A. Ü. Veteriner Fakültesi, I. Şirurji Kürsüsü Profesörü Prof. Dr. B. Öktem
YARIŞ ATLARINDA ŞEKİLLENEN TENDİNİTİS'LERDE UYGULADIGIMIZ TEDAVI YÖNTEMLERI VE
SONUÇLARI H. Anteplioğlu
Results of the Treatment of Tenfinitis of Race Horses
Summary I In this article, the results of the treatment of 263 Tendinitis (18 acute, and 245 chronic) of race horses were discussed.
In acute tendinitis; we injected 3 fl. Depo-Medrol (Metilprednisolone acetate=120 mg. - Upjohn) with the combination of 500.000 i.u. fresh cryst. penicillin solution around the affected area locally.
Injections were made, medial; lateral, and volar sides of the affected tendon, subcu-taneously, peritendineuse and intra-synovial. The legs were bandaged by plaster cast from distal end to the carpal joint. In some cases the second application was applied. We obtained complete recovery in 6 (4 English and 2 Arabian) horses after 4-6 months of rest period, Reoccurence were noticed in two horses.
In the chronic cases (245 Horses), the treatment based on the line and point firing and Cantharid ointment application. In these chronic cases the rest period was not less than 8-12 months.
Desirable effect was obtained in 8 horses, improvement in 11 horses.
Özet' Bu çalışmada, 1962-1972 yılları arasında tedavi ettiğimiz 18 zi akut ve 245 şi kronik seyirli Safkan İngiliz ve Arap yarış atlarında karşılaşılan TENDINITİS olay-larının tedavi sonuçları üzerinde durulmuştur.
Bu güne kadar uygulanan klasik metodlar yanında, son yirmi beş yıl içinde uygulama alanına konan ve bazı hallerde oldukça başarılı sonuçlar veren Corticosteroid enjeksiyonları üzerinde özellikle durulmuştur.
Akut vak'alardan herbirine lokal olarak DEPO-MEDROL (Metilprednizolon asetat) tan 3 er flakon (120 mg.) ve 500.000 i.u. taze hazırlanmış kristal penisillin solüsyonu hasta-
* A.Ü. Veteriner Fakültesi 1. Şirurji Kürsüsü Profesörlerinden. Bu çalışmada field anestezi hususunda ve pansumanlarda yardımcı olan Dr. E. Samsar ve Dr. F. Akın'a teş ek-kür ederim.
Yarış Adamda Tendiııitis... 307 lıklı tendo bölgesinde içten, dıştan ve volar yönde olmak üzere subcutan, peritendinöz ve intrasinovyal olarak enjekte edilmiş, sonra ayak tırnak ucundan carpus eklemi altına kadar akıl' bandaja alınmıştır Vak'alardan bir kısmında 7-10 gün sonra ayni şekilde ikinci ap-likasyona baş vurulmuştur.
Bu gruptaki hastalardan altısında, 4-6 aylık istirahat döneminden sonra tam iyileşme olmuş, ikisinde 2-4 yarış yaptıktan sonra nüksler görülmüştür.
Kronik vak'alarda, cauterisation ve kantarid merhemi aplikasyonlarına baş vurulmuş ve bunlara 8-12 aylık istirahat süresi sağlık verilmiştir. Bu vak'alardan 8 inde sonuç olumlu, onbir vak'ada % 40-50 oranında iyileşme elde edilmiş, diğerlerinde uygulanan tedavi ba-sarısız kalmıştır.
Giri
ş
Bu çalışma, yarış atlarının en önemli şirurjikal lezyonlarından sa-yılan ve sağıtım şansı çok düşük bulunan, TENDİNİTİS olaylarında; uyguladığımız, sağıtım yöntemlerinden elde ettiğimiz sonuçları bi-limsel ölçüler içinde tartışıp sunmak ve muhtemelen Yurdumuzda ilk defa tarafimızdan kullanılan yeni bir tedavinin, pratik yapan mes-lektaşlara açıklamak amacıyle yapılmıştır.
