Yaşlılarda Antropometrik Yöntemlerle Beslenme Durumunun Değerlendirilmesi, Boy Uzunluğu ve Vücut Ağırlığının Saptanmasında Denklemler

(1)

Beslenme ve Diyet Dergisi / J Nuîr and Diet 30(2): 32-41,2001

YAŞLILARDA ANTROPOMETRİK YÖNTEMLERLE BESLENME

DURUMUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ, BOY UZUNLUĞU ve

VÜCUT AĞIRLIĞININ SAPTANMASINDA DENKLEMLER

Uzm. Dyt. Sabriye SARUHAN*, Prof. Dr. Gülden PEK C A N **

Ö ZE T

Boy uzunluğu ve vücut ağırlığında yaşla birlikte azal manın olduğu bilinmektedir. B oy uzunluğunun ve vücut ağırlığının doğru olarak saptanm ası, beslenme indeks lerinin (boya göre ağırlık, beden kitle indeksi vb.), ba zal metabolizma hızının, enerji gereksinmesinin ve har camasının bulunmasında önem taşımakladır. Bu çalış ma 65 yaş ve iizeri yaşlılarda, aııtroponıetrik ölçüm ler le beslenme durum unun değerlendirilmesi ve boy uzun luğu ile vücut ağırlığının yerine geçebilecek ölçümleri (diz boyu, baldır ve üst orta kol çevresi ve deri kıvrım kalınlığı vb.) kullanarak denklem ler geliştirmek ve g e  çerliliklerini saptamak amacıyla yapılmıştır. Çalışma 65 yaş ve iizeri, engelli veya yatağa bağımlı olmayan 100 erkek ve 150 kadın olm ak iizere 250 yaşlıda yü rü  tülmüştür. Yaşlılarda vücut ağırlığı, boy uzunluğu, dört ayrı bölgeden deri kıvrım kalınlıkları (triseps, biseps, sııbskapular ve suprailiyak), çevre ölçümleri (üst orta kol çevresi, bel çevresi, kalça çevresi, baldır çevresi) ve uzunluk ölçümleri (diz boyu, üst kol uzunluğu, alt kol uzunluğu) ölçülm üştür. Beden kitle indeksi (BKİ), bel/kalça oranı, değişik yöntem lerle vücut yağ ve yağsız vücut kitlesi miktarları, kol kas alanı ve kol kas çevresi hesaplanarak bulunm uştur. Araştırma sonuçlarına g ö  r e , ortalama (x ± S ) yaş erkeklerde 73.0 ± 6 .7 , kadınlar da ise 72.2 ± 4 . 8 yıldır. B K İ erkek ve kadınlarda sıra sıyla 23.9 ± 3.54, 27.4 ± 5.7 kg/m 2 'dir. Erkek ve kadın larda vücut yağ ve yağsız vücut dokusu miktarı sırasıyla

15.9 ± 2.5, 23.3 ± 5.3; 48.8 ± 7.7, 39.0 ± 8.8 kg bulun muştur. Bel/kalça oranı ise erkeklerde 1.1 ± 1 .0 ve kadın larda 0.9 ± 0.3 'tiir. Diz boyu ve yaşın erkeklerde ve ka dınlarda sırasıyla R2= 0.727, R2= 0.565 oranında boy uzunluğu ile önemli ilişki gösterdiği saptanmıştır. Baldır, üst orta kol çevresi ölçümleri ile subskapular deri kıvrım kalınlığının vücut ağırlığını erkeklerde R2= 0.78, kadın larda ise R 2= 0.633 oranında açıkladığı bulunm uştur. Sonuç ola ra k, kadınlarda şişmanlığın önemli bir sorun olduğu saptanmıştır. Boy uzunluğu ve vücut ağırlığının geliştirilen denklem lerle saptanmasının ise basit, ça  buk, doğru ve güvenilir bir yöntem olarak kullanılabile ceği özellikle yatağa bağımlı bireylerde kolaylık sa ğ la  yacağı sonucuna varılmıştır.

Hacettepe Üniversitesi İhsan Doğramacı Çocuk Hastanesi Diyetisyeni

** Hacettepc Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Böliimıi Öğretim Üyesi

A n a h ta r Sözcükler: Yaşlı, antropom etri, boy uzunluğu, viicut ağırlığı, denklemler

A B ST R A C T

Assessm ent o f N utritional Status U sing A n th ro p o - metric M easıırem ents, E qu ation s f o r P red ictin g Stature and Body W eight in E lderly

Decreases in stature and body vveight are knovvıı to oc- cur vvith old age. Accurate m easıırem ents o f stature a n d vveight are important f o r the deternıination o f severa l nutritional indices (vveight f o r stature, body m a ss index ete), deternıination o f basal m etabolic rate, etıergy re- cjuirenıent and energy exp en d itu re. This study w as con- dueted to assess the nutritional status using a n th r o p o - nıetric measıırements and t o develop eqııatioııs f o r p r e  dicting statııre (knee height, c a lf a n d upper arnı circıım- ference and skinfold thickness) f o r the elderly. The sample consisted o f 250 anıbıılatory volunteer elderly people, 100 men and 150 vvomen, aged 65 yearS a n d över. Each subjects body weight, height, skin fo ld thıck- nesses (triceps, biceps, subscapular a n d snprailiac), circumference measıırements (m id-ııpper-arm circıını- ference, vvaist, hip and c a lf circum ferences) a n d seg- meııt length measıırements (knee height, shoulder-el- bow and elbow-wrist lengths) were m easııred. B ody mass iııdex, vvaist/hip ratio, body f a t a n d f a t fr e e m ass by varioııs methods, arm m uscle area, arnı m u scle c ir  cumference were estimated. M ean (x ± S) ages vvere 73.0 ± 6.7 and 72.2 ± 4.8 years f o r m en a n d vvomen, respeetively. M ultiple regression analysis d em o n stra ted a highly significant linear relationship betvveen knee height, age and stature in men (R2: 0.727) a n d vvomen (R2: 0.565). The R 2 indicates that about 78% o f the va- riabilty in vveight in men a n d 63.3% in vvomen is expla- ined by calf, upper arnı circum ferences a n d s u b s c a p u  lar skinfold thickness. it coııld be c o n clu d ed th a t; obe- sity is an important problem am ong vvomen. E stim ation o f stature and body vveight fro n ı ec/uations p ro v id e a simple, cjuick, accurate and reliable nıeans o f estim a- ting stature and vveight f o r eld e rly , especially f o r bed- ridden subjects.

