A. O. Vet. Fak. Derg. 40 (2): 220-230 1993
SAANEN ıRKı KEÇİLERDE ERKEN GEBELİGİN B-MODE REAL TIME ULTRASONOGRAFİ İLE TANısı
Şükrü Küpımü1 Rıfat Vural2 Selim Aslan'
Rıfat Salınanoğlul Çetin Kılıçoğlu4 Hakkı İzgür1
Diagnosis of early pregnancy by uS'ng B-mode real time ultrasonography in Saaııen goats
Summary: The purpose o{ this study was to determine the dficacy of real time ultrasonography with 5 m/h traıısducer in ear1ypregnancy diagno-sis in Saanen goats when they were in dorsal recumben~y or were standing posit-ion.
Sixty three goats were examined b)' transabdominal B-mode real time ultrasonography with 5mHz transducCT. The animals were scanned from the :lower right and left {lank area both when they were silting down with their hind limbs extended horizontalfy and white they were standing position. Inifial examination {or pregnancy was pedormed between days 15 and 38 arter mating and [hen animals were rescanned 50 da)'s later from the first ultrasonographic examination (beetween dG:..vs65 and 88 arter mating). The second ultrasonog-rapMc examination was made as control.
Pregnan~y was detected as earry as day 18 in one goal.. The greatest accuracy was obtained between dG:..Ys25 and 38 af ter mating (The accuracy rate,
%
100). Favorable results (or pregnancy diagnosis in earry pregnancy period were obtained in the standing position but were foımd no significant variation in the restraining posifion of animais in the second exaınination. The emb~)ıonic vesicle and the emln:-vow ith in the vesicle were criteria for early pregnan~y diagno-sis b)' B-mode real time ultrasonography with 5 mH:; transducer. In second ultra-sonographic examin(Jtion, placentomes, fetal head, fetal thorax, fetal movements, fetallimb and fetal heart beat were used as criteria for pregnanc'y.i Doç.Dr.. AÜ Veteriner Fakü1tesi, Doğum ve Rep. Rast. Bilim Dalı, ANKARA 2 Y.Doç.Dr., AÜ Veteriner Fe.kültesi, Doğum ve Rep. Rast. Bilim Dalı, ANKARA 3 Dr.Arş.Grv., AÜ Veteriner F?kü1tesi, Doğum ve Rep Rast. Bilim Dalı ANKARA 4 Prof.Dr., AÜ Veteriner Fakültesi, Doğum ve Rep. Rast. Bilim Dalı, ANKARA
SAANE:N IRKI KEÇİLERDE ERKEN GEBELİGİN B-MODE... 221
As a result, we concluded that B-nıode real time ultrasonography with linear array 5 mHz transducer for earl;}pregnanc)' diagnosis can be used with the greatest accuracy ji-om day 25 af ter mating in Saanen goats in the standing position.
Özet: Bu çalışmanın amacı, Saan5n ırkı keçilerde erken gebeliklerin teşhisinde,yatan ve ayakta bulunan lU7;"vvanlara1I)lgulanan B-mode real time ultrasonografinin etkinliğinin araştırılmasıdır.
B-mode real time !inear arro:y5mHz transducer donanıınlıultrasonograj'i ile 63 keçi muo:.'vcneedildi. Troıısducer, ha)'vanlar a)lakta ve )Jataraksağ ve sol ingiu-abdominal bölgeden u)'gulandı. Keçilere gebelik tanısı amacı ilc ilk mUO:J'eneçiftleşme)li ü:.lr;)'en 15-38. günltr arasıikinci muo:-veneise50gün sonra 65 ve 88. günb' arasında l~vgulandı. İkinci ultrasonografik muO:.yene.kontrol olarak değerlendirildi.
