Türkiye Ekonomisinde Para Politikasının Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi

1 Marmara Üniversitesi

ø.ø.B.F. Dergisi

YIL 2012, CøLT XXXII, SAYI I, S. 1-18

TÜRKøYE EKONOMøSøNDE PARA POLøTøKASININ

EKONOMøK BÜYÜME ÜZERøNE ETKøSø

Suat OKTAR*

Levent DALYANCI** Özet

Ekonomik büyümeyi etkileyen çok sayÕda de÷iúken ve politika söz konusudur. Ekonomi politikalarÕ içerisinde para politikasÕnÕn ekonomik büyüme üzerindeki etkinli÷i iktisadi düúünce yaklaúÕmlarÕna göre farklÕlÕk gösterebilmektedir. Türkiye ekonomisinin sürdürülebilir ekonomik büyümeyi yakalayabilmesinde genelde ekonomi politikalarÕna özelde ise para politikasÕna büyük rol düúmektedir. Bu ba÷lamda, para politikasÕnÕn, ekonomik büyümeyi olumlu etkileyecek úekilde yönetilmesi gerekmektedir.

Bu çalÕúmanÕn temel amacÕ, Türkiye ekonomisi için, para politikasÕnÕn ekonomik büyüme üzerindeki etkisini incelemek ve Türkiye ekonomisi için ekonomik büyümeyi destek olacak úekilde para politikasÕ tasarÕmÕna yardÕmcÕ olmaktÕr. ÇalÕúmada elde edilen temel sonuç, TCMB politika faizi ve ekonomik büyüme arasÕnda kÕsa dönemde Granger nedensellik iliúkisi sözkonusu olmayÕp, uzun dönemde ters yönde kointegrasyon iliúkisi sözkonusudur. Sonuç olarak uzun dönem ekonomik büyüme para politikasÕ ile yönetilebilmektedir.

Anahtar Kelimeler: Para politikasÕ, Ekonomik Büyüme, Türkiye ekonomisi JEL SÕnÕflamasÕ: E52, E58, F43

* _{Prof.Dr. Marmara Üniversitesi, øøBF, øktisat Bölümü,iibf.dek@marmara.edu.tr}

2

THE EFFECT OF THE MONETARY POLICY ON

ECONOMIC GROWTH IN TURKISH ECONOMY

There are many factors and policies affecting economic growth. According to the approaches of economic thought, the efficiency of monetary policy among the economic policies may vary. It has great role of economic policies especially monetary policy on economic growth. In this context, it is vital to manage monetary policy in such a manner that affecting economic growth positively.

Main aim of this study is to analyse the effects of the monetary policy on the economic growth in the Turkish economy and to assist designing monetary policy affecting economic growth positively. Main result of the study is that there is not Granger causality between monetary policy and economic growth in the short run, but there is a cointegration relationship in the long run. The monetary policy adversely affects economic growth in the Turkish economy in the long run. As a result, it can be managed economic growth by monetary policy in the long run.

Keywords: Monetary Policy, Economic Growth, Turkish Economy

JEL Classification: E52, E58, F43

1.Giriú

Para politikasÕnÕn ekonomik büyüme üzerindeki etkileri iktisat teorisinde iktisat okullarÕnÕn yaklaúÕmlarÕna göre farklÕlÕk göstermektedir. Klasik iktisatçÕlar ekonominin otomatik olarak tam istihdama geldi÷ini belirterek para politikasÕnÕn reel çÕktÕ üzerinde etkisi olmayÕp ancak fiyatlar genel düzeyi üzerinde etkisi olaca÷ÕnÕ vurgularken, Keynezyen yaklaúÕm, gerek eksik istihdam dengesi gerekse de paranÕn dolanÕmÕndaki de÷iúimlerin reel çÕktÕ üzerinde etkili olabilece÷ini iddia etmektedir. Günümüzde iktisat okullarÕ arasÕnda genel e÷ilim bu çizgi üzerindedir. Para politikasÕnÕn ekonomik büyümeyi etkileyebilece÷ini ve/veya etkileyemeyece÷ini çeúitli koúullar altÕnda ortaya koymaya çalÕúmaktadÕrlar.

2.Para PolitikasÕ ve Ekonomik Büyüme øliúkisi Üzerine Literatür ve Türkiye Ekonomisi

Para politikasÕnÕn teorideki rolü iktisat politikalarÕna da yansÕmaktadÕr. Türkiye ekonomisi, bir yandan sahip oldu÷u yüksek büyüme potansiyeli di÷er yandan da bu büyümeyi finanse etmekte karúÕlaútÕ÷Õ sorunlar nedeniyle kÕrÕlgan bir ekonomik büyüme yapÕsÕna sahiptir. Bu ba÷lamda, Türkiye ekonomisinde para politikasÕ ve ekonomik büyüme arasÕndaki iliúki önem arz etmektedir. Bilindi÷i gibi, para politikasÕnÕn temel amacÕ fiyat istikrarÕ olmasÕna karúÕn, geride bÕrakÕlan küresel iktisadi krizin yaúattÕ÷Õ tecrübeyle artÕk finansal istikrar da temel para politikasÕ amaçlarÕndan birisi haline gelmiútir. Bu ba÷lamda, Türkiye ekonomisinde fiyat ve finansal istikrarÕn temel belirleyicilerinden birisi olan para politikasÕnÕn ekonomik büyüme üzerindeki etkilerinin ortaya çÕkarÕlmasÕ son derece önem arz etmektedir. Bu nedenle çalÕúmanÕn temel amacÕ, Türkiye ekonomisi için, para politikasÕnÕn ekonomik büyüme üzerindeki etkisini zaman serisi ekonometrisi

3 teknikleriyle incelemek ve Türkiye ekonomisi için ekonomik büyümeyi olumlu etkileyecek optimal para politikasÕ önermektir.

Erdo÷an (2005)1 _{çalÕúmasÕnda vurguladÕ÷Õ gibi, bütün para politikasÕ}

stratejilerinin temel amacÕ, enflasyonu düúürmek ve kontrol altÕna almaktÕr. Di÷er bir ifade ile fiyat istikrarÕnÕ kalÕcÕ hale getirmektir. Ne var ki gerek döviz kuru hedeflemesi stratejisi gerekse parasal hedefleme stratejisi istenilen sonuçlarÕ sa÷layamamÕútÕr. Söz konusu stratejilerin en önemli eksikli÷i, para politikasÕnÕn güvenilirli÷ini sa÷lamlaútÕracak kurumsal alt yapÕnÕn oluúturulmasÕ konusunda yetersiz kalmalarÕdÕr.

Düzgün (2010) belirtti÷i üzere, para ve maliye politikasÕnÕn nispi önemine yönelik tartÕúma, iki farklÕ gruba mensup ekonomistlerce sürdürülmektedir. Monetaristler (parasalcÕ görüú), para arzÕnÕn ekonomik performansÕ belirlemede temel bir rol oynadÕ÷ÕnÕ söylemektedirler. Onlar, para politikasÕnÕn ekonomi üzerindeki etkisinin maliye politikasÕndan daha büyük oldu÷unu ifade etmektedirler. Keynesyen iktisatçÕlar ise, ekonomik istikrar için maliye politikasÕnÕn daha önemli oldu÷unu savunmaktadÕrlar. Özellikle ekonomideki likidite tuza÷Õ durumu, para politikasÕnÕ etkinsiz kÕlmaktadÕr. Söz konusu tartÕúma, 1960 ve 1970’ler boyunca yo÷un olarak yapÕlmÕútÕr2_.

