İÇ KAPAK

I

CUMHUR YET ÜN VERS TES

LAH YAT FAKÜLTES DERG S

IX / 2

Hakemli Dergi

II

Cumhuriyet Üniversitesi lahiyat Fakültesi Dergisi

IX / 2 (2005)

Sahibi

C.Ü. lahiyat Fakültesi Adına Prof. Dr. Nevzat Ya ar A IKO LU (Dekan)

Editör

Prof. Dr. Ramazan ALTINTA

Yayın Kurulu

Prof. Dr. Nevzat Ya ar A IKO LU

Prof. Dr. Mehmet Zeki AYDIN, Prof. Dr. Ali AKPINAR, Doç. Dr. Cemal A IRMAN, Doç. Dr. Ali AKSU

C.Ü. lahiyat Fakültesi Dergisi.

C.Ü. lahiyat Fakültesi Dergisi hakemli bir dergidir.

ISSN: 1301 – 1197 Yazı ma Adresi

Cumhuriyet Üniversitesi lahiyat Fakültesi 58140 Kampüs / S VAS e-mail : ilahiyat@cumhuriyet.edu.tr. Web : www.cumhuriyet.edu.tr Tlf: 0.346.219 12 15-16 Belge Geçer: 0.346.219 12 18

III

Ankara Üniversitesi

Prof. Dr. Ali YILMAZ / Prof. Dr.Baki ADAM / Prof. Dr.Cemal TOSUN / Prof. Dr.Ethem CEBEC O LU / Prof. Dr. rfan AYCAN / Prof. Dr. brahim SARIÇAM / Prof. Dr. smail ÜNAL / Prof. Dr.Mehmet AKKU / Prof. Dr.Mehmet BAYRAKTAR / Prof. Dr. Mualla SELÇUK / Prof. Dr.

Murtaza KORLAELÇ / Prof. Dr. Mustafa ERDEM / Prof. Dr. Recep KILIÇ / Prof. Dr. Sabri H ZMETL / Prof. Dr. âmil DA CI / Prof. Dr.Ahmat Nedim SER NSU / Doç. Dr. Ali DERE /

Doç. Dr. Bünyamin ERUL / Doç. Dr. M. Emin ÖZAF AR / Prof. Dr. Sönmez KUTLU / Prof. Dr.Tahir YAREN / Yrd. Doç. Dr. Ruhi KALENDER

Atatürk Üniversitesi

Prof. Dr. Be ir GÖZÜBENL / Prof. Dr. Davut YAYLALI / Prof. Dr. Lütfullah CEBEC Prof. Dr. Sadık KILIÇ

Cumhuriyet Üniversitesi

Prof. Dr. Nevzat Ya ar A IKO LU / Prof. Dr. Mehmet Zeki AYDIN / Prof. Dr. Mehmet ARSLAN Prof. Dr. Ramazan ALTINTA / Prof. Dr. Hüseyin AKKAYA / Prof. Dr. Ali AKPINAR Prof. Dr. Ahmet GÖKBEL / Doç.Dr. Talip ÖZDE / Doç. Dr. Abdullah KAHRAMAN

Doç. Dr. Metin ÖZDEM R / Doç. Dr. Sabri ERTURHAN / Doç. Dr. Ali AKSU Doç. Dr. Bayram ÇET NKAYA / Doç. Dr. Cemal A IRMAN / Doç. Dr. Enbiya YILDIRIM

Doç. Dr. Hakkı AYDIN / Doç. Dr. Hasan KESK N / Doç. Dr. smail ÇALI KAN Doç. Dr. Metin BOZKU / Doç. Dr. Kadir ÖZKÖSE / Yrd. Doç. Dr.Abubekir Sıddık YÜCEL Yrd. Doç. Dr. Durmu TATLILIO LU / Yrd. Doç. Dr. Galip YAVUZ/ Yrd. Doç. Dr. Gökhan Sebati

I KIN / Yrd. Doç. Dr. Hüseyin YILMAZ / Yrd. Doç. Dr. Mustafa Do an KARACO KUN Yrd. Doç. Dr. Mehmet BAKTIR / Yrd. Doç. Dr. Nuri ADIGÜZEL / Yrd. Doç. Dr. Sami AH N Doç. Dr. Ünal KILIÇ/ Yrd. Doç. Dr. Üzeyir OK / Yrd. Doç. Dr. Ali TA K N / Yrd. Doç. Dr. Selim EREN / Yrd. Doç. Dr. Ali YILMAZ / Yrd. Doç. Dr. M. Kazım ARICAN /Yrd. Doç. Dr. Alim YILDIZ

