• Sonuç bulunamadı

Surların hem içinde hem dışında:Kariye

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Surların hem içinde hem dışında:Kariye"

Copied!
8
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

Surların

hem içinde,

hem

dışında

The Mystical Atmosphere of

KARYE

By TANSEL TÜZEL*

Photos SERVET DİLBER / PRINT PHOTOBANK TURKEY

İs ta n b u l’da, Fatih’le Balat arasında, Theodosios Surları’nın hemen altında, yeşil, mavi ve pembe ile renklendirilmiş miniminnacık evleri, Islamiyetle Hı­ ristiyanlığın iç içe, kucak kucağa kardeşçe yaşadığı Kariye’deyiz.

Bu mütevazı mahallenin, mütevazı insanlarının ya­ şamlarının odak noktasında ise ilk yapılış tarihinin sırlarını vermeyerek gizemini koruyan Kariye Müze­ si yer alıyor.

Muhtemelen yapıldığı dönemde İstanbul’u koruyan

surların dışında kaldığı için eski Yunanca’da kent dışında, kırsal alan anlamına gelen ‘Khora’ olan Kariye’nin ilk kez Justinianus (527-565) tarafından kilise ola­ rak inşa ettirildiği sanılıyor.

Bugünkü adıyla Kariye Müzesi’nin şimdiki binasının yapımına ise 11. yüzyıl son­ larında İmparator I. Alexios’un (1081-1118) kayınvalidesi Maria Doukania

tara-Just inside the Theodosian walls of Istanbul, between the dis­ tricts of Fatih and Balat is the area known as Kariye, with its tiny houses painted green, blue and pink nestling around Kariye Museum, the former Byzantine church o f St Saviour in Chora. The church stands on the site of an earlier church, about which nothing is known with certainty. The name Chora means 'coun­ tryside', indicating that the original church was situated outside the city walls of the time, It must therefore have predated the

(2)
(3)

fmdan başlanmış.

Kubbesi dört kuvvetli kemerle taşman Kariye’nin orijinal planı çeşitli dönemlerde geçirdiği onarım- lar ve yanındaki ‘Parekklesion’ (ince uzun bir şa­ pel) gibi eklemelerle oldukça değişmiş. Ancak Ka- riye’yi Kariye yapan, duvarlarındaki Bizans’ın do­ nuk, fazlasıyla stilize ve cansız resimlerine oranla çok büyük farklılıklar içeren fresk ve mozaikleri. 1204-1261 yılllarında Latin işgali sırasında harap o- lan Khora Kilisesi’nin bu renklilik ve canlılığa ulaş­ masının mimarı ise imparator II. Andronikos’un (1282-1328) görevlendirdiği dönemin hazine nazırı şair Logotet Teodoros Metohites. Teodoros kiliseyi genişletmiş ve mozaiklerle süslemiş. Büyük binaya dokunulmamış ve binanın kuzeyine bir ek, batısı­ na eksonarteks, güneyine de parakklesion eklen­ miş. Bugünkü cepheyi meydana getiren eksonar­ teks, kilisenin batısı boyunca uzanmakta. Binanın dış cephelerindeki yuvarlak kemerler, yarım paye­ ler, nişler, taş ve tuğla işçiliği bu büyükçe yapıyı masif olmaktan çıkarıyor. Yapının yüksek kasnaklı orta mekânı ise Türk devrinde onarılmış. İstan­ bul’un Türkler tarafından alınmasından sonra da kilise olarak bir süre hizmet veren Kariye, 1511’de Vezir Hadım Ali Paşa tarafından camiye çevrilmiş,

8th century Theodosian walls, and may have been built by Justinian (527-565). The tomb of a 7th century Islamic saint near the church means that the area has mystical associations for Christians and Muslims alike.

Construction of the present building was begun in the I Ith century by Maria Doukaina, mother-in-law of the Emperor Alexius I

(1081-6 (1081-6

(4)

Ziyaretçileri hiçbir zaman eksik olmayan Kariye Müze­ si, ‘Hıristiyanlık Tarihi’ni anlatan mozaik ve fresklerle bezeli. Isa’nın Adem ile Havva’yı cehennemden kurtarı­ şının öyküsünün içlendiği eser de bunlardan biri (karşı sayfada altta). Yapının ana kubbesinin bulunduğu orta mekânın girişinde yer alan Kurtarıcı İsa freski (altta). Kariye Museum is always crowded with visitors who come to see the mosaics and frescos depicting biblical scenes. One of these depicts Christ rescuing Adam and Eve from hell (facing page below). A fresco at the entrance to the domed nave depicts Christ as Saviour (below).