DÕúa açÕk bir ekonomide para politikalarÕnÕn iç ve dÕú denge üzerindeki etkinli÷i3 _{döviz kuru rejimleri ve sermaye hareketlili÷inin yapÕsÕna ba÷lÕ olarak}

farklÕlÕk göstermektedir. Geniúletici bir para politikasÕ, faiz oranÕnÕ düúürüp iç yatÕrÕmlarÕ özendirerek ulusal geliri yükseltir. Ulusal gelirin yükselmesi ise yabancÕ mal ve hizmetlere olan talebi artÕrÕr. Böylece, cari iúlemeler bilançosundan kaynaklanan geliúmelere dayalÕ olarak döviz talebi artar. Bu da serbest de÷iúken kur sistemi koúullarÕnda döviz kurunu yükseltir ya da ulusal paranÕn de÷er kaybÕna neden olur. Ulusal paradaki de÷er kayÕplarÕ ise, di÷er yandan ihracatÕ artÕrÕp ithalâtÕ azaltarak (net ihracatÕ artÕrarak) ulusal gelir artÕúÕnÕ destekler. Ancak para aramÕzdaki

1_{Seyfettin Erdo÷an. “Alternatif Para PolitikasÕ Stratejileri Üzerine KarúÕlaútÕrmalÕ Bir}

De÷erlendirme” Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (9) 2005 / 1: 34-54, s.51

2_{Recep Düzgün, “Türkiye Ekonomisi’nde Para ve Maliye PolitikalarÕnÕn Etkinli÷i”, The} Journal Of International Social Research, C.3, S.11, Spring 2010, s.230.

AyrÕca DetaylÕ Bilgi øçin Bkz.

J.Tobin “Keynesian Models of Recession and Depression” The American Economic

Review, Vol. 65, No. 2, Papers and Proceedings of the Eighty-seventh Annual Meeting of the

American Economic Association (May), 1975, s. 195-202

R. J. Gordon “What Is New-Keynesian Economics?” Journal of Economic Literature, Vol. 28, No. 3 (Sep., 1990), s.1115-1171

3_{DetaylÕ Bilgi øçin Bkz. Robert A. Mundell, "Capital Mobility and Stabilization Policy Under}

Fixed And Flexible Exchange Rates". Canadian Journal of Economic and Political

Science, Vol. 29, No. 4, 1963, s. 475-485.

Marcus, Fleming, J. "Domestic Financial Policies Under Fixed and Floating Exchange Rates". IMF Staff Papers 9, 1962, s. 369–379.

Robert Mundell. “Flexible Exchange Rates And Employment Policy”, The Canadian

4

geniúleme, yurtiçi faiz oranÕnÕ düúürerek yabancÕ sermaye giriúini azaltmakta (ve çÕkÕúÕnÕ artÕrmakta), böylelikle cari iúlemler bilançosundan gelen etkilerin ötesinde ulusal paranÕn daha fazla de÷er kaybÕna neden olmaktadÕr. YabancÕ sermayenin yurt içi faizlere duyarlÕlÕ÷Õ arttÕkça, bu faktörün etkisiyle ulusal paradaki de÷er kayÕplarÕ da artacaktÕr4_.

De÷iúken kur sisteminde para politikasÕnÕn etkinli÷i ùekil-1’de sÕnÕrlÕ sermaye hareketlili÷i durumu için ve ùekil-2.’de tam sermaye hareketlili÷i durumu için verilmiútir. Buna göre, her iki durumda da para politikasÕ serbest kur sisteminde çÕktÕ düzeyini artÕrmaktadÕr. Artan geniúleyici para politikasÕ (LM0’dan LM1’e)

faizlerin düúmesini sa÷layarak, bir yandan yatÕrÕmlarÕ ve çÕktÕyÕ artÕrmakta ((IS0’dan

IS1’e), di÷er yandan, artan gelire ba÷lÕ olarak ithalatÕn artmasÕ ve düúen faize ba÷lÕ

olarak sermaye çÕkÕúÕ ödemeler dengesinde açÕ÷a yol açmakta bu ise ülke para biriminin de÷er kaybetmesine yol açmaktadÕr. Ülke para biriminin de÷er kaybetmesi ise dÕú ticareti olumlu yönde etkileyerek ((BP0’dan BP1’e), yatÕrÕm ve çÕktÕ artÕúÕna

katkÕ yapar. Mundell-Fleming modelinden görülebilece÷i gibi, serbest kur sisteminde para politikasÕ ve ödemeler dengesi arasÕnda ters yönlü bir iliúki bulunmasÕna karúÕn, para politikasÕ çÕktÕ düzeyinde etkili olmaktadÕr. Türkiye ekonomisinde de benzer süreç iúlemektedir.

4 _{H. Seyido÷lu, UluslararasÕ øktisat, østanbul: Güzem Can Yay. 2009, s. 832.}

BP0 BP1 LM_{0 LM} 1 IS0 IS1

Y

Y

Y

r

r

r

e

e

e

ùekil-1. SÕnÕrlÕ Sermaye Hareketlili÷i Ve De÷iúken Kur Sisteminde Para PolitikasÕnÕn Etkinli÷i

Kaynak: H. Brian Snowdon - Howard R. Vane, Modern Macroeconomics Its Origins,

5 Tablo-4’te Düzgün (2010)5 _{para ve maliye politikasÕnÕn etkinli÷i ilgili}

yapÕlmÕú olan ampirik çalÕúmalarÕ özetlemiútir. Buna göre bazÕ çalÕúmalarda para politikasÕ bazÕ çalÕúmalarda ise maliye politikasÕ daha etkin olarak görülmektedir. BazÕ çalÕúmalarda ise hem para hem de maliye politikasÕ etkin sonuçlar vermiútir. Bu farklÕlÕ÷Õn temel nedeni ise çalÕúmalarÕn inceledikleri dönemlerin, de÷iúkenlerin ve ülkelerin farklÕlÕk göstermesidir.

Tablo-4 Para ve Maliye PolitikalarÕnÕn Etkinli÷i Üzerine Ampirik ÇalÕúmalardan Elde Edilen Özet Bulgular

Yazar YÕl Etkin Politika

Friedman, Meiselman 1963 Para

Anderson, Jordan 1968 Para

Sinai 1971 Para

Mehta, Bishnoi 1977 Maliye

Fethke, Policano 1981 Para ve Maliye

Kretzmer 1992 Para Dönek 1995 Para Ansari 1996 Maliye Ansari 2002 Belirsiz Hsing 2005 Maliye Cerda vd. 2006 Para Weeks 2008 Para Ali vd. 2009 Para

Kaynak: Recep Düzgün, “Türkiye Ekonomisi’nde Para ve Maliye PolitikalarÕnÕn Etkinli÷i”, The Journal of International Social Research, C.3, S.11, Spring 2010, s.232.

