73 Erciyes Üniv Vet Fak Derg 10(1) 73-75, 2013 T. BEKYÜREK, E. CANOĞLU, O. DEMİRAL, M. ÜN, M. ABAY Erciyes Üniv Vet Fak Derg 1(1) 1- Olgu Sunumu J Fac Vet Med Univ Erciyes 1(1) 1- Case Report
Erken Embriyonik Ölüm Riski Olan Bir İngiliz Kısrağında Hydroxyprogesterone
Caproate ile Gebeliğin Korunması
*Tayfur BEKYÜREK1 Esra CANOOĞLU1 Orkun DEMİRAL2 Mustafa ÜN3 Murat ABAY1 1 Erciyes Üniversitesi Veteriner Fakültesi, Doğum ve Jinekoloji A.B.D. Kayseri-TÜRKİYE
2 Erciyes Üniversitesi Veteriner Fakültesi, Dölerme ve Suni Tohumlama A.B.D. Kayseri-TÜRKİYE
3 İstanbul Büyükşehir Belediyesi, İstanbul-TÜRKİYE
Özet: Sahipleri tarafından infertilite şikayetiyle Erciyes Üniversitesi Veteriner Fakültesi Doğum ve Jinekoloji Anabilim
Dalı Başkanlığı’na başvuran 15 yaşlı bir İngiliz kısrağı iki aşım sezonu boyunca takip edildi. Hayvan sahipleri kısrağın önceki iki sezon boyunca östrus göstermediği ve gebe kalamadığını bildirdi. Yapılan ultrasonografik ve klinik muayene-lerde kısrağın ovaryumlarında yeterli aktivite olmadığı ve spontan olarak östrus göstermediği belirlendi. Tekrarlı flus-hing uygulamasından sonra östrus, uzun süreli progesteron ve prostaglandin (PG) uygulamalarıyla uyarıldı. Kısrak egzojen hormon uygulamalarına her seferinde cevap verdi ve östrus gösterdi. Çiftleştirmeler sonucunda üç kez gebelik şekillenmekle birlikte, gebeliklerin tamamı embriyonik ölümle sonuçlandı. Kısrak spontan olarak östrus gösteremediği ve gebelik devam etmediği için egzojen hormon takviyesine karar verildi. Bu amaçla kısrağın uterusu, ikinci aşım sezo-nunda flushing ile temizlendikten sonra, östrusu progesterone releasing intravaginal device (PRID) ve PGF2α ile
indük-lenip çiftleştirildi. Gebelik, aşımdan 15 gün sonra ultrasonografiyle belirlendi ve gebeliğin desteklenmesi amacıyla 40. güne kadar dört günde bir 1g hydroxyprogesterone caproate (Proluton Depot ampul, Schering) uygulandı. Enjeksiyon-lara 40-120. günler arasında 10’ar günlük aralıklarla devam edildi. Bu uygulamalar sonucunda normal gebelik süresi tamamlandı. Sonuç olarak embriyonik ölüm riski yüksek olan kısraklarda gebeliğin desteklenmesi amacıyla hydroxyp-rogesterone caproate enjeksiyonlarının faydalı olabileceği düşünüldü.