Pozitif gebclik en erken bir keçide 18. günde belirlendi. Etkin doğruluk oranı (% 100) ise çif tleşmC)'i izl~ycn25-38. günler arasında gözlendi. Erken gebelik döneminde gebelik tanısı için ideal sonuçlar aJiakta mua)lene edilen keçi-lerde gözlenirken 50 gün sonra yapılan ikinci mua)'enede ha)lvaııın duruş pozis-)lOr/ugebelik soniıçlarını etkilenıedi. İlk muc~venedeembr£vonik kese gebelik kriteri olarak alıniıken50 gün sonraki ikinci muo:-I'cncdeplasentomla;-, (iitüsün başı, ayakları, toraksı ve (ötüsün hareketleri ve kalp atımları olumlu gebelik kriteri olarak değerlendirildi.
Sonuç olarak, Linear alTOJ!5 mHz transducer li B-mode real time ultra-sonografinin Saanen ırkı keçilerde, erken gebeliğin tanısında G;}akta muayene ile çiftleşmeyi izle;en 25 . günden sonra )'üksek doğruluk oranı ile kullanılabile-ceği kanısına vardık.
Giriş
Keçilerde gebeliğin. erkcr. dör.emde doğruluk12, saptaıı.ması, iş-letme orgar.izasyoEu ö.çısır.darı.gerekli olduğu gibi; gebe olmayaElanE (yalalCcı gebe, hidrometra olgulc.rır.u'.) aşım mevsimiıı.de sağıtımla-nr.lr. yapılabilm.esi açısır.daıı. da ekoP.omik ör.emi bulur.maktadır (1,7,9,11,13).
Keçilcrde belirtileE birçok gebdik taEı yörı.temi araslP.da ultra-sonografi, gebeliklerin erkel". dönemde saptanabilıııcsi1'.de, gcbelik pato1ojiI.:' ir.ir. tar.ısır.da, fötüs S2.yısı1'.ı1'.belirlenmcsir.de diğ~r YÖEtem-lere göre üstürdük s3.ğlar (2,3,4,5,7,9,12,13,14).
222 Ş. Küplülü - R. Vural - S. Aslan - R. Salmanoğlu - ç. Kılıçoğlu - H. İzgür
Ultrasonografi keçil xde abdomir ..,J ve rektal yolh. uygulınabil-mekle birlikte, rektal yo11'1uygularnamE uterusur. pelvis boşh-ğ ında olduğu erkeIl gebelikleı ir. sapti'.nmasıuda etkiJ'.liğirjp' yar.ısıra, rektum yaralanmaları ve u)'gule.mar.ıE pr2.tik olmaması gibi ör.emli dezavar.-tajLı.rı da bulur.duğu bildirilmektedir (7,8,10).
Buere11 (4), özellikle keç] :rde uterusUl; ;,\bdomir.2J bölgeye doğru sarkık ve bu bölgedeki )'e.ğLnr. e.'t olması r.ederjylC ahadomir.".! u1t-rasor.ogrc.fir.İn e.y2.kte.ve irsuir.~.l belgeder. yapılme.5ı ile kale.)' ve güverjlir sor.uçlc,r alır.'1cz.ğlr.ı bildirmektedir.
Tair.turier ve 2,rk. (12), keçilerde erken gebelikleıiı~ dtre.50rcog-rafi ile tar.E.md2., erkep. dGEemde e.r.ekojer.ik (ekojer.ik ülme.y,n'.) böl-gelerin içir.de beyaz lekelerir. varığ, d2.1la ileıi dör.emlerde ise fötd keseler, fötüs, fötüs orgar.hrı ve fötd l1<oreketliliğ:r.dOğtTItar.ı kriteri 01'1r2.kalınabileceğirj vurgLb.mı~Lı.r ve e.bdomir.c'! )'0112.ir.guir.".ı böl-geder. uygulcı.dıkhrı u1t.rasop.')grz,fiile keçilerde gebeliklerir.ir. 3 ı. gü-r.ür.de fötüsür. 17 mm ve uterusu.l'. 35 mm çe.pır.de.olduğur:] sapta-mışlardır.
Araştırıcıb.r (3,4,.5,7,9,10), keçilerde trar.5abdomir.al ve)'a tre.r.'}-rektc'! u1trasol'.')grafide 3-5 mHz lik pro blarır. kullar.ı1abileeeğir.i, il~ri gebeliklcrde 3 mHz lik probI2.rır. tercih edilebileceğirj tildirmek-tedi l;r.