1118). Originally it consisted o f a dome supported by four columns, but under­ w e n t co n sid e ra b le a lte ra tio n s in the course o f repairs over the centuries, and was enlarged by additions, such as the parecclesion o r narrow side chapel. But the celebrity o f Kariye lies not so much in its architecture as its outstanding mosaics and frescos, whose animation and realism contrast with the formal and stylised paint­ ing o f the earlier Byzantine period. The church was despoiled during the Latin occupation o f 1204-126!, and Em peror Andronicus II (1282-1328) charged his treasurer, the poet Logethete Theodore Metochites with the task of restoring the building. In th e co u rse o f th is w o rk M etochites also enlarged the church, adding a section to the north, an outer narthex to the west, and the parecclesion to the south. The entrance is in the wall of the o u te r n arthex. Th e round arches, semi-piers, niches, and stone and brick work o f the façades all serve to lighten the massive effect o f this large building. The

ancak mozaik ve freskler ince bir sıvayla örtülerek korunmuş. 1945’de müzeye dönüştürülen Kariye’nin mozaik ve freskleri Ameri­ kan Bizans Enstitüsü’nün çalışmalarıyla yeniden ortaya çıkartıldı. Pek çok ünlü simanın yanı sıra Britanya Kraliçesi Elizabeth’in, Ame­ rika Birleşik Devletleri eski Başkanı Bili Clinton’ın şimdi senatör o- lan eşi Hillary Clinton ve kızı Chelsea’nin de ziyaret etmeden geçe­ mediği Kariye Müzesi, Kariye Mahallesi halkının da yaşamını hayli renkli kılıyor.

Kimi 200-250 yıl önce yapılan, kimi de yeniden inşa edilen; ama ay­ nı minyon yapıdaki evlerde yaşayanlar, İstanbul’un pek çok yerinde yaptığı restorasyonlarla bilinen Turing Kurumu’nun Başkanı Çelik Giilersoy’un 1970’lerde mahalleye gelmesiyle değişen yaşamlarına a- lışmış. Dünyanın dört bir yanından gelen ziyaretçilere şakınmışız poz verip, yardımcı oluyorlar. Bunda Kariye Müzesi’nin çalışkan so­ rumlusu Müjgan Harmankaya ile Kariye Mahallesi’nin muhtarı Ömer

(5)

Bizans resim sanatının en güzel örneklerinden olan Kariye Mlize- si’nin fresk ve mozaikleri şaşırtı­ cı bir canlılık gösterir. / These remarkable mosaics and frescos rank among the foremost works of Byzantine art in the world

Koç’un büyük katkısı var.

Hz. Isa’nın doğumu, Hz. Meryem’in Hz. Isa ile Mı­ sır’dan Nasıra’ya dönüşü, Hz. Meryem’in duası ve me­ lekler, Kana düğünü mucizeleri, Hz. Meryem’in Beytü- lahm’a gitmesi ve Yusuf’un ılıyası, Hz, Isa’nın Hz. Mer­ yem ve Yahya ile Kudüs’e paskalya yortusuna gidişi, a- ziz tasvirleri, Hz. Isa’nın felçliyi iyileştirmesi, Hz. İsa’nın Samaritli kadınla kuyu başında buluşması, Hz. Meryem,

nave with its high dome w as re p a ire d a fte r the Turkish conquest of 1453. The building continued to be used as a church until 1511, when Vezir Hadım Ali Paşa converted it into a m osq ue, and th e mosaics and frescos were covered by a thin layer of plaster. In 1945, when the building became a muse­ um, this coating of plaster w as rem o ved during restoration w o rk by the A m e ric a n In stitu te o f Byzantine Studies.

These remarkable mosaics and frescos rank among th e fo re m o st w o rk s o f Byzantine art in the world, and visits by such world famous figures as Queen Elizabeth o f Britain and fo rm e r A m erican presi­ dent Bill C lin to n ’s w ife Hillary Clinton and their d aug h ter C h e lse a , add colour and excitement to life in the neighbourhood. The inhabitants of the lit­ tle houses, some as much as 250 years old, and oth­ ers new reconstructions o f old houses, have become accustomed to the changes in their neighbourhood since Çelik Gülersoy, president of the Touring Association, launched his conservation project in the 1970s. They are now old hands at posing for photographs taken by visitors from all over the world. Close relations between the museum and the local people are due in large part to the museum's curator Müjgan Harmankaya and the Kariye muhtar or neighbourhood representative, Ö m er Koç.

6 8

(6)

Kariye Müzesi’nde yer alan mozaik ve fresklerin en önemli ortak özellikleri şaşırtıcı bir şekilde canlılıklarını korumaları. Üstte solda, Isa’nın melekleriyle suyu şara­ ba dönüştürmesini betimleyen fresk, iç nartekste yer alan Meryem ve İsa paneli (üstte sağda). / Although the mosaics and frescos date from the 13th century, they remain remarkably vivid. A fresco depicting Christ and the angels turning water into wine (above left). The panel portraying the Virgin Mary and Jesus in the inner narthex (above right).