K ev W ords: Elderly, a n th r o p o m e try , s ta tu r e , bo d y \veight, ec/uations

(2)

Y A Ş L I L A R D A A N T R O P O M E T R İ K Y Ö NT E M L E R L E BE S LE NM E D U R U M U N U N DEĞERLENDİRİLMESİ.

B O Y U Z U N L U Ğ U vc V Ü C U T AĞIRLIĞININ S A P T A N M A S I N D A DENKLEMLER _{3 3}

GİRİŞ

Yaşlılıkta sağlıklı bir beslenme ve yaşam biçimi ile yaşa bağlı sağlık sorunları azaltılabilmekte ve yaşam kalitesi arttırılabilmektedir. Yaşam kalitesini arttıra- bilmek için yaşlının beslenme durumunun saptanma sı ve izlenmesi gerekmektedir. Toplumda yaşlıların sayısının artmasıyla yaşlının yaşam kalitesinin sağ lanması ve geliştirilmesi büyük önem kazanmıştır. T ü m yaşam boyu beslenmenin önemi yadsınamaz bir

gerçektir. Yaşlılıkta sağlıklı bir beslenme ve yaşam biçimi ile yaşa bağlı sağlık sorunları azaltılabilmekte ve yaşam kalitesi arttırılabilmektedir. Yaşam kalite sinin arttırılabilmesi için yaşlının beslenme durumu nun saptanması gerekmektedir. Beslenme durumu nun araştırılmasında besin tüketim durumu ve bes lenme alışkanlıklarının belirlenmesi, klinik belirtile rin, biyokimyasal ve biyofizik yöntemlerle beslenme durum unun saptanması ve antropometrik ölçümlerin yapılması gerekmektedir (1).

Antropometri, her yaşta insan vücudunun fiziksel bo yutlarının, oranlarının ve bileşiminin ölçülmesidir. Elde edilen değerlerin standartlarla veya referans ve rilerle kıyaslanması beslenme durumunu ortaya ko yabilmektedir (1). Vücut dansitometresi, ultrasonog- rafi, biyoelektrik impedans (BIA), izotop dilüsyonu, nötron aktivasyon analizleri, bilgisayarlı tomografi ve magnetik rezonans görüntüleme yöntemi ile de beslenme durumu ve vücut bileşimi saptanabilmek- tedir (2). Bu yöntemlerin günlük yaşamda kullanımı pahalı, bulunabilirliği sınırlı, zaman alıcı ve kullanı mı pratik değildir. Son yıllarda BIA kullanımı yay gınlaşmıştır. Antropometrik yöntemler daha ucuz dur, uygulaması kolaydır, geçerlidir, yorumlanması basit ve taşınabilir araç ve gereçlerle uygulanabil mektedir (2-7).

Beslenme durum unun antropometrik yöntemlerle de ğerlendirilmesinde en yaygın kullanılan yöntem vü cut ağırlığının boy uzunluğuna göre değerlendirilme sidir. Vücut ağırlığı boy uzunluğuna bağlı olarak de ğerlendirildiği için, yaşlılarda boy uzunluğunun doğ ru ölçülememesi nedeniyle sorun oluşabilmektedir. Yaşlılarda boya göre ağırlığın değerlendirilmesi, BKİ (B K İ= ağırlık (kg)/boy(m)2) ve diğer indeksle rin, bazal m etabolizma hızının, enerji gereksinmesi nin, enerji harcamasının, kreatinin-boy indeksinin hesaplanm asında, antropometrik ölçümlerden boy uzunluğu ve vücut ağırlığının bilinmesi gerekmekte dir. Yaşlılarda bel kemiğinin incelmesi ve vertebra boyunda kısalmanın olması duruş pozisyonunu de ğiştirmekte ve boy uzunluğunun doğru olarak ölçül mesini etkilemektedir (8-11). Ayrıca hastaların ve

yaşlı bireylerin yatağa veya tekerlekli iskemleye ba ğımlı olması gibi nedenlerle boy uzunluğu ve vücut ağırlığının ölçülmesi mümkün olamamaktadır.

Bu çalışma 65 yaş ve üzeri yaşlılarda, antropometrik ölçümlerle beslenme durumunun değerlendirilmesi ve boy uzunluğu ile vücut ağırlığının yerine geçebi lecek antropometrik ölçümleri (uzunluk, çevre ve de ri kıvrım kalınlıkları) kullanarak denklemler geliştir mek, geçerliliklerini saptamak ve pratik uygulamala ra sunmak amacıyla yapılmıştır.

ARAŞTIRMA YÖNTEMİ ve ARAÇLARI

Araştırma, 65 yaş ve üzeri (X ± S; erkek: 73.0 ± 6.7, kadın: 72.2 ± 4.8 yıl) 100 erkek ve 150 kadın olmak üzere 250 yaşlıda yürütülmüştür. Devlet Bakanlığı Sosyal Hizmetler ve Ç ocuk E sirg em e K u ru m u (SHÇEK) Genel M üdürlüğü’ne bağlı Ümitköy H u zurevi ve Keçiören Belediyesi’ne bağlı Keçiören Güçsüzler Yurdu, Ankara Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı Çankaya Kültür M erkezi’nde ve A n k ara’da çe şitli semtlerde yaşayan gönüllü, kolay iletişim kuru labilen yaşlılar araştırma kapsamına alınmıştır. H u zurevinde yaşayan 53 erkek, 66 kadın ve evde yaşa yan 47 erkek ve 84 kadın çalışmaya katılmıştır.

• •

Antropometrik Ölçümler

Vücut ağırlığı, boy uzunluğu, subskapular deri kıv rım kalınlığı, üst orta kol çevresi ve baldır çevresi öl çümleri Lohman ve arkadaşlarına göre yapılmıştır (4). Diz boyunun ölçülmesinde kayan metal kaliper kullanılmıştır. Sağ ve sol diz boyu hem yatarak hem de oturur pozisyonda iken ölçülmüştür. Oturur pozis yonda iken patella ile topuk tabanı arası, yatar pozis yonda ise kişi sırtüstü yatarken diz ve ayak bileği 90° bükülü iken topuk ve patella arası kaliperin gövdesi baldıra paralel olarak tutularak ölçüm yapılmıştır (4,5).