Bilindiği gibi, tendinitis; tendoların yangısı demektir. Atlarda, özellikle yarış adamda şekillenen tendinitis'ler, birkaç arızi olay dışında daha çok ön bacakların, metacarpus bölgesinin volar yüzün-de yer alan, m. flex. dig. superficialis, m. flex. dig. profundus ve m. interossei'lerde oluşur.
Tendinitis'i doğuran nedenler çoktur, ancak yarış adamda başta gelen neden, yukarıda adları yazılı tendoların fizyolojik sınırlar üs-tünde gerilmelere mâruz kalmaları sonu, fibrillerinde yada bu fibril-lerin oluşturduğu tendo ipliği demetçiklerinde şekillenen kopmalarla oluşur. özellikle yüzlek bükücü ve yanlarda yer alan küçük tendoların yangıları yarış atları için hayati önem taşır.
Klinik gidişi yönünden yeni (Acute) ve eskimiş (Chronique) olarak ayrılır.
Tendolarm yangısı değişik anatomo-patolojik bozukluklara göre çeşitlenirsede, biz burada aseptik tendinitis'lerden bahsedece ğiz. Fleksor tendoların aşırı gerilme ve incinmeleri değişik derecelerde olabilir. Çok hafif derecelerinde sadece birkaç perifer fibril kopar, ileri derecelerinde, tendoların büyük kısmı ve tendoyu saran TENDOVAGİNA'da yangıya katılır. Tendo fibrillerinin aşırı geril-mesi yada kopmalariyle, lokal olarak ısı artışı ve şişkinlikle karakterize olan eksüdasyon ve şiddetli olaylarda emoraji şekillenir. Enflüenza gibi bir enfeksiyon hastalığı nedeniyle yada darbe sonucu lokal ten-dinitis olaylarına da rastlanır.
308 H. Anteplioğin
Yaralanan, zorlanan, incinen tendo liflerinde, iyileşme olayı iki devrede olur. Bu oluşum total tendo rupture'larında da aynidir. Olayı takiben regio'da, bir hiperemi, ödem ve şişkinlik gelişir. Kopan, geri-len fibriller arasında, granülasyon dokusu şekillenir, bu doku kopuk tendo liflerinin uçlarını birbirine birleştirir. İyileşmenin ikinci dö-neminde oluşan CİCATRİX dokusu, spesfik tendo dokusuna dönüşür, ancak bu dönemde kollagen fibriller bulunmaz ve oluşumun hızı çok yavaştır. Eğer kopmalar çok şiddetli, yada vak'a uzun süre tedavisiz kalmışsa; tam bir birleşme şekillenemez. Çünkü tendolarda kan dola-şımı zayıftır, kopuk uçlar kolayca çevre dokularla yapışmalar yapar; böylece tendonun normal hallerde yapabileceği kayma, ğerilme ve uzama yeteneği ortadan kalkmış olur. Istirahat ve regio'nun immo-bilisation'u yapışmaları sür'atlendirir. Bu nedenle tendinitislerin sa ğı-tılmasında yukarıdaki yöntemlere baş vurulacaksa çok uzun süreli olmamasına bilhassa dikkat edilmelidir ı' 8.
Tendinitis, m.flex. dig. profundus tendosunda çoğu kez, subcarpal takviye kolunun birleşim yerinde, sonra ortada ve altta susam kemik-leri bölgesinde ve nihayet topuk eklemi distalinde oluşmaktadır. M. flex. dig. superficialis tendosunda yangı, genellikle gene art. carpi'nin altında, metacarpus'un orta bölgesinde, topukta; Suspansor tendoda (m.interossei) ise daha çok bifurcation yerinde, subcarpal ve subtarsal bölgelerde derin flexor tendoya uzantı verdiği yerlerde yangı ş ekillen-mektedir 1'13.
