Latin Amerika gazeteleri ve yayın devleri

Marmara lletigim Dergisi, Sayt:5, Ocak 1994

LATIN

AMERIKAN GAZETELERI

VE

YAYINDEVLERI

Dog.

Dr.

Yasemin

G.INCEOGLU

MAITMNL{

UMVTNSITBST

Itetigim Fakiiltesi

GAZETELER:

Latin Amerika'nrn yerel ve ulusal

politik

gazeteleri, genelde muhafa-zakar gOrtiglere sahip ailelerle ortak olmalanna ragmen, pekgolu hala bugiin radikal

bir

gizgi izlemektedirler. Yine de daha

azpolitize

olmug gazeteler,

giin geqtikqe popiilerleqmektedir.

Latin Amerikan

giinliik

gazetelerinin go[u, sofistike

iiretim

teknolo-jilerini

benimsemiglerdir.Yeni kompiiterize sistemler, tam renkli baskr

yete-ne$ine sahip, yiiksek hrzda haber hazrlayan ve data depolayan

karallerde-dir.

Kalite gazetelerinin go$u Brezilya, Melisika,Kolombiya ve

_$ili

ile da-ha

kiigiik

iillieler olan Kosta Rika ve Uruguay'da basrlmaktadr.Bu kalite ga-zetelerin go$u otokrat yOnetimlere karqr meydan okumalan

ile

iinlenmigler-dir.Brezilya

ffi

gazete

ile,

Meksika ise 300'iin iizerinde

giinltik

gazete

ile

(1983'de) bOlgenin en gok

giinltk

gazetesine sahip

iilkeleri

olugturmaktadrr-lar.Di$er

iillieler

ise,

Brezilya,Arjantin,Peru,$ili,Kolombiya-Uruguay,Ek-vator ve

Kiiba'dr

(Statistical Abstract

of

Latin America,1988,s.201).

Arjantin:

Arjantin'de enflasyon, basmm en

biiytk

diigmam olmugtur.

teh-dit

etmiqtir.Son on

yrl

iEinde finansal

giigliikler

geken

giinlilklerle trhliktc.

bazr yeni yayrnlar baqansrzh$a u$ramrq. 6me$in.1989'da Buenos Aircs'deki

"El

Heraldo"'yu. rniirekkep. fbtograf kaSrdr ve

tilm

gibi malzemelerin mali-yetlerini etliileyen,enflasyon

yilrma

ugratml$tr.

Arjantin'de basrlan toplam 200

giinliik

gazeteden iiEii. "La Prensa".

"La Nacion" ve "Clarin" bOlgenin en

iyileri

olarak de$erlendirilmiqtit

(Boy-le,1988.s.156)

"La Prensa". 1869'da "gergek.gurur'.6zgiitliik.ilcrleme ve rncdertiycl"

parolasmt ta$lyan ba$rmsrz

bil

aile gazetesi olarak Jose Cados Paz tiutfindatt

kurulmuqtur.Gazete goriiniiDte "Times

of

London"'a.

prcstij

ve etkilcmede ise. "The New

York

Times"'a

benzerli$i ile

dikkat

gckmii;til

(Bailey,Nas-tir'.1969.s.103).

Diktator Juan Domingo

Pcnlt'un

y0nctimi srt:ltsrnda "La Prcnsa"\rur

diktatdrliiklc

sUrd0dii$ii slvetq. d0nya marUctlcrini kaplarnrq. ancak gazeto

souunda htikiimet tantfndan devrahnmr;tr.

1983'e kadar

Arjantirt'i

idiu'e edcn askcri diktatOrliik srrasrntla

"La

Prtnsa" rejirn tamftndan sindilihniq ve boylecc hiikiirncti

elc;timekten

yana

olmayan "lapdog" bnsuta ornck olu$turnu$tur.

Ancd.i. Lr

Prcnsa 1983'de demokratik scEimle igba.srua geEcn Raul Altonsin hiiktimctini serl

bir

lriqirn-dc elegtirmiqtir.

"La Prensa"'nrn hattaiEi vc hallasonu

giinleri

tirajlarr

tli5cr Ariantin

gazetelcriylc kargrlaglurkh$nda oklukqa

dii$iiktiir.

(Hattaigi:70.000. Hafta-sonu:145.000).

1870'de

kurulan

Buenos

Aircs'dcki "El Clarin"

gazelesi

giinliik

670.000, paziulan ise bir milyonu aqkrn tirajr

ilc

Onem ve etlii aErsurd:ln

Ar-jantin'in

_olde

gelen gazctelerindcn

lriridir"

Bir baqka dnemli gizete ise. hafia

igi 2fi-5.000.pazar

giinlu'i

ise 350.000

tiraila

"La Nacion" gazetcsidir. GeEm i gte. Arj zurtin gazeteleri kru ;r

oldulilan

h iik{imetleliu bask'rsrnir m:u'uz kahyorlardr. Ba;kart

Alfbnsin'irr

(1983-1989) dcrnokratik

hiikiimcti

srasrnda bile zaman zaman

basula

baskr uygulanmaya qalu;rldl. Basln tara-furdan iftiraya u$ramr; olduklannr hissedenlerc. g.rzctede cevap halikr

Bolivya:

1990'&i

Bolivya'

n yaklafrk oniki _{.qiinliik .razctesi}

vanl.Bolivylr'uur

cn

tincmli glzctelcri.

"El

Diarb"(45.000

)." H('y',(

20.00{,).,,Ulrimi

Ho-ra"(30.m0)dir. Bu grzctclcr.La Paz'da bulunmakradu.Lr paz'da _{lruluurn bi_r}

hfkl

gazctc isc.halia

iqi65.fiX).prz

giinii ise 92.000

tir{

itc

1952'dc kuru_

hn

krtolik

kiliscsi

gazctcsi "La Prescncia"ilrr.

Ilrezilya:

Latin Amcrikahur en _{gok ntilusuna sahip olan bu tilkcrJe,l990}

_yrlrxla

325'den frzla giir]liik gazctc vardr.

l9l9'da

Rkr tlc Jauciro'du kurulan "Tribu_ nada

lmprelsr"-

1.970.000

tirli

ilc.

Lttin

Amcrikahrn

cn

biiyiik

.sazetesi-dir.Rio

dc

Janeiro'drki

"Jomal do Br.asil" ve "O

Globo,,(400.000.pazarla-n:5(X).000) . Sao Paulouatii "O Esrado"

Brczityahu er

iyi

iig gazetcsi ol.uirk

dclcflcndirilir.

Ayncr

"O GkrLn"

2fi)0

vcr.iciyc sahip olan

Rrdb

Globo

ilc

diir)),itd*i ditrliiincii

cn biiyiik

riclri

TV _.sirkcli

_{olm TV Glolxlnun}

_{dlr vlhibi_}

Jit.

850.m0

til:lilr

VEJA

Brczilvihrr

cn qok slfan.

dijnylnrn

isc bcSinci en

biil,iik

rinih halialk

_{dcrgisidir. Ylyrnl:lndrgr pitziulcsi giinlcri drima oLry}

dogunn "Veja"

yryrn

sahibi 55

ya;ndrki

Roberlo

Ciyila,lrn

dcyimi

ilc.