5 _{Recep Düzgün, “Türkiye Ekonomisi’nde Para ve ..., s.232}

r

Y

Y

Y

e

e

e

ùekil-2. Tam Sermaye Hareketlili÷i Ve De÷iúken Kur Sisteminde Para PolitikasÕnÕn Etkinli÷i

6

Para politikalarÕnÕn kendilerinden beklenen etkinli÷i gösterebilmesinde, uygulanan döviz kuru rejimi, para otoritesinin kredibilitesi, enflasyonun yapÕsÕ, ekonomik istikrar ve iktisadi birimlerin beklentileri önemli olup, para politikasÕndan etkin sonuç almak için bu de÷iúkenlerin yapÕsÕ dikkate alÕnmalÕdÕr6_{. Para}

politikasÕnÕn uluslararasÕ etkisi için kritik önemde olan de÷iúken ihracat fiyat kuru, maliye politikalarÕnÕn uluslararasÕ etkileri için ise, kritik faktör varlÕk piyasalarÕnÕn yapÕsÕdÕr7_{. Di÷er yandan, literatürde para politikasÕnÕn etkinli÷inde merkez}

bankalarÕnÕn iletiúim politika ve stratejileri oldukça önemli oldu÷u vurgulanmaktadÕr8_.

Türkiye ekonomisinde para politikasÕ ve makroekonomik de÷iúkenler üzerine literatürün genel yapÕsÕ aúa÷Õda özet olarak verilmiútir.

Türkiye ekonomisinde para politikasÕ temelde faiz, döviz kuru ve enflasyon anahtar de÷iúkenleri üzerinden çÕktÕ düzeyini etkilemektedir. Ne var ki, para politikasÕ çÕktÕ düzeyini etkilemede önemli bir araç olmasÕna karúÕn, para politikasÕnÕn özellikle kriz dönemlerinde etkinli÷i sÕnÕrlÕ kalabilmektedir. Bu nedenle, sürdürülebilir ekonomik büyüme ve finansal istikrar için baúta maliye politikasÕ olmak üzere di÷er yapÕsal politikalar birlikte eúgüdüm içerisinde uygulanmalÕdÕr. Türkiye ekonomisi özelinde, para politikasÕnÕn, ekonomik büyüme baúta olmak üzere di÷er makroekonomik de÷iúkenler üzerindeki etkileri üzerine yapÕlan çalÕúmalar incelendi÷inde aúa÷Õdaki sonuçlara ulaúÕlmaktadÕr;

Para politikasÕnÕn etkinli÷i etkileyen önemli faktörlerden birisi kamu bütçe dengesi ve maliye politikasÕnÕn yapÕsÕdÕr. Türkiye ekonomisinde 2000-2001 krizleri sonrasÕnda para politikasÕ uygulamasÕ mali baskÕnlÕk ve zayÕf bankacÕlÕk sektörü nedeniyle önemli ölçüde kÕsÕtlanmÕútÕr9.

Süslü, Baydur ve Çolak (2004)10 _{çalÕúmasÕnda para otoritesinin belirsizlik}

altÕnda kayÕp fonksiyonunu minimize ederek para politikasÕnÕn etkinli÷i arttÕrmasÕnÕ incelemiútir. Süslü, Baydur ve Çolak ( 2004) çalÕúmasÕnda, para politikasÕ açÕsÕndan aktifli÷in ölçüsünün, politikanÕn etkili olup olmamasÕna ba÷lÕ oldu÷u ve etkinli÷inin arttÕrÕlabilmesi için de tam bilgilenmeye ve politikanÕn açÕk olarak tanÕmlanmasÕna gerek duyuldu÷u sonucuna ulaúmÕúlardÕr. Para otoritesi bu bilgilenmeden yoksun ise

6 _{Maurice Obstfeld, Kenneth Rogoff, "The Mirage of Fixed Exchange Rates" Journal of} Economic Perspectives, V.9, N.4, 1995, s.73-96.

7_{Caroline Betts, Michael B. Devereux, “The International Effects of Monetary and Fiscal}

Policy in A Twor-Country Model” Money, Capital Mobility, and Trade: Essays in Honor

of Robert A. Mundell, Der: Guillermo A. Calvo, Rudiger Dornbusch, Maurice Obstfeld, MÕt

Press, 2004, s.50.

8 _{Alan S. Blinder & Michael Ehrmann & Marcel Fratzscher & Jakob De Haan & David-Jan}

Jansen, "Central Bank Communication and Monetary Policy: A Survey of Theory and Evidence," Journal of Economic Literature, American Economic Association, Vol. 46(4), s.910-45, 2008. December,

9 _{Fatih Özatay, "Türkiye’de 2000-2008 Döneminde Para PolitikasÕ" øktisat øúletme ve} Finans, Cilt 24, SayÕ 275 (ùubat), 2009, s.37.

10 _{B. Süslü, C. M. Baydur, Ö.F. Çolak. “Belirsizli÷in Para PolitikasÕna Etkisi: 2003 YÕlÕ Para}

PolitikasÕnÕn De÷erlendirilmesi” øktisat øúletme ve Finans, Cilt: 19, SayÕ: 217, YÕl: 2004, s. 95-109

7 para politikasÕ araçlarÕnÕn daha pasif kullanÕlmasÕnÕn bir zorunluluk oldu÷u saptamÕúlardÕr.

Önder (2005)11_{’in vurguladÕ÷Õ gibi, günümüzde TCMB modern merkez}

bankacÕlÕ÷Õ ile uyumlu yasal düzenlemelerle, para politikasÕ araçlarÕna ve araç ba÷ÕmsÕzlÕ÷Õna sahip hale gelmiútir. Di÷er yandan, günümüz ekonomisinde dolaylÕ para politikasÕ araçlarÕnÕn kullanÕlabilmesinin ve dolayÕsÕyla para politikasÕnÕn etkin olarak yürütülmesinin ön úartlarÕndan ilk ikisi mali baskÕnlÕ÷Õn bulunmamasÕ ve merkez bankalarÕnÕn bilançolarÕna hakim olabilmesi, üçüncüsü de etkin çalÕúan bir para piyasasÕnÕn bulunmasÕdÕr. Türkiye’de para piyasalarÕ TCMB’ nin katkÕlarÕ ile birlikte gerek teknik alt yapÕ ve gerekse iúleyiú açÕsÕndan geliúmiú ülkelerle karúÕlaútÕrÕlabilir düzeydedir. Bu nedenle, güvenli bir úekilde Türkiye’deki finansal alt yapÕnÕn, modern dolaylÕ para politikasÕ araçlarÕnÕn etkin olarak kullanÕmÕna uygun oldu÷u söylenebilir. AyrÕca, TCMB’ nin para politikasÕ araçlarÕ ve likidite yönetiminin geliúmiú ülke uygulamalarÕ ile aynÕ teknik özelliklere sahiptir. Bu çerçevede, geçmiúte oldu÷u gibi gelecekte de makroekonomik istikrar ve para politikalarÕnÕn baúarÕsÕ bütçe disiplinine ve yapÕsal reform sürecine ba÷lÕ olacaktÕr.