Buereıı (4), keçi1:rde 25-30. gebelik gür.1cıir.de abdomir.".ı yolla ir.giuJl.::ıJbölgeder. ye.p;12.P.dtrc.',or.ogrdide t~>.r.mır.ko12.)'ve güver.ilir olduğu ar.c2.k sürülerde rutir. gebdik tc.l.'hor.ır. tohumlc.m?)'ı izleycr. 35 --50. gür.lerdc yapılmasır.1ı; uyger. ol2.'::2.ğır.lbildirmiştir.
Barol'.et ve ?rk. (3), rektal yolh l.Jtrasor.ografide ise bcgeliğir. 20--30. gür.lcri arasw.d2. güver.ilir 01ar2.k sapt?r.dığtr.ı beliTtmi~lerdir. Sunuları. çeJışm?da, Saa.r.cı~ ırkı keçilerde gebdiklerirün 15-38. gür.lcri arasında 5 rnHz linear B-Mode ultrasorı.ografir.in. abdomirı.al YOll2.sağ-sol ingimıal bölgeder., yatc.r. Ye ayakta bulur.arı. hayvar.lara u ygvhn3.rakgc beliklel'ir.ir. saptal'.1.bilirliği araştırıldı.
Materyal ve Metot
Buçalışmacla, An1(e.ra Ür.ivenitcsi Zira?t Fakültesi Zootckr.i
Bölümü DeEeme çiftliğirı.c ait 1-7 yaşlı Saaı:er._ırkı, 63 keçi ku11ar.ıldı. Dcr.eme hayvadarırup. barırı.ma ve bcslerı.melerir.de bir örrı.eklilik sağlandı.
SAANEN IRKI KEÇİLERDE ERKEN CEBEqcİN B~MODE... ,223
Gebelik taE1sı amacı.ileR~Mode Real Time, 20 cm mUayene
de-rinliği olc.ıı.,5 mHz tra,nsducer ile görüıı.tüleriıı.kaydedilmesi için özel priıı.ter ve polaroid kamera donaıı.ımh ultrasoıı.ografi
cih;:ı.zı(Shimad-su SDL-32}veuItrasonografik jel kullaıı.ıLh.
Kulak numaraslbulur.C'.f'. keçiler aşırrl:ı.rır.l izleyen ,15-38. gün-leri ile 65~88 'gebelik gür'.gün-leri. ara~ır.da iki d€fa mU2.yer.eedildi. Birin-ci muayer.e hılgularıd.eney, ikir.ci muayeıı.ebulguları,kontrol olarak alır.dı.
Aşımları 15-'38 gür. 2.T2.sır.d,ı.d~ğişen 63 keçi, b.pılıktan tek tek, geçirilerek muayer.eedildi. Keçileıiıı. ör,ce kulak r.umaraları tesbit. edildi, sağ ve sol- ir.ğ'uir.al bölgeleri, triJ.şedildi. Her keçi öıı.ceyatarak; üzerİr.e jel sürülmüş trar.sdu:cer'ir. s2.ğ~sol ir.guir.;:ıj bölgeye yerleş-, tirilmesi ile mUö.yer.eed.ildi. Her h2.yvö.r.8.2.it değişik pozisyoı".v~ mua-yer:e yederine göre elde edilere gebclik bulguları kayıt edilip, printe edildi. Ayn hayvar.1.'x gebeliklerir.ir. 65-88, gür.leri arasııı.dayukarıda belirtiler. yör.temle muayer.e edildi.
Muayer:elerde, erkeı". gebelik döıı.emir.de embriyonik kese ve fötüs, ileri gebeliklerde ise p12.ser.tomlar,fötüsür. baş, toraks, ayaklar
ve kalp atışları olumlu gebelik kriteri olarak 2.lındı. Bulgular
Yapılar, araştırmada elde edilen bulgular, tablo ve ultrawıı.ik
görür. tü ler şeklirede suıı.ulmuştur.
