vEH HANİ (BİLGİLİ) ' VB ÇOCUKLARI ‘
/ U a .
Çukurova'nın kültür tarihinde
xx]/Lxgxki
saygın bir yeri olan$üh
Mehmet Abdülbaki «ani Efondi, 1936 yılında, 86 yaşında ol duğu halde Kadirli'den öldü.I
Sı;1eymaniye'de doğup çocukluk yıllarını Kerkük'te geçiren Fani Efendi, Adana., Kozan, Kadirli, Haraç,Zeytin,Hal&p ve Trablus- grapte /İ5»kdi5r^a<B©3r*r'-iEeHtinn*--t^=i^yens-v9; uzam süre memuriyetler— de bulundu.
Asıl şöhretini, Adana'ya gelen valilerin takdiriyle kazanan Fa ni Efendi Arap,Fars ve Türk edebiyatındaki derin bilgisiyle yap tı. Uzun süre vilayette tahribat kâtipli*! ve müdürlük görevin de bulundu. Edebiyatla yakın ilgisi bulaman Abidin Paşa, Rauf Paşa ve Sırrı Paşa gibi ünlü valilerle birlikte çalıştı. Hatta Abidin Paşa
'
nın^Aevlan^ian dilimize çevirdi*i (MesnaVi) lere yardımcı oldu. Arapça, arça ve Türkçe şiirleri yananda,(Ebced7 tarihinde, Hattatlık sanatında, vilayet sınırını aşan bir şöh reteîbnülemin Mahmut Kemâl İnal’m (Son asır Türk şairleri) ile (son Hattatlar) adlı değerli eserlerinde, Çeh Fani Efendiden övgü ile bahsedilmektedir.
>
EWv-rani Bil&ili’nin eski edebiyatımızın türlerinden olsu (Ebced) le tarih düşürmekteki hüneri Afganatffei Abdiilmecit ile^ Avus turya İmparatoru Çarlf tarafından "sefaretler vasıtasıyla" ken disine ulaştıralan takdirlere mashar oldu.
Kadirli*den evlenmişti. Uzun emeklilik hayatını burada geçirdi. 1936 yılında öldü.
V oğlu vardı, hepcini^bîlgili ve kültürlü yetişmesine özen gös terdi. Bunlardan 3 ü askerdi, üniversite Fen Çubesindon mezun olan Kemal Bey (1688-1916) yedek subaylığını yaparken, birinci
- 2
-fgenç yaşta /genç
ı
Cilan savaşıhda yaralanarak/öldü, * son oğlu Fazıl Bey
(1893-1917) Çanakkale’de şehit oldu. Asker ve öğretmen olan
Selahattin Bey (1886-1980) uzun süre İzmir'de oturdu,ve çocuksuz İstanbul'da öldü.
Diğer dört çocuğu, Adana sınırını aşan adlarıyla tanınırlar. Bunlardan 3 ü kalem ve eser sahihi kişilerdir. Nevarki, siyasi görüşleri yüzünden, Kurtuluş Savaşından sonra (150'likler) lis tesine girdiler. Bunlardan Zeynel Abidin Bey (1886-1938) yakan s i p s i tarihimizin siyasi art ilerinden olan (İtilaf Fırkası)nın genel merkez üyeliğini, genel sekreterliğini yaptı, '-ransızların Adana1yı işgalinden sonra, İstanbul Hükümeti tarafından Adana Valiliğine tayin edildiyse de vilayetin ileri gelenleri tarafında isterımiyen adam olarak tepkilere uğradı. Bu atama, sonunda iptal edildi. Zeynel Abidin Bey ±3ixx 150’lilikler listesine gir dikten sonra (Şerif Hüseyin)den himaye gördü. Kral Faysal’m da veti üzerine Bağdat'a yerleşti. Irak Kralından ve İran Şaiıısdan gördüğü yardımlarla yaşamını burada sürdürdü. Yurdundan ve aile sinden kopmuş olarak, orada öldü.Büyük Kütaphanesiyle tanınan Zeynel Abidin Bey gençliğinden maliye nazırı Abdurrahman Paşa ile
f t
diğer tanınmış paşalarıy çocuklarına özel suretle hocalık yaptı. Bu yıllarda politikaya bulaştı. xit±İ3i İtilaf Fırkası merkezinde uzun yıllar çalıştı. Bir iki küçük broşür yazdı.
I ani Hocanın büyük oğlu Ali İlmi Bilgili (1878-1964-) TürkzEdebi-yatı hocalığı, şairliği ve gazeteciliğiyle tanınırdı.
Vatanışiir-*
leri de vardı. Adana’da .ve Antakya 'da uzun süre edebiyet öğret menliği yaptı. Yaradılışındaki ¿idişme ve eleştirme eyiligi onu meşrutiyetin ilanından sonra politika hayatına itti. Hele Fran sızların Çukurova'yı işgalinden sonra başlayan Millî kuvvetler aleyhindeki tutumu (150* liliklefc) listesine girmesine neden oldu Fani Bilgilinin en bilgili oğltı^Mesut $âni Bilgili^ (1889-1979) dır. İstanbul Hukuk Fakültesinden ve Sorbon Üniversitesinden me- gmıclur ve .Orada büyük bir doktora imtihanı verraiştic-. Ju‘.
Mesleki itibariyle hukukçu olmakla beraber, derinliğine bir ede biyat kültürüne sahipti. Fransıfclârın Çukurova'yı işgalinden
sonra Cebelibereket Mutasarraflığı yaptı. 0 yıllardaki bazı konuş maları ve abisi? Ali ilminin gazetesi olan (Ferda) dan (Can Bey) takma adıuhLa yaptığı yayınlar yüzünden, bu da^diğer gib
- 3
-(150*linkler) listesine dahil edildi.
1938 yılında çıkartılan/af kananımdan yararlanarak yurda dönen Âli İlmi Bilgili, Kadirli*de kendi köşesinde çiftçilikle,Mesut Fani Bilgili Antakya'da avukatlık yaparak yaşamlarını sürdürdü ler, Mesut Fani Bilgili ömürünün son yıllarında İstanbul'a yer leşti ve orada öldü. Sür ündeyken Atatürk'e yazdığı uzun mektup, vatan hasretini ve gurbetin acılığını içten yansıtan edebi bir yazı ve duyarlık örneğidir.
CAtatürk'üa #ayut ielaeiesi])adında, 193S yılında yayınladığı kitap ta bu u0xvwUp yer uj.*—ıı^uir. ¿^yn^ ¿va_v^p bı^ folooxi * m ^ u n de .. rae, ini vermektedir. üesut , ani Bilgili’nin bir kitabı da (dafcay' m .Kültür Tarihi) adını taşır, "akat milletlerarası bir
doktora tezi o arak İransaa'da yaptığı ara:flT’n R t darı içeren (Kürt*
ler) hakkıadaki kitap, Transız profesörleri ve ilim-adamlarınca tarihe ışık tutaç nitelikte olarak t imimi anmıştır.
rnııi Bilgili'nin 3 c^lunuh siyasi görüşleri ve kurtuluş savaşı yıllarındaki davranışları yüzünden yurt dışına sürgün edilmeleri ne karşın ikinci o “:1u olan Dr.Baki Bilgili (1880-1979) Kurtuluş Savaşındaki hizmetinden dolayı, İstiklal Madalyası almıştır. Mes leğinde ve özel yaşamında insancıl tutumuyla ye aydın dindarlığı; la her-fkes tarafından Sevilen Dr,Baki Bilgili, 99 yaşında üidüjc
«
İstanbul'da kh±ü,ölmüştür.
İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi
