Şehrin hayati bir davasını halleden Sular İdaresi, ne iş yaptı ne iş yapacak?

(1)

9 EYLÜ L 1960

— ________

Şehrin hayatî bir dâvasını halleden

ı ı » ■ ı r « ı - — — — —r

Sular

idaresi, ne iş

yaptı, ne is yapacak?

İ

31/8/S5Ü tarihli gazetemizde Doktor Osman Şevki Uludağ'ın Sular idare

sini alâkadar eden bir yazısını neşret miştik. Bu makaleyi nazarı itibare alan idare gazetemize yaptığı ve yapacağı işler hakkında bir yazı gön dermiştim. En doğru bir malûmat ol ması bakımından idarenin yazısını

karilerimize sunuyoruz.

Sayın gazetlerinin 31/8/950 tarihli nüshasında (Şehrin e- zelî ve ebedî derdi) başlığı al tında intişar eden yazı okun- ‘ du.

Hem sayın yazarın endişe lerinin yersiz bulunduğunu te barüz ettirmek, hem de efkâ rı umumiyeyi konu üzerinde bir defa daha aydınlatmak maksadiyle aşağıdaki husus ları arzetmi'k istiyoruz.

Vaki neşriyattan gerek eski Vali sayın doktor Lûtfi Kır - darın gerek yeni Valimiz pro fesör Fahrettin Kerim Gök *- ayın, bilhassa gazeteciler top lantılarında yaptıkları beya natta ve ayrıca yevmî gazete ler sütunlarında şehrimizin su dâvasını hal için açıklanan programlı ve merhaleli çalış maların şekil ve mahiyeti sa yın yazarın hatırında iyice kalmadığı anlaşılmaktadır.

Sular idaresi bilindiği gibi 1933 yılında kurulmuştur. î- kinci dünya harbine kadar ge çen altı senelik müddet zar fında Şirket tarafından şeh re günde verilen 28 bin metre mikâp su 4 4 bin metre mikâba çıkarılmıştır. Bunu temin için tevessül etti ğimiz İslahat ve takviye ted bir ve tertiplerini burada tek rar etmeği zait görüyoruz. Zira: 28 bin ile 44 bin arasın daki yani % 57 nisbetindeki artv gösteren rakamlardaki belagat; çalışmalarımızın ma hiyet ve miiserrmiriyetini ifa

deye kâfidir.

İkinci dünya harbinin de - vamı müddetince dış memle ketlerden makine boru vesair malzeme getirtmek imkânları bulunamadığı malûm bir ha kikattir. Buna rağmen harp senelerinde de 44 bin m3 su yu engin himmet ve fedakâr lıklarla 70 bin m3 a çıkarma ğa muvaffak olduk. Fakat se neden seneye artan şehir nü fusuna ve inkişaf eden mede nî ihtiyaçlara bu miktar su yi ne kâfi gelmiyordu.

Harbin sona ermesini mü teakip o zamanki Bayındırlık Bakanlığı müsteşarının Baş - kanlığında teşekkül eden bir heyet İstanbul şehrinin su dâ vasını 50 sene için kökünden halletmeğe matuf bulunan ve ordinaryüs profesör Bur- haneddin Berken tarafından hazırlanan programı tetkik e- derek kabul etti ve derhal fa aliyete geçildi.

Program üç merhaleyi ihti va etmekte idi ve tamamının tahakkuk ettirilebilmesi için 55 milyon liranın sarfına mec buriyet vardı. Birinci merha le, günde şehre verilen 70 bin metre küp suyun 100 — 140 bin metreye çıkarılmasını is tihdaf ediyordu. Bunun yapı labilmesi de 24 milyon liraya mütevakkıf idi. İlk merhaleye muktazi meblağın bir kısmı hükümet tarafından temin e- dildi. İlk iş olarak Terkos’dan Kâtfithaneye kadar 42 küsur kilometre imtidadında bir metrelik font boru düşemek icap ediyordu.

İdare, bedeli takriben 12 milyon lira tutan boruları İn giltere, Fransa ve Polonyaya sipariş etti ve 1950 yılı orta sına kadar teslimat ikmal e- dildi. Bir taraftan borular pey derpey gelirken öbür taraftan 1948 yılı Mayısında ferşiyata başlandı. Boruların döşenme sine büyük bir hızla devam edilmiş ve bitirilmesine ancak bir kaç kilometrelik kısa bir mesafe kalmıştır. Bu arada bu işin hitamına kadar İstan bul yakasına bir miktar da ha fazla su verebilmek için Bakırköy Çırpıcı çayırında arteziyen kuyuları açılması da programın birinci merhalesi icaplarındadı. Bu kuyuların açılmasına 1947 senesinde baş landı ve bugüne kadar 14 ku yu açılarak bu kuyulardan tünde şehre takriben 10 bin disur metre küp su sağlandı, -uyu açma ameliyeleri devam tmekte olup adedi 20 ye ka- ar çıkarılacak ve mecmuun- an tahminen 20 bin metre üp su sağlanacaktır.