Vücut Yağının Saptanması

Dört deri kıvrım kalınlığının toplamı Durnin ve Wo- mersley’in önerdiği denklemlere göre değerlendirile rek vücut yağı ve yağsız vücut dokusu bulunmuştur (12). B K İ’ye göre vücut yağ yüzdesi hesaplanmasın da önerilen denklemler kullanılmıştır. Bu denklem ler: erkek yağ (%): (1.281 x B K İ ) - 10.13: kadın yağ (%): (1.48 x BKİ)-7.0’dir (13).

Üst kol yağ alanı, üst orta kol kas çevresi ve kol kas alanı denklemlerle bulunmuştur (1). Kol yağ alanını değerlendirmede, üst kol kas çevresi, kol kas alanın da Frisancho ve C hum lea’nm referans verileri kulla

(3)

3 4 SARUHAN S, PEKCAN G.

nılmıştır (5,14-16). T ü m bu referans değerler Pek- c a n ’ın, derleme yazısında verilmiştir (1).

İstatistiksel Değerlendirme

Verilerin dağılımları, aritmetik ortalama (x), standart sapma (S), standart hata (S x) değerleri bulunmuş, iki ortalama ve iki eş arasındaki farkın önemlilik testi is tatistiksel testler olarak uygulanmıştır (17). Diz bo yundan boy uzunluğunu ve baldır çevresi, subskapular deri kıvrım kalınlığı ve üst orta kol çevresinden

vücut ağırlığını saptamak üzere çoklu regresyon a n a lizi uygulanmıştır (17).

BULGULAR ve TARTIŞM A

A raştırm a kap sam ın d ak i birey lerd e o rta la m a yaş (x ± S) erkeklerde 73.0 ± 6.7 yıl iken, kadınlarda 72.2 ± 4.8 yıldır. Ortalama boy ve ağırlık, erkekler de sırasıyla 164.4 ± 6.9 cm, 64.7 ± 10.2 kg, kadınlar da 150.4 ± 7.3 cm, 62.3 ± 14.1 kg bulunmuştur. Dört bölgeden ölçülen deri kıvrım kalınlığı ölçümleri

(tri-• • •

Tablo 1. Yaşlılara ilişkin Antropometrik Ölçümlerin Ortalama (&), Standart Sapma (S) ve Standart Hata (SX) D e  ğerleri Erkek Kadın (n= 1 0 0) _{(n= 150)} Antropometrik Ölçüm n X S Sx n X S SX Yaş (yıl) 1 0 0 73.0 _6.7 _0.7 ₁₅₀ _72.2 _4.8 _0.4 Boy (cm) 1 0 0 164.4 _6.9 _0.7 ₁₅₀ _150.4 _7.3 0 . 6 Ağırlık (kg) 1 0 0 64.7 1 0 . 2 1.0 ₁₅₀ 62.3 14.1 1.2 BKİ (kg/m2) 1 0 0 _23.9 _3.5 _0.4 ₁₅₀ _27.4 _5.7 _0.5

Üst orta kol çevresi (cm) 1 0 0 26.8 _3.2 _0.3 ₁₅₀ _28.6 _5.1 _0.4

Üst kol uzunluğu (cm) 1 0 0 33.6 2.1 0 . 2 ₁₅₀ _31.1 2.5 0 . 2

Alt kol uzunluğu (cm) 1 0 0 _26.3 _1.6 _0.1 ₁₅₀ _25.3 _2.5 _{0 . 2}

Deri kıvrım kalınlığı (mm) 1 0 0 1 1 . 6 1 2 . 2 1.2 ₁₅₀ 2 0 . 2 7.5 0 . 6 Triseps 1 0 0 _6.5 _{2 . 6} _0.3 ₁₅₀ _{1 2 . 2} _5.8 _0.5 Biseps Suprailiak 1 0 0 14.8 6 0 . 6 ₁₅₀ _20.9 _7.7 0 . 6 Subskapular 1 0 0 18.8 _6.4 _{0 . 6} ₁₅₀ _21.7 _7.5 _{0 . 6} Bel çevresi (cm) 1 0 0 91.0 11.1 1.1 ₁₅₀ _90.5 _13.4 1.1 Kalça çevresi (cm) 1 0 0 100.5 1 1.8 1.2 ₁₅₀ _107.4 _17.3 1.4 Bel/kalça 1 0 0 1.1 1.0 0.1 ₁₅₀ _0.9 _0.3 0 . 0

Sağ diz boyu yatarak (cm) 98 51.6 2.9- 0.3 150 47.3 2 . 8 0 . 2

Sağ diz boyu oturarak (cm) 98 52.0 2 . 6 _0.3 ₁₅₀ _47.4 _2.9 _{0 . 2}

Sol diz boyu yatarak (cm) 96 51.9 2.7 0.3 150 47.4 2.9 0 . 2

Sol diz boyu oturarak (cm) 97 51.9 2 . 6 _0.3 ₁₅₀ _47.3 _2.9 0 . 2

Dirsek genişliği (cm) 1 0 0 7.0 _0.3 0.1 ₁₅₀ _6.5 _2.9 0 .1

Baldır çevresi (cm) 53 33.7 3.3 0.5 6 6 32.8 4.4 0.5

Vücut yağ (%) 1 0 0 24.5 5.6 _0.5 ₁₅₀ _37.4 _5.1 _0.4

BKİ’ye göre yağ (%) 1 0 0 2 0 . 6 5.1 _0.5 ₁₅₀ _33.7 _8.5 0.7

Vücut yağ miktarı (mg) 100 15.9 2.5 0 . 2 ₁₅₀ _23.3 _5.3 0.4

Yağsız vücut kitlesi (kg) 1 0 0 48.8 _7.7 _0.7 ₁₅₀ _39.0 _{8 . 8} _0.7

Üst kol kas alanı (cm2) 100 44.7 1 0 .6 1.1 ₁₅₀ 39.9 10.7 0.9

Üst kol kas çevresi (cm) 1 0 0 23.2 0 . 6 0.1 150 22.3 2.7 0 . 2

(4)

Y A Ş L I L A R D A ANTROPOM ETR İK YÖNTEMLERLE BESLENME DU RUMUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ,

BO Y U Z U N L U Ğ U ve V Ü C U T AĞIRLIĞININ SAPTA NM ASIN DA DENKLEMLER 3 5

seps, biseps, suprailiyak ve subskapular) ile hesapla nan vücut yağ miktarı ve yağsız vücut kitlesi kadın larda erkeklerden daha fazla bulunmuştur. Vücut yağ yüzdesi ortalaması erkeklerde 24.5 ± 5.6, kadınlarda 37.4 ± 5.1 saptanmıştır. B K İ ’ye göre yağ yüzdesi er keklerde 20.6 ± 5.1, kadınlarda 33.7 ± 8.5’tir (Tablo

1). V ücut yağının saptanmasında kullanılan indeksle rin hepsinde vücut yağ miktarı kadınlarda erkekler den daha fazla bulunmuştur. Sol diz boyu erkeklerde yatarak 51.9 ± 2.7 cm , oturarak 51.9 ± 2.6 cm bulu nurken, aynı ölçüm ler kadınlarda 47.4 ± 2.9 cm ve 47.3 ± 2 . 9 cm bulunm uştur (Tablo 1).

