell Munksgaard, Oxford (Malden), 352-365, 2003.
5. Approved by the Board of Trustees, American Academy of
Periodontology, May 1998. Parameter on Occlusal Traumatism in Patients with Chronic periodontitis.
6. Hallmon WW. Occlusal Trauma: Effect and Impact on the
Periodontium. Ann Periodontol 1999; 4; 102-107
7. Serio FG. Hawley CE. Periodontal Trauma and Mobility. Dental
Clinics of North America 1999; 43; 37-44
8. Burgett FG. Trauma from Occlusion. Periodontal Concerns. Dental
Clinics of North America 1995; 39; 301-311
9. Wank GS, Kroll YJ. Occlusal Trauma. Dental Clinics of North
America 1981; 25: 511-32
10. Hallmon WW. Occlusal Trauma- Periodontal Concerns. Texas
Dental Journal 2001; 118; 956-960
11. Karolyi M. Beobachtungen über Pyorrhea alveolaris. Österr Ung
Vierteeljschr Zahnheilkd 1901; 17:279
12. Stillman PR. What is traumatic occlusion and how can it
diagnosed and corrected. J Am Dent Assoc 1926; 12:1330-1338
13. Harrel S.K. Occlusal forces as a risk factor for periodontal
disease. Periodontology 2000. 2003, 32: 111-117
14. Orban B. Weinman J. Signs of traumatic occlusion in average
human jaws. J Dent Res 1933; 13: 216
15. Glickman I. Role of occlusion in the etiology and treatment of
periodontal disease. J Dent Res 1971; 50: 199-204
16. Sergl HG. Pathological bone changes in the jaw region following
a dysfunction in rabbits. ZWR. 1973, 82:710-713
17. Smolensky P. Effects of traumatic occlusion on the rabbit
periodontium.ADM 1973,30: 15-31
18. Waerhaug J. The angular bone defect and its relationship to
trauma from occlusion and downgrowth of subgingival plaque. J Clin Periodontol 1979; 6: 61-82
19. Jorgensen EB. Bruxism and trauma from occlusion. An
experimental model in macaque monkeys. J Clin Periodontology 1980, 7: 149-162
20. Jorgensen EB. A 3-month study in monkeys of occlusal
dysfunction and stress. Scand J Dent Res 1980, 88: 171-180
21. Jorgensen EB. Occlusal dysfunction and stres. An experimental
study in the macaque monkeys. J Oral Rehabilitation 1981, 8: 1-9
22. Giargia M, Ericsson I, Lindhe J, Berglundh T, Neiderud A-M.
Tooth mobility and resolution of experimental periodontitis. J Clin Periodontol 1994, 21: 457-464
23. Ericsson I, Giargia M, Lindhe J, Neiderud A-M. Progression of
periodontal tissue destruction at splinted/non-splinted teeth. J Clin Periodontol 1993, 20: 693-698
24. Ericsson I, Lindhe J. Lack of significance of increased tooth
mobility in experimental periodontitis. J Periodontol 1984, 55: 447-452
25. Perrier M, Polson A. The effect of progressive and increasing
tooth hypermobility on reduced but healthy periodontal supporting tissues. J Periodontol 1982, 53: 152-157
26. Polson AM, Zander HA. Effect of periodontal trauma upon
intrabony pockets. J Periodontol 1983, 54: 586-591
27. Lindhe J, Ericsson I. The effect of elimination of jiggling forces on
periodontally exposed teeth in the dog. J Periodontol 1983, 53: 562-567
28. Ericsson I, Lindhe J. Effect of longstanding jiggling on
experimental marginal periodontitis in the beagle dog. J Clin Periodontology 1982, 9: 497-503