Üzerinde çalışılan tasdikli roje ve program gereğince rinci merhalenin hedefini ■şkil eden ve halen akıtılan ) bin metre küp suyun ilk ıdemede 100 müteakiben 140 n metre mikâba çıkarılma na matuf bulunan esas iş ki ■ küsur kilometrelik yeni ale hattının ferşidir. Bu se- ı nihayetine kadar bitirile - ktir. Buna muvazi olarak

Terkos fabrikasına üç adet e- lektrikli tulumba konmuştur. Daha üç tulumba konması mukarrerdir. Bu makineler de bu yıl içersinde gelmiş ola - çaktır. Diğer taraftan Terkos- dan Kâğıthaneye kadar elek trik tesisatı işi çoktan ihale edilmiş ve malzemenin ilk par tisi gelmiştir. Bütün bu te - şebbüsler önümüzdeki ilkba harda tamamlanmış olacak ve muhakkak surette şehre gün de 100 bin metre küp su ve rilebilecektir’. Bu demektir ki o zaman şehirde münavebe usulüne bile lüzum kalmadan herkes musluğunda daimî o- larak su bulacaktır. Diğer ta raftan mevcut süzme havuzla rımız 100 bin metre küpe ya kın suyu tasfiye ve isaleye el verişlidir. Bu havuzları da tevsie başlıyacağız. Bunun i- çin teşebbüslere girişilmiştir. Halen Terkos fabrikasında, sa yın yazarın da bizzat müşahe de ettikleri gibi gelmesi bek lenen makineler için ambar vesaire gibi binalar başka ta rafa kaldırılarak yerler hazır- lanmaktadır.

Sayın yazar Terkosu lütfen bir defa daha şereflendirirler- se geçen defa gözlerinden kaç tığını tahmin ettiğimiz bu iş leri reyelayin görebilirler. Terkos gölünden fabrikaya su veren borular bir kaç kilomet re değildir. Bu hat ancak 1800 metredir ve 1.00X1.80 ebadın da kârgir galeridir. 100 — rf>0 bin metre küp suyu 24 saat zarfında bol bol geçirebilir. Kaldı ki bu boruların yerine 1000 lik boru döşenmesi icap etse bile bu iş bir aylık bir za man bile istemez.

Şehrin su dâvasmı münaka- I şa ederken her halde bu dâ-

j

vanın şümulüne giren hususa- tı da gözden uzak bulundur mamak lâzım geldiği arzdan müstağnidir. Şehrin tabiî nü fus artımının istihlâkatı iste nildiği şekilde 50 sene için karşüanabilmesi yukarıda da arzedildiği gibi 55 milyon li raya ihtiyaç gösteren muaz - zam bir iştir. Binaenaley para mevzuuna temas eden bu iş ayrı ayrı merhalelere ayrıl - mış ve bu baptaki noktai na zarlar yüksek makamlarca tasvip ve kabul edilmiştir.

Hal böyle iken harbin hita- mmdanberi geçen 4 sene zar fında bu programm tamamı nın tatbikini istemek ve bek lemek muhali temenniden baş ka bir şey olamaz. 55 milyon lira gibi çok büyük bir para nın birden emre âmade bu - i lundurulabileceği kabul olsa : bile bütün bu muazzam işle-1 rin İkincisi ise hepsinin bir - den başarılması maddeten ve fennen imkânsızdır.

Sırası gelmişken programm ikinci ve üçüncü merhalelerin den de bir nebze bahsetmek yerinde olur sanırız.

1951 yümda şehrin Anadolu yakasının su ihtiyacını karşı lamak için 7 milyon lira sar-1 fiyle ikinci bir bend inşa edi- *

(2)

Sular idaresi ne

iş yaptı

( Başiaraiı 3 üncüde î lecektir. Saym Valimiz bu 7 milyon liranın tedariki için teşebbüslere girişmiş bulun - maktadır.

Terşih tesisatı takviye ve İslah edilecek, bend ile Bağlar başı arasına yeni isale hattı döşenecek ve hazineler inşa edilerek şebeke takviye edile- ' tektir. Bilâhare bir üçüncü bend inşasına başlanacaktır. Üçüncü bend için de gereken meblâğ 4 milyon lira olarak hesaplanmıştır.

Diğer taraftan Terkos ile Kâğıthane arasında başka ye ni galeri daha vücude getirile cektir ki bu da takriben 20 milyon liradan aşkın sarfiyatı istilzam eyleyecektir.

Kısaca açıklanan bu işlerin hitamından sonradır ki şeh rin Rumeli ve Anadolu yaka-

[_{ları tam mânası ile bol suya}

kavuşarak nüfus tabiî nisbet- te ne kadar artarsa artsın ar tık şehirde 50 ssne müddetle su sıkıntısı çekilmiyecektir. Ancak programın ikinci ve ü- çüncü merhalelerini ve asıl nihaî gayeyi teşkil eden bu konuların mevkii fiile konula-

i bilmesi daha 35 milyon lira- | nın sarfına vabestedir,

i İşte sayın yazarın ve muh- | terem halkımızın ittılaına ar- ! zetmek mecburiyetinde kaldı- ! ğımız maruzatımızın hulâsası i şudur:

Yapılmakta olan yeni isale | hattı ve teferruatı ile şehre ; ilk kademede 100 bin ve bil

âhare 140 bin metre mikâb su sağlanacaktır ki önümüzdeki yaz, bugünkü su sıkıntısı çe kilmiyecektir. Ve bu miktar bugün şehre akıtılan suyun bir mislidir. Fakat gizlenemez ki bu miktar ancak bugünkü ih tiyacımıza cevap verebilir. Şehre 50 sene için tam mâna- siyle bol ve medenî standarda uygun miktarda su temin e- dilmesi ise programın heyeti umumiyesinin tatbik ve ta - hakkukunu müteakip kabil olabilecektir.

Keyfiyetin sayın gazeteniz de aynı sütunda lütfen neşre dilmesini saygılarımızla rica ederiz.

Müdür İ. GÖZE Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği