Ölümünün Yirminci Yılında
FAİ K ÂLİ OZ ANS OY
Muzaffer UYGUNER
F a ik Âli O zansoy 1 E k im 1950 gü n ü sabahı gözlerini k a p a m ıştı dünyaya, ö lü m ü n ü n ü ze rin den ta m yirm i yıl geçti. D ergim iz, M ülkiye’nin y e tiştird iğ i bu değerli sa n a tç ıy ı k ısa c a ta n ıtm a y ı u y g u n buldu. Bu yazıda, onun h a y a tı ve sa n a tı üzerine eğileceğiz.
H a y a tı :
F a ik Âli O zansoy’un doğum yılı o la ra k çok çeşitli ta rih le r verilm iştir. B un ları te k e r te k e r ele alıp y an lışlık ların ı b elirtec ek değiliz. Ali Ç a n k a y a ’nın bilinen k ita b ın d a k i ta rih i alacağız b u rad a . Bu ta rih 24 M a rt 1876 (1292 R um i) dır. D iy arb ek irli o la ra k anılan ve M izân’ül-E deb adiı ünlü b ir eserin y az arı bulunan Said P a ş a ’nın oğlu ve ünlü ediplerim izden Süleym an N az if’in k ard eşid ir.
D iy a rb a k ır’d a d oğan F a ik Âli, D iy arb a k ır A sk erî R ü ştiy esi’nden so n ra b ir yıl da D iy a rb a k ır Id ad î’sinde okum uş, İsta n b u l’a g e’ip Mü’ki- ye’nin Id ad î bölüm üne girm iş, b u ra y ı b itird ik ten so n ra g ird iğ i M ekteb-i M ülkiye-i Ş ah an e’den 1901 yılında m ezun olm uştur.
İlk görevi B u rsa M aiyet m em urluğu olup 1901 yılı E ylül ay ın d a a ta n m ıştır. O y ıllard a ağabeyi S üleym an N az if de B u rsa M ektupçusu’- dur. Bu görevde iken A yvalık, Gönen, B alya, E r dek k a z a la rı k ay m a k a m vekilliklerinde b ulun m u ştu r. E rd e k ’de bulunurken, k ay m ak a m lık için ş a r t olan üç yıl dolduğundan asıl k a y m ak a m ola r a k N isan 1904 de S ındırgı k ay m ak a m lığ ın a a ta n m ıştır. D ah a so n ra B alya, 1906 d a B u rh a n i ye, N isa n 1908 de O rhangazi, E y lü l 1908 de Mu- d a n y a lıların isteğ i üzerine M udanya k ay m ak a m ı o lm uştur. 1909 d a ata n d ığ ı Gebze k a y m a k a m lı ğ ın a gitm eden, üç derece te rfi e ttirile re k 16 E y lül 1909 d a Midilli S ancağı M u ta sa rrıflığ ın a a ta n m ıştır. Üç yıl b u ra d a k a la n F a ik Ali, 12 E y lül 1912 de K ırşeh ir M u ta sa rrıflığ ın a g itm iştir. 1913 y ılında sa ğ lık sebeplerinden is tifa ederek İsta n b u l’a gelm iş ve 14 K asım 1913 de Beyoğlu M u ta sa rrıfı olm uştur. B u ra d a fa z la k alm am ış ve İdarî ve içtihadî a n laşm azlık la r yüzünden 30 A ra lık 1913 de bu görevinden is tifa etm iştir. D a h a so n rak i yıllarda, onu, gene m u ta s a rr ıf o la ra k K ü ta h y a ’d a (iki k ez ), Ü sk ü d a r’d a görüyoruz. K ü ta h y a ’d an ata n d ığ ı Gelibolu m u ta sa rrıflığ ın a g itm e y e re k is tifa etm iş ve istifa sın d a n b ir iki ay
Faik Âli Ozansoy 1901 yılında Mülkiye son sın ıf öğrencisi
so n ra d a D ahiliye N e z â re ti T e ftiş H ey eti M üdür lüğüne g etirilm iştir. Bu görevden te k r a r B eyoğ lu m u ta sa rrıflığ ın a a ta n a n F a ik Âli, b u rad a n d a birinci sınıf D iy a rb a k ır V aliliğine a ta n m ıştır. B ir sü re so n ra istifa ederek İsta n b u l’a gelm iş ve E b u b ek ir H âzım (T ep ey ran ) D ahiliye N â z ın olunca F a ik  li’yi M ü steşa rlığ a a ta m ıştır, id a recilik h a y a tın d a k i son görevi budur.