Çiçek (2005)12 _{çalÕúmasÕnda, özellikle para politikasÕ úoklarÕ ile bu úoklarÕn}

reel aktivite ve fiyatlar üzerindeki etkisi arasÕndaki zaman gecikmelerini ölçmek ve bu úoklar tarafÕndan harekete geçirilen çeúitli kanallarÕ araútÕrmÕútÕr. Çiçek (2005) çalÕúmasÕnda, ampirik sonuçlara göre ulaútÕ÷Õ bulgular úu úekildedir. Reel üretimin para politikasÕnda bir sÕkÕlaúmadan sonra sert bir úekilde düúmeye baúladÕ÷ÕnÕ ve 2 çeyrek dönem sonra bu düúüúün maksimum oldu÷unu, fiyatlarda bir düúüú sa÷layabilmek için 1 yÕl gibi oldukça uzun bir gecikme süresi gerekmektedir. øthalat ve yatÕrÕmÕn, parasal etkilere en duyarlÕ toplam talep bileúenlerdir. Türk finansal sistemi içinde reel aktivitenin finansmanÕnda bankalarÕn rolü önemsizdir. Reel aktivitedeki dalgalanmalarÕn 2 yÕl sonra yaklaúÕk yüzde 25’i geleneksel faiz oranÕ kanalÕ aracÕlÕ÷Õyla parasal faktörler tarafÕndan belirlenmektedir. Banka kredisi, döviz kuru ve varlÕk fiyatlarÕ kanallarÕ para politikasÕnÕn reel aktivite üzerindeki etkinli÷ini azaltmasÕna karúÕlÕk, fiyatlar üzerindeki etkinli÷ini arttÕrmaktadÕr. Bu kanallar parasal úoklarÕn ortaya çÕkÕúÕnÕ hÕzlandÕrmada ve toplam talep üzerinde geniúletici etkiler yaratmada bir rol oynamaktadÕr.

Peker (2007)13 _{çalÕúmasÕnda, Türkiye ekonomisi için para politikasÕnÕn reel}

etkilerini incelemiútir. Peker (2007)’e göre, elde edilen bulgulara göre, hem

11_{Timur Önder, Para PolitikasÕ: AraçlarÕ, AmaçlarÕ ve Türkiye UygulamasÕ, UzmanlÕk}

Yeterlilik Tezi, Türkiye Cumhuriyet Merkez BankasÕ Piyasalar Genel Müdürlü÷ü, Ankara, MayÕs 2005, s.287

12_{Macide Çiçek, “Türkiye''de Parasal AktarÕm MekanizmasÕ: VAR (Vektör Otoregrasyonu)}

YaklaúÕmÕyla Bir Analiz” øktisat øúletme ve Finans, Cilt: 20, SayÕ: 233, YÕl: 2005, s. 82-105.

13_{Osman Peker, “Para PolitikasÕ Etkilerinin Ölçümü: Türkiye Örnegi” Yönetim ve Ekonomi,}

YÕl:2007 Cilt:14, SayÕ:1, s.181.

Para PolitikasÕnÕn Beklenenen ve Beklenmeyen Etkileri øçin Bkz.:

R.J. Barro, “Rational Expectations and The Role of Monetary Policy”, Journal of Monetary

Economics, 2, s.1-32., 1976

R.J. Barro, “Unanticipated Money Growth and Unemployment in the United States”, The

8

öngörülmeyen hem de öngörülen para politikasÕnÕn reel etkileri oldu÷u görülmüútür. Bu sonuç iktisat kuramlarÕ açÕsÕndan de÷erlendirildi÷inde; Keynesgil gelene÷in savlarÕnÕn desteklendi÷ini, Klasik gelene÷in savlarÕnÕn ise destek bulmadÕ÷ÕnÕ göstermiútir. Para politikasÕnÕn reel etkileri öngörülen ve öngörülmeyen ayrÕmÕna göre analiz edildi÷inde ise, Rasyonel Beklentiler KuramÕ’nÕn lehine kanÕtlarÕn bulunmadÕ÷Õ sonucuna varÕlmÕútÕr. Çünkü çalÕúmada hem öngörülen hem de öngörülmeyen para politikalarÕnÕn reel çÕktÕ üzerinde etkileri ortaya çÕkmÕútÕr. Etkinin büyüklü÷ü iktisadi aktörlerin, yani kamunun, uygulanan para politikalarÕnÕ öngörmelerine ba÷lÕ olarak de÷iúmiútir. Öngörü derecesi arttÕkça, etkinin de÷eri de artmÕútÕr.

Para politikasÕ etkinli÷ini ölçerken, para politikasÕ araçlarÕnÕn türleri farklÕ sonuçlar ortaya çÕkarabilmektedir. Çetin ve Çetin14 _{çalÕúmalarÕnda, VAR modeli}

kullanÕlarak 1988:4-2005:4 dönemlerini kapsayan üç aylÕk verilerle Türkiye’de uygulanan para, maliye ve kur politikalarÕnÕn baúta reel GSYøH olmak üzere seçilmiú bazÕ makroekonomik de÷iúkenler üzerindeki etkilerini incelemiúlerdir. Para politikasÕ de÷iúkeni olarak faiz oranÕ ve reel para arzÕnÕ kullanmÕúlardÕr. Elde ettkikleri sonuçlara göre, para politikasÕ de÷iúkeni olarak faiz oranÕ alÕndÕ÷Õnda, faiz oranÕ reel döviz kurunu ve enflasyon oranÕnÕ pozitif, reel GSYøH’yÕ negatif yönde etkilemektedir. Reel GSYøH varyansÕ de÷iúmelerinin açÕklanmasÕnda en önemli de÷iúkenler faiz oranÕ (para politikasÕ), iç borç oranÕ (maliye politikasÕ) ve reel döviz kuru (kur politikasÕ) de÷iúkenleridir. Para politikasÕ de÷iúkeni olarak reel M2 para arzÕ alÕndÕ÷Õnda, sadece borç oranÕ M2’ye istatistiksel olarak pozitif tepki vermektedir. Reel GSYøH varyans de÷iúmelerinin açÕklanmasÕnda ise reel döviz kuru, borç oranÕ ve enflasyon negatif etkiye sahipken, M2 istatistiksel olarak anlamlÕ bir etkiye sahip de÷ildir. Reel GSYøH varyans de÷iúmesinde reel döviz kuru en önemli de÷iúken durumundadÕr. Para politikasÕ de÷iúkeni olarak faiz oranÕ kullanÕldÕ÷Õnda etkin olan para politikasÕ iken, politika de÷iúkeni olarak para arzÕ kullanÕldÕ÷Õnda reel döviz kuru dominant de÷iúken konumuna gelmektedir. Maliye politikasÕ her iki para politikasÕ de÷iúkeninde de ikincil derecede önem taúÕmaktadÕr. Buradan hareketle, para politikasÕnÕn faiz oranÕ de÷iúkeni üzerinden makro de÷iúkenler üzerinde daha etkili oldu÷u sonucuna ulaúÕlmaktadÕr.