Anahtar Kelimeler: Embriyonik ölüm, hydroxyprogesterone caproate, kısrak
Maintaining Pregnancy of a Thoroughbred Mare with Early Embryonic Loss Risk by Using Hydroxyprogesterone Caproate
Summary: A 15-year old through breed mare was admitted to the Department of Obstetrics and Gynecology in the
Faculty of Veterinary Medicine at Erciyes University in Turkey with a history of infertility was followed up clinically for the subsequent two breeding seasons. The owners reported that the mare had no signs of estrus and pregnancy for the previous two cycles if appropriate. A decreased ovarian activity and inability to exhibit spontaneous estrus was determined by ultrasonography and clinical examinations. Following the repeated uterine lavage, the estrus was induced by long term progesterone and prostaglandin (PG) treatments. The mare responded to each exogenous hormone treatment and exhibited estrus. In spite of the fact that pregnancy was established for three times, all of the conceptions terminated with embryonic mortality. Since the mare did not exhibit estus and could not maintain the pregnancy, it was decided to apply by exogenous hormones. For this purpose, after the uterine lavage, the estrus was induced by progesterone releasing intravaginal device (PRID) and PGF2α, and the mare was mated at the end of the
second breeding season. Once the pregnancy was identified by ultrasonography on the day 15, 1 g hydroxyporgesterone caproate (Proluton Depot, Schering) was administered once in every four days until the 40th day
of gestation and then once in every 10 days between the days 40 and 120. Thus the natural pregnancy could be maintained until parturition. It was concluded that the exogenous hydroxyporgesterone caproate administrations can be useful in maintaining the pregnancy of mares with the high risk of embryonic losses.
Key Words: Embryonic loss, hydroxyprogesterone caproate, mare
Geliş Tarihi/Submission Date : 03.11.2011 Kabul Tarihi/Accepted Date : 25.02.2013
* Bu çalışma II. Ulusal Atçılık Sempozyumunda poster bildiri olarak sunulmuştur.
ERCİYES ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ DERGİSİ
Journal of Facultyof Veterinary Medicine, Erciyes University
Olgu Sunumu / Case ReportOlgu Sunumu / Case Report
74
Bir İngiliz kısrağında embriyonik ölüm riski… Erciyes Üniv Vet Fak Derg 10(1) 73-75, 2013
Giriş
Kısraklarda embriyonik ve fötal ölümlerin sebepleri arasında uterus ve oviducttaki endokrin problem-ler, kısrağın yaşı, ikizlik, stres (çevresel, beslenme, hastalık), fötus ya da embriyodaki bozukluklar, paternal etki, immunolojik faktörler ve iyatrojenik nedenler gibi bir çok faktör yer almaktadır. Gebeli-ğin başlangıcında embriyonik ölüm oranı daha yüksek iken, 40. günden sonra bu oran düşer. Bu nedenle güncel çalışmalar daha çok gebeliğin ult-rasonografik olarak saptandığı dönemden (10-14. gün) önce şekillenen embriyonik ölümlere odaklan-mıştır. Rektal palpasyonla gebeliğin 20. gün civa-rında saptandığı göz önünde tutulacak olursa, embriyonik ölümlerin büyük oranda gebelik teşhi-sinden önce şekillendiği ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle erken dönemde belirlenen gebelik oranla-rı, gebeliğin ilerleyen dönemlerinde embriyonik ölümler nedeniyle azalabilir (9).
Kısraklarda 14-16 yaşından sonra fertilite oranı azalır ve gebeliğin ilerleyen dönemlerinde abort riski yükselir. Erken embriyonik ölüm yaşlanmaya bağlı fertilite kaybının en önemli nedenidir (1). Bu-nun sebepleri arasında fibrosis, inflamasyon, en-dometrial kistler, endometrioisis, endometritis ve vasküler değişiklikler gibi uterus patolojileri sayıla-bilir (1, 8). Yaşlı kısraklarda tuba uterina ve embri-yonik defektler de erken embriembri-yonik ölümlerin oluş-masında rol oynar (2). Bu açıdan fertilizasyondan sonraki 2-4 günler, yaşlı kısraklarda embriyonik kayıp açısından kritik bir dönemdir (1). Yaşlı kıs-raklarda preblastocyts embriyo kalitesi de genç kısraklara göre daha düşüktür (3).
Embriyonik kayıpların bir sebebinin de progestatif yetersizlikler olduğu bildirilmektedir (5, 6, 7). Tek-rarlayan embriyonik ölüm vakalarında gebeliği devam ettirmek için egzojen progesteron ve araşi-donik asit metabolizmasını inhibe eden fluniksin meglumin tedavisi yapılabilir. Bununla birlikte teda-vinin etkinliği tartışmalıdır (8).