"Brezilya'da

_{mcvkii olar}

_{hclkcs laraltndan okunmrkta vc Civila'nrn}

s:rhibi

oldu!u

yiizdcu lirzla yayrnrn birarayr

gcldi!i

vc

Lrtin

Amcrjkalxn

cn

bijyiik

"Yayrn

Irnparatorlulu"'ru

olullurln

"Clupo

Al)ril"

iEirrrlc hcrn Brczilvuirur

cn biiyiik vc etkili yavlrurr. hem dc bir.bdirma bu gmbun "lnci"'sijri tcmsil eG mokledir

(Girilli,

1993.s.35).

Vcjahrn

hcr sayrsr bir olay

do!urmafttl.

elc aldrgr _{),olsuzluk vc}

uy-gunsuzluklar. hcmcn her delhsrnda. bu cylcmlcrc kurqanllu rn mevkiiler.irr-dcn

uzd;hqmlltn

ile sonuglannaktadr.

1980'lcrin ckorromik

stkrnlrlifina

ragmen Vcja. Brczilya'dalii

yaymr-nr

l98l

yrtrrrdan bu yrna ikiye karlamayr baqarmr; vc bugiin Brezilya'daki

hemen hcmcn tlim aydurlaflI okudu$u bir dergi olmu5tur.. Dcrgiyi gcnellikle biitiin Kongrc iiyelcri okumdtta vc Vcja igcrigi ile kimsenin ihrnal edcmedi_li

bir dergi haline

gclmif

bulunmaliladlr.

Veja. 1850'de Roberto Civiru'nrn babasr ve

ltalyfll

asrlk bir Amerikah

olan

Victofun

kurdu$u "Crupo

Abril"'irr

baErnr gekmekte. bu kuruluEun

en az yansrm olu$turmaktadf.

1991 yrh hesaplanna gore Grupo

Abril'in

yrlhhkazancr olan 850

mil-yon dolann 170 milyonunu veya toplam kannm vo2}'siniyalmz baqrna

hafta-Lt

v";u

dergisi sa$lamahtadr.Veja'nm baEansrntn baShca nedeni,

mtikem-melyazrkadrosundan kaynalilanmalita ve Brezilya'nrn en gok satan

gunliik

gazetesi "Folha de Saopaulo"'nun k6qe yazan Caio

Tulio

costa bu

dergiyi

"iilkenin

en

iyi

gazetecilik

iiriinii"

olarak nitelemektedir.

Derginin en 0nemli kalitelerinden

biri

de, "Siyasal Ba$rmsrzlt$t"'dn'

1968'de, Brezilya Askeri

Rejimi

s[asrnda kurulan dergi otoriter yonetime

kargr krsa siirede bir kale olugturmuq vu bu yiizden

bir

gok mensubu, askeri otoriteler tarafindan hupalanmrq, tutglilanmrg ve

bir

gok defalar derginin

tiim

niishalanna el konulmuqtur.

Fakat bu zor yrllarda bile

veja

siyasal habercilili gorevini siirdiirmeye Eahqmrq, Brezilya'nrn 1985'de

sivil

yonetime donmesi iizeriue de, siyasal

partizanhlur

kol

gezdi$i Brezilya'da

bir

istisna olan

"objektifsiyasal

haber-iitit"'l

siirdiifm1ltur."Manchete"

adh derginin

miidiirii

Zevi Ghivelder'in

hakh olarali

soyledili

gibi. veja'nrn okuyucusu dergisinin herhangi

bir

siya-sal parti iEin tercihi bulunmadr$rnl

anlam$tr.

Bununla birlikte Veja ozel te-gebLUsUn

bir

"Yorulmaz savunucusu" olarali isim yapmlg bulunmalitadrr.

Gergekten derginin, Cumhurbaqkant Femando Collor de

Mellor'un,

devletin ekonomik kuruluqlannt $zelleqtirme programml hararetle

destekle-dili

ve bu yayrnlan ile

halkn

da geniq destelini

salladrlr

ifade edilmektedir.

Veja'nrn

biitiin

bu baEanlanna ra$men. Civita dergirrin haber yayrnlayan

te-levizyonlarla rekabetten zarara

ulrayacalrnrn idralii

iginde olup, bunun igin

1991 yrhnda faaliyete

g4irdi,qi

ve beq kanaldan yaym yapan televizyonunda saat ba$lna haberler, spor ve e$lence yayrnlan yapmakta ve bu

TV

yayrnlan-run baqrna, 28

ve26

yar;lanndalii

iki

o[lunu

getirmi$

bulunmalitafir.

Karayibler:

1990'lann baglarurda Karaiblere hizmet veren altl

biiyiik

gazete var-dr.Jamaika-Kingston'da yaymlanan "The

Daily

Gleaner" ve pazar basktst "The Sunday Gleaner" bdlgenin Onde gelen gazetelerindendir.Yeni

bir

gaze-te olan "The Jamaica Record" da Jamaika'da yayurlanmalitadrrJamaika'da yaymlanan on de$iqik gazete vardr.Bunlardan "The Nation" ve "Advocate"

faali-yetlerin

i

stirdiirmektedirler.

1834'de kurulan "The

Daily

Gleaner" (Sabah baskrsr:74.000

Fazarla-n:107.000) Jamaikada o kadar

etkilidir ki

Jamaikahlar "gleaner" s0zctigiinii

gazete'nin eqanlamhsr olarak

kullannlar.

Her yrl binlerce okul kitabr basan The Gleaner Ltd.$ irketi,aynr zamanda "The Star" (Ahgamlan : 55.000)

gaze-tesini de

grkarr.

Gleaner girketi

oniki defigik

gazete grkarn.

Bunlan, yabancr baskrlar, haftahk 6zet baskrlar ve

lnndra

ile Toronto baskilan igerir.Gleaner qirketi gazetelerinin toplam tirajlanrun 7055'i

King-ston b6lgesindedir. Jamaika'da

dini

gruplarca yayrnlanan gazetelerden ba5-ka, birkag

haftalft

ve ayhk gazete de

bulunmaktadr.

1970'lerde "The Gleaner", Jamaika'nln Sosyalist liderleri

ile

antlag-mazlft

igindeydi. Halkrn Ulusal Partisi, Kiiba ile dostane

iliqkiled

ve Ango-la'daki Marksist isyancilann destekleyen

bir politika

uygulamaya baqla&$r

zaman, Gleaner,

hiikiimeti "yabanq ideoloji"ye

imza atmalila sugladr

(Ha-bermann, 1 985,ss.208-229). 1 9 80'de gazete, Kiibah Biiytikelginin

kovulma-sm

istediginde, Gleaner ile

hiikiimet

arasrnda antlaqmazhlilar gftmrqtr. Bag-bakan Michael Manley. kendisi, Gleaner'e karqr

bir

protesto yiirUyiiqtine

li-derlik

etmigti.

Porlo Riko, San Juan'da bulunan "El Nuevo Dia" ve "EI Vacero de Pu-efto Rico"

giinliik

tiraja egemen durumdadular. Son bir geligmeye Ornek

ola-rak, bir grup Kanadah ve Amerikah

yahnmcr,Ikrayib

b0lgesi igin tam

renkli

haftalft

bir resmi gazete yaymlamaya baqlayacaklannr bildirdiler.

Komikas-yon Inc. "Caribbean Week' adh gazeteden her hafta 60.000 niisha satmayl ve

yrlda

1.5

milyon

Amerikan

dolar'hk reklam geliri

elde etrneyi umuyorlar.