Para politikasÕnÕn çÕktÕ üzerindeki etkisini etkileyen önemli bir de÷iúken ise ekonomideki enflasyonun yapÕsÕdÕr. YapraklÕ (2007), çalÕúmasÕnda, Türkiye’de para politikasÕ kuralÕnÕn geçerlili÷ini ve enflasyon ile döviz kurunun para politikasÕ kuralÕ üzerindeki etkisini incelemiútir. Granger nedensellik analizi sonuçlarÕna göre, enflasyon ve üretim açÕ÷Õndan faiz oranÕna do÷ru tek yönlü bir nedensellik iliúkisi tespit etmiútir. Regresyon tahminlerinde ise, temel ve açÕk ekonomi para politikasÕ kuralÕnÕn Türkiye için geçerli oldu÷unu, kÕsa dönem faiz oranÕ üzerinde enflasyon ve üretim açÕ÷ÕnÕn pozitif ve istatistikî olarak anlamlÕ, döviz kurunun ise negatif ve istatistikî olarak anlamsÕz bir etkisi oldu÷unu tespit etmiútir. Analiz sonuçlarÕna

R.J. Barro, “Unanticipated Money, Output, and the Price Level in the United States” Journal

of Political Economy, 86 (41), s.549-80. 1978

14_{Ahmet Çetin-Birol Çetin, "Alternatif Para PolitikasÕ De÷iúkenlerinde Maliye PolitikasÕ,}

Döviz Kuru Ve Enflasyonun Büyüme Üzerindeki Etkisi" øktisat øúletme ve Finans, Cilt 22, SayÕ 252 (Mart), 2007,s.123.

9 göre, Merkez BankasÕ’nÕn para politikasÕnÕ belirlemesinde, enflasyon önemli bir rol oynarken, döviz kuru çok küçük ya da önemsiz bir düzeyde kalmaktadÕr15_.

Para politikasÕnÕn etkinli÷ine önemli bir faktör ise para politikasÕnÕn beklentiler üzerindeki etkisidir. Aktaú ve Di÷erleri para politikasÕ kararlarÕnÕn piyasalar tarafÕndan beklenen ve beklenmeyen kÕsÕmlarÕnÕ ayrÕútÕrarak, Merkez BankasÕ'nÕn faiz kararlarÕnÕn finansal piyasalardaki göreli uzun vadeli faiz oranlarÕ ve øMKB-100, øMKB-Mali, döviz kuru, risk primi gibi de÷iúkenler üzerindeki etkisini incelemiúlerdir. Elde ettikleri bulgulara göre, politika faizi de÷iúikliklerinin mali piyasalarda, özellikle tahvil-bono faizleri üzerinde, etkili oldu÷u, öte yandan, hisse senedi fiyatlarÕnÕn para politikasÕ sürprizlerine istatistiksel olarak anlamlÕ bir tepki vermedikleri, döviz kuru tepkisinin ise küçük oldu÷u, dolayÕsÕyla, para politikasÕ aktarÕm mekanizmasÕnÕn faiz kanalÕnÕn, temel olarak, piyasa faizleri aracÕlÕ÷Õyla etkili oldu÷u sonucuna ulaúmÕúlardÕr16_.

Düzgün’ün (2010)17 _{çalÕúmasÕndaki bulgulara göre, Türkiye ekonomisi}

üzerinde para politikasÕ pozitif ama anlamsÕz bir etkiye sahipken; kamu harcamasÕ negatif ve anlamlÕ bir etkiye sahiptir. Geniúletici bir para politikasÕ ekonomiyi canlandÕrÕrken, geniúletici bir maliye politikasÕ ekonomiyi daraltmaktadÕr. Geniúletici maliye politikasÕnÕn neden oldu÷u bütçe açÕ÷Õ, faizler aracÕlÕ÷Õyla özel yatÕrÕmÕ azaltacak ve ekonomiyi daraltacaktÕr. Her iki yöndeki bulgular, Monetarist görüúün geçerli oldu÷unu ortaya koymaktadÕr. Ancak, para politikasÕnÕ temsil eden de÷iúkenin anlamsÕz çÕkmasÕ, para politikasÕnÕn ekonomi üzerinde etkinsiz oldu÷unu ortaya koymaktadÕr. Sonuç itibariyle, maliye politikasÕ Türkiye ekonomisi üzerinde daha etkilidir. Politik çÕkarÕm açÕsÕndan bakÕldÕ÷Õnda, ekonomik krizden çÕkÕú için, daraltÕcÕ maliye politikasÕ uygulanmasÕ gerekti÷i görülmektedir. AyrÕca, toplam talep düzeyindeki dalgalanmalarÕ dengelemede maliye politikalarÕ önemli bir araç haline gelmiútir.

Demiralp-YÕlmaz çalÕúmalarÕnda, TCMB para politikasÕ ile ilgili beklentilerin sermaye piyasalarÕ üzerindeki etkisini incelemiútir. Etkin piyasa hipotezinin geçerli olmasÕ durumunda merkez bankasÕ tarafÕndan yapÕlan faiz kararÕ açÕklamasÕnÕ takiben sermaye piyasalarÕnÕn sadece beklenmeyen politika kararlarÕna tepki vermesi beklenebilece÷ini belirtmiúlerdir. Çünkü beklenen politika kararÕna toplantÕ öncesinde gerekli tepkinin verilmiú olmasÕ gerekir. 2002-2009 tarihleri arasÕnda Türkiye Cumhuriyet Merkez BankasÕ beklenti anketlerinden para politikasÕ beklentilerini ölçmek sureti ile yapÕlan analizde elde edilen sonuçlar gösterge faiz oranÕnÕn a÷ÕrlÕklÕ olarak etkin piyasa hipotezi do÷rultusunda de÷iúti÷ini, hisse senedi piyasalarÕnda ise belli zaman aralÕklarÕnda etkin piyasa hipotezinin çalÕútÕ÷ÕnÕ göstermiútir18_{. Buradan hareketle TCMB’nin piyasalar üzerinde beklentilere parelel}

15 _{Sevda YapraklÕ,"Türkiye’de Enflasyon Ve Döviz Kurunun Para PolitikasÕ KuralÕ}

Üzerindeki Etkisi" øktisat øúletme Ve Finans, Cilt 22, SayÕ 258 (Eylül), 2007,s.118.

16 _{Zelal Aktaú, Harun Alp, Refet Gürkaynak, Mehtap Kesriyeli, Musa Orak, “Türkiye'de Para}

PolitikasÕnÕn AktarÕmÕ: Para PolitikasÕnÕn Mali Piyasalara Etkisi” øktisat øúletme ve Finans, Cilt 24, SayÕ 278 (MayÕs), 2009, s.9.

17 _{Recep Düzgün, “Türkiye Ekonomisi’nde Para Ve ..., s.236}

18 _{Selva Demiralp- Kamil YÕlmaz, "Para PolitikasÕ Beklentilerinin Sermaye PiyasalarÕ}

10

olarak tutarlÕ bir politika izleyerek, para politikasÕnÕn beklentiler açÕsÕndan etkinli÷ini yüksek kÕlmaya çalÕútÕ÷Õ gözlemlenmektedir.