Çocuk İsa ve Hz. Davut ile on altı kral, Hz. Meryem’e Hz. İsa’nın doğacağının müjdelenmesi, Hz. Isa’ya Theo- doros Metokhitesi'in Kilise’yi takdimi, Hz. Meryem ve Çocuk İsa ayakta İncil okuyor, Hz. Meryem’in ölümü (Koimesis), bir şaheser olarak nitelendirilen diriliş

(A-The mosaics depict the Nativity, the return of the Virgin Mary from Egypt to Nazareth, Mary at prayer with angels, the Miracles at Cana, Mary travelling to Bethlehem and Joseph's dream, Christ taken to Jerusalem for the Passover by Mary and John, various saints, Christ healing the paralysed man,

70

(7)

Kariye MUzesi’nin çevresinde kurulu Kariye Mahallesi de tarihî önem taşıyor. Rengârenk ahşap evlerden bir bölümü 250 yıllık. / The Kariye Museum stands in a neighbourhood of small wooden houses, some of which are 250 years old.

nastasis) gibi Hıristiyanlık tarihinin en önemli olaylarını duvarlarında yaşatan Kariye Müzesi’nin yemyeşil bahçe­ sindeki kabirde yatan Hz. Ebusaid Elhudri Ra ise Kari- yelilerin gözdesi. Babası Uhud Savaşı’nda şehit düşen Medineli Elhudri de Kariye’de ve tam yattığı noktada şehit düşmüş. Mahalle halkının inancına göre, Hz. Ö- mer ve Hz. Osman devirlerinde fakir fukaranın koruyu­ cusu olduğu söylenen Ebusaid Elhudri Ra’ya edilen tüm

Christ meeting the Samaritan woman at the well, the Virgin Mary, the Infant Christ with David and the twelve kings, the angel appearing to Mary, Theodoras Metokhites presenting a model of his church to Christ, the Virgin and Child reading the scriptures, the death of the Virgin, the resurrection of Christ, and other biblical scenes.

The tomb in the grounds of the church belongs to Ebusaid Elhudri, the son of Elhudri of Medina who fell in the Battle of

72

(8)

Kariye Mahallesi, müzenin etkisiyle turistik, ama yerelliğini koruyan bir konumda. Mahalle halkı objektiflere alışalı çok olmuş. / The district of Kariye has pre­ served its character despite the influx of visitors. Local people are accustomed to being photographed.

dualar kabul görüyormuş. Çelik Gülersoy’un restoras­ yon çalışmaları sırasında ta­ mir olunan ahşap evlerin yanı sıra bundan on yıl ön­ ce yapılan zarif ahşap yapı­ sıyla çekici Kariye Oteli, A- sitane adlı restoranında sun­ duğu Osmanlı mutfağından oluşan muhteşem mönüle­ riyle yerli yabancı konukları mutlu kılıyor. Yine Güler­ soy’un katkı ve önerileriyle hizmete açılan kafeler, pas­ taneler ve turistik eşya satan dükkânları, benzersiz mistik yapısıyla Kariye M ahallesi çok farklı bir dünya sunu­ yor. Surların hem içinde, hem de dışında... •

Uhud. Ebusaid, said to have been a philanthropist w ho aided the poor, was killed on this spot during the Arab siege of Istanbul In the 7th century. His tomb Is a revered shrine, and accord­ ing to local people prayers addressed here are always fulfilled.

A s part o f the conservation project ca rrie d o ut at K ariye by Ç e lik Gülersoy, an elegant old house next to the church was converted Into a hotel whose Asitane Restaurant has won an impressive reputation for its Ottoman Turkish cuisine. Cafés, cake shops and souvenirs shops have also opened here with Giilersoy's encouragement W ith Its unequalled m ystic atm os­ phere and authentic historic texture, Kariye is one o f the places no visitor to Istanbul should miss. •

Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi

Referanslar

Benzer Belgeler

Allah bizim kutsal olmamızı ister, bu da doğal olarak bizi çevremizdeki pek çok kişinin günahlı faaliyetlerinden ayırır?. Kutsanmak bilhassa Allah’a hizmet için

Hz İsa (a.s)'ın babasız olarak mucizevî bir şekilde doğuşu, Allah'ın

İsa bölgeye gelir gelmez mezarlık mağaralarında yaşayan, cine tutuldukları için kendilerine ve başkalarına zarar veren, zincirlerle bile zapt etmenin mümkün olmadığı

The patient was scheduled for the surgical repair of the ruptured aneurysm including the ascending aorta, aor- tic valve and mitral replacement, and closure of fistula towards the

Despite these claims, some others see fantasy as a useful way of dealing with reality. This realistic attitude towards the genre results in alterations in

İsa'nın ancak Me- sih ve Allah elçisi olarak kahfılünden sonra, Allah, "Diihili hayatının sırrını", Oğlun bize ifşa ettiği teslis sırrını, açıklayacaktır 33•

Göreme El Nazar, Göreme Eski Tokalı (Tokalı I), Göreme Yeni Tokalı (Tokalı II), Göreme Elmalı, Göreme Çarıklı, Göreme Karanlık, Göreme Kılıçlar (No.

While Turkey approaches Bulgarian Muslims on the basis of their shared cultural and historical similarities as well as similar ethnic identity, Saudi Arabia’s main aim is