Android ve jinoid şişmanlığı tanımlamada kullanılan ve erkeklerde 1.0, kadınlarda 0 .8 ’i geçmemesi iste nen bel/kalça oranı ortalaması erkeklerde 1.1 ± 1.0, kadınlarda 0.9 ± 0.3 olarak bulunmuştur (Tablo 1). Tek başına bel çevresinin ölçülmesi abdominal yağ dağılımının ve sağlığın bozulmasına bir gösterge ola rak pratik kullanım sağlamaktadır (18). Bel çevresi ölçümü geçerli ve basit bir ölçümdür ve boy uzunlu ğuna bağımlı değildir. Bel çevresi; BKİ ve bel/kalça oranı ile uygun bir korelasyon göstermektedir. Bu nedenle de abdominal yağ kitlesi ve toplam vücut ya ğının bir göstergesidir. Bel çevresi ölçümünde deği şiklik kardiyovasküler hastalıklar için risk etmeni ol gusundaki değişikliği de yansıtmaktadır.

Lean ve arkadaşları (18) ile Han ve arkadaşları (19), cinsiyete dayalı bel çevresi değerleri saptamışlardır. Bel çevresi erkeklerde > 94 cm ve kadınlarda > 80 cm olduğunda daha fazla ağırlık kazanmamaya çalış malı ve bel çevresi erkeklerde > 102 cm ve kadınlar da > 88 cm olduğunda ise zayıflamaya çalışılmalıdır

(19). Bel çevresindeki artış android tip şişmanlığa doğru kaym anın göstergesidir. Bu çalışmada ortala ma (x ± S) bel çevresi erkeklerde 91.0 ± 11.1 ve ka dınlarda 90.5 ± 13.4 c m ’dir. Kadınların yüksek risk taşıdığı görülmektedir.

Vücut yağının saptanmasında kullanılan indekslerden biri de kol yağ alanıdır ve erkeklerde 13.1 ± 6 .0 cm 2, kadınlarda 26.2 ± 1 2 .5 c m 2 ile kadınlarda erkeklerden daha fazla bulunmuştur. Yağsız vücut kitlesini değer lendirmede kullanılan üst kol kas alanı ve üst kol kas çevresi ölçümleri sırasıyla erkeklerde 44.7 ± 10.6 cm2 ve 23.2 ± 0 . 6 cm , kadınlarda 39.9 ± 10.7 cm 2 ve 22.3 ± 2 . 7 cm bulunm uştur (Tablo 1).

Yaşlıların beslenm e durum unu değerlendirmede kul lanılan üst kol antropometrisi için normlar geliştir mek am acıyla 60-89 yaş arası 746 kişiden triseps de ri kıvrım kalınlığı, üst orta kol çevresi, üst orta kol kas çevresi ve üst orta kol kas alanı olmak üzere dört

değerlendirme yapılmıştır. Bu dört parametre 65-89 yaş arası erkek ve kadında azalma göstermiştir. Y aş lı kadınlarda triseps deri kıvrım kalınlığı daha fazla, ancak diğer iki değerlendirmede yaşlı erkeklerden az bulunmuştur. Sonuç olarak yaşlı kişilerin beslenme durumunun değerlendirilmesinde tek bir referans de ğerle kıyaslamanın yeterli olmadığı sonucuna varıl mıştır (20).

Yaş gruplanna göre erkek yaşlılara ilişkin antropo metrik ölçümlerin ortalama (x ± S) değerleri Tablo 2 ’de görüldüğü gibi yaş arttıkça boy kısalmaktadır. Yaş grubu 65-69 yaş olan erkek yaşlılarda boy uzun luğu ortalaması 167.0 ± 7.8 cm iken 90 yaş ve üzeri grupta 151.4 ± 0.5 c m ’dir. Alt ve üst kol uzunluğu nun yaş gruplarına göre değişmediği söylenebilir. Diz boyu ölçümlerin yaş artışı ile çok az değiştiği, hatta değişmediği görülmektedir. Benzer sonuçlar kadınlarda da bulunmuştur. Tablo 3 ’te görüldüğü gi bi, 65-69 yaş grubu kadın yaşlılarda boy uzunluğu 152.9 ± 7.8 cm iken, 85-89 yaş grubunda 144.9 ± 7.5 c m ’dir.

Fizik antropologların ilk gözlemleri uzun kemiklerin (femur, tibia, fibula, humerus, radius ve ulna) yaş ile az değiştiği ve boy ile yüksek korelasyon gösterdiği dir (8). Birçok araştırmada yaş arttıkça boy uzunlu ğunda kısalma olduğu bildirilmektedir ve boy uzun luğu ile yaş arası ters korelasyon bulunmuştur (21- 25). Bu çalışmada yaşlı kadınlarda yaş ile boy uzun luğunda kısalma bulunmuştur. Doksan yaş ve üzeri yaş grubunda sadece iki kişi bulunması nedeniyle bir artış varmış gibi değerlendirilmemelidir. Bu sonuçlar Delaure ve arkadaşlarının (26), sonuçları ile benzer lik göstermektedir.

BKİ şişmanlık ve kronik enerji yetersizliğinin değer lendirilmesinde kullanılmaktadır. Yaşları 25-74 yaş arası erkek ve kadınlarda vücut bileşimi, boy, ağırlık ve BKİ arasındaki ilişki araştırılmış ve B K İ'n in yaş lılar için güvenilir olduğu sonucuna varılmıştır (25). Ancak, Hollanda’da 65-79 yaşlarında 539 kadın ve erkekte yapılan çalışmada B K İ ’nin yaşlı kişilerde ge çerliliği tam olarak gösterilememiştir (27). B K İ'nin şişmanlığın ölçütü olarak yeterli olmadığı ve şişm an lığın değerlendirilmesinde yağın vücutta dağılımını gösteren bel ve kalça çevresinin daha iyi sonuç ver diği bulunmuştur (2,18,19,27).