Gazete Barbados'da basrlacak ve yOnetilecektir.

$iri:

lg'l3if)glyrflan

arasrnda iilliede iktidam egemen olan Eski

Cumhur-bagkan General Augusto Piuochet'in bashcr

rejimi

esnasrnda 37

giinliik

ve 128 periodik, zuzor da olsa ayakta kalmayr

baprabildiler.l990da

demokra-tik birbigimde

segilmiq bir Cumhurbaqkanmm geligi ile. basrn Ozgiirlii$iine

de yaqama hakln verilmig oldu.

Giiniimiizde diinyada Ispanyolca yayrnlanan en eski gazete olan

"El

Mercurio",

1827' de yaym yagamrna baqlamrql.Gazete,lS%'de

Valparai-so'da Thomas

G.Wclls'in

yardunr

ilc

Pedro

Felix

Vicuna

tarafindm

kurul-muqtu.

Wells.

1827'dc

Vicutu

ilc

lrirler$lilindc Bcnjamin Franklin'in Olrett-cisi itli. Gazetc t.Sft0'de. onu ulusurt en saygttt

giinlUlii

halinc getiren Agustitt

Edwardsln eline gcgti. Edwiuds.l900'de

bir

Santiago traskrst yaptr. Gazete.

l6

Hazirnu 1973 giinii. Salvitdor Allende hiiktimeti kapatrncaya kadar

krnl-mamrg

bir

yayut rckoruru xrhipti. Gaz.cte bugun Agustin Edwtuds'ttt iiQtincij ve dordiincii kur;agr olan. baba Agustin Etlwu'ds ve

ollu

A.tlustin Eclwiuds

ta-ralindart yayrnlanmaktatlr.

Ond0rt gazelcdcn olu;an "El Mercurio" gltzctclcdnin

giinliik tirajlan

520.000.

pazu giinii

tiri{lal

isc 6'13.000'dir. Muhat'azakar

gizgidcki

"El

Mercurio"

-siiqlii

bil

hiiktirnet otot'i{csi ve

Kntolik

yanhstdrr.Okuyucularmm

biiytik bir lrOliirniinii zengin toprak sahiplcri ve aristokratlar oluqturmalitadr.

Il.Diinya

Savagl ve iinccsiudc laqizmc kalqr koymasryla sayEltltk

kazaumtg-trr. Ancirk _{-qazclcnirr irnnjr.} Pinochcl

diktatorliigti

ile yakrn

ililkisi

vc

Allcn-dchin dcvrilmesinc

yardln

amac:ryla. CIA'den piua

aldrltnm

agrla grktnasr

ilc.

ciddi bir

biEimdc lekclcnmi,stir.

Kokrmbiya:

Giincy Amerika\un 33 milyon niiluslu ve qok hrzh nlifus

altry

yUziin-tlcn sanryilcqmc vc sosyal sonrnlannr gOz.iirnlcycrncycn iilkesi Columbia'da.

0zclliklc

l9fl9'tliur itibzucn

hiikiimctlcrin

uyu$turucu mnlyasrna

kr5r

tra;lat-tr-ft kampanya kar _{6rsrnda. uyur;turuc u mal'yanur. Cumh} urba;kanh! r adayla-lrndan baqlayarak vc lru kampanyayr vrlchmtak iEiu birEoti

kimrcyi

dldtirdii-gi.i veya kaqudrlr diinya lrasrn-yityrn organllumcla qftan lrirgok

halrrdcn

bi-linmektedir

(Giritli.

1993.s.37).

Ba5ta

kokrin

olmak i.izcre. uyu$turucu matldc tacirlcrinin kendilerine hcdel

aldr!r

kimselcr :ulsrnda hiiftiirnctin baqlattr$r bu karnpauyayr

desteklc-ycn gazetcciler gclmcktcdir.

Bu gazetccilcrdcn birisi Bayan

Muuia

Paclnn

de

Villamizu.

kagrnl-chgr yerde.

bir

clerginin yayrn

miitliirii

ve eski Cumhurbagkanllu'rndan birinin

krzr olan iu'kadagr Diana Turbay'rn hijkiimet

kuvvctlcrinin

kendisini

kurtar-ma giriq;imincle bulunmasr

iizcrinc.

uyu$turucu mirtyasr taraftndan

Oldiirii-liince qok iimitsiz esaret giinlcri gcqinni; ve tirkat Bogota basrnnur

uyulturu-cular aleyhine agtlgr kampanyayr krsrncu sustunnak igiu sou on ay ziufinda

k4urlan

dokuz glrzctecinin sonuncusu olarali serbest trrrakrlmrqtrr. Uyuqturucu rnalyaslnur yinc aynr amaE ile serbest

bralitrlr

lcnlcrr l'riri rle. ('olonrbiu'nu) cn

lriiviik

trl.ilr

g:rzctr:si "E,l Ticrnpo"'rrun 250 giirtdcn drrhu Iuzla

cllclinrlc

tuilukliu'r Fluncisco Srrrros'dur.-52 yas;rndaki si-yasal

yazr

Pitclton tlc Vilhrnizar

gibi.2tl

_{,virqrndaki Hal^*rlcr} Nliidiirii Santos

ta'1'uklldl

iqlrrct ctti_!inrit.

it.crc. uyulturucu

rnafl'lrsl talalindan Colornbia l-rasurrrrtl;"r kcndi lchlclinc

llir

scrnpati olu;tulrrrak arnlrcr ilc

scrhst

brntkrhnrq ttlntasttur

la!ntctt.

girzctccilcrirt

(ildtiriilnrcsi

vc

_{clilclkur ;ckildc}

kuq:rnhnasr

klrrlrsrncllr.

"Evct. hiz

lur)'attll

klrldrk.

Arna mcslcgintiz-irr y'u.sayaca_[urdalr r;tiphcti"viz" dcr rrcktcdillcr.

Gcrg'cktcrt srirt yrIIludir Colornbiddaki grzetccilcrin

siilckli

(iltirn tch-likcsi if indc yrytdrklirrr

vc

l9tl0'dcn bu yana cn

lu

cllisirrirr

kutlctlildili

bildi-rilmcktc

vc _{burrl:u'd:ur 1'cdisinin} 199

I

yrhnrrr Ivllut-M:ryrs it1'l:rn uasrrrda

0l-tliirijlrncsi.

Col<lrnllir'nru

iilkc gazctccili!inc

oluqrurdugu tchdidin boyutlarr

lralirm rndan bize

l'i\ir

vcrmcktctlir.

Rcsrri

gcvlclcr

scrbcsl brr:rkrlur Pnchon dc

Villlunizur

vo Salllos'un

ailclctirtin

iktitlnrtlaki

Liltntl

Piuli'r,c l'akrrrlrkllu'rrrr vursuluvur'uk. bu

iki

ga-zctccittirt r:c:gcn s<lrtbuhurtkr kuqrnhnalltnnrn blr.slrcu ncdcnirrin.ijlkcnin

ko-kairt e lctlrqrsr Pirblo Escobar'a kur;r

giivcnlik

kuvvctlcriliin yupacalr

bir

sul-dLrryr (inlcnrck

oklu!u

noklasrndu lrirlcqrncktctlillcr.