3. Ekonometrik Analiz

Ekonometrik analiz kÕsmÕnda, TCMB para politikasÕ faizlerinin, GSYøH üzerindeki etkileri zaman serisi teknikleriyle incelenmiútir. Analiz dönemi, 2003:01-2011:09 dönemi olup, aylÕk verilerle çalÕúÕlmÕútÕr. Analiz dönemi ekonomi politikalarÕnÕn içsel tutarlÕlÕ÷Õ sebebiyle 2003 sonrasÕ seçilmiútir. GSYøH serisi, TCMB veri da÷ÕtÕm sistemine göre aylÕk veriye dönüútürülüp, mevsimsel etkilerden arÕndÕrÕlmÕútÕr.

De÷iúkenler arasÕndaki iliúkileri ekonometrik olarak analiz etmek için, de÷iúkenlerin dura÷anlÕk yapÕlarÕ incelenip, daha sonra kointegrasyon analizi, Granger nedensellik analizi ve VAR analizleri yapÕlmÕútÕr.

ùekil-1.’de GSYøH de÷iúkenin düzey ve birinci farkta grafikleri verilmiútir. Buna göre 2008-2009 yÕlÕndaki küresel finansal krizle birlikte dÕú finansman ve talep koúullarÕndaki bozulmaya ba÷lÕ olarak GSYøH geçici olarak daralma göstermiú olup, iç talebin, siyasi ve ekonomik istikrar sayesinde ekonomi hÕzlÕ ve güçlü bir úekilde toparlanmÕútÕr.

ùekil-1 GSYøH Düzey ve Birinci Fark Grafikleri (2003:1=100, AylÕk, Mevsimsel Düzeltilmiú )

Kaynak: TCMB, Elektronik Veri Da÷ÕtÕm Sistemi, (EVDS)

4.6 4.7 4.8 4.9 5.0 5.1 5.2 4.6 4.7 4.8 4.9 5.0 5.1 5.2

I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

LGSYIH_SA (2003:01=100, Log, Mevsimsel Duzeltilmis, Aylik)

-.10 -.08 -.06 -.04 -.02 .00 .02 .04 .06 -.10 -.08 -.06 -.04 -.02 .00 .02 .04 .06

I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

11 ùekil-2.’de TCMB politika faizi de÷iúkenin düzey ve birinci farkta grafikleri verilmiútir. Buna göre 2008-2009 yÕlÕndaki küresel finansal krizle birlikte ekonomik büyümedeki daralmaya ve enflasyondaki düúüúe ba÷lÕ olarak TCMB politika faizi azalma göstermiútir. Di÷er yandan, küresel finansal krizin etkilerinin azalmasÕ ile sÕkÕlaútÕrÕcÕ para politikasÕna kÕsmi dönüú yapÕlmÕútÕr.

Kaynak: TCMB, Elektronik Veri Da÷ÕtÕm Sistemi, (EVDS) ùekil-2 TCMB Politika Faizi Düzey ve Birinci Fark Grafikleri

(2003:1=100, AylÕk ) 1.0 1.5 2.0 2.5 3.0 3.5 4.0 4.5 5.0 1.0 1.5 2.0 2.5 3.0 3.5 4.0 4.5 5.0

I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

LTCMB_FAIZ (%, Log, Aylik)

-1.2 -0.8 -0.4 0.0 0.4 0.8 1.2 -1.2 -0.8 -0.4 0.0 0.4 0.8 1.2

I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

12

TCMB politika faizi ve GSYøH de÷iúkenleri için Tablo-1.’de verilen dura÷anlÕk analizi sonuçlarÕna baktÕ÷ÕmÕzda, ADF ve Phillips-Perron test sonuçlarÕna göre, GSYøH ve TCMB politika faizi %1 anlam seviyesinde düzey de÷erlerinde dura÷an olmayÕp %1 anlam seviyesinde birinci farkta I(1) dura÷andÕr19_.

Tablo-1. De÷iúkenler øçin Birim Kök Testi SonuçlarÕ

Augmented Dickey-Fuller Phillips-Perron

Düzey 1.FARK Düzey 1.FARK

SABøT Sabit ve _Trend Sabit SABøT Sabit ve

Trend Sabit LGSYøH_sa 0.5938 0.6188 0.0000* 0.5938 0.5735 0.0000* LTCMB_faiz 0.9938 0.9830 0.0022* 0.5449 0.4403 0.0000* * %1 Anlam Düzeyinde AnlamlÕ,

TCMB politika faizi ve GSYøH de÷iúkenleri için Tablo-2.’de verilen kointegrasyon analizi sonuçlarÕna bakÕldÕ÷Õnda, øz ve Max. Özde÷er test sonuçlarÕna göre, %5 anlam düzeyinde TCMB politika faizi ve GSYøH de÷iúkenleri uzun döneme kointegrasyon iliúkisine sahiptir.

Tablo-2. GSYøH ve TCMB Politika Faizi øçin Johansen Kointegrasyon Test SonuçlarÕ

KÕsÕtsÕz Kointegrasyon Rank (øZ)Testi

Ho Özde÷er øZ østatisti÷i _{Kritik De÷er} %5 Prob.** None * 0.149756 20.51716 20.26184 0.0461

At most 1 0.036289 3.807231 9.164546 0.4416

*øz Testi %5 anlam düzeyinde 1 kointegrasyon denklemi göstermektedir. **MacKinnon-Haug-Michelis (1999) p-values

KÕsÕtsÕz Kointegrasyon Rank (Max. Özde÷er) Testi

Ho Özde÷er Max. Özde÷er _{østatisti÷i Kritik De÷er} %5 Prob.** None * 0.149756 16.70993 15.89210 0.0372

At most 1 0.036289 3.807231 9.164546 0.4416

* Max-eÖzde÷er Testi %5 anlam düzeyinde 1 kointegrasyon denklemi göstermektedir. **MacKinnon-Haug-Michelis (1999) p-values

13 Tablo-3.’te Johansen kointegrasyon denklemi sonuçlarÕ ve hata düzeltme mekanismasÕ sonuçlarÕ verilmiútir.

Tablo-3 GSYøH ve TCMB Politika Faizi øçin Johansen Kointegrasyon Denklemi ve Hata Düzeltme Modeli SonuçlarÕ

KOøNTEGRASYON MODELø SONUÇLARI

Ba÷ÕmlÕ De÷iúken LGSYIH_sa AçÕklayÕcÕ De÷iúkenler LTCMB_faiz - 0.134228 (0.02997) [ -4.47835] C (0.10375) 5.447432 [52.5039]

HATA DÜZELTME MODELø SONUÇLARI

D(LGSYIH_SA) Hata Düzeltme _-0.064064 (0.01528) [-4.19386] D(LGSYIH_SA(-1)) _-0.070739 (0.09492) [-0.74526] D(LTCMB_FAIZ(-1)) _0.003611 (0.01043) [ 0.34636] R-squared 0.087034 Adj. R-squared 0.068774 Sum sq. resids 0.023242 S.E. equation 0.015245 F-statistic 4.766527 Log likelihood 286.2712 Akaike AIC -5.500412 Schwarz SC -5.423673 Mean dependent 0.004487 S.D. dependent 0.015798