Tablo L de görüldüğü gibi gebcliğin 15-38. güı"leri arasındaki
63 keçideyapılaE ultrasor.grafide 51'Ee (%81) gebelik pozitif, 12'
ec (%19) gebe1ik reegatif tar~ısı kor.du. Ayr.ı keçilere 50 gür. sonra gebelikleriıı.ir, 65-88' '"gür.1eri arasmda 2. ,kez ultrasonografi uygulan-dığında burJardar. 55'r.ir. (%87) gebe, 8 r.iE C%13) gebe olmadığı belirler.di.
1. uItrasonograrik muayener.ir: yapıldığı ve gebelik' negatiCta-Eısı kondıığu 'gebeliğiı". 15. gUEür.de' 1"olgu ve gebeliğir. 19 ve '20. gür.lerir.deise 2 şer olgur.un II. ultrasoEografik muayeEede gebe
ol-dukları saptar.dı.İ1kmuayer.cde gebeliğin 18. günü gçbe pozitif
,tanısı kor.ar. birolgur.un ise ILmuayenede gebe olmadığı, belirlendi. Çalışmada gebeliğin 25-38., günleri arasmda pozitif ve negatif gl'?belik-leri saptama oran, 50gür,.soıı.ra yapılan II. ultrasor.ografik muayene-lerle karşılaştırıldığıEda% i00 olarak tesbit edildi.
22.ı Ş. Küplülü - R. Vural - S. Aslan - R. Salmanoğlu - ç. Kılıçoğlu - H. İzgür
Tablo 1. Ke,ilerde 50 gün ara ile y;>.pılan iki ultra50nografik mU2.yene ile elde edilen gebeIik bulgubrının k2.rşllaştırılmasl
i. ultrasonografik muayene 'II. Ultrasonogr2,fik muayene Gebelik Muayene
Ultraso~ografik
Gebelik .Muayene
dönemi Edilen Dönemi Edilen Ultrasonografik
(gün), Hayvan Muayene Sonucu (gün) Hayvan Muayene Sonucu , Sayısı GebeIik Gebelik Sayısı GebeIik Gebeıik
Pozitif Negatif Pozitif Negatif
---
--- -_._-- ------
--~-- --- ----15 1 - i 65 1 1 -18 1 i _. 68 i - i 19 2 - 2 69 2 2 -20 2 - 2 70 2 2 -25 i 1 - 75 i i -30 5 i 5 - 80 5 5 -31 12 i LO 2 81 12 LO 2 32 8 5 3 82 8 5 3 334-i
4- - 83 4- 4- -34- 3 3 - 84- 3 3 -35 7 i 7 - 85 7 7 -36 i 3 i 2 1 86 3 2 1 37 5i
5 - 87 5 5 -38 9 8 i 88 9 8 1----
--.--1---
--- --- --- --- ---Top. (%) 6:'1 51 (~8J) 12 (~19) Top. (%) 63 55 (~87) 8 (~13)Gebeliğin 15-38. gürı.leri arasmda yapılan i. ultrasonografik
muayenede ayaktaki keçilerde u1trasor.ografik tarı.ı yatırılarak mua-yene edilenlere göre daha kolay ve doğrulukla. yapıldığı belirlendi. Yatırılan ve ayakta tMtular. keçilerde trar.sducerin sağ ve sol inguirı.al bölgeye yerleştirilmesi ile yapıları. muayenelerde gebelik pozitif ve gebelik negatif olguları eşit bulur.du. Gebeliğin 65-88 . gür.leri ara-sında yapılan II. u1trasorı.ografikmuayerı.ede, yatan ve ayakta muayer.e edilen keçilerde elde edilen bulgularda farklılık gözlenmedi.
i. muayenede gebeliğin erken döneminde 1-1.5 cm çapında
embriyor.ik keseler, gebeliğirı. ilerleyen dör,emlerir.de fötal keseler (ar.ekojenik-siyah alan) içinde fötüs (ekojenik-beyaz alan) görüldü. Kontrol amacı ile gebeliğirı.65 ve 88. gürı.leriarasında yapılaı'. II. mu-ayerı.edetüm olgularda fötal keseler, plasentomlar, fötüs kesimleri (baş, toraks, ayaklar) ve fötüsür. kalp atımları tesbit edildi (resim 1,2,3,4).