Gebeliğin devamını sağlamak amacıyla yağlı pro-gesteron bileşikleri ilk 10-14 gün boyunca 150 mg, sonrasında 200 mg günlük olarak uygulanabilir. Repositol progesteron 4 günde bir 1000 mg dozda; altrenogest ise 1ml/50 kg oral yolla verilebilir. Ge-beliğin ilk 105-120 günü boyunca egzojen proges-tin desteğine devam edilmelidir. Bununla birlikte progestagen tedavisi sırasında konseptusun canlı-lığının mutlaka kontrol edilmesi gerekir (4).
Olgu
Erciyes Üniversitesi Veteriner Fakültesi Doğum ve Jinekoloji Anabilim Dalı Başkanlığı’na başvuruda
bulunan hayvan sahipleri, 15 yaşlı bir İngiliz kısra-ğının önceki iki sezon boyunca östrus göstermedi-ği ve gebe kalamadığını bildirdi. Kısrak iki aşım sezonu boyunca takip edildi. Muayenelere Şubat ayında başlandı. Ultrasonografik muayenelerde kısrağın ovaryumlarında yeterli aktivite olmadığı, follikül büyüklüğünün 20-25 mm’yi aşmadığı ve uterusta değişen miktarda sıvı bulunduğu gözlen-di. Kalıcı folliküller nedeniyle kısrağın kendiliğinden östrus göstermediği belirlendi. Uterusu boşaltmak amacıyla 2 ml PGF2α enjeksiyonu (250 µg D-Cloprostenol, Dalmazin, Vetaş) kas içi yolla yapıl-dı. Enjeksiyondan sonra vulvadan kokusuz, içinde partiküller bulunan bir akıntı gözlendi. Uterus % 0.9’luk NaCl solüsyonuyla, berrak bir sıvı elde edi-lene kadar yıkandı. Östrus indüksiyonu amacıyla 14 gün boyunca progesterone releasing intravagi-nal device (PRID) uygulandı. Uygulamanın bitimin-de PGF2α kas içi yolla tekrar enjekte edildi. Ultra-sonografide folliküllerin 35 mm büyüklüğe ulaştığı tespit edildiğinde, aygır testi yapılarak östrus belir-lendi. Çiftleştirme sonrasında hCG (5000 IU, Pregnyl, Santa Farma) kas içi yolla enjekte edildi. Ertesi gün yapılan muayenede ovulasyonun şekil-lendiği gözlendi. Çiftleşmeden sonraki 10. günde yapılan ultrasonografik muayenede kısrağın gebe olduğu tespit edildi. On gün sonra yapılan ikinci muayenede kalp atımının izlenememesi nedeniyle embriyonun öldüğü kararına varıldı. Hasta sahibi-nin isteği üzerine bu uygulamalar üç kere tekrar-landı ancak müspet sonuç alınamadı. Bir sonraki sezonda öncelikle kısrağın uterusu %0.9’luk NaCl solüsyonuyla, berrak bir sıvı elde edilene kadar bir dizi flushing yapıldı. Flushing uygulamaları sonu-cunda uterusun tamamıyla boşalması için 1 ml oksitosin (10 IU/ml, Oksitosin, Vetaş) damar içi yolla enjekte edildi. Uterus temizlendikten sonra östruslar, bir önceki sezondaki gibi PRID ve PGF2α ile indüklenip, kısrak çiftleştirildi. Kısrak gebe kaldı ancak 27. günde embriyonik ölüm belir-lendi. On beş gün sonra uygulamalar tekrar edile-rek, hayvan tekrar gebe bırakıldı. Gebelik 10 ve 15. günlerde ultrasonografiyle teşhis edildi. Bu günden itibaren gebeliği desteklemek için 40. güne kadar 4 günde bir 1g hydroxyprogesterone capro-ate (Proluton Depot ampul, Schering) uygulandı. Enjeksiyonlara gebeliğin 40-120. günleri arasında 10 gün aralıklarla devam edildi. Gebelik süresinin sonuna kadar kısrak ultrasonografiyle izlendi. Nor-mal gebelik süresi tamamlanıp sancılar şekillen-mesine rağmen, vaginal muayenede serviksin açıl-madığı gözlendi. Bu nedenle kısrağa %0.9’luk NaCl içinde yavaş infüzyon tarzında oksitosin 2 ml (10 IU/ml, Oksitosin, Vetaş) intravenöz yolla uygu-lanarak doğum uyarıldı. Sağlıklı bir erkek tay doğ-du.