HcL

iki

guzctccinin kuq:rrrhnalaurrdan sonla.

lrekcnt

Bo.gota'darr

sc-kiz

saltllik

bir

uzlklrktl

lrulunan

onnankk

bOlgcdc srkhnrnusr ve o csnadir Itcttiiz clc gcqrrrcrni; olflll vo lakat rlalur sonra

yilillanlp.

xirity

tibi

hapislnc-y'c lrkrlarr Escob:tr'rn du o

civardl

sldillndr$rnrn bilinrncsi bu {coriyi

kuvvcl-lcndilrniqti.

Escol'lal'rn son

lrir

yrl igittdc u,vuflurucu rnal'vasrnrn kol gezdi$i IVlcdcllin richrirrclc 23

I

polisin

oliintiindcn

sorumlu tutululuslna ragrncn bu

caninin al'lir ugrittrlmasr igin Colornbia Anayasasr'rrdl

dc!iSiklik

ylprlrnasr

On.g0riihnckte vc bu dc$ir;iklile

ku';r

grkan gazetccilcr Oldi.irijtcrek vcya

ka-Ernlarrk

sindiri lmcktedir.

Sckiz aylrk csrrrcli esnasnda

gizelcleri

siirckli

olrutk

lctkik cdcn San-tos gnzctccilcri kagrnna salglnurur uyuljturucu matyasr aleyhinc trasrntla qr-kan yazrlann vo!unlu$unda hissedilir

bir

azalma mcydrna gctirdi$ini

sOylc-mcklc vc bu esare( aylannda kcndi kcn<line "Acaba gazctccilik

rncslc!i

(il-mcyc

dclcr

mi'1" di1,c sordu$unu

itiraf

etrnektcdir.

El Ticmpo gazctcsinin habcrlcr scrvisiuin baqrna teklar geqcn ve lru

giine

kadu

kerttlisinc yOncltilcn bi.ittin

saldlnlua

aldrrnayan gcnE gnzctcci. hayatutrn gazctccilik kadar oncmli

diler

iki

unsurulun da eqi ve

kiigiik

yagta-ki

iki

oglu

oldufunu

de inkar edememektedir.

Pachon de Villamizar ise

gegirdili

korkulu giinleri

bir tihlii

unutama-malla

ve fakat mafya elebagrsr Escobar'rn yakalanaca$rna veya teslim

olaca-grna inanarak,

gektifi

tzdraplarm boquna

gitmeyecelini

kendi kendine

tel-kin etmektedir.

Giiniimiizde Bogotahrn

"El

Tiempo"'su bOlgedeki en

iyi

araqtrmacr gazetelerden

biri

sayrlmalitadu.

Bogotann227.W

gilnliik

tirajh Liberal ga-zetesi "El Espectador"'u. Medellin adh uyu$turucu mafyasma ka4r agblr sa-vaE ile tinlenmigtir. 1887'de kurulan gazete 100 yrldan fada

bir

siire Cano

ai-lesinin elinde bulunmaktaydr. 1986'da El Espectador'un editOrii

Gfuillermo

Cano, Bogotadalii biirosundan evine arabayla giderken Oldiiriilm0qtii. Olayt

ara$tran polis, gazetenin editoriiniin dliimiinden uyu$turucu satrcdanmn

so-rumlu oldu$una inandr$rnr iddia etmigtir.Kolombiya Cumhurbaqkanr

Virgi-lio

Barco, agftga uyu$turucu satrclsr Pablo Escobar't cinayetten suglamqtn.

1989'da, Cano cinayetini sorugturan avukat ve

s[tun

yazan Hector Giroldo,

Galvez'de

oldtriilmiigtiir.

El Espectador. Bogota'daki

di$er

sabah gazetesi "El Tiempo" ile re-kabet etmektedir.

l9ll'de

Liberal Parti iiyeleri tarafindan kurulan El Tiempo

giinliik

350.000, pazar giinleri ise 425.000

tiraj ile

en 0n suadadr.

El

Espectador ve

EI Tiempo

rUqvet

ile,

Ozellikle Kolombiya'dalii

uyufturucu satrcilanna kargr savaqmalila, 1980'lerde uluslararast iin kazan-mrylardn.

l9l2'de

kurulan El

Colombiana

giinliik

89.000, pazar

gtnleri

ise, 94.000

tirajla Medellin'in

en

biiyiik

gazetesidir.

Kosta

Rika:

'

Ekonomik sorunlar Kosta Rika gazetelerine gok zor gtinler

yaqatmrq-lardr.l946'da

kurulan "La Nacion"

giinltik

135.000, pazarlan da, 150.000

ti-rajla ulusun en eski gazetesi

de!ildir.

Bu geref, 1844'den beri yayrn yagamm-da

olan

5300

tirajh

La

Gaceta8oletin

Judicaal"'a

aittir.

Kosta Rika'daki di$er

biiyiik

gazeteler.60.000

timjh

"l^a Republica" i1e,45.000

tirajh

ahEam gazetesi "La Prensa

Libre"'dir.

Kiiba:

1965'de Havana'da kurulan ve Komunist Parti'nin resmi gazetesi olan "Granma"'mn 1989'daki

gtnliik

tirajr 675.000'di. Bu rakam

diferLatin

Ame-rika ve Karayib gazeteleri ile kargrlaqtrrldrlrnda

kiigiiktiir.

Granma

ayntza-manda dOrt ayn dilde (lngilizce-Fransuca-lspanyolca-portekizce) uluslara-rasr renkli haftahk

bir

dergi

gftarmaktadr.

KUba'nrn en

biiyiik

akgam gazetelerinden bfui,250.000'lik

tirajr ile

genglile hitap eden "Juventud Rebelde" (

fui

Genglik),Komunistler

Birligi

tarafindan yayrmlanmaktadrr. Havana'mn 120.000

tirajh iigiincii biiytik

ga-zetesi olan "Las Trabajadores (lqgi) Kiiba lggi Federasyonu tarafindan

ya-yrmlanr.

Geng Komunistler

Birlifi'nin

bazrbiiyiik tagralarda 1070 geng tizerin-de yapflklan

bir

araqtrma sonucu, "Juventud Rebelde"'nin bncelikle iqgilere de$il, profesyonellere ulaqtrlrnr ve

gengli[in

sorunlannr yansrtmadrpmr

or-taya gftarmrqtr.Aynca aynl araqhrma Ktiba gazetelerinin Tv'ye ka4r qok zor

giinler yaqadrlrnr da ortaya gft

arm{tr

(Carty, 1 989,s. I 4).

Ekvator:

Yirmi giinliik

gazeteye sahip olan

Ekvator'un,giinliik

140.0@. hafta sonlan da 175.000 tirajh gazetesi "El _{Comercio", Quito'nun} en bUyiik gazete-sidir.Ekvator'un

en

yiilsek tirajh

gazetesi Guayagil, pazarlan 210.000'lik

ti-raja ulagmaktadn.

El Salvador:

Ukenin

en

biiytik giinltik

gazetesi "La Prensa Grafica" sabahlan gr-kan resmi

bir

gazetedir. 1903'de kurulmugtur.Bir bagka gazete de, 88.000

ti-rajh

"El

Diario

Detloy"'dur.