B undan so n rak i y ılla rd a M ülkiye’de fra n - sızca öğretm enliği, S ain t B enoit’d a tü rk çe ö ğ re t m enliği yaptı. D a h a so n ra A n k a ra 'y a ta ş ın a ra k b u ra d a d a oğlu M unis F a ik O zansoy ile Marmara adlı edebiyat dergisini yayım ladı. 1930 yılı T em m uz ay ın d a em ekliye ayrıldı. 1 E k im 1950 p a z a r tesi g ü n ü sab ah ı s a a t 1.20 de gözlerini yum du h a y a ta .
F a ik Âli bey, 1908 yılında, O rhangazi k a y m akam ı iken B u rsa ’d a evlenm iştir. E şi M evhibe hanım , eski valilerden M ehm et H a y d a r P a ş a ’nın kızıydı. Bu evlilikten üç erk e k ve iki k ız çocuk la rı olm uştur.
Fizik yapısı ve İnsanlığı :
F a ik  li’yi y ak ın d an ta n ıy a n la rın y a z d ık la rın d an y a r a rla n a r a k onun fizik ve psikolojik y a p ısın a değinm ek istiy o ru z b iraz da. M ith a t A ta - k u rt, 8 E k im 1950 ta rih li K u d re t G azetesi’nde onun h a k k ın d a şu n la rı y az m ıştı : «Tahsilinden ve görd ü ğ ü h izm etlerinden te c r it edildiği zam an dahi F a ik  li y ü k se k insan vasıflı b ir d eğ e r ola r a k o rta d a m e v cu ttu r. B ilh assa derin şe fk a ti, m isafirperverliği, diğerkâm lığı, e tra fın a z a ra rlı o lm a k ta n çok çekinm e hali gibi onun d o ğ u şta n beraberinde g e tird iğ i ¡kıym etler b a ş ta gelir.
«M ünakaşası b ita ra f, d a im a m akul, te sir etm ek ten k aç m a n , sesi ve bakışı yürek ten d i. Sev m edikleriyle hiç m eşgul olm az, onun ne lehinde, ne de aleyhinde b ir şeyler söylem ek, dinlem ek is tem ezdi. H ep inandığı, sevdiği şah ıs ve bahisleri k o n u şm a k ta n zevk du y ard ı. Sevdiği şeyi veya şa h sı överken aksini iddia ederseniz d erh a l su sardı. Bu su sm a hali, onun in ancındaki k u d re t te n ileri gelirdi. F a k a t, b ir çok m addî ve m anevî z a r a r la r ı d a b u susm ayı te rc ih etm e yüzünden görd ü ğ ü m u h a k k ak tı.. E n üzüldüğü şey su stu ğ u z a m a n k a rşısın d ak in in devam etm esi idi. H ele ıs r a r eder üzerine v arırsa n ız, e tra fın ı kırm am ak , incitm em ek için kendine eza verm eğe sebep o lu r dunuz. N etek im b ir g ü n rah m e tli dayım , m ü n a k a ş a d a ıs r a r etti. Ş a ir su stu ğ u halde konuştu. Y üksek n ez ak e t duygusu, k arşısın d ak in e sus de m eğe m ani idi; bird en anî darb elerle kendi y ü züne b irk aç to k a t indirdi».
Bu sa tırla rd a , onun psikolojik yapısını g ö r m üş oluyoruz. T a rtış m a la rı ta ra fs ız y a p tığ ı söy lenen F a ik Âli, g en e de b ir n oktada, sevdikleri ile ilgili n o k ta d a ta ra fs ız kalam ıyor, su sm ak su retiy le ta ra fs ız k alam a d ığ ın ı belirtiy o r. 4 E kim 1950 ta rih li H ü rriy e t G azetesi’nde ise S ed at Si- mavi, onun b a ş k a b ir yönünü şöyleee belirtive- riy o r : «M ahviyet, d ü rü stlü k ve iyilik nüm unesi olan F a ik Âli». Sim avi, bu yazısında şu n la rı d a y az m ıştı : « F aik Âli, şa ir Olduğu k a d a r iyi bir idareciydi de. E sk i d evirde başın d a bulunduğu m u ta sa rrıflık la rd a , valiliklerde ve en son m em u riy e ti olan D ahiliye V ekâleti m ü ste şa rlığ ın d a iyi b ir nam b ırak m ış ve d ü rü stlü ğ ü y le kendini sev dirm işti». İ s tifa la rın ın çoğunda ve ö z e lik le ilk B eyoğlu M u ta sarrıflığ ın d a n is tifa ed erek a y rıl m asında bu h asletlerin in etk isi o lm u ştu r elbette. T evfik F ik r e t’in «K ıran olsa d a k ırıl düş, f a k a t eğilm e sakın» dizesinde söylediği gibi b ir insan o la ra k anab iliriz F a ik  li’yi.