*

14

Tablo-3.’te verilen kointegrasyon denklemi sonuçlarÕna bakÕldÕ÷Õnda, , para politikasÕ faizi, GSYøH’Õ ters yönde etkilemektedir. Di÷er br ifadeyle, Türkiye ekonomisinde, para politika faizleri, yükseldikçe uzun dönemde ekonomik büyüme azalÕú göstermektedir. øktisat teorisindeki standart faiz büyüme iliúkisine uygun görülen durumun sebebi, Türkiye ekonomisinde faizlerdeki düúüúün bir yandan reel sektör yatÕrm maliyetini cazip hale getirmesi. Di÷er yandan, TCMB faizlerindeki düúüú, sÕcak para akÕmÕnÕ azaltmasÕ sebebi ile TL’nin de÷er kaybetmesi ihracatÕ cazip kÕlarak yurt içi yatÕrÕmlara ve ekonomik büyümeye ivme vermektedir. Uzun dönem kointegrasyon iliúkisinin sa÷landÕ÷ÕnÕ gösteren hata düzeltme mekanizmasÕnÕn çalÕútÕ÷Õ Tablo-3.’te, hata düzeltme katsayÕsÕnÕn istatistiksel olarak anlamlÕ olmasÕndan anlaúÕlmaktadÕr.

TCMB politika faizi ve GSYøH de÷iúkenleri arasÕnda uzun dönem kointegrasyon iliúkisi oldu÷u için de÷iúkenler arasÕndaki Granger nedensellik analizi VEC yöntemine göre analiz edilmiútir. Tablo-4.’te verilen Granger nedensellik analizi sonuçlarÕna bakÕldÕ÷Õnda, de÷iúkenler arasÕnda kÕsa dönemde Granger nedensellik iliúkisi bulunamamÕútÕr. Bunun anlamÕ kÕsa dönemde para politikasÕnÕn GSYøH üzerinde etkisinin olmadÕ÷ÕdÕr.

Tablo-4. VEC Granger Nedensellik/Block Exogeneity Wald Test Sonucu Ba÷ÕmlÕ De÷iúken : D( LGYSøH_sa)

Excluded Chi-sq df Prob.

D(LTCMB_FAIZ) 0.119968 1 0.7291

All 0.119968 1 0.7291

Ba÷ÕmlÕ De÷iúken : D(LTCMB_FAIZ)

Excluded Chi-sq df Prob.

D(LGSYIH_SA) 0.236967 1 0.6264 All 0.236967 1 0.6264

Tablo-6’da ve ùekil-3.’te verilen VAR analizi sonuçlarÕ için, etki tepki fonksiyonlarÕ sonuçlarÕna baktÕ÷ÕmÕzda, DLTCMB_FAIZ kaynaklanan úoklar karúÕsÕnda, DLGSYIH_SA tepkisinin önce azalan sonra ise artan bir seyir izlemektedir. DLGSYIH_SA kendisinden kaynaklanan úoklar karúÕsÕnda,

DLGSYIH_SA tepkisi ise önce azalÕú sonra dalgalÕ bir artÕú seyri göstermektedir.

Tablo-6.VAR Analizine Göre Etki Tepki Fonksiyon KatsayÕlarÕ GSYøH_sa’nÕn Kendisine ve Para PolitikasÕ Faizine Tepkisi

Period DLGSYIH_SA DLTCMB_FAIZ 1 0.015922 0.000000 2 -0.000767 -0.000674 3 5.71E-05 -0.000178 4 2.58E-06 -5.81E-05

15 Tablo-6.VAR Analizine Göre Etki Tepki Fonksiyon KatsayÕlarÕ

5 1.61E-06 -1.83E-05 6 4.69E-07 -5.77E-06 7 1.50E-07 -1.82E-06 8 4.73E-08 -5.76E-07 9 1.50E-08 -1.82E-07 10 4.73E-09 -5.75E-08

Para PolitikasÕnÕn Kendisine ve GSYøH_sa’ya Tepkisi

Period DLGSYIH_SA DLTCMB_FAIZ 1 -0.001970 0.143925 2 -0.004213 0.045051 3 -0.001146 0.014254 4 -0.000371 0.004502 5 -0.000117 0.001422 6 -3.69E-05 0.000449 7 -1.17E-05 0.000142 8 -3.69E-06 4.48E-05 9 -1.16E-06 1.42E-05 10 -3.68E-07 4.48E-06

Cholesky SÕralamasÕ: DLGSYIH_SA DLTCMB_FAIZ -.004 -.003 -.002 -.001 .000 .001 .002 .003 -.00 -.00 -.00 -.00 .000 .001 .002 .003 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Response of DLGSYIH_SA to Cholesky

One S.D. DLTCMB_FAIZ Innovation

16

Tablo-7.’de verilen varyans ayrÕútÕrmasÕ sonuçlarÕna bakÕldÕ÷Õnda,

DLGSYIH_SA varyansÕndaki de÷iúimin yaklaúÕk %0.2’lik gibi son derece küçük bir kÕsmÕ, cari iúlemler dengesi ise kendi varyansÕndaki de÷iúimin %99.8’lik kÕsmÕna sahiptir.

Tablo-7. VAR Analizine Göre Varyans AyrÕútÕrmasÕ SonuçlarÕ GSYøH øçin Varyans AyrÕútÕrmasÕ

Period S.E. DLGSYIH_SA DLTCMB_FAIZ

1 0.015922 100.0000 0.000000 2 0.015954 99.82138 0.178618 3 0.015955 99.80893 0.191065 4 0.015955 99.80761 0.192388 5 0.015955 99.80748 0.192519 6 0.015955 99.80747 0.192532 7 0.015955 99.80747 0.192533

Cholesky Ordering: DLGSYIH_SA DLTCMB_FAIZ

4. Sonuç

Türkiye ekonomisinde para politikasÕnÕn ekonomik büyüme üzerindeki etkileri toplumsal refah için büyük önem arz etmektedir. Türkiye ekonomisi iç ve dÕú finansman yetersizlikleri sebebiyle kÕrÕlgan bir ekonomik büyüme yapÕsÕ sergilemektedir. Para politikasÕnÕn ekonomik büyüme üzerinde önemli etkileri sözkonusudur.

ÇalÕúmada, kointegrasyon denklemi sonuçlarÕna göre, uzun dönemde, TCMB politika faizinin, GSYøH de÷iúkeni ters yönde etkiledi÷i tespit edilmiútir. Bu sonuç iktisat teorisi ile de uyumludur. Granger nedensellik analizi sonuçlarÕna göre, de÷iúkenler arasÕnda kÕsa dönemde herhangi bir nedensellik iliúkisi belirlenememiútir. Burada para politikasÕ uygulamasÕnda görülen gecikmelerin kÕsa dönemdeki etkileri uzun döneme taúÕmasÕ olasÕlÕ÷Õ sözkonusudur. .