Guatemala:

Di$er Latin Amerika

iilkeleriyle

kargrlaqtrrldrlurda zayrf bir

okuyu-cu kitlesine sahiptir. Okuryazarhlm halen sorun

oldulu

Guatemala'mn

bag-kenti Guatemala City'de Onde gelen gazeteler,"Prensa

Libre"

ve

"El

Grafi-co"'dur.

Dtirr rnilyonu a;kur ni-il'usu

ile

Honilurus'rn hrlkr cla

Gultcrtiitla

halkr gibi c:rhildir. Bu nc<Jcnle. gazeteler ancdi hi.iki.irnct gorcvlilcri ilc c$itirn g0r-rllii$ iist surrl tarutlntlrut okutrul.

Ulkcnin

iki

btiyiik

gazctcsi olan "La

Tlibu-na" vc

"El

Hcraldo" Bar;kcnt Tcgucigalpa'tla. 50.000

tirlrih "La

Ptctlslt" vc :l-i.fi)O

timilr

"El Ticnrpo" isc. Satt Pcdlo Sula'da tirali,vctlcrini

siirdtirrttcktc-dirlcr.

Nleksika:

37.5 gtinliik gazctc)'c stthip

ohn

Mcksika" Latin Arncrikr'da bir

kiiltti-rcl vc

politik

mcrkcz

olalift

gi:liqrttitrtir.N{cxico City'de ,vayrtnlanitn gazcte-lcrrlcrr sutlccc

iki

tanesi ptuliz-an. dc!illcrdir".Bttnllu'. "La Jonladlt" vc

"El

Fi-nlurcie rc"'dur.

l9-5U'lcrden l^*ri Mcksika'tla slty.urn la,sut g;.tzctclcd ortayil

grkrniftta-tlrr.

ivlontcncl,'in

"El Notlc

vc Ti.iuarut'nrtt "Zcta" gitri

bilk4

llt;ra

gltzctcsi hlrlrrr sayllrr pl csl i _{ic ullt;nt} t,st rr.

It'lcxic<l Citl'''rrin l75.UX)

lill.ill

Excclsiix"u l'xlzt clcStirntcrtlcrcc

iitkc-nirr "kayrtlann gaz.clcsi"

olultk

o1'rtlrtltgr

ltll

rrcdcni

ilc.

"Nor' \'ork

Tirncs"

ile

karqrlar;trrrlmtq{rr'. Sosylrl

sutrlllnn

s<lruttlirt

ilc ulra;an

gltzctc

l96fl-1976 nrasrnda sola dcslck

vcmirltir'.

Excclsior vc

dilcl

iki

Mcxic:o

Cily

.ultz-ctcsi. 190.(Xn tirlr.ilr Novcdlt-dcs

ilc

70.fiX) tiraih "Uno N'llrs Untt". Mcksikil'tlttr ctt

iyi

gazclclcli at':.tstntla

dclcrlendirihncktcdir. l(X).(n0

tiritilr "El

Norte"

t938'dc

kululrrtu;lu.

1 9.14'tlc

kuruhn

"Noveditdcs''(l ir'. Tont ulo O'Fan'il'rtt srhibi.

O'Flrril l

sckiz

gazctc yilylrnlayan Novetlutlcs Edittxcs. S.A. Iv{cxic<l Citv'nin ylt.Yltllclsl vc

ba;kanrdrr. Aynr zanranda.

liini

yurlta

156

TV

istasvonutta vthip Mcksiklt'nrn cn

biiy0k

nreclya imparatoru olun Tclcvisif urn

kurul

ba;kltnr.O'Frrri1l itytu

zarumda muhalitzakal

qizgidcki

"Nor,edittles dc Bafa

Crlilbruia"'nrn

ve

di-lcr

gazctelclin dc sahibidir(N{onlgomcry. I 9E5.ss.76i-769).

Mcksikatlaki

di$cr bolgescl gazetclcr.

Hcrntosilh'daki

"El

Impali-cal". Guadalajlul'daki "EI Inlorrnador" vc lv'leridit'daki "Dialict Yucatatt"'dtr. Ir,lcxicu

city'dcki

"EstrJ' 400.000'lik rim.i

ilc

N{eksika'nrn cn

lrijyiik

gvctcsitlir'.

Uttcdcti

ikinci biiyiik

gitzctclor.

i00.0fi) tilaih "El

Hcrattkr dc IVloxico" vc "La Prcnsr"'drr" Mexico City'dcki diger

bif

etkin gazctc. scQkin

"[.a Jornadr"

bil

lrrgilizcc _.{azcto oliut "'I'hc Jour.nul"'t l)i.lsrlr!lt.

Meksika

hiikiirnclinin

rcsrni

gdrii;iinii

tcrrrsil cclcrr

"El

Nacional",

ABD'dc

ulusul

bir

gazctc

nitclilini

tlqrmaktadrr..

Nikaragua:

Ulkcnin cn buyiik _-r.razclcsi 7.t.(xx) rirl.f

lr

'Llr

prcnsu"'rlrr. _lt)g()'li

yrl-lalda _-ulzele

birklq

kcz Sitttdirtista _{hiikiinrctincc kl4xrtrltnr;lr.l9.\S lrlrrrclu} l1r-$tmstz bir gazctc

tllltt'l*

yayura lraqlayun "Lir Cntrrica". rnuhlrl'rrzlrknr' _.uijnliik

"La Prcnsl". rt:snri

srrilinistl

.r.ri.inliik gazctcsi

"Lr

Burric:rdir"

ilc

sandirristir l:rraltu-r giirrli.ik gilzctc "El _{Nucvo Dilu'io" ilc rckrbet ctlcrek. rlcsicsc}

lilrrnr-u

atml$lll.

"El Dialio

Llr Plcrtsit".ig sltvu;la prrgalunnrrl olulr iilkclrirr crr

iinlii

1i-lclcrinclcn biri oliur Charnrlr'r'o"

rilcsinin

dc yiqsarn (rykiisiinii _{vrnsrtrr.Glrzclc} uzult z:ttn:tttllu'hcln Sotntlzit. ltcnt Sitrtdinisur

hiikri'nctlclinin

u_vguilrrlrgr blr-sttt sl.ttlsiirijnc

klr';r

vcnlili

sltvlt.sllt trnurrnlrkttrdu'.Clhlrrn<trnr irilcsinrl.:n lr1.rr-ca tjlkcyc bc; lrarskun qrkmrStu'. Err

vcnisi.

Lu [\cnsu'nrn

iiltliiriiicrr

vir\,rllcrsr

Pctlto Jolquirt Cltanrot'rtr'uurr cgi Violctlr Clrrrnoml'chtr'. 199(l'cllr scqilrni.srir..

La Prcnsa'nrrr \/Ayltnclst

'c

Sornoz.:r'rrrrr mulurlil'i pcclr.

Jolquin

Cha-mon'o Cudorral'rrr l()

ocrk

1978'dc siiikastc kurban sitrncsi.

rilkctlcki

hcr

soktijriilt

Sunttzlt'f

it

kulqr ohnasrrur ncdcrr

olrnut.

bu

th

Slrntlinistir'llrlrn

avanllt jh durutnu

gcgtllclcrilli

_{-(itgliunUtu'. 1936'dr} .Solnoz.a lrilcsi buyli gcq-trtcdctt Ottc:c. Curnorrtt ttilcsirtitt

d6rt

i.ivcsi. Curnhulblr;kurrr olurirk hizrrrcl

vcnni;lir.