iz z e t M elih D evrim , onun fizik yapısı için şu n la rı y az m ıştı 3 A ra lık 1950 ta rih li Z afer G a zetesi’nde: «O rtad an uzun, z a y ıf b ir vücut, doğ duğu D iy a rb a k ır’ın kızgın güneşinden alınm ış gibi b ir alevle yanan, e t r a f t a d aim a «m ehasîm » a ra y a n gözler; itin a ile ta ra n m ış siy ah saç ve Sivri sa k al; asabî, ince p a rm a k la r; ve bu sevim li g ö rü n ü şü ta m a m la y a n n az ik kib arlık . F a ik Âli, iyi giyinm ek, m edenî b ir ta rz d a y a ş a m a k m e ra k lısıydı. P a r is ’in u fa k b ir köşesi s a y a ra k sevdiği m iz «Bon M arche»den sık s ık geçen cazibeli bir
yüz, m evzun b ir k am et.. Şık b ir boyunbağı». E r- cüm end E. T alu da, 3 E k im 1950 ta rih li Son P o s t a G azetesi’nde bu çizgileri şöyleee ta m a m la r : «Güzel adam dı. U zun boyu, m ü te n asip endam ı, u zunca çehresini süsleyen b akım lı sak alı, zeki b ak ışlı k a p k a r a gözleri, z a rif giyim i ve son de rece m üeddep evza ve e tv a rı ile h em n a z a rı d ik kati, hem de m u h a b b ati çekerdi. Biz, o devrin gençleri onun h a y ra n ı idik ve kendisini F ra n sız ro m a n tik şa irlerin d en M usset’ye benzetirdik. D o stla rın a g ö ste rd iğ i ayni v e fa k â rlığ ı m aziye de gösterirdi. G iyinişte, y a şa y ışta , h a t t â d u y g u la rın d a ve eserlerinde bile o p e k ileri ad am d o st lu k la rın d a m u h a fa za k ârd ı. H âm id’den, R eeaiza- de’den, S am i P a şa z a d e Sezai’den b ah sed erk en o n la ra k a r ş ı hürm etin i, m innetini â d e ta belli ederdi».
F o to ğ ra fla rın a b a k a rsa k , fizik yapısı ve g i yinişi bakım ın d an bu sa tırla rın g erçeğ i y a n s ıttı- - ğını görürüz. Onu gö rm ü ş o la n lar d a bu s a tır
la rın g erç eğ i y a n s ıttığ ım söyleyebilirler. S a n a tk â rlığ ı :
F a ik Âli, şiirle çok genç iken, d a h a D iy a r b a k ır’d a o k urken ilgilenm eğe b aşlam ış ve o g ü n lerde şiirle r y a z m a ğ a b aşlam ıştır. İ lk o la ra k y a yım lan an şiiri «M uhabbet» adım ta ş ır ve D iy a r b a k ır’d an gönderilen bu m anzum e M a arif d e rg i sinde çık m ıştır. M anzum e, «K öyün m übeşşir-i sa b ah olan h o ro z la n öter» dizesiyle b a ş la m a k ta d ır.