Araştırmadaki yaşlıların BKİ ortalamaları erkeklerde 23.9 ± 3 .5 kg/m2, kadınlarda 27.4 ± 5.7 kg/m 2 olarak bulunmuştur. Yaşlıların B K İ'ye göre dağılımları in celendiğinde % 5 0 ’siııin BKİ 20.0-24.9 arasında olup, normal ağırlıktadır. Kadınların ise % 22'si nor mal ağırlıkta, % 3 8 .8 'i hafif şişman (kilolu) ve

(5)

T ab lo 2. Y aş G ru p la rı n a U ör e E rk ek Y a şl ıl ar a İl iş ki n A n tr o p o m et ri k Ö lç ü m le ri n O rt a la m a (J c) , S ta n d a rt S ap m a (S ) D eğ e rl e ri 3 6 + o ON On OO ı ın OO oo •X 00 'X v n m m ON m p ın o un r~~ r-m v o r j; 1 1 m d d O l o o ı n O l o i vO NOO l o i NOO l O l O l O l O l O l O l m o ON ı n Ol Ol oİOn Ol ON — r -ON u n r n MD ı n O l m O l r - r - r - r -m i r i m m r- r-5 .6 1 9 .5 OO m O l o o c n u n O l m ON O l O l O l O r n r - ’ NO ON m m OO ı n NO o o NO ı n un o i o On O OO OO OO O m — ON ON ON "3- OO OO O l (N u n o c r"~ — o o u n u n u n r- r» oo nO t""; NO NO o i O l o i no O ] mi 001 nO OO cn rn rn ın — O l m o i o 04 o i —o i <jy> rt OO I o OO ON r-~ I un r-r-_I o r-~ o\ nO I ın xO •X 00 'X 00 'X 00 •X CN oİ OO OO no r-ON ı n NO nO O ON un o ı m — . o d p •^t —; — ' t"-’ — — °9 m NO oo 00 00 r— nC vC m —; NO ON m ı nO l mm NOO l ı n ı n un un m o o un ON ’—1 o i O l O l O l o i NO O lNO r n m O lNO O l O l O l O l O l _{ı n} _{r -} _o — m •—1 o i m nO nO m NO NOO l mm NOO l OO o o o o o o ____ O l r - ; r-_ m o i 1 ON nO r-_ r -nO O l m m ı nO l 4 6 4 6 4 6 O d d m m on ON vO un un ı n ı n O rn m *—ı ın on ı n Ol oı r --oi oo vo o o o un NO r n NO ON NO r - ; NO m i ON d d d d o o 0 0 ı n u n u n ı n m ı n m ı n m ı n u n u n NO On o o o o o p ON p m od ON o i r n o i m r n r n O ) _ON _{r n} _{O )} _ON ı n o d ON d — ’ d d o o ON ı n ı n ı n u n O l O l O l O l r n p o o _{r »} _{r -} _ON r - ' NO o i o i o i m o i o o NO OO ON O l i r i .—i o i _{o i} _{o i} _{o i} ON 'w' ı n ı n ı n m o o o o OO OO r - r - r - r -p vd NO ’ Cf —; o o u n — i oı —< O o o NO ON m Om O l NO r n oo o ON ON _{(3 J} m o im sO nO nO vO p I > m oi en rn o i o i ı n un o rt E CJ cd i - C J O —' ' ' İS £ c3 =3 O m

#

O (—■ c c c c3 > CJ C Cû co )CfJ <• E a > <u o o -^î r -"T* O c o O CJ C _id :>0/j C > S2 o Q j~. o <U c/: D-(D oc „ h- Cû JJİ_a c -00 r3 CL cd v; £j 00 ^ c r - U >—1 > _ CJ • — O

y

1—

1

O > u. O > CJ^ O jj. o ~ CÛ ^ a J0JJ o OC :3 > . N '5 3 ou

_m

_*

00 o jCU o oc :D rs; •a 30JÜ r3 _l^ CJ ~n >» N; 'O <u zn • ^4 S ! "O O 00 SARUHAN S. PEKCAN G.

(6)

Y A Ş L I L A R D A A N TR O PO M ET Rİ K YÖNTEMLERLE BESLENME DURUMUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ, BOY U Z U N L U Ğ U ve V Ü C U T AĞIRLIĞININ SAPT A NM AS IN DA DENKLEMLER

+ O O N 00 IX ı n o o CN r - . vn O ) —- o ın _CN o cn ON _d _d >■■ < d _— ın rl" un 9 2 .5 1 5 0 .9 5 4 .0 V_LZ 33 .1 2 3 .9 1 7. 9 9 .2 1 4 .6 11 .5 7 9 .0 9 7 .5 4 9 .6 4 9 .2 4 9 .7 CN CN CN CN CN CM _{C N C N C N < N < N C N C N C N < N C N} 00 ı n r - in 2 m -cn CN c o Q v q v q c n vP o o r ^ o c x 3 v d ^ V s D ^ d o N ^ o i c N c n o i On OO I u n OO ■X ı n_no OO 'St On "3-NO ON 0 0 ON r - ‘ d c o ı n CN cn CN cn — _{u n} MD _{o o} _OO _OO _OO 0 0 —i r^' d NO NO NO NO •—' CN o ^ | ı n ı n ı n m ı n S «3 S! ı ■**» OO ı o OO >2 OT* C3 >-00 ON I un 'X 00 •X -sf r -cn cn r-' m vd r -ı n CN no m r -— ; ^ On NO CN — • ^ <n t j- o cn o o ^ ı n c n cn c n 0C OO OO OO 0 0 OO r -0 -0 NO d _— 1 T t CO ON 0 0 cn u n (N cn CN ı n c N C N p C ^ ^ O ş —. o o \ C OO Q \ O _ cN CN 00 m* m 0 0 O ı n CO ___ ON CN NO r - CN r - NO r - ’ 0 0 O C O O O O O O O O O O O O O G O C O C no cn r~- oo m o o cn o o c n v d T t h v d S S - N - C N O n r* ^ o o t } * \ D O n O r - _r-^ _{ı n o o} no vo »o 'd s •S 53 TE O un ın un m m ın ı n m ı n ı n ı n ı n ı n ı n ı n ı n :o 1 t 2 Ö «o* <3 s: “S <3 I Ö4D 53 K £ •s §* o >/» s2 00 CN On r -I o r - ' X ON nO ı m NO 00 fX _ç>

o

' İH _*—> ü r- ' c c < nO cn r -ın NO ''sf r -ON r - 12 r - r - CN CN CN ON CN 0 0 NO CN cn r - r - r -CN CN CN cn o o NO _{u n} CN no d '—; no cn cn •^t ^t r - r- r -00 r -ON _ _ CN ın ■^t r -oo E w >% CJ 75" u. o >5j > m < c n o cn e o > d) o o ca t: c «—J m O r-CN ^t o ı CN r-~ E o 3 >oo J3 C 3 N 3 O