29. Kaufman H, Carranza FA, Endres B, Newman MG, Murphy N.
The influence of trauma from occlusion on the bacterial repopulation of periodontal pockets in dogs. J Periodontol 1984, 55: 86-92
30. Lassila V, Virtanen P. Impact of streptozotocin-induced diabetes
on rat blood and alveolar bone affected by occlusal stres. Scand J Dent Res 1989, 97: 216-21
31. Kvinnsland S, Kvinnsland I, Kristiansen AB. Effect of experimental
traumatic occlusion on blood flow in the temporomandibular joint of the rat. Acta Odontol Scand 1993, 51:293-98
32. Kvinnsland I, Heyeraas KJ. Effect of traumatic occlusion on CGRP
and SP immunoreactive nevre fibre morphology in rat molar pulp and periodontium. Histochemistry 1992, 97: 111-120
33. Kvinnsland S, Kristiansen AB, Kvinnsland I, Heyeraas KJ. Effect of
experimental traumatic occlusion on periodontal and pulpal blood flow. Acta Odontol Scand 1992, 50: 211-219
34. Biancu S, Ericsson I, Lindhe J. Periodontal ligament tissue
reactions to trauma and gingival inflammation. An experimental study in the beagle dog. J Clin Periodontol 1995, 22: 772-779
35. Sodeyama T, Maeda T, Takano Y, Hara K. Responses of
periodontal nevre terminals to experimentally induced occlusal trauma in rat molars: an immunohistochemical study using PGP 9,5 antibody. J Periodontal Res 1996, 31: 235-248
36. Fu K, Ma X, Zhang Z, Sun K, Wang J, Zhu X. Ultrastructural
changes of TMJ articular cartilage and synovial membrane following occlusal trauma in rabbit. Chin J Traumatol 1999, 15: 105-109
37. Kawamoto S, Nagaoka E. The effect of oestrogen deficiency on
the alveolar bone resorption caused by traumatic occlusion. J of Oral rehabilitation 2000, 27: 587-594
38. Chaves K, Munerato MC, Ligocki A, Lauxen I, de Quadros OF.
Microscopic analysis of the temporomandibular joint in rabbits using an occlusal interference. Cranio 2002, 20:116-24
39. Sun SZ, Ji P, Lai QG, Wang H, Qi D, Wang XJ, Wang L, Wang
MZ. [Changes of mitochondrial calcium, adenosine triphosphate and adenosine diphosphate contents induced by occlusal trauma in rabbit's masseter muscles] Hua Xi Kou Qiang Yi Xue Za Zhi. 2004 Aug;22(4):313-6.
40. Yu CY. Role of occlusion in endodontic management: report of
two cases. Aust Endod J. 2004 Dec;30(3):110-5.
41. Kaku M, Uoshima K, Yamashita Y, Miura H. Investigation of
periodontal ligament reaction upon excessive occlusal load- osteopontin induction among periodontal ligament cells. J Periodontal Res. 2005 Feb;40(1):59-66.
42. Fleszar T, Knowles J, Morrison E, Burgett F, Nissle R, Ramfjord S.
Tooth mobility and periodontal therapy. J Clin Periodontol 1980, 7: 495-505
43. Burgett F, Ramfjord S, Nissle R, et al. A randomized trial of
occlusal adjustment in the treatment of periodontitis patients. J Clin Periodontol 1992, 19: 381-387
44. Wang H, Burgett F, Shyr Y, Ramfjord S. The influence of molar
furcation involvement and mobility on future clinical periodontal attachment loss. J Periodontal 1994, 65: 25-29
45. McGuire M.K., Nunn ME. Prognosis versus actual outcame. III.
The effectiveness of clinical parameters in accurately predicting tooth survival. J Periodontol 1996, 67: 666-674
46. Ikeda T, Nakano M, Bando E, Suzuki A. The effect of light
premature occlusal contact on tooth pain threshold in humans. Journal of Oral Rehabilitation 1998, 25: 589-595
47. Kobayashi K, Kobayashi K, Soeda W, Watanabe T. Gingival
crevicular pH in experimental gingivitis and occlusal trauma in man. J Periodontol 1998, 69: 1036-1043
48. Shimizu N, Ozawa Y, Yamaguchi M, Goseki T, Ohzeki K,
a abeyko Y. Induction of COX-2 expression by mechanical tension force in human periodontal ligament cells. J Periodontol 1998, 69: 670-677
49. Harn WM, Chen MC, Chen YHM, Liu JW, Chung CH. Effect of
occlusal trauma on healing of periapical pathoses: report of two cases. Int. Endodontic Journal 2001, 34: 554-61
50. Nunn ME, Harrel SK. The effect of occlusal discrepancies on
periodontitis. I. Relationship of Initial occlusal discrepancies to initial clinical parameters. J Periodontol 2001, 72: 485-494
51. Harrel SK, Nunn ME. The effect of occlusal discrepancies on
treated and untreated periodontitis. II. Relationship of occlusal treatment to the progression of periodontal disease. J Periodontol 2001, 72: 495-505