F a ik Âli, babasının ve ağ ab ey in in y an ın d a büyüm üş ve ilk ed e b iy a t bilgilerini o n la rd a n edinm iştir. F a k a t, d a h a çok yeniler üzerinde d u rm u ştu r. S o n ra d an çok sevdiği F uzulî, N âbî ve N edim ’i d a h a geç ta n ım ıştır, ilk g en çlik y ıl la rın d a H âm id ’in, R ecaizade E k re m ’in y az d ık la rım o k u m u ştu r. İsta n b u l’a g eld ik te n so n ra d a h a y ak ın d an te m a s o lan ağ ı bulduğu bu s a n a t çıların a rd ın d a n g itm eğ e yönelm iş, S ervet-i F ü n u n ’d a y a z m a ğ a b aşlad ık tan so n ra (1897) ise g e re k üslup g ere k se ta h a y y ü l ve d u y g u lan m a b ak ım la rın d a n k işiliğini bulm uş ve o ç a ğ ın ede b iy a tın a d am g asın ı v u ra n ak ım ın öncüleri a r a sında y e r a lm ıştır. T ah ay y ü l ve d u y g u la n m a b a kım ından b a ş la n g ıç ta H am id ’in hav asın ın g ö rü l m esi, onun hep H am id ile b irlik te an ılm ası sonu cunu verm iş ve H âm id ’in b ir gölgesi izlenim i u y an m ası gibi doğru olm ayan b ir sonucu d o ğ u r m u ştu r. F a ik Âli, H âm id’i sevm iş, b a ş la n g ıç ta o n a ö y k ü n m ü ştü r. A m a, so n ra la rı kendine özgü şiiri bu lm u ştu r. Ü zerine eğilip onun sa n a tın ı cid dî o la ra k inceleyen birin in çıkm am ası yüzünden, b a şla n g ıç ta verilen y a rg ıla r te k ra rla n ıp d u rm a k ta d ır. Ş iirlerin in yeni h a rfle rle basılm am ış ol m ası, o bü y ü k boyutlu şiir k ita p la rın ın yeniden basılam am ası bu y a rg ıla rın sürüp g itm esin d e en büyük etk en d ir. «Cenâb’ın O’nu ikinci b ir H âm ıd o la ra k ilân etm esine ve b iz za t şa irin de H âm id’e k a rş ı duyduğu bü y ü k h a y ra n lığ ı ö m rünün sonu n a k a d a r titizlik le m u h a fa z a e tm iş olm asın a rağm en, şiirlerindeki H âm id te sirin in m ü b alağ a- la n d ırıla c a k b ir ta r a f ı bulunm adığı m u h a k k a k tır» (K enan A kyüz, B a tı T esirinde T ü rk Ş iiri).
F a ik  li’nin şiirlerinden biçim tü m o la ra k yenidir. Son z a m a n la rd a eski biçim leri de k u lla n dığı gö rü lü r. Onun şiirinde, S erv et-i F ü n u n şiiri nin b ü tü n özelliklerini görürüz. İlk şiirleri fe rd i yetçidir. F â n i Teselliler adlı ilk şiir k ita b ın ın ön sözünde de bunu b elirtir. K endi iç d ü nyasının s ı n ırla rın ı aşam adığını, h a y a tın ın m elal ve in fial den o lu ştu ğ u n u söyler. M elal ve in fia l onu bir
(Mekteb-i Mülkiye-i Sâhâne Aferin
3. Sınıf talebesinden 39 numaralı Fâik Efendiye Belagat dersinden m ükâfat îtâ olunmuştur.
N isan 312)
(Mekteb-i Mülkiye-i Sâhâne Aferin
6. Sınıf talebesinden 39 numaralı F âik Efendiye hüsnü hâline üç m ükâfat îtâ olunmuştur.
Kânunusani 315)
bedbinliğe g ö tü rm ü ştü r. Bu bedbinlik şiirlerinin çoğunda başköşededir. Z am an la bu durum dan, bu kişisel bencillikten ve bedbinlikten k u rtu lu r; içinde yaşad ığ ı top lu lu ğ u n d ertlerin e eğilir.
Elhân-ı Vatan adlı k ita b ın d a okuduğum uz şiirler
değişik b ir h av ay ı y an sıtır. Ü lkesinin acıları, d ertleri, sa v aşın etk ile ri bu k ita p ta y e r alan şiir lerin an a k o n u su d u r a rtık .