Yrd. Doç. Dr. Mustafa KILIÇ

Dicle Üniversitesi

Prof. Dr. Hulusi KILIÇ

Dokuz Eylül Üniversitesi

Prof. Dr. Avni LHAN / Prof. Dr.Ömer DUMLU

Erciyes Üniversitesi

Prof. Dr. Ahmet U UR / Prof. Dr. Cihat TUNÇ / Prof. Dr. Harun GÜNGÖR Prof. Dr.Muhammet evki AYDIN / Prof. Dr. Yunus APAYDIN

Gazi Üniversitesi

Prof. Dr. Nadim MAC T

nönü Üniversitesi

Doç. Dr. uayb ÖZDEM R

Marmara Üniversitesi

Prof. Dr. Ali KÖSE / Prof. Dr. Hüsrev SUBA I / Prof. Dr. Mustafa ÇA IRICI Prof. Dr. Sadrettin GÜMÜ

Ondokuz Mayıs Üniversitesi

Prof. Dr.Ahmet TURAN / Prof. Dr. Hüseyin PEKER / Prof. Dr. sa DO AN/Doç. Dr. Yılmaz CAN

Sakarya Üniversitesi

Prof. Dr. Abdullah AYDINLI / Prof. Dr. Faruk BE ER / Prof. Dr. Suat CEBEC

Selçuk Üniversitesi

Prof. Dr. Ahmet ÖNKAL / Prof. Dr.Hakkı SEZER / Prof. Dr. erafettin GÖLCÜK / Prof. Dr. Yusuf I ICIK / Prof. Dr. Tacettin UZUN

Prof. Dr. Zekeriya K TAPÇI / Doç. Dr. A. Turan YÜKSEL

Uluda Üniversitesi

Prof. Dr.Ahmet Saim KILAVUZ / Prof. Dr. Erol AYYILDIZ / Prof. Dr. Hayati HÖKELEKL Prof. Dr. zzet ER / Prof. Dr. Mustafa KARA

IV

DERG YAYIN KURALLARI

1. Cumhuriyet Üniversitesi lahiyat Fakültesi Dergisi hakemli bir dergi olup, haziran ve aralık aylarında olmak üzere yılda iki kez yayınlanır.

2. Dergide yayınlanan yazıların bilimsel sorumlulu u yazarlarına aittir.

3. Derginin yayın dili Türkçe’dir. Türçe özet verilerek yabancı dildeki makaleler de yayınlanabilir

4. Dergide yayınlanmak üzere verilen yazılar Yayın Kurulu tarafından konusu ve özelli i göz önünde bulundurularak konunun uzmanı hakemlere incelettirilir. Yazılar hakem raporuna göre yazar tarafından düzeltilir. Yazar de i iklik yapmamakta israr ederse, bu durum ilgili kısımlara dipnot halinde belirtilir.

5. Dergide Cumhuriyet Üniversitesi lahiyat Fakültesi dı ında ki ilerin de bilimsel nitelikli yazıları yayınlanır.

6. Yazılar dergide üç nüsha olarak teslim edilir.

7. Dergide yazıların yayımlanıp yayımlanmayaca ı konusunda son kararı yayın kurulu verir.

8. Dergide yer alan yazıların yayın hakları saklıdır. Yazılar yayıncının izni olmadan kısmen veya tamamen basılamaz, ço altılamaz ve elektronik ortama ta ınmaz. 9. Dergide verilen yazılar daha önce hiç bir yerde yayınlanmamı olmalıdır.

10. Toplam 25 sayfayı a an yazıların tamamının bir anda yayınlanıp yayınlanmayaca ına yayın kurulu karar verir.

11. Yayınlanmayan yazılar iade edilmez.

12. Her makale için Türkçe- ngilizce kısa özet ve ingilizce-Türkçe anahtar kelimeler belirtilir.

13. Makalelerle birlikte yayın kurulunun belirleyece i hakem ücretleri pe in alınır. 14. nceleme i lemi biten makalenin son ekli disketle editöre teslim edilir. 15. Dergide;

— Orjinal bir ara tırmayı bulgu ve sonuçlarıyla yansıtan makaleler.

— Yeterli sayıda bilimsel makaleyi tarayarak, konuyu bu günkü bilgi düzeyinde özetleyip, bir de erlendirme ile günümüzdeki önemini belirten tarama yazıları. — Bir konudaki farklı görü leri bilimsel düzeyda ortaya koyan ele tiri yazıları. — Kitap tanıtımı ve Çeviriler

__Yeni Bir yöntem, teknik veya ara tırma bulguları ortaya koyan, alanına katkı sa layacak olan bildiriler yayınlanır.

YAZIM KURALLARI

1- Gönderilen yazılar;

a. IBM uyumlu bilgisayarda MS Word pro ramında yazılmalıdır.

b. A4 boyutundaki ka ıdın tek yüzüne kenarlardan 3 er cm bırakılarak çıktısı alınmalıdır. c. Gövde metni 10 punto ve 1,5 aralı, dipnot metni ise 8 punto ve 1 aralıklı Arial yazı

tipinde biçimlendirilmelidir.