52. Pihlstrom BL. Periodontal risk assessment, diagnosis and
treatment plannig. Periodontology 2000. 2001, 25: 37-58
53. Kinane DF. Causation and pathogenesis of periodontal disease.
Periodontology 2000. 2001, 25: 8-20 Yaz89ma Adresi:
Yrd.Doç.Dr. Alparslan DOLSOZ Atatürk Üniversitesi
Di Hekimli i Fakültesi Periodontoloji Anabilim Dal 25240 ERZURUM
Tel : 0 442 2314312 E-posta : aydilsiz@atauni.edu.tr
Cumhuriyet Üniversitesi Di9
Hekimli=i Fakültesi Dergisi
YAYIN KURALLARI
Yaz8lar8n Haz8rlanmas8
• Metinler, A4 boyutundaki ka d n bir yüzüne çift aral kl olarak yaz lmal ; her tarafta en az 2.5 cm bo luk b rak lmal d r. Yaz lar üç örnek halinde (1 orijinal, 2 kopya) haz rlanmal d r. Yaz lan metinler ayn zamanda
MS-Word dosyas eklinde diskete ya da CD ye
kaydedilmi olarak gönderilmelidir. Disket üzerine yazar n ad , konu ba l , kullan lan bilgisayar sistemi ve Word i lemcisi belirtilmelidir.
• Ara t rma ve derleme makaleleri 12 sayfay a mamal d r (kaynaklar, ekil ve resimler, tablolar hariç).
• Yaz m dili Türkçedir ve Türk Dil Kurumu kurallar na uygun yaz lmal d r.
• Jenerik ilaç isimleri kullan lmal d r; ticari isimler ilk geçti i yerde parantez içinde belirtilebilir.
• Ürün ticari ismi, jenerik ismiyle birlikte olmal ; parantez içinde üretici, ehir ve ülke ad verilmelidir.
• Yazarlar mevcut dental terminolojiye uymal d r.
• Di ler numaralama sistemine göre de il, isimleriyle belirtilmelidir (örne in: Maksillar sa santral kesici di ). Ba9l8k Sayfas8
• Makalenin amaç ve içeri ine uygun, k sa ve aç k ifadeli Türkçe ve Ongilizce ba l k olmal d r. Ba l kta k saltma kullan lmamal d r.
• Her bir yazar n adlar , akademik ünvanlar , çal t klar kurumlar yaz lmal d r.
• Bu sayfada özellikle belirtilmedikçe tüm yaz malar ilk yazar n adresine yap lacakt r. Dolay s yla yaz ma yap lacak yazar n ad , adresi, telefon ve fax numaralar , e-posta adresi belirtilmelidir.
• Çal ma, daha önce tebli edilmi se yeri ve tarihi, bilimsel etkinli in ad yaz lmal d r.
• Çal ma bir kurum veya kurulu ça desteklenmi se, destekleyici kurumlar n ad ve destekleme numaras belirtilmelidir.
• Yazar ve kurum adlar sadece orijinal örnekte yer almal , 2 kopya örnekte ba l k sayfas sadece makalenin Ongilizce ve Türkçe adlar n içermelidir.
Özet
• Ayr ka tlarda hem Türkçe, hem de Ongilizce olarak haz rlanmal ; her biri 200 kelimeden fazla olmamal d r.
• Özet makaleyi yans tacak nitelikte olmal d r. Türkçe Özet: Amaç, Gereç ve Yöntem, Bulgular, Sonuç; Ongilizce Özet (Summary): Purpose, Material and Methods, Results, Conclusion bölümlerinden olu mal ve bu bölümler paragraf ba lar nda koyu yaz ile belirtilmelidir.
• Olgu bildirimi ve derlemelerin özetlerinde bu bölümlerin olmas gerekli de ildir.
• Türkçe ve Ongilizce özetlerin alt na en fazla be anahtar kelime (key words) Index Medicus’a uyumlu olacak ekilde yaz lmal d r.