Hastalığın sağıtılmasında bu güne dek, pekçok yöntemler ve ilaç uygulamaları denenmiştir. Acute gidişli olanlarda, dinlendirme, so-ğuk aplikasyonlar, büzücü kompresler, basınçlı bandajlar, hiperemi ve resolution'u uyarıcı losyon ve enjeksiyonlar, kol uçları yüksek orto-pedik nal uygulamaları, ekzersizler bildirilmiştir. Eskimiş olaylarda hiperemi doğurucu irkiltisel ilâçlarla regio üzerine friksiyonlar, peri ve interatendinöz
IYOT,
SÜBLİME gibi irkiltisel ilaçların enjeksiyonu,CAUTERİSATİON, KISA DALGA, ENDUKTOTERM sağıtım
yöntemleri bildirilmiştir. Ancak hangi tür iyileştirme yöntemi uygu-lanırsa uygulansın, bunların hepsinde hayvana uzun süre 6-12 ay is-tirahat verilmesi sağlık verilmiştir. Yarış atlarında bütün bu uygula-malardan alınan olumlu sonuçlar % 5-1 o arasında ve hatta bundan daha aşağı bir oran içinde bulunmaktadır 3' 6'11.
Son yıllarda ACUTE seyirli tendinitislere, lokal olarak peri ve intratendinöz CORTİCOİD'lerden uygun olan birinin, belli dozlarda enjeksiyonu ve sonra regio'nun alçılı bandaja alınması'nın uygun sonuçlar verdiği Adams ı tarafından açıklanmıştır. Eskimiş yapışık-
Yarış Adamda Tendinitis... 309
lıklar ve bağdoku üremeleriyle sertleşmiş, şekli bozulmuş tendinitis'- lerde ise; bir operasyondan bahsedilmektedir. Asheim2 tarafindan bil-dirilen ve daha sonraları diğer birçok araştırıcı tarafından denenip sonuçları açıklanan bu operasyon, basit olarak gerekli hazırlıklar yapıldıktan sonra, regioda postero-letaral bir ensizyonla deriyi açıp üreyen bağdokuyu ve yapışmaları gidermeyi hedef almaktadır 4'5'7'9'12. Sevelius ı .; suspansor ve superficial flexor tendo lezyonlarında, 4o yarış atında uyguladığı operasyon da 28 nin yeniden yarış saha-sına dönebildiklerini bildirmiştir. Adams2, operasyonda dikiş için kullanılan çelik tel yerine (oo) Numara katgüt kullanılmasının daha olumlu sonuç verdiğini bildirmiştir. Bone, Catcott, Gabel, Johnson, Riley, 3; eğer olaylarda fazla fibrosis şekillenmemiş veya tendinitis'in oluşundan itibaren 90-120 günden fazla zaman geçmemişse, adez-yonların şirurjikal yolla kaldırılması ve bilhassa topuk eklemi ge-risindeki annular ligamentin açılıp, profund tendo'nun rahatça kaya-bilmesinin sağlanmasiyle olumlu sonuç oranının % 20-25 düzeyine eriştiğini açıklamışlardır.
Materyal ve Metod
Çalışmamızın materyali 1965-1972 yılları arasında tedavi için bize getirilen 194 Safkan Arap, 69 Safkan İngiliz olmak üzere 263 baş tay, at ve kısrağı kapsamaktadır.
Yaşları 2-7 arasında bulunan hastalarımızdan 18 zi acute, 245'i chronique seyirli dönemde bulunuyordu.
Lezyonun lokalizasy onu bakımından: 152 sinde carpus altında, 38 zinde metacarpus'un ortasında, 7o inde topuk eklemi civarında ve 3 ünde topuk altı bölgede yerleşmişti.
Genel olarak m.flex.dig.superficialis'te başlıyan yangı, daha sonra profund tendoyada geçmiş ve hemen hepsinde bir ön bacakta bulun-maktaydı. M.interossei'lerdeki yangılar genellikle medialdekinde daha fazla ve olayların % 98 inde topuk bölgesinde yerleşmiş durum-daydı.
Uygulanan sağıtım yöntemleri; genellikle klasik kitaplarda ya-zılı yöntemler yanında özellikle acute olaylarda local olarak CORT İ-COİD (Depo-Medrol, Upjohn=4o mg.) enjeksiyonu ile birlikte, al-çılı bandaj ve istirahat yöntemi denenmiştir.