2- Yazının ba lı ı ngilizce ve Arapça çevirisiyle birlikte verilmelidir. 3- Yazarın ismi ve akademik ünvanı ba lı ın altına yazılmalıdır.

4- Yazının sonuna özgeçmi , posta ve e-mail adresleri ile telefon numaraları eklenmelidir. 5- Yazının Türkçe ve ngilizce asgari 150 kelimelik özeti metinden önce verilmelidir.

Dipnotlarda eserin:

6- lk referans verildi i yerde tercihen a a ıdaki formatlar kullanılmalıdır.

Telif: Adı Soyadı, Eser Adı, Yayınevi, Cilt Yer ve Tarih. Sayfa

Çeviri: Adı Soyadı, Eser Adı, Çeviren: Adı Soyadı, Yayınevi. Cilt. Yer ve Tarih. Sayfa. Makale: Adı Soyadı, “ Makalenin Adı” Makalenin Yayınlandı ı Kaynak,Yayınevi Cilt Yer

ve Tarih, , Sayfa.

Ansiklopedi maddesi: Adı Soyadı, “ Madde Adı” Ansiklopedinin Adı, Cilt, Yer ve

Tarih, ,Sayfa.

Dipnotlarda aynı esere ikinci kez atıf yapılıyorsa, yazarın soyadı, eserin cilt ve sayfa numarası, aynı yazarın birden fazla eseri kullanılıyorsa, yazarın soyadı ve eserin kısaltılmı ismi her defasında verilmelidir.

V

ED TÖR’den

Saygıde er Okuyucular!

Daha önce duyurdu umuz üzere “Sivas’lı Din Bilginleri” özel

sayımızla kar ınızdayız. Böyle bir sayıyı çıkarmamızdaki amacımız,

toplumsal düzlemde ortaya çıkan dü ünce sorunlarımızın çözümünde,

geçmi tecrübe ve ilmi mirasımızdan yararlanmak ve bilgi birikimimizi yeni

ku aklara tanıtmaya çalı maktır.

Bilindi i gibi ilmî anlamda ilerleme, geçmi teki kıymetlerden

müsta ni olmakla de il, onları, yeni de i iklikler ve ke iflerle daha mütekâmil

kıymetlere ula tırmakla mümkün olabilir. Kaldı ki, geçmi i bilmek ve tanımak

geli me için yeterli de ildir. Gelece in sa lam zeminler üzerinde yeniden

in âsı, biraz da geçmi in kriti ini do ru bir ekilde yapmaya ba lıdır.

Dergimizin bu sayısında Selçuklu, Osmanlı ve Cumhuriyet

dönemlerinde dü ünceleriyle derin izler bırakmı Sivas’ın yeti tirdi i saygın

din bilginlerinin sadece birkaçını sizlere tanıtmaya çalı tık. Bunlar arasında

ihâbuddîn es-Sivâsî,

emsüddîn es-Sivâsî, Fahreddîn Divri î,

Kemaleddîn bnü’l-Hümâm es-Sivâsî, Mustafa Takî Efendi, Vâiz Ahmet

Yılmaz vb. din bilginleri sayılabilir. Takdir edilece i üzere Sivas’ın yeti tirdi i

din bilginlerinin tamamını bütün yönleriyle tanıtmak, Dergimizin hacmini kat

kat a ar. O nedenle bu sayımız, bu alanda atılmı bir ilk adım kabul

edilmelidir.

Dergimizin bu sayısına gösterilen yo un ilgi neticesinde bize ula an

birçok makale arasından, ancak, hakemlerden yayınlanması için olumlu

rapor alınan makaleler dikkatlerinize sunulmu tur. Sanırım bu sayımız,

ara tırmacılar için aranan bir kaynak olacaktır.

“Sivas’lı Din Bilginleri” adını verdi imiz bu özel sayıya, de erli

zamanlarını ayırarak, yazdıkları makalelerle katkıda bulunan ara tırıcılara,

incelemeleriyle çalı maların olgunla masını sa layan bilimsel hakemlerimize

yürekten te ekkür eder, dergimizin bundan sonraki sayılarına katkılarının

devamını dilerim.

Bu duygu ve dü üncelerle sizleri tekrar gelecek sayımıza

ara tırmalarınızla katkıda bulunmaya davet eder, hepinize sevgi ve

saygılarımı sunarım.