Makale Tipleri
• Dergide olgu bildirimleri, klinik ve deneysel ara t rmalar, teknik tan t m ve derleme makaleler yay mlan r.
Olgu Sunumu
• K sa bir giri , olgu veya olgular n bildirimi, te his, etyoloji, tedavi plan , tedavi seyri, sonuç ve tart ma bölümleri içermelidir.
• 4-5 sayfadan uzun olmamal , 8’den fazla resim veya ekil içermemelidir.
• Sunulan olgu, ender görülen, mevcut di hekimli i bilgilerine katk sa layacak ya da yeni görü getirecek nitelikte olmal d r; rutin olgu bildirimlerinden kaç n lmal d r.
Ara9t8rma Makalesi
• Giri bölümünde ilgili literatür özetlenmeli; çal man n yap l nedeni ve amac aç kça belirtilmelidir.
• Gereç ve yöntem bölümünde geçerli ve uygulanabilir ara t rma yöntemi tan mlanmal , deneysel düzenek ve istatistiksel yöntem aç k olarak verilmelidir.
• Bulgular bölümünde elde edilen veriler aç k ve k sa bir ekilde sunulmal , gerekti inde tablo, grafik, resim ve ekil kullan lmal d r.
• Tart ma bölümünde bulgular n önemi belirtilip, mevcut literatürle tart lmas yap lmal d r.
• Sonuçlar bölümünde ara t rmadan ç kar labilecek sonuçlar verilmelidir.
• Te ekkür yaz s gerekli görüldü ünde yaz labilir. Teknik Tan8t8m8
• Tekni in amac ortaya konmal , i lem tan mlanmal , alternatif teknikler belirtilmelidir. Teknik a ama a ama yaz lmal , sunulan tekni in avantaj ve dezavantajlar tart lmal d r.
Derleme Makalesi
• Di hekimli inin özel bir alan ndaki sürekli geli imi do ru olarak kaydetmeli; k sa, fakat, aç k ve anla l r olmal ; kaynaklarla desteklenmelidir.
Kaynaklar
• Tüm kaynaklar metin içinde geçi s ras na uygun numaraland r lmal ; her kaynak bir üst simge ile belirtilmelidir.
• Haz rl k a amas ndaki yay nlar, ki isel görü meler ve di er yay nlanmam bilgiler kaynaklar listesine dahil edilmemelidir. Ki isel görü meler çok gerekli ise metinde parantez içinde gösterilebilir.
• Abstractlar, yay nlanmam gözlemler olarak dikkate al n r; kaynaklara dahil edilmemelidir.
• Kaynaklar makale sonunda ayr bir sayfada
verilmelidir.
• Dergi k saltmalar nda Index Medicus esas al nmal d r.
• Say ya bak lmaks z n tüm yazar adlar yaz lmal d r.
• Dergi makaleleri için örnek:
Bek B, Do an OM, Do an A. Yumu ak astar materyallerin reziliens özellikleri. GÜ Di Hek Fak Derg 1989; 6: 13-22.
Do an A, Bek B, Cevik NN, Usanmaz A. The effect of preparation conditions of acrylic denture base materials on the level of residual monomer, mechanical properties and water absorption. J Dent 1995; 23: 313-8.
• Kitaplar için örnek:
Do an OM, Do an A. Oklüzal Morfoloji. 2. bas m. Ankara: Tuna Matbaac l k; 2004. s. 57-61.
Hickey JC, Zarb GA, Bolender CL. Boucher’s prosthodontic treatment for edentulous patients. 9 th ed. St. Louis: CV Mosby; 1985. p. 312-23.
Tablolar
• Tablolar tek ba lar na anlaml olmal ve metni tekrarlamamal d r.
• Her biri ayr sayfada yer almal ve metinde geçi s ras na göre Romen rakam ile numaraland r lmal d r.
• Çift aral kl yaz lmal ; ba l k, data ve dipnot içermelidir. Dikey hatlar ve kenar bölmelerden kaç n lmal d r.
• Tablolarda kullan lan k saltmalar dipnotta aç k yaz lmal d r.