SAANE N IRKI KEÇİLERDE ERKEN GEBELİGİN B-MODE... 225
Resim 1. Keçi.de plasentomhwııı ultrasonik görünümü. Ultrasonie appearance of pheentomes in mid gestation in goat
226 Ş. Küplülü - R. Vural - S. Aslan - R. Salmanoğlu - ç. Kılıçoğlu - H. İzgür
Resim 2. Keçide föta! iskelet ve kalbin ultrasonik görünümü Ultrasonic appeannce of fetal scleta! and heart in midgestation in goat.
SAANEN IRK! KEÇİLERDE ERKEN GEBELİGİN B-MODE... 227
Resim 3. Keçide föt~.ibe.";lIl ultrasonik görünümü Ultrasonic appearancc of fetal hcacl in mid gest~.tion in goat.
228 Ş. Küplülü - R. Vural - S. Aslan - R. Salmanoğlu - ç. Kılıçoğlu - H. İzgür
Resim 4. T(eçide fötal başın ultrasonik görünümü Ultrasonic appearance of fetal head in midgestation in goat
Tartışma
Araştırıcılar (2,3,5,9,12,13)., keçilerde u1trasoEografir.iE gebelik taEısı amacı ile etkip. bir şekilde kullar>.ılabileceğirı.ibelirtmişlerdir. Barorı.et ve ark. (3), KaEd.e1gy ve ark. (6), keçilerde erker. dÖEemde gebe1ikler, trar..sduceriE rektal yolla uygularcarak belirler.ebileceğir.i, Lavoir ve ark.(7) ise keçilerir. ger.ital orgar.larır.m erker. dör.emdep. itibarer>.ingiu-abdominal yolla tesbit edilebileceğiEi, ve erkeE dÖEemde embriyor.ik ölümleriE şekilleEmesir.e bağlı olarak elde ediler. sOEuçlarıE güver.ilir olamayacağu'.ı belirtmişlerdir. Bu çalışmada elde ettiğimiz erkel'. dör.em gebelik bulguları, Lavoir ve ark. (7), belirttiği durumları
SAANEN IRK! KEÇİLERDE ERKEN CEBELİcİN B-MODE... 229
doğrular Ei/dikte olup, ilk muayer.ede gebeliğin 15, 19 ve 20. günüı".-de bulunan rı.egatif gebeliklerir. ikinci muayeEegünüı".-de pozitif çıkmasıEı uterusun pelvik çatı sınırında bulunmasıEa, 18. gür.de bulunan pozitif gebeliğin ikinci muayenede negatif çıkmasını ise embriyonik ölüme bağhdık.
Araştırıcılar (2,3,4,6,7), keçilerde gebeliğin 25. gününden itiba-ren gebeliklerin kolaylıkla tesbit edilebileceğini ve doğruluk oranının
%
100 olduğunu açıklamışlardır. Yapılan bu çalışmada dagebe-liğiıı. 25-38. gür.leri ôxasıp.da elde ettiğimiz gebelik sor.uçlarımn d.oğ-ruluk oraEI
%
100 olup araştırıcılarm sonuçları ilebeı".zerilikgöster-miştir.
EucreIl (4), koyup. ve keçilerde gebeliğiıı. erkeı".dÖl".eminde,yatan
hayvar.larda uterusun anatomik konumunun eleğişmef..inder.dolayı
gebeliklerin beliı lenmesir.de yanılgılarm oıabi1~ceğir.ivurgulamıştır. Yapılan bu çalışmada gebeliğin 15.-38. günleri arasıIlda Bucrell (4) in belirttiği gibi keçilerde erken gebelik döneminde ayakta ultraso-nografik muayene ile daha yüksek doğru tanı elde ettik.
BucreIl (4), Pieterse ve ark. (9) ve Taverna (13), erkeIl gebelik döneminde fötal ampulaIlm gebelik tanı"ı kriteri olması ve hidromet-ra olguları ile karışmasından dolayı yanılgılarm olabileceğirj, gebcliğin orta dönemir.de fötüs ve fötüs hareketlerir.İn belirleEmesi ile bu yaml-gıiarın ortadan kalkacağıEı açıklamışlardır. Erken ve ilerleyen gebe-liklerde printe ediler. gebelik kriterleri araştırıcıların kriterleri ile bep.-zerlik göstermiştir.