___ — ____________________________________________
Nişanlandığı 1907 yılında
İlk yazdığı kişisel şiirlerinde aşk, k ad ın ve d oğa te m a la rın ın çokça işlendiği gö rü lü r. D aha so n rak i y ılla rd a d a aşk, kadın ve doğayı buldu ğum uz gibi fizik ötesi konuların d a y er aldığını görürüz. «Yıldızlı se m alard ak i h aşm et ne güzel şey» derken, onun fizikötesine ne k a d a r önem verdiğini, göklerdeki güzelliği k e şfe ttiğ in i g ö rü yoruz. İlk şiirlerinde görü len geceler, çiçekler, gökler, güneşin b atışı gibi öznel betim lem eleri so n rak i şiirlerinde de görürüz. Çekici, değişik ve özgün g ö rü n tü le r çizer.
Dili, Servet-1 FünUn dönem inin dilidir. Y a bancı sözcükler ve sözcük bileşim leri ç o k tu r onun şiirlerinde. S onraki y ılla rd a yazdığı v a ta n şiirle rinde bir dil y alın lığ ın a doğru gidiş g ö rü lü r ise de bu ta m b ir y alın la şm a İle sona erm ez. Son y ılla rd a y az d ık la rın d a bile o eski sözcükleri, bileşim leri kullan m ıştır. B ir gazelinde bu konuda şu n la rı söylem işti :
Eskimez, eski bir lisânım var, Zinde, tâbende bir zebânuu var. Yeni neslin yabancı olduğu bir Başka, Icâz-eser beyânım var.
F a k a t, bu dil bugün oldukça anlaşılm az g e liyor bize a rtık . D ilinin an laşılm am ası sa n atın ın olm am ası dem ek değildir elbette.
F . A. O zansoy 1920 yılında
P ey an ıl Safa, 18 E k im 1950 ta rih li C um hu riy e t G azetesi’nde şöyle yazm ıştı: « F a ik Âli, y a nılm ıyorsam , F ik r e t’te n ziyade H âm id’in zü rriye- tin l devam e ttirir. R o m a n tik ih tişam ım ondan alm ıştır. F ik r e t’te n gelen şekillere hem m u k a v e m e t e ttiğ i, h em de o devrin zevkini geliştiren yeniliğin câzibesinden kendini ta m am iy le a la m a dığını z a n n e ttire n b ir dil ve üslûp tereddüdü için de görürüz». D alıa so n ra d a «geçici, sath î, sala- p ati ve k a rm a k a rış ık tenkid h ü küm lerinin c u r cunası içinde, k esin ve belirli b ir not alam ad an g itti» diye ekler. M idhat C em al K un tay , 3 E kim 1950 ta rih li Son P o s ta G azetesi’nde, F a ik Âli ile Cenap Ş a h a b e ttin ’in T evfik F ik r e t’in etkisinden k u rtu ld u k la rın ı y az ar. Bu iki sonuç, onun g e r çek yanm ı o r ta y a k o y a r nitelik ted ir. O nun şiiri ne eğilenler, onun g erç ek b ir dil u sta sı olduğunu b elirtiy o rlar, iz z e t M elih D evrim , y u k a rıd a an d ı ğım ız yazısında, (T ürkçenin - a sırla rın y o ğ u rd u ğu zengin ve ren k li T ü rk çen in - m â h ir nak k aşı» o la ra k g ö rü r ve E rcüm end E. T alu d a «M anzu m eleri, ü sta d kuyum cu elinden çıkm ış b ire r ce vahirdi» der.
R efik A h m et Sevengll, 13 E k im 1950 ta rih li C um huriyet G azetesi’nde ş u n la n y az m ıştı: « F aik Âli, zam anında, ta b ia t ve a ş k şa iri o la ra k m eş h urdu; şiirlerinde ta b ia t ta sv irle ri oldukça m ü him b ir y e r tu ta r ; f a k a t o, te k b a ş ın a ta b iatı, yan i ta b ia tın m ü c e rre t ve m addî v a rlığ ın ı değil, ta b ia t güzelliği içinde kalıp ta b ia t güzelliği ile s a rıla r a k düşünm eği, b ilh a ssa bu ulvi ve m u h teşem d ek o r İçinde h ay a lin e re n k ve ilham ına k u v v et v eren güzeli düşünm eği se v m iştir... F a ik
 li nesline m ensup şa irlerd en b az ıla rı aşk ı sa n a tk â ra n e b ir z e n p erestlik haline g e tirm işle r di; F a ik  li’nin şiirlerinde ise aşk k ald ırım la rın ü stünde yürüm ez, d o ğ rudan d o ğ ru y a b u lu tların a ra sın d a değilse bile göklere y ak ın yerlerdedir».