75 Erciyes Üniv Vet Fak Derg 10(1) 73-75, 2013 T. BEKYÜREK, E. CANOĞLU, O. DEMİRAL, M. ÜN, M. ABAY
Tartışma ve Sonuç
Kısraklarda gebeliğin doğumla sonuçlanma oranı yaşlanmaya bağlı olarak azalmaktadır. Bunun se-beplerinden biri de erken embriyonik ölümdür. Ol-guda iki aşım sezonunda yaşanan embriyonik ka-yıplar nedeniyle kısrakta hormonal yetersizlik oldu-ğu düşünüldü. Gebeliğin devamı amacıyla yapılan progesteron desteğinin yararlılığı üzerinde tartış-malar bulunmasına rağmen (6-8), ikinci sezonda elde edilen başarı da bu görüşü destekler yönde-dir.
Sonuç olarak embriyonik ölüm riski yüksek olan yaşlı kısraklarda hydroxyprogesterone caproate enjeksiyonlarının korpus luteumu destekleyip, kan progesteron düzeyini arttırarak gebeliğin korunma-sında faydalı olabileceği düşünüldü.
Kaynaklar
1. Ball BA. Reduced reproductive efficiency in the aged mares: role of early embriyonic loss. h t t p : / / w w w . i v i s . o r g / a d v a n c e s / Reproduction_Ball/embryonic_loss_ball/ ivis.pdf; Erişim Tarihi: 15.05.2004.
2. Ball BA, Little TV, Webber JA, Woods GL. Survival of day-4 embryos from young normal mares and aged, subfertile mares after transfer to normal recipient mares. J Reprod Fertil 1989; 85(1): 187-94.
3. Brinsko SP, Ball BA, Miller PG, Thomas PG, Ellington JE. In vitro development of day 2 embryos obtained from young, fertile mares and ages, subfertil mares. J Reprod Fertil 1994; 102(2): 371-8.
4. Elits E. Infertility in the mare. http:// www.vetmed.lsu.edu/eiltslotus/theriogenology -5361/equine%20infertility_2.htm. Erişim Tarihi: 15.05.2004.
5. Forde D, Kenan L, Wade J, O’conner M, Roche JF. Reproductive wastage in the mare and its relationship to progesteron in early pregnancy. J Reprod Fertil Supp. 1987; 35: 493-95.
6. Ginther OJ. Embryonic loss in mares: Incidence, time of occurance and hormonal involvement. Theriogenology 1985; 23 (1): 77 -89.
7. Ginther OJ, Garcia MC, Bergfelt DR, Leith GS, Scraba ST. Embryonic loss in mares: Pregnancy rates length of interovulatory intervals, and progesterone concentrations associated with loss during days 11 to 15. Theriogenology 1985; 24(4): 409-17.
8. Immegart HM. Abnormalities of pregnancy. Youngqist RS. Ed. In Current Therapy in Large Animal Theriogenology; USA: WB Saunders Company, 1997; pp. 113-29.
9. Squires EL, Early embryonic loss. Rantanen NW, McKinnon AO. Eds. In: Equine Diagnostic Ultrasonography. USA: Williams and Wilkins, 1998; pp:157-63.
Yazışma Adresi:
Prof. Dr. Tayfur BEKYÜREK
Erciyes Üniversitesi Veteriner Fakültesi Doğum ve Jinekoloji ABD
Kayseri/TÜRKİYE
Tel : 0 352 207 66 66 / 29640 E-posta : bekyurek@erciyes.edu.tr