Sandinistlt

_{dcvlitnittilt ilk l,rllurndl.Violctlr}

Chanroml Surrtlirrista'llul

dcstcklcnriq vc

onlltnt

l'initnsul yu'thrn

saglilmlfllr.

Arrclk

Slrrtlirrista'llnu

lusrn

0zgiir'liigiirrii

ihlll

clrnclcrirxlcn oldukga mhrlsrzlrk cluvuruqtur.

Tcln-muz

1979'dltki dcvrinttlctt hcrtteu sortra.

ijlkctlcki

ttirn rnctlyu hiiktirrrctilt

cli-nc gcqmiSlir.Sldccc Sarrdinistlr latly<l istasyonunutr glrlrqmasrna iz.irr vcr.il-rni;tir'. Lu Prcnxr vc digcr _{-uazctclerirr} aq:rlrntslxr alrcak lrir ay

xllrrr

izirr i'cr.il-rnip.

Oclk

l9S()

itilrurrl'll

hiiktirnct

hir

i:i(ipiulisi

garctesiolurr

"El

Pucb-l()"'yu kilpaill!rrrd:"r.

"[,]

Prcnsa" tck

nrulrlrlil

gvctc

hulinc gclrni;;tir.

Vitllcta

Charnrtrlo'truu 1990'dl lcsnrcr'r

i;c

lrqlarllrslndurr

(incc.

Ni-karagul

Ulusal Ascrnblcsi hiikiirncrc

TV

tizcrindc bir tckcl hlrkkr ttnrf

lrr

ve

nruhalil'gazctclcri itgrna vc krptura

vctkisi

vcrcn ulusal lrasrn y:rs:rsrrrr

lavct-l5

mek igin oylama yapmrgtr.Bu yasa. hiikiimetkarqrh makaleleri yiiziinden "La

nensa"'yr'tapatmali igin Sandinista hiikiimeti tarafindan srli srli uygulanmtg-tr (Salwen,Garrison,1991,s115). Sandinistalar yasayr

iptal ettirdikleri

iEin

6vgii

almrglardr.

Ancali baa

gevreler, Sandinista'lann uyguladrklan baskr

itel

basur yasasmm eninde sonunda muhalefete diiqece$indelt, yasayr iptal

ettiklerini

iddia ediYorlard.

Sandinista yonetimi sfasrnda, Chamono ailesi

politili

olarali

bdliin-miiq birklandr.

violeta

chamorro'nun o$ullanndan

biri,

Sandinista'nn resmi

organr

"Banicada"'da

yazr

iqleri miidiirti

olarak hizmet

etti.

Daniel

orte-gahur cumhurbaqkanhlr silasrnda "Barricada"

bir

vatan haini olan contras

lerillalannrn

esti

tideri

haklunda bagyazrlar yayrmladr. Vatan haini dedi$i

lry f",

alabeyi Pedro Joaqin Jr.idi. Pedro Joaquin Jr., Costa Rica'da

"Hoy"

adrnda ateqli

bir

anti-Sandinist gazete _{Erlianyordu. Krzkardeglerden}

biri

olan C.ristiana, "La

Prensa"'ntnya

iqleri miidiirii, Claudia ise

bir

zamanlar Costa Rica'nrn Sandinista

Biiyiikelgisiydi.

1980'de Pedro Joaquin'in erkek kardegi Xavier

chamono

cardenal,

ba[rmsrz

gazete

"El

Nuevo

Diario"'nun editorii oldu.

"El

Nuevo Diario"

Cgmhurbaqkant Chamorro'nun en aclmaslz elegtirmenlerinden

biri

haline gelmigtir. Gazete siirekli

olarak

cumhurbaqkanr chamorro'yu Birleqik

Dev-letler hiiktimetinin

maqasr

olmakla sugluyordu. Amerikan

aleyhtan olan

"Barricada" ise ,Birleqik Devletler ile Nikaragua'nrn

iliqkilerilin

geligmesi

sonucunda, Nikaragua'mn Birleqik Devletler denizcilerinin

bir

limanr haline

d$niigiicefini

ve onlara

AIDS

mikrobunu yayaca$rnr

ileri

siiren malialeler

yazmaktaydr (Tamayo,1990, s.3).

1926 yrhnda kurulan ve Sandinistalar tarafindan 1979'd^ devrilen

Ni-karaguah sa$cr diktator Anastasio Somozaya karqr yrllarca mticadele veren Nikaragua'nrn en eski

giinliik

gazetesi La Prensa'nrn, Nikaragua'dalii

a5n

solcu Sandinista

diktatbrliiliine

muhalefet etmesinden dolayr, 1986

Hazi-ran'rnda, Sandinista'larm solcu yonetimi tarafindan

kapatrldrlrm biliyoruz.

Ne var

ki

Sandinista

rejimine

karqr savaqan ve "ConEas" olarak

bili-nen gerillalarla Reagan y0netiminin

yaptl$ yildrmr,

ABD

Kongresinin ka-ran ile flnlemek isteyen Nikaragua'daki Marlisist-t eninist Sandinista

rejimi-nin Bagkanr Daniel Ortega, bOlgede bang isteyen Panama, Costa Rica, Hon-duras, El salvador ve Guatrmala gibi

diler "orta

Amerilia" iillielerinin

hanr-ladrgr "Bang ve

Demolratiklegme

Plant"'nt kabul

ettigini bildirmig

ve bu planrn gere$i olarak "La

hensa"

gazetesinin yeniden yaynlanmastna ve La

Prensa

gibi

muhalefet yapan ve susturulan

katolik

radyo yayrnlannm yeni-den baElamasma izin vermiqtir.

Bu

iznin , plamn esas miman olan costa Rica BaEkanr oscar Arias'rn washington'u ziyaretive Baqkan Reagan'r Sandinisa rejimine

ka4r

savagan gerillalara yaphgl yardrmdan vazgegirme giriqimi za-manrna rastlamasr basit bir rastlantr

degildir (Giritli,l988,ss.97-98).

Daniel Ortega bu suretle tegebbiisii eline almrg ve Reagan'r,

Cont-ras'lara yardrmdan yana olmayan Kongre iiyeleri karqrsurda zor duruma sok-mu$tur.Be$ Orta Amerika Devlet Baqkanrnrn A[ustos ayrnda Guatemalada

uzlag[klan bir planrn sonucu olarak grkmasrna izin verilen La prensa ise, 15

aylili

zorunlu suskunluktan soma, yeniden

braktrlr

yerdgn Sandinista'lann solcu diktat0rliigtine kargr savaEa baglamry

ve"Biz

Nikaraguahlar olarak

ti-ranh[rn

higbir qeklini higbir zaman kabul etmeyiz" diyerek, iilkedeki siyasal hata ve sapmalann

iillieyi

ig sava$a ve aghla

siiriikledilini

stiylemiq, bundan da "Ulusal Sandinista Kurtuluq

Cephesi-FSlN"'yi

sorumlu tutmu$tur.

la

Prensa'nrn baqrnda baEyazar

olank.

aynr zamanda gazetenin sahip-lerinden olan bayan Violetta Chamono bulunmakta ve La hensa'mn yeniden

yayrnlanmasrnr "mutlu

bir

giin"

olarali nitelemektedir. Ne var

ki, l,eninist

Sandinista

rejiminin

ve sendikalanmn La Prensa gazetesini, muhalafetinden

dolay

1980'de kapadrklan ve 1984'de dalrtrmrm durdurdulilan hatnlanrsa,

Baqkent Managua'dalii bu bahann uzun

siirmeyeceli

s0ylenebilir. Panama:

Panama'dalii gazete endiistrisi,

Birleqik

Amerika, General Manuel Antoniao Noriego hiikiimetini devirmek igin iilkeye askeri

kuwetlerini

gOn-derdifinde,

tamamen sarsrlmry[r.