4—

J

C/3 O ?_u E r-c w > 0 0 _>EÎJ 3 —• C c S Z3 "o £ • —4 cd > t C — «w o < û o r-r**’ r-CN CN ı n cn ı n CN m — CN o d o CN r-ir . O. O c/3 CA d. O c/: H 0Q o o p cn cn 0 0 ı n d O ON CN ' 1 CN _r—' ON r"- r - r - r -CN CN CN CN CN ON NO NO oo* r n c o p m ■— c^ı (N ON r - r - r - r -oa O. 13 00

!—

ı

J3 ZJ Cu ra - O o o l> CN m m CN OO O r-00 O » > o o ~â ca NO ON S *■ r -CN oo CN > O o CU cd r -r f r -<N c^i cn ı n r» rf o r3 îS) 2 o C/3 >> >CİJ r3 00 r-E o C3 ı—. O ’îSb S <D co :ZJ > , NJ >01) 00 o cn cn ON p^‘ ı > r - r -CN CN 0 0 o o CN CN cn r^~ r - ’ t 3-r - r -? ECJ o -l â u-, ı _ a r c u . -i—ı _n 4—1 O >ÖXj >cb • r-H S O_zn <U c/i : 3 > , > > N NJ * s Hd o o 0 0 0 0

(7)

3 8 SARUHAN S. PEKCAN G.

Tablo 4. Yaşlıların Beden Kitle İndeksine (BKİ) Göre Dağılımları

BKİ (kg/m2) Ağırlık Durumu Sayı

Erkek % Kadın Sayı % 17.0-18.4 Hafif PEM 5 5.0 5 3.3 18.5-19.9 Kabul edilebilir 6 6 . 0 8 5.3 20.0-24.9 Normal 50 50.0 33 2 2 . 0

25.0-29.9 Hafif şişman (kilolu) 31 31.0 58 38.8

30.0-39.9 Şişman 8 8 . 0 41 27.3

> 40.0 Morbid şişman - - 5 3.3

% 30.6’sı şişmandır. Erkeklerde ise şişmanlık oranı düşüktür (Tablo 4).

Antropometrik ölçümler genellikle ayakta durabilen kişilerden elde edilmektedir. Ancak bazı sağlık so runları nedeni ile yaşlılar ayakta duramamakta, yata ğa bağımlı yaşamakta veya yaşlılarda yaşa bağlı ola rak boy kısalmaktadır. Bu kişilerin özellikle beslen me durumunun değerlendirilmesinde kullanılan boy ve ağırlık ölçümleri sorun olmaktadır. Bu amaçla ço ğu araştırmacı ağırlık ve boy ölçümü için denklemler geliştirmiştir (8-11,28-31). Chumlea ve Guo (28), hem erkek hem de kadında boy uzunluğundaki deği şimi diz boyunun daha iyi açıkladığını bulmuşlardır. Hertzog ve arkadaşları (31), 20-87 yaş arası toplam 288 erkek ve kadında boy ve tibia uzunluğunu ölç müşler ve yaş gruplarına göre kısalma saptamışlar dır. Tibia uzunluğundan boy uzunluğunun saptanma sı için korelasyon kurulmuş ve tüm yaşlarda kadınlar için 0.79, erkekler için 0.85 bulunurken, 65-87 yaş grubu kadınlarda 0.88, 65-74.9 yaş grubu erkeklerde 0.84 olarak bulunmuştur. Tibia uzunluğu ile yüksek korelasyon gösterdiği için yaşlılarda boy uzunluğunu bulmada kullanılabilirliğini göstermişlerdir.

Bu çalışmada, yaşlılardan sadece 80 kişinin önceki boy uzunluğunu hatırlayabildiği belirlenmiştir. G e nelde hatırlayanlar erkeklerdir. Nedeni ise askerde iken boy uzunluklarının ölçülmesi ve erkeklerin bu ölçümü önemsemesidir. Önceki boy ile şimdiki boy uzunluğu arasındaki farkın ortalaması erkeklerde 5.7 ± 3.7 cm iken, kadınlarda 9.3 ± 5.4 cm 'dir. Kadınlar da boy kısalması erkeklere kıyasla daha çok olmuş tur. Hem erkek hem de kadınlarda sağ ve sol diz bo yu uzunluğu arasındaki farkın önemli olmadığı, ayrı ca yatarak ve oturarak ölçülen diz boyu arasındaki fark da önemli bulunmamıştır. Buna göre diz boyu ölçümü kolay, çabuk uygulanıyor olması nedeniyle kullanılabilir.

Muncie ve arkadaşları (9), diz boyu ile boy u zu n lu ğunun en yüksek korelasyonu verdiğini (r= 0.93) saptamış ve boy tahmini için daha uygun olduğu so nucuna varmışlardır. Ayrıca diz boyu ölçüm ü daha basit ve kolay olup, yatağa bağımlı, ayağa kalkam a- yan hastalarda da kullanılabilmektedir. C h u m le a ve arkadaşları, Myers ve arkadaşları, Prothro ve arka daşları, Muncie ve arkadaşları, H ertzog ve ark ad aşla rı, beyaz ve zenci Amerikalı ile Japonlarda diz b o yundan boy tahmini için denklem ler o lu ştu rm u şlar dır (8-11,28,31,32).

Araştırmada boy uzunluğu ile yaş arasında ters k o re lasyon bulunmuştur. Diz boyu ve yaşın birlikte, er keklerde %72.7, kadınlarda %56.5 oranında boy uzunluğunu açıkladığı saptanmış ve boy uzunluğunu saptamak üzere erkek ve kadınlar için den k lem ler g e liştirilmiştir. Bu veriler C h u m le a ’nın verilerine u y gunluk göstermektedir (10). C h u m le a ’nın d e n k le m leri şöyledir (cm):

Erkek= 64.19 + (0.04 x yaş)-(2.02 x diz boyu) Kadın= 84.88 + (0.24 x yaş)-( 1.83 x diz boyu)

Bu çalışmada çoklu regresyon analizi ile aşağıda ve rilen denklemler saptanmıştır (Tablo 5).