VI

Ç NDEK LER

emseddin Sivâsî, Hayatı, ahsiyeti, Tarikatı, Eserleri

Prof. Dr. Hasan AKSOY - 1

bnü’l-Hümâm Es-Sivâsî’ye (Ö. 861/1456) Göre Allah’ın

Yaratıklara Acı Çektirmesi Sorunu

Prof. Dr. Ramazan ALTINTA - 45

Mustafa Takî Efendi, ‘Kırk Hadis’ Yahut‘ lm-i Hâl-i Siyasî Ve ctimâî’

Adlı Eseri Ve Bazı Hadislere Getirdi i Yorumlar

Doç. Dr. Cemal A IRMAN - 61

ihâbuddîn Es-Sîvâsî: Hayatı Ve lmi ahsiyeti

Doç. Dr. Bahattin DARTMA - 89

ihâbuddin Es-Sivâsî’nin Hayatı, Eserleri Ve Hadis Usulüne Dair

Riyâdu’l-Ezhâr Fî Cilâi'l-Ebsâr simli Eseri

Yrd. Doç. Dr. Harun Re it DEM REL - 107

Emekli Vaiz Ahmet Yılmaz Ve Bir cazet Örne i

Yrd. Doç Dr. Ali YILMAZ - 117

Fahreddîn Divri i’nin Hayatı, lmi ahsiyeti Ve Eserleri

Dr. Yusuf DO AN - 125

Kemaleddin bnü’l-Hümam’ın slâm Dü ünde Tarihindeki Yeri Ve

“el-Müsayere”Adlı Eserinden “ man Ve slâm” Örne i

Dr. Halil TA PINAR - 137

Milli Mücadelenin Ve lk Meclisin Manevi Mimarlarından Sivaslı Bir Âlim:

Mustafa Takî Efendi

(D.1873/V.1925)

Fatih ÇINAR - 169

hvân-I Safâ Dü üncesinde Temel Tasavvufî Kavramlar Ve Meseleler

Doç. Dr. Bayram Ali ÇET NKAYA - 205

VII

Prof. Dr. Hasan AKSOY - 1

!" # $% & '()*%

+,-Prof. Dr. Ramazan ALTINTA - 45

. /0 12345

-! )6

78 9%

! 0" ( : ; <=: " (

0

; <=: > (? 2@ #

2

Assoc. Prof. Dr. Cemal A IRMAN - 61

* %

(

2=

A

Assoc. Prof. Dr. Bahattin DARTMA - 89

B@) / CD: E

" (; 8 7 F

/ 0

A

G=

:

Assis. Prof. Dr. Harun Re id DEM REL - 107

% =0!

H!

GD)IJD K D

Assis. Prof. Dr. Ali YILMAZ - 117

1

/G=

* %

(

Dr. Yusuf DO AN - 125

0 - @ 6 " 6 JD K -@ 6 +4 L 2 /

7

1"+-G

" (

Dr. Halil TA PINAR - 137

9%

!

. /0 12345 -7 : %

M D*% *<M

(-Fatih ÇINAR - 169

4 " N +42 /*

: 'O

9C4

VIII

CONTENTS

Shamsaddin al-Sivasi, His Personality, Religious Order and His Works

Prof. Dr. Hasan AKSOY - 1

The Problem of Allah’s Making Creatures Suffer in The Opinion of Ibn

al-Humam al-Sivasi

Prof. Dr. Ramazan ALTINTA - 45

Mustafa Taqi Afandi, His Work Titled “Forty Traditions” or Political and Social

Catechism and His Interpreations to Some Traditions

Assoc. Prof. Dr. Cemal A IRMAN - 61

Shihabuddin al-Sivasi, His Life and Scientific Personality

Assoc. Prof. Dr. Bahattin DARTMA - 89

The Life of Shihabuddin al-Sivasi, His Works and His Work on the

Methodology of Tradition titled “Riyad al-Azhar fi Jilai al-Absar”

Assis. Prof. Dr. Harun Re id DEM REL - 107

Retired Preacher Ahmad Yılmaz and A Sample of Autharization

Assis. Prof. Dr. Ali YILMAZ - 117

The Life of Fahraddin Divrigi, His Personality and Scientific Works

Dr. Yusuf DO AN - 125

The Place of Kemaleddin Ibn al-Humam in The History of Islamic Thought

and an Example of “Belief” and “Islam “ From His Work Titled “al-Musayara”

Dr. Halil TA PINAR - 137

Mustafa Taqî Afandi (D.1925) A scholar from Sivas the moral builder of the

Fist National Assembly and National Combat.

Fatih ÇINAR - 169

Basic Mystical Concept and Problems in The Thought of Ihwan al- Safa

Assoc. Prof. Dr. Bayram Ali ÇET NKAYA - 205