Demolratik bir

bigimde segilen

Cumhur-baEkam Guillermo Endara 1989'un sonunda resmen iq baqrna gegmesiyle, ga-zete

yayrmcrhlr

geligti.Birkag tanesi Noriega tarafindan yasaklanmrq olan be$ gazete 20

Aralft

1989'daki

Birleqik Devletler

istilasrndan sonralii altr

hafta iginde yayrmlanmrqtr (Salwen,Garrison,s. I 15).

Panama'mn en

tanlnm$

giinltik

gazetesi olan ba$rmsrz"La Prensa", 1988 yrhmn

biiyiik

bir bdli.imii ve 1989'da Noriega hiikiimetince

kapatrlmrE-h. Noriega

ile

gegimsizligi yiiziinden Orta Amerika'nrn en

tinlti

editdrlerin-den Roberto ErsenmannJr.

iki

yrldan go$unu Birlegik DevletlerUe

gegirmig-tir. Ersenmann. Noriega tutuklarup uyuqturucu satlcillgl sugundan mahlieme

igin

Miami'ye

gotiiriiliinceye kadar,

Miamlde

siirgiin yagamrg. ancak

yaynla-mak tizcrc Pattama'ya

donmii;tiir.

$ubat 1988'dc.

Noricgr

hiikiirncti. "La Prcttsa"'

.diler

d0rr gazctc. iig radyo ve

bif TV

istasyonunu kapatrnca

ydila'rk

1000

ki;i

ir5ini kaybetmir;tir.

1853'tle kurulan 40.000

tiraih

"La Estrella dc Pltttamit"

iilkcnin

dnde

gelcu gazetelerindcn

lliri{ir'.

Gazetc Noriega'yr desteklemiq. attcak

Endit

ra'nur ycni hiikijmetine de destck vermigtir.

Paragua.v:

3.tl mit,von niituslu Paraguay. l9ilO'lerin xrnuuda de-liqim yaplnr$til'.

" Diar

io

ABC

Color"

eski diktator Gcneral Altredo Stroessner ( I 954- I 989) taratrndan 1984'de kapandtktan sonra. 1989'da yayrnlanmaya tlevam etmiq-rir. 75.0fi) lirajh ABC color'urr hi.ikiimctle savagr,

I9tl0'li yrlluda

uluslar:u:t-sr

clikkati iist[ne qekmigtir. Stnrcssncr'itt g$revinc son verildiktctr sonra. Pa-ra_UuaylilU arasrlldit gltzctc tlkuyanliu'rn saytsr

arltrlr

haldc. Strocssltcr'itt

ytl-nctimindeki

yrllu

sifesiltce, Paraguity krtadalii en az- gazetc okuyucusuna

sa-hip

iilkeydi.

Sfroessner'iu 34

yrlhk

y0netirni. 1989'un baqlannda

bir askcri

dartre

ile Gcneral Andres Rodriguez tarallndan

rni

oliuak

dcvnthndrlrlda

yrna

cr-miqtir'. Cumhurba$iam. ifade

0zgiirlii$iinii

de iEeren lrir demokrasi getircce-$irre ve gazetecilerin tutuklanmayacaklarrua sOz

verrni;ti.

llk

i5 olarak da.

ABC

Color'un kapanmasuldan lam

bc;

yrl

sonra, yenidcn aQrllnasrtra izitt verdi.

Peru:

Yirmi

rnilyon niiluslu iilkenin arrcak 7ol5'i okur-yazardrr. Otuzu

giin-liik

olmak

iizerc ku{iiig

gltzcte

vardr.

Bq

ila altr rnilyon

niifuslu

Mida'nln onaltr

giinltik

gazetesi,

dii:;iik iiretirn

maliyetleri

ile

ayalita dunnaktadtrliu

(Boylc.l988.s.l9).

Latin Amerika'daki en eski gazete. 1790'da kurulan ancak qok krsa Omtirlil olan "El Diruio de

Lima"'dr.

Peru'dalii en eski g;zcte lsc. "El

Comcr-cio"'dur.

1989'da 150. yrldOniirniinii kutlamtq olan gazetclrirt tirajr sabahlnrt 185.000. Pazar

giinleri

ise 225.000'dir.

Peru gazete sahiplerinin go$u. tillienin en

iyi

bilinen aileleri olup.

ken-di

muhatazakar

gOrii;lcrini yansttrlar. "El

Comercio"'nun sahipleri.

ru'nun i$ vo polirika yalamrnd{l cirrcmli bir gliq olan

Mirr

_eucsada ailesidir.

Pr:rdo ailcsinirr salribi butundu$u 208.000

tilaih

"La Corinicry'La Nueva

cro-nica"'nrn 20t1.000'lik

bir

rira.ir vanlrr.

La

hcnsa"

Pcdro Bcltran tluatindan 1920 ve l9-l0'larcla iilkcnin (indc gclen giirrli.ik gazctclcrirrden

_biri

haline gclmiqtir. pedro Belrmn. sagcr

bir

uistokrattu.

oscu'wildc

vc Berrjamin Disracli stili renkti giysilcrle gok

si.is-lii

giyirrnriq olar ortudoks

bil

ckonunist

olan

Beltran.

1950'lerin sonunda Bagbnlian olamk rtarrmrg vc grda siibvansiyonlannr elernine edip. ithalatr ke-sclck. vcrgi loplayru'ak vc krediyi azaltarali kiigiilen peru ekorxrmisini koru-muftur.

Ekonomiyi stabilizc etrncktcki ba;arsr

iilkc

retahrna yardrnrcr olmur; <llsa da. yoksullann. ya;arn srlndarllannrn daha da dti;mesine ncdcn ohnu;-lur. Bcltran.

"Bcn

Pcru'da cn gok nct'rct edilcn adamrm" cleclili zarnan

trilc

bundan adcta gurur duyan bir _{-vapryl sahipri}

(Salwen.Ganison.lggl.s.l

_l7).

Gcncldc muhatlu:tliiu _{ollrrt Pcru basrnlnrn trir islisnasr. gerillaliu'r}

nter-heden solcularrn rcsmi

guctesi "El

Diario"'dur.

Uruguay:

Uttc

tci90'da roptilm 750.m0 rirajla 2-5

giinliik

gazetcye sahipri.Mon-lcvideo'da bulunarr muhathzakar' "El

Diuio".

yaklar;rk l70.cxn

rirlj

ilc

Uru-guay'rn cn buyiik gazatesidir. Sosyal Dcmokrat parti'rrin scsi <llan

"El

Dia',.

iilkenin

cn

iyi

gazctesi

olaak g0riilncktedir. "El Dia"

l{itt6'tJa kurulmurl olup.0ncclcri sr-I gCI'ii;ii. daha sonra da rnuhalazaliiu.uoriir;ii lernsil

etmcktc-dir. lgindc bulundu.(urnuz yjzyrht'r

ilk yinni

yrh iEirxlc. Uruguay'da

yailnan

lrirkq

sosyrl rclbnnun.rerEekle;mcsinc onayali olan "El _Dia"'nur

giinliik

ti-rair

100.000'dir.