Boy U z u n lu ğ u (cm)

Erkek için= 71.068 + (2.177 x diz boyu-cm )-(0.27 x

yaş-yıl)

Kadın için= 75.958 + (2.0 x diz boyu-cm )-(0.28 x yaş-yıl)

Yatağa bağımlı yaşlılarda diğer bir sorun, vücut ağır lığının saptanmasıdır. Atiea ve arkadaşları (29), 108 erkek ve 103 kadında antropometrik ölçüm lerden ağırlık tahmini için erkeklerde [(1.732 x kol çev.) + (0.687 x göğüs çev.)-45.293)], kadınlarda [(0.757 x uyluk çev.) + (0.484 x abdominal D K K ) + 12.4421 denklemlerini geliştirmiştir.

(8)

Y A Ş L I L A R D A ANTROPOMETRİK YÖNTEMLERLE BESLENME DURUMUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ,

BO Y U Z U N L U Ğ U ve V Ü C U T AĞIRLIĞININ SAPTANMASINDA DENKLEMLER _{3 9}

Tablo 5. Yaşlılarda Çoklu Regresyon ile Boy Uzunluğunun Saptanması

Katsayı SX t _P Erkek Kesişim 71.068 10.331 6.879 0 . 0 0 0 1 Diz boyu 2.177 0.161 13.556 0 . 0 0 0 1 Yaş -0.270 0.059 - 4.542 0 . 0 0 0 1 R2= 0.727 r= 0.856 Kadın Kesişim 75.958 8.479 8.958 0 . 0 0 0 1 Diz boyu 2 . 0 0.156 _12.832 0 . 0 0 0 1 Yaş -0.28 0.055 -5.117 0 . 0 0 0 1 R2= 0.565 r= 0.755

C hum lea ve arkadaşları ise (30), 228 yaşlı birey üze rinde yaptıkları araştırma sonucunda orta kol çevresi, baldır çevresi ve subskapular deri kıvrım kalınlığı öl çümlerinden vücut ağırlığını saptamada kullanılmak üzere denklem ler geliştirmişlerdir. Denklemler şöy- ledir (kg):

Erkek= (1.92 x kol çev.) + (1.44 x baldır çev.) + (0.25 x subs. DKK)-39.97

K adın= (0.92 x kol çev.) + (1.50 x baldır çev.) + (0.42 x subs. D K K ) - 2 6 .19

Bu çalışm ada çoklu regresyon analizi ile vücut ağır lığını saptam ak üzere erkekler ve kadınlar için denk lemler oluşturulmuştur (Tablo 6).

Vücut Ağırlığı (kg)

E rkek= [(1.521 x baldır çevresi-cm) + (0.121 x subs k apular D K K -c m ) + (1.581 x kol çevresi-cm)-

33.261]

Kadın= (0.558 x baldır çevresi-cm) + (0.573-subskapular DKK-cm) + (1.603 x kol çevresi-cm)-16.483 Chumlea (10), denklemi kullanılarak erkeklerde boy uzunluğu ortalaması 166.1 ± 16.6 cm, kadınlarda

154.2 ± 5.6 cm bulunmuştur. Bu çalışma sonucu el de edilen denkleme göre erkeklerde boy uzunluğu

164.3 ± 6.7 cm, kadınlarda 154.8 ± 7.9 c m ’dir. B en zer şekilde Chumlea, denklemine göre vücut ağırlığı ortalaması erkeklerde 64.7 ± 6.1 kg iken, kadınlarda 62.6 ± 4.8 k g ’dır (30). Bu çalışmadan elde edilen denklemlere göre erkek ve kadınlarda sırasıyla vücut ağırlığı ortalaması 62.6 ± 4.8 kg ve 60.1 ± 5 . 9 k g ’dır (Tablo 6). Erkek ve kadınlarda boy uzunluğu ve vü cut ağırlığı için geliştirilen denklem ve Chumlea denklemi ile bulunan değerler arasında istatistiksel yönden farklılık bulunamamıştır (p> 0.05). Buna gö re, iki denklemde ülkemizde kullanılabilir.

Tablo 6. Yaşlılarda Çoklu Regresyon ile Viicut Ağırlığının Saptanması

Katsayı Sx t _P Erkek Kesişim -33.261 7.94 -4.189 0 . 0 0 0 1 Baldır çevresi 1.521 0.318 4.778 0 . 0 0 0 1 Supskapula 0 . 1 2 1 0.114 1.068 0.291 Kol çevresi 1.581 0.419 3.768 0 . 0 0 0 1 R2= 0.78 p= 0.883 Kadın Kesişim -16.483 9.035 -1.824 0.073 Baldır çevresi 0.558 0.279 1.999 0.050 Supskapula 0.573 0.145 3.961 0 . 0 0 0 1 Kol çevresi 1.603 0.310 5.163 0.073 R-= 0.633 r= 0.796

(9)

4 0 SARUHAN S. PEKCAN’G.

Bu çalışmadan elde edilen denklemler kullanılarak bu lunan boy uzunluğu ve vücut ağırlığı ile bireylerde öl çüm yapılarak bulunan boy uzunluğu ve vücut ağırlığı arasındaki fark önemli bulunmamıştır (p> 0.05).

S O N U Ç ve Ö N E R İ L E R

1. Beslenme durumunun değerlendirm esinde kulla nılan, antropometrik ölçüm lerden biri olan, boy uzunluğu yaş ile değişmektedir. Özellikle yatağa b a ğımlı hastalarda bu ölçüm zor olmaktadır. Y aşlılar da boy uzunluğunun saptanm asında, diz boyu ölçü münün kullanılabileceği saptanmış ve denklem g e liştirilmiştir.

2. Beslenme durumunu değerlendirmede kullanılan diğer bir antropometrik ölçüm ise vücut ağırlığıdır. Üst orta kol çevresi, baldır çevresi ve subskapular deri kıvrım kalınlığı ölçüm ünün kullanımı ile yaşlı larda ağırlığın bulunabileceği sonucuna varılmıştır. 3. Bu yöntemlerle bulunan ağırlık ve boy ölçümleri referans verilerle kıyaslanarak yaşlının beslenme du rumu saptanabilir. Ayrıca bu denklemlerle bulunan vücut ağırlığı ve boy uzunluğu BKİ (ağırlık/boy2) ve diğer indekslerin, bazal metabolizma hızının, enerji gereksinmesinin ve enerji harcamasının, kreatinin- boy indeksinin hesaplanmasında, boya göre ağırlığın değerlendirilmesinde kullanılabilir. Ayrıca, yaşlılar da büyük önem taşıyan vücut düzeyine göre kreatinin klerensini düzenlemek ve böbreklerle atılan ilaç do zunu ayarlamak amacıyla da etkin olarak kullanılabi lir. Ülkemizdeki yaşlılar üzerinde benzer çalışmalar yapılarak daha büyük bir örneklemde yaşlılar için re ferans veriler oluşturulabilinir ve diğer antropomet rik ölçümlerle regresyon kurularak benzer denklem ler geliştirilebilir.