• Tablo ve/veya içindeki bilgiler daha önce
yay nlanm sa orijinal kaynak dipnotta belirtilmelidir. Dekil Alt Yaz8lar8
• Numaralanm ekillerle uyumlu olarak ayr bir sayfaya çift aral kl olarak yaz lmal d r.
• \ekil, daha önce yay nlanm bir eserden al nm sa, ekil alt yaz s nda orijinal kaynak ve de i tirilip de i tirilmedi i belirtilmelidir.
Dekiller
• 3 tak m halinde parlak ka da bas lm (siyah-beyaz) ve net olmal d r.
• \ekiller metinde geçi s ras na göre
numaraland r lmal d r; ekil arka yüzünde yazar ad yer almamal , sadece eklin numaras ve üst k sm okla i aretlenmi olmal d r. Kur un kalem veya mürekkep yaz s zarar verebilece inden “post it” gibi ka tlara yaz larak arkaya ili tirilmelidir.
• Slide ve grafiler parlak bask yla iletilmelidir.
• Foto raflar 10 x 15 cm boyutlar nda olmal d r.
• Renkli resim ve foto raflar n bas m nda son karar editöre aittir.
• \ekil ve resimler özellikle istenmedikçe geri gönderilmeyecektir.
• Resim kalitesi iyi olmak kayd yla bilgisayar ç kt lar (lazer, ink jet) kabul edilebilir.
Etik
• Onsanlarla ilgili ara t rmalar ve olgu bildirimlerinde Helsinki Bildirgesi’ne göre kabul edilmi etik kurallara
özen gösterilmelidir. Özellikle foto raflarda hasta ad , ad n n k salt lmas veya hastane protokol numaralar kesinlikle kullan lmamal d r. Hasta onay olmad kça foto raflarda gözler bantlanmal d r. Yine bu tür çal malarda “gereç ve yöntem” ba l “bireyler ve yöntem” olarak de i tirilmelidir.
Yay8n Hakk8
• Cumhuriyet Üniversitesi Di Hekimli i Fakültesi Dergisinde yay nlanan tüm yaz lar n yay n hakk Cumhuriyet Üniversitesi Di Hekimli i Fakültesi Dergisine aittir. Editörden yaz l olarak izin al nmadan ve kaynak gösterilmeden k smen veya tamamen kopya edilemez; fotokopi, teksir, bask ve di er yollarla ço alt lamaz.
• Yay mlanma istemi ile gönderilen yaz lar için tüm yazarlar Yay n Haklar Devir Formunu imzalam olmal d r.
• Yay mlanan makale ve reklamlardaki fikir, görü ve sonuçlar yay m kurulunun dü üncelerini yans tmaz. Kontrol Listesi
Makalenizi göndermeden önce a a da belirtilen ba l klar yönünden kontrol ediniz.
• Yay m Kurulu Ba kan na Ba9vuru Formu
• Yay8n Haklar8 Devir Formu (imzalanm olacak)
• Makalenin 3 örne i (1 orijinal, 2 fotokopi)
• Ba9l8k sayfas8
Makalenin ba l orijinal ve fotokopilerde Ongilizce ve Türkçe olarak bulunmal .
Yazar n (lar n) ad ve görevleri, varsa akademik ünvanlar , kurumlar (sadece orijinal makalede bulunmal , fotokopilerde belirtilmemeli).
Yaz ma yap lacak yazar n ad , adresi, i ve ev telefon, fax numaralar ve e-posta adresi.
• Özet
Ba l klar halinde Amaç, Gereç ve Yöntem, Bulgular, Sonuç ve Anahtar kelimeler; Türkçe özet ile uyumlu olarak Purpose, Material and Methods, Results, Conclusion ve Key words yer almal d r.
En fazla be anahtar kelime olmal d r.
• Makale
• Kaynaklar
• Tablolar
• Dekil alt yaz8lar8
• Dekiller
• Disket ya da CD (yaz y içeren)
• Etik Kurul Raporu (gerekti inde) Yaz89ma Adresi:
Cumhuriyet Üniversitesi Di Hekimli i Fakültesi Yay m Kurulu Ba kanl 58140 Kampüs / SOVAS Tel : 0 346 2191235 / 36 Fax : 0 346 2191237