VAR analizi sonuçlarÕ için, etki tepki fonksiyonlarÕ sonuçlarÕna baktÕ÷ÕmÕzda, DLTCMB_FAIZ kaynaklanan úoklar karúÕsÕnda, DLGSYIH_SA

tepkisinin önce azalan sonra ise artan bir seyir izlemektedir. DLGSYIH_SA

kendisinden kaynaklanan úoklar karúÕsÕnda, DLGSYIH_SA tepkisi ise önce azalÕú sonra dalgalÕ bir artÕú seyri göstermektedir. Varyans ayrÕútÕrmasÕ sonuçlarÕna bakÕldÕ÷Õnda, DLGSYIH_SA varyansÕndaki de÷iúimin yaklaúÕk %0.2’lik gibi son derece küçük bir kÕsmÕ, cari iúlemler dengesi ise kendi varyansÕndaki de÷iúimin %99.8’lik kÕsmÕna sahiptir.

Bu sonuçlara göre; para politikasÕ ve GSYøH arasÕnda Granger nedensellik iliúkisi söz konusu de÷il iken, uzun dönemde para politikasÕnÕn, GSYøH de÷iúkenini ters yönde etkiledi÷i tespit edilmiútir. Para politikasÕnÕn, Türkiye ekonomisinde ekonomik büyümeyi olumlu yönde etkileyecek úekilde uygulanmasÕ, sürdürülebilir ekonomik büyüme için büyük önem taúÕmaktadÕr.

17 Kaynakça

AKTAù, Zelal ve ALP, Harun, GÜRKAYNAK Refet, KESRøYELø, Mehtap, ORAK, Musa “Türkiye'de Para PolitikasÕnÕn AktarÕmÕ: Para PolitikasÕnÕn Mali Piyasalara Etkisi” øktisat øúletme ve Finans, Cilt 24, SayÕ 278 (MayÕs), 2009

BARRO, R. J. “Rational Expectations and the Role of Monetary Policy”, Journal of Monetary Economics, 2, 1-32., 1976

BARRO, R. J. “Unanticipated Money Growth and Unemployment in the United States”, The American Economic Review, 67 (2), pp. 101-15. 1977 BARRO, R. J. “Unanticipated Money, Output, and The Price Level Õn The United

States” Journal of Political Economy, 86 (41), 549-80., 1978

BETTS, Caroline, DEVEREUX, Michael B. “The International Effects of Monetary and Fiscal Policy in a Two-Country Model” Money, Capital Mobility, and Trade: Essays in Honor of Robert A. Mundell, Der: Guillermo A. Calvo, Rudiger Dornbusch, Maurice Obstfeld, MIT Press, 2004

BLINDER Alan S., Michael Ehrmann & Marcel Fratzscher & Jakob De Haan & David-Jan Jansen, "Central Bank Communication and Monetary Policy: A Survey of Theory And Evidence," Journal of Economic Literature, American Economic Association, Vol. 46(4), Pages 910-45, 2008. December

ÇETøN, Ahmet. ve ÇETøN, Birol "Alternatif Para PolitikasÕ De÷iúkenlerinde Maliye PolitikasÕ, Döviz Kuru ve Enflasyonun Büyüme Üzerindeki Etkisi" øktisat øúletme ve Finans, Cilt 22, SayÕ 252 (Mart), 2007

ÇøÇEK, Macide. “Türkiye''de Parasal AktarÕm MekanizmasÕ: Var (Vektör Otoregrasyonu) YaklaúÕmÕyla Bir Analiz” øktisat øúletme ve Finans, Cilt: 20, SayÕ: 233, YÕl: 2005, Sayfa(lar): 82-105

DEMøRALP, Selva - YILMAZ, Kamil "Para PolitikasÕ Beklentilerinin Sermaye PiyasalarÕ Üzerindeki Etkisi" øktisat øúletme ve Finans, Cilt: 25, SayÕ: 296, 2010, ss. 9-31

DÜZGÜN, Recep. “Türkiye Ekonomisi’nde Para ve Maliye PolitikalarÕnÕn Etkinli÷i”, The Journal of International Social Research, C.3, S.11, Spring 2010

ERDOöAN, Seyfettin “Alternatif Para PolitikasÕ Stratejileri Üzerine KarúÕlaútÕrmalÕ Bir De÷erlendirme” Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (9) 2005 / 1 : 34-54, s.51

FLEMING, J. Marcus "Domestic Financial Policies Under Fixed and Floating Exchange Rates", IMF Staff Papers, 9: ss.369-379, 1962

GORDON R.J., “What Is New-Keynesian Economics?” Journal of Economic Literature, Vol. 28, No. 3 (Sep., 1990), s.1115-1171

18

MUNDELL, Robert “Flexible Exchange Rates and Employment Policy”, The Canadian Journal of Economics and Political Science, , Vol. 27, No. 4,1961

MUNDELL, Robert A. "Capital Mobility and Stabilization Policy Under Fixed and Flexible Exchange Rates". Canadian Journal of Economic and Political Science, Vol. 29, No. 4,1963

OBSTFELD, Maurice., Kenneth Rogoff, "The Mirage of Fixed Exchange Rates" Journal of Economic Perspectives, V.9, N.4, 1995, s.73-96.

ÖNDER, Timur. Para PolitikasÕ: AraçlarÕ, AmaçlarÕ ve Türkiye UygulamasÕ, UzmanlÕk Yeterlilik Tezi, Türkiye Cumhuriyet Merkez BankasÕ Piyasalar Genel Müdürlü÷ü, Ankara, MayÕs 2005,

ÖZATAY, Fatih "Türkiye’de 2000-2008 döneminde para politikasÕ" øktisat øúletme ve Finans, Cilt 24, SayÕ 275 (ùubat), 2009

PEKER, Osman. “Para PolitikasÕ Etkilerinin Ölçümü: Türkiye Örnegi” Yönetim ve Ekonomi, YÕl:2007 Cilt:14 SayÕ:1,

SEYøDOöLU, H. UluslararasÕ øktisat, østanbul: Güzem Can Yay. 2009

SNOWDON, Brian-VANE, Howard R. Macroeconomics Its Origins, Development and Current State, Edward Elgar, 2005

SÜSLÜ B., C. M. Baydur, Ö.F. Çolak. “Belirsizli÷in Para PolitikasÕna Etkisi: 2003 YÕlÕ Para PolitikasÕnÕn De÷erlendirilmesi” øktisat øúletme ve Finans, Cilt: 19, SayÕ: 217, YÕl: 2004, S. 95-109

TCMB, Elektronik Veri Da÷ÕtÕm Sistemi, (EVDS)

TOBIN J., “Keynesian Models of Recession and Depression” The American Economic Review, Vol. 65, No. 2, Papers and Proceedings of the Eighty-seventh Annual Meeting of the American Economic Association (May), 1975, s. 195-202

YAPRAKLI, Sevda "Türkiye’de Enflasyon Ve Döviz Kurunun Para PolitikasÕ KuralÕ Üzerindeki Etkisi" øktisat øúletme ve Finans, Cilt 22, SayÕ 258 (Eylül), 2007