Sonuç olarak, 5 mHz Real Time ultrasonografinin keçilerde
ge-beliğin 25. gününden itibaren sağ ve sol ingiu-abdominal bölgeye
uygulanarak gebelik tam81nın doğrulukla yapılabileceğiEi, ayakta
yapılar. ultrasOl".ografik muayenelerde uterusur. anatomik yapısıElll bozulmamasına bağlı olarc.k yatan keçilere göre daha etkin sonuçlar vereceği kareısına varıldı.
Kaynaklar
1. Aiuınlaınai, S., Fll'edriksson, G., Nilsfors, L. (1992). Real time ultr(J,sonograp~yfor
determining the gestational age of ewes. Yet. Rec., 131,560-562.
2. Aırthur, G.H., Noakes, D.E., Pearson, H. (1989). Veterinaıy reprodııctio!! and obstetrics. Sixth edition, pp 91-92. Baillere TindalJ PhiJadelphia.
3. Baronet, D., VaiUancourt, D. (1989). Pregııancy diagnosis in goats byec1lOtomography. Med. Yet. Du. Queb., 19 (2) 67-73.
230 Ş. Küplülü - R. Vural - S. Aslan - R. Salmanoğlu - ç. Kılıçoğlt, - H. İzgür
4.. Bucrell, B.C. (1988). AjJjJlication of ulırasOilOgraphy in rejJToducıion in sheej) cmd goals.
Therİo., 29, 71-84.
5. Haibel, G.K. (I 988).Real lime ullrasonic feıal head measuremeı:1 and geslalional age in dairy
goals. Therİo., 30 (6), 1053-1057.
6. Kandelgy, M. and Jordan, R.M. (1989).Pregnaney diagnosis in Angora goaıs ..1.Anim.
Scie., 67 (Supp!. 2), pp. 90.
7; Lavoir, M.C. and Taverna, M.A.M. (1989).The diagnosis of pregnancy and
pseudo-pregnaney and ıhe determinalion of foetol numbers of goals by mealis of real lime ultrasou~d scaning.
İIl:dİ2.gnostİc ultr2.solll1d and anİmal reproductİon (ed. M.A.M. Taverna and A.H. Willernse). Kluwer Academİc.PubIİshers. pp 89.
8. Ott, R.S.,B1aun, W.F., Lock, T.Y.I. (1985). A comparison qfinlrareclal doppler ar,d rec-lal-abdominal paUJationfor pregnaney testing in goals.J.Anim. vet. Med. Assoc., 178: 730-732.
9. Pietcrse, M.C. and Taverne, M.A.M. (1986).Hydromelra in goats: Diagnosis'wiıh real
time ultrasonund and treatment with prostaglandins or oxytoeİ1t. Therİo., 26, 813-821.
ıo. Reichle, J.K. and Haibcl, G.K. (1991). Ultrasor,ie biparietel diomeler oj second Irimester
pygmy goal feluses. Therİo. 35 (4) 689-694.
iI. Russel, A.J.F. (1989).The applieation qf real time ultrasonie sea"ning in commereial sheep,
goats and eattleproduction erderprises. İn: dİagnostic ,ultrasound and anİrnal reproduction (ed. M.A.M. Taverna and A.H. Wİllernse) Kımver academİc Publİshers, pp. 73.
12;' Tainturicr, D., .Lijour, L., Chear, M., Sardjana, K.W., Lenet, J.L. (1983).
Diag-nostie de la gestaıion ehez la eheare par eehotomographie. Rev. Med. Vet., 134 (11),,597,-599.
13. Taverna, M.A.M. (1991).Applieations of Iwo dimelısional ultrasound in animal repradueliol';.
'Vİen Tİerazt MSchr., 78, 341-345.
14-. Wani, G.M. (1988).Deteelion offetal age in sheep and goats kY u/trasonie teehnique. Ind.j.