K A Y N A K L A R

1. Pekcan G. Hastanın beslenme durumunun değerlendi rilmesi. Diyet El Kitabı. Ankara: Hatiboğlu Yayınevi

1999;61-106.

2. Pekcan G. Şişmanlık ve saptama yöntemleri. Arslan P (derleyen). Şişmanlık Çeşitli Hastalıklarla Etkileşimi ve Diyet Tedavisinde Bilimsel Uygulamalar. Türkiye Diyetisyenler Derneği Yayını: 4, Ankara. 1992.

3. Pekcan G. Malnütrisyon: Hastaların antropometrik yönden değerlendirilmesi ve izlenmesi. Başoğlu S, Ka- raağaoğlu N ve ark. (derleyenler) Enteral-Parenteral Beslenme. Türkiye Diyetisyenler Derneği Yayını: 8 , Ankara 1996; 17-38.

4. Lohman TG. Roche AF, Martorell R (eds). Anthropo- metric standardization referenee manual. Kinetics Bo- oks Champaign, Illinois, 1988.

5. Frisancho AR. Anthropometric Standards for the As- sessment of Growth and Nutritional Status. Univ of Michigan Press 1990.

6 . Frisancho AR. Nutritional anthropometry. J Am Diet Assoc 1988;88:553-5.

7. Chumlea WC, Guo SS, Kuczmarski RJ, et al. Bioelect- ric and anthropometric assessments and referenee data in the elderly. J Nutr 1993;123:449-53.

8 . Prothro JW, Rosenbloom CA. Physical measurements in an elderly black population; knee heights as the do minant indicator of status. J Geron 48: M15-M18,

1993.

9. Muncie HL, Sobal J, Hoopes JM, et al. A practical method of estimating stature of bedridden female nur- sing home patients. J Am Geriatr Soc 1987;35:285-9. 10. Chumlea WC, Roche AF, Steinbaugh ML. Estimating

stature from knee height for persons 60 to 90 years of age. J Am Geriatr Soc 1985;33:116-20.

11. Myers S A, Takiguchi S, Yu M. Stature estimated from knee height in elderly Japanese Americans. J Am G e riatr Soc 1994;42:157-60.

12. Durnin JVGA, Womersley J. Body fat assessed from total body density and its estimation from skinfold thickness measurements on 481 men and vvomen aged from 16 to 72 years. Br J Nutr 1994;32:77.

13. Thomas B. Height, vveight and skinfold standards. M a nual of Dietetic Practice. Oxford: Blackvvell Science Ltd 1994:675-84.

14. Frisancho AR. Nevv norms of upper limb fat and musc le areas or assessment of nutritional status. Am J Clin Nutr 1981;34:2540-5.

15. Gibson RS. Principles of Nutritional Assessment. Nevv York: Oxford University. 1990.

16. Chumlea WC, Roche AF, Mukherjoe D. Some anthro pometric indices of body composition for elderly adults. J Gerontol 1986;41:36-9.

17. Sümbüloğlu K, Sümbüloğlu V. Biyoistatistik, Hatipoğ- lu Yayınları; 53, Ankara, 1990.

18. Lean MEJ, Han TS, Morrison CE. Waist circumference as a measure for indicating need for vveight manage- ment. BMJ 1995;311:158.

19. Han TS, et al. Waist circumference aetion levels in the identification of cardiovascular risk factors: Prevalen- ce study in a random sample. BMJ 19 9 5 ;3 1 1:1401. 20. Falciliglia G, O Conner J, Gedling E. Upper arm anth

ropometric norms in elderly vvhite subjects. J Am Diet Assoc 1988;88:569.

21. Roubenoff R, Wilson PWF. Advantage of knee height över height as an index of stature in expression of body composition in adults. Am J Clin Nutr 1993;57:609-13. 22. Cline MG, Menedith KE. Boye JT. et a l . Decline o f he ight with age in adults in a general population sample: Estimating maximum height and distinguising birth cohort effects from aetual loss of stature with aging.

(10)

Y A Ş L I L A R D A AN T R O PO M E T R İK YÖNTEMLERLE BESLENME DU RU M UN U N DEĞERLENDİRİLMESİ,

BO Y U Z U N L U Ğ U ve V Ü C U T AĞIRLIĞININ SA PT A N M A SI N D A DENKLEMLER _{4 1}

23. Cockram DB, Baumgartner RN. Evaluation of accu- racy and reliability of calipers for measuring recum- bent knee height in elderly people. Am J Clin Nutr

1990;52:397-400.

24. Micozzi MS, Albones D, Jones DY, et al. Correlation of body mass indices with vveight, stature and body composition in men and vvomen in NHANES I and II. Am J Clin Nutr 1986;44:725-31.

25. Stricland SS, Ulijaszak J. Body mass index ageing and differantial reported morbidity in rural Saravvak. Eur J Clin Nutr 1993;47:9-19.

26. Delaure J, Constons T, Malvy D, et al. Anthropometric values in an* elderly French population. Br J Nutr

1994;71:295-302.

27. Minten V KAM , Lövvik MRH, Deurenberg P. et al. In- consistent associations among anthropometric measu rements in elderly Dutch men and vvomen. J Am Diet Assoc 1991;91:1408-12.

28. Chumlea WC, Baumgertner RN. Status of anthropometry and body composition data in elderly subjects. Am J Clin Nutr 1989;50:1158-66.

29. Atiea JA, Baboubi NY, Hudson PR, et al. Body vveight estimation of elderly patients by nomogram, J Am Ge- riâtr Soc 1994;42:763-5.

30. Chumlea WC, Guo S, Roche AF, et al. Prediction of body vveight for the nonambulatory elderly from anthropometry. J Am Diet Assoc 1988;88:564-8.

31. Hertzog MP, Gam SM, Hempy HO. Partitioning the effects of secular trend and ageing on adult stature. Am J Phys Anthrop 1969;31; 111 -6 .

32. Chumlea WC, Guo S. Equations for predicting stature in vvhite and black elderly individuals. J Gerontol