310 II. _1tıteplioğlu
Uygulanan Sağıtım Yöntemleri
I. Acute Tendinitis'lerde : Altı İngiliz ve 12 Arap yarış atından,
onbirinde lezyonun bulunduğu yerin hazırlık ve dezenfeksiyonu sa ğ-landıktan sonra, medial, volar ve lateral yönlerden, MEDROL (Me-tilprednizolon asetat) preparatından üçer falkon + 500.00o i.u. taze hazırlanmış cryst. penicillin solüsyonu (12o mg. Metilprednizolon+ 500.00o i.u. Cryst. penicillin) subcutan ve peritendinöz olarak enjekte edildi ve bacak tırnaktan itibaren 8 cm eninde 3,5 m. boyunda 3-5 alçılı bandla carpus ekleminin altına kadar bandaja alındı. Vak'alar-dan yedisinde bir hafta sonra bandaj gevşedi. Açıldığında lokal yangı symptome'larının bu hayvanlard.a hissedilir derecede azaldığı, di ğer-lerinde ise belirgin bir gerileme farkedilemediği saptandı. Lokal symptome'ları kaybolan atlara, yalnız üçer gün ara ile tendoları güç-lendirici, sirkülasyonu artırıcı RADİOL masajlarına baş vuruldu, bacaklara tırnaktan- carpus altı bölgeye kadar elastiki destek bandaj-lar uygulandı ve hayvanlar hergün 1 o-15 er dakika yedekte gezdir-tildiler. Diğer olaylarda MEDROL enjeksiyonları bir kere daha tek-rarlandı ve ayaklar alçılı bandaja alındı. Onbir gün sonra bandajlar açıldığında üç yarış atında lokal symptome'ların % 75 oranında geri-lediği, diğer sekiz atta ise ı /3 oranında azaldığı kaydedilmiş. İleri iyileşme gösteren üç atta müteakip uygulama ve tedaviler yukarıdaki yedi yarış atında olduğu şekilde yapıldı, diğerlerinde sekizer günlük soğuk tedavi ve büzüştürücülere baş vurulduktan sonra regionun k ıl-ları ve derisi hazırlanıp üzerine VORKADİN (Dinçel Lab.) 3-7 gün ve günde bir defa olmak üzere bir kısmında pamuklu pansuman al-tında bir kısmında ise pansumansız olarak uygulandı.
Bu gurupta yalnız bir defa lokal olarak DEPO-MEDROL en-jekte edilip, alçılı bandaja alınan ve 4-6 ay kadar istirahat ettirilen yarış atlarından 6 sında tam iyileşme sağlanabilmiş ve atlar yeniden yarış sahasına dönme yeteneğini kazanmışlardır. İkinci bir aplikas-yona lüzum gösterenlerden ikisinde, 2-4 yarış sonra nüksler görüldü, geriye kalan ı o vak'ada ise tedavi uygulamalarından sonuç al ınama-dığından kronik seyirli vak'alar içinde sağıtıma tabi tutuldular.
II. Chronique Tendinitis'lerde : 245 olayı kapsıyan bu gurup has-talardan 178 inde yüzlek hat halinde CAUTERİSATION ve Ong. vesicatoire; 35 inde nokta şeklinde yüzlek cauterisation ve ong. vesi-catoire; 32 vak'ada mikst cauterisation ve vazelinle hafifletilmi ş ong. vesicatoire uygulandı. Belli vezikasyon süresi tamamlandıktan ve lokal lezyonlar kalktıktan sonra hastalara 8-12 er aylık istirahat süresi sağlık verildi.
Yarış Atlarında Tendinitis . . . 311
Bu gurupta tedavi gören vak'alarımızdan sekizinde sağıtım olum-lu sonuç verdi ve atlar yeniden yarış sahasınıa dönebildiler. Onbir vak'ada sağıtım sonuçları % 4o-5o oranında başarılı oldu, diğerlerinde özellikle uzun bir istirahat süresi bekleme olanağı hayvan sahipleri için ekonomik olmadığından, erken çalıştırmalar ve dikkatsiz e ğitil-meler sonu nüksler şekillendi, sonuç alınamadı.