Bize öyle g ö rü n ü y o r ki, onun şiiri, değişik, özgün ve kendine h as g ö rü n tü le rle ö rü lm ü ştü r, içinde y aşad ığ ı toplum un a c ıla rım dile g e tire n şiirlerinde de bu özgü n lü k ve kendine h aslık g ö rü lü r. F a ik Âli, şiirim izde özel b ir yeri olduğu nu söyleyebileceğim b ir sa n atç ıd ır. F a k a t, şiiri üzerine ciddî o la ra k eğilinm em iş ve g erç e k d e ğeri o r ta y a k o n u lam am ıştır. Ş a rk ıla rd a y azan ın adı anılm adığı için o çok güzel şa rk ıla rın onun olduğunu bilen de p e k az k işi b u lu n m a k ta d ır.
E se rle ri :
F a ik Âli, sa ğ lığ ın d a 5 şiir k ita b ı ile 1 oyun y ay ım la m ıştır, ik in c i m anzum oyunu d a ölü m ünden so n rak i g ü n lerd e yay ım lan m ıştır.
i l k şiir k ita b ı F â n i Teselliler adını ta ş ır ve 1908 yılında B u rsa ’d a b asılm ıştır. 189 sa y fa lık bu k ita p ta k i şiirle r aşk ve d o ğ a şiirleridir. H ü zün ve infial ile dolu olan bu şiirle r onun öznel dönem inin ürünlerid ir, ik in c i k ita b ı d a B u rs a ’d a ve ay n ı y ıld a y ay ım la n an M idhat P a ş a ’dır. 14 sa y fa lık bu k ita p ta m em leket sevgisiyle ça rp a n bir k albin içten hey ecan larım buluruz. U zun bir şiirden olu şu r bu k ita p . Ü çüncü k ita b ı T em âsil 1913 yılında İs ta n b u l’d a basılm ıştır. 176 sa y fa tu ta n bu k ita p ta k i şiirle r de öznel n ite lik tek i d u y g u la rı işlem iştir. 1915 yılında İs ta n b u l’d a b a sılan E lh â n -ı V a ta n ’d a k i şiirle r ise m em lek etin içinde bulunduğu k ö tü d u ru m a ağ lay a n b ir şa irin b a şarılı eserleri o la ra k g ö rü lü r. 1917 y ılında y a pılan ikinci b ask ısı g enişletilm iş o la ra k y ay ım la n m ıştır. 1920 yılında, Ç a n ak k a le savaşının u y a n d ırd ığ ı u lu sa l d u y g u la rla yazdığı P a y ita h tın K apısında adlı oyunu y ay ım la n m ıştır. 1923 yılın d a ise Ş âir-i A zam a M ektup adlı k ü çü k k ita b ın ı y ay ım la m ıştır. N edim ve L âle D evri adlı oyunu ise 1950 y ılında yayım lanm ış, 1969 d a ikinci kez b asılm ıştır.
Bu k ita p la ra g irm em iş b u lu n an şiirlerini b ire r k ita p düzeni içinde h azırlam ış, a m a b astı- ram a m ış olan F a ik  li’nin Ş ehirler S u lta m adlı b ir k ita b ı y a k ın ta rih le rd e b a sıla c a k tır.
ö lü m ü n ü n y irm inci yıldönüm ü dolayısiyle Millî K ü tü p h an e’de b ir a n m a tö re n i yapılm ış ve eserlerin in y er aldığı b ir se rg i düzenlenm iştir. H a k k ın d a y az ıla n y a z ıla r d a bu se rg iy e konul m u ştu r. Bu vesileyle b ir de F a ik  li O zansoy B ib liy o g ra fy a sı ad h b ir k ita p y ay ım la n m ıştır. İsm e t B in a rk ile N e ja t S efercioğlu’nun düzenlediği bu b ib liy o g ra fy a çok noksandır. B ir çok y az ıy a y er verilm ediği gibi E d eb iy at F ak ü lte le rim izd e y a p ı la n te zle r de g ö ste rilm e m iştir. B ib liy o g rafy a t a m am lanm alı, eserlerin in yayım ı ve y ay ım la n an la rın yeniden basım ı için çab a h arc an m a lıd ır.