Sonuçlar
. Yarış atlarında şekillenen tendinitis olaylarında, vak'a yeni yani ACUTE dönemde ise; ADAMS'ıni önerdiği gibi yangılı bölge usulüne göre hazırlandıktan sonra, medial, lateral ve volar taraftan subkutan, peritendinöz ve tendovaginal olarak yaptığımız DEPO-MEDROL (Metilprednizolon asetat 3 flakon= 2o mg.) ve Cryst. Penicillin enjeksiyonlarından sonra, ayağın distal uçtan, carpus ek-lemi altına kadar alçılı bandaja alınması; 7—ıo gün sonra bandajların ve gerekirse enjeksiyonların birkaç defa tekrarlanması, sonra hayvana enaz 6 aylık istirahat verilerek 18 acute tendinitis olayından, 6 sında (% 33,3) tam olumlu, ikisinde i /2 oranında iyileşme, % 55 inde ise başansız sonuç alındı. Corticoid'lerin lokal olarak yangılı tendo böl-gesine enjeksiyonu ile birlikte, alçılı bandaj uygulanması ve belli bir süre istirahat verilmesi şeklindeki tedavi yöntemi, yurdumuzda hemen hemen izleme süreleri ve sonuçları takibedilerek ilk defa uygulanmak-tadır.
2 . Kronik seyirli tendinits olaylarında (245 vak'a) ; koterizas-yon ve vezikan ilaç uygulamaları ile 8-12 aylık istirahat süreleri so-nunda 8 yarış atında (% 3,3) tam; i i inde (% 4,2) i /4 oranında olum-lu sonuç alınmış, diğerlerinde sağıtım yöntemleri başarısız kalmıştır. Burada kullandığımız olumlu sonuç deyimi, yarış atının normalde olduğu gibi yarış sahasına dönüp, koşma yeteneği kazanması anla-mında kullanılmıştır.
Tendinitis olaylarında, başarısızlığın en önemli nedenlerinden ve belkide en başta geleni, tendo yangılarının iyileşmesindeki yavaş tempodan dolayı, atların uzun süre (6-12) ay istirahat ettirilmelerinin hayvan sahipleri için büyük ekonomik sorun doğurmasıdır.
Literatür
. Adams, O. R. (196o) : Lameness in Horses. Sec. Ed., P. ı96-2oo. Lea and Febiger, Philadelphia.
2 Asheim, Ake (1964): Surgical Treatment of Tendon Ir juries in the Horses. J. A. V. M. A., 165, 447.
312 fI. Anteplioğlu
3 . Bone, J. E., Catcott, E. J., Gabel, A. A., Johnson, L. E.; Riley, W. F. (1963): Equine Medicine and Surgery, P. 728-73o. Am. Vet. Publ. Inc. Santa Barbara, California.
4. Dillon, R. (1956): Corticosteroids in the Treatment of Certain Equine Lamenesses. Vet. Med., 51, 191.
5. Fisher, W. F. (1961): Bowed Tendons in the Horse. Vet. Med., 56, 251.
6 . Fras er, A. C. 1961) : The Treatment of Lameness by Faradism, Vet. Record, 73, 94.
7. Proctore, D. L. (1957) : Surgical Treatment of Tendinitis. Procee-ding of the American Association of Equine Practitioners, De-
8. Reed, W. O. (1962): Ligament and Tendon Injuries, J. A. V. M. A., 141, 1258.
9. Riley, W. F. Jr. (1956): Corticosteroids in the Treatment of Certain Equine Lameness. Vet. Med., 51, 191.
ı o . Sevelius, F. (1964) : Surgical Treatment of Bowed Tendons and Stra-ined Suspensory Ligaments by Asheim's Method. 3 rd. Annual Congress. British Vet. Med. Assoc., p. 28.
ii . Stihl, H. G., and Leuthold. A. (1964) : Subcutaaeous Iodine The-rapy of Chronic Tendinitis in the Horse. Schweiz. Arch. Tierheilk.,
ıo6, 218. cember.
12. Temple, J. L. (196o): Fluoprodnisolone in Race Horse Practice. J. A. V. M. A., 137, 218.
13. Wheat, J. P. (1955): The use of Hydrocortisone in the Treatment of Joint and Tendon Disorders in Large Animals. J. A. V. M. A., 127, 64.