1973'dckiaskcri reiim, gazerelerin

ulusal

gi.ivenliklc

ilgili

hatrcrlerini

vcnnesini yasaklamrstrr.Diklatit'liik tlrafindan otuzdan tazla gazcte

kapatrl-mr;trr. Kasun

1974'de diktatOrliik muhalif yayrn olan

haliahk

"Marcha"'yr

kapalmu;trr. l9tl5'e kadar da basrn ozgiirlti$ii gerqck anhmda

korurnmamry-lrf.

Venezuela:

l958tlc

diktilt0r

Marcos Pcrez Jimencz'in diir;iiqiinden sonra. Venc-zucla. hatrn

*yrlu'lrf

bigimde basrn

rizgiirtii!ilnden

nasibiui

allnl;tr. Diler

taraftan, basrn oto-sansiir uygulayarak' htiki.imetin gizgisine yal(m olma yo-lunda kendi kendine

bir

baskl uyguluyordu. Bu oto-sansUrc en belirgin 0r-nek,

Arahk

1986'da Ba{kan Jaime Lusinchi'nin e$nden bosanmasl

ka$rsln-da basnm lakmdr$ tutumdur' Boqanmaya _lilphe ile bakan

lkiolik

iilke

bas-nr,

l0 Eyliil

1987'ye kadar higbir leyden sozetmemiqtir. Hatta

hiikiimet'

ha-beri

yayrnlayan

Cumanalln

"La Region" gazetesinden

ilanlnl

geri

gekmiq-dr.Bunun iizerine,

Ocali

1988'de. 2500 gazeleci basrnl susturmak igin artan

hiikiimet

baskrlannr protesto etmek iizere

yiiri.iyiii yapmlqtr

(Knud-son.I989,s.I0).

Caracas'ta yaylmlanan sekiz giinltik gazeteden birisi olan "El Univer-sal", iilkenin

biiyiik

giinlUklerinden biridir.1909 yrhnda kurulan "El

Univer-sal" sabahlan 150.000, Pazadan da 195.000 lik tirajr ile ullienin en buyiik ga-zetesi degildir. En buyii& gazeteleri, yal(laqrk 300.000

tirajh

"Meridiano"'

ile

sansasyonel gazete

"Ultimas Noticias"'dr.

Diler

yandan siirekli olarali geligim kaydeden bir taqra basmndat

sil-zetmek

miimkiindiir. Altml$rn

iizerinde giinli.ik ta$ra gazetesine sahip olan

iilkenin

tasra gazeteleri ulusal etki yapmaktaddar.

LATIN AMERIKA'DA

YAYINCILIK

Diler

birgok

geli$mekte olan

iilkelerle karqlla$inldrgrnda, Latin

Amerika'da

yayrncrl*

oldukqa geliqmigtk.

TV

Latin Amerika'ya 1950'leritt

ballannda gelmi$, Brezilya,Meksika, Kiiba gibi bazl illkeler bu ortama ko-layhkla uyum gostemiqlerdir. Di.inyarnn en biiyiik ozel

TV

islasyonlanna sa-hip olan Brezilya ve Meksika'da hiiLlii.imetler merkezi bir

rol

iistleDmiqlerdir (

SalwenGanison, 199 1,s. 145).

Casro Kiiba'smdan 6nce zengin giriqimciler olduliga geli$mi$

b

ti-cari

yaymc

rk sistemi kurmuqlar.

Arjantin

ve

_$ili

gibi

finansal kaynaldan

olan bazr

biiyilft

iilkeler

ise, bu konuda olduliEa yavaq davranmqlardrr. Haiti gibi

okur-yazarlft

oramnur dii$iili olduEu bazr iilkelerde radyo yayrncrh$r oldukga popiiler ve

etkilidir.

1990'lara

gelindilinde biiyuk

latin

Amerikan

iilkelerinin

sofistike telekomi.inikasyon teknolojileri

benimsedik-leri gozlemlenmektedir.Bu

iillieler

finansal giiqled sayesinde ithal program-lara bel baglamaktan gokJiendileri kaliteli progamlar

ifetmillerdir.Ozellik-le Meksika ve Brezilya

TV

progamlannn

onemli

bii

ihracatgrsr durumun-dadu.

Kralb

adalan ulkeleri gibi kiigiilr uluslar ise, halen bi.iyiik olgiide

ya-bancr program _{almaktadrrlar.}

Latin

Amerika'da yayrncrhk

_,1930'la'n

bagrnda

kiigiik

radyo

istas-yonlanmn programlar _{yapmasryla baglamrgtrr. 1930 itibanyla}

_iki

_Amerikan

radyo istasyonu NBC (National Broadcasting corporation) ve

cBS

(colum-bia Broadcasting service)'in krsadalga

yayn

progmmlannr _{bu bOlgeye}

yay-masryla, radyo

Latin

Amerika'ya girmiqtir.

Ticari amaEh

ABD

yayrncrlilr modeli sadece Latin Amerika'da degil, radyonun

ilk

giinlerinde di.inyaun her yerinde

etkili

idi. Bttleqik Devletlerin etkisi Latin Amerika'da

iki

nedenle diger tilkelere grire daha yogun yaqandr.

Bunlardan

biri, Latin

Amerika'run co$rafi agrdan

Birleqik

Devletlere-daha

yakrn olmasr,

ikincisi

ise, Birlegik Devletlerin uzun stire

Latin

Amerika'yr kendi

politik

etki alanrnrn

bir

pargasr olarali gOrmiig

_olmaudr.

Daha

sonralii

yrllarda,

Latin Amerikan

hiikiimetlerini'

yayrncrhk iizerinde denetim saglamali,

kiiltiir,ellence

ve

liderlerin

politik

hedeflerini yaymak

igin

yaptrftlan girigimlerde medyalar adeta

birbirleriyle

savagmr;-lardr.

Bu _{yayrn araElan, ulusal hiikiimetlere meycla'okuyabilen giiglii}

poli-tik

ve ekonomik organizasyonlar geligtirmiqlerdir.

Bazr durumlarda bu

giiqlii

organizasyonlar diktatOr

liderleri

eleqtir-dikleri

igin iin kazanmrqlardu.zanur _{zaman da ulusal}

_kiiltiirti

_ve

elitimige-ligtirmek tizere yayrn istasyonlannr kullandrklan igin eleqtirilmi$erdir.

ozel

yayur girigimcileri

biiyiik

servetler

biriktirdiklerinden,

yayillcr-lft

adeta gok "sofistike"

_bir

giriqim haline gelmiqti.

omelin,

castro

o'cesi

Kiiba'da radyo ve

TV

israsyonlan _guglii

sin-yaller yayrnlayrp,

ileri

diizeyde programlar iiretiyorlardr. 1920

gibieiken bir

tarihte

giiglii

ticari Kiiba radyo istasyonlan Meksika'ya kadar uzanryordu.

1950'lerde Kiibah giriqimciler

TV'yi

_{benimsemekte gabuk} davrandr-lar.

Ekim

1950'de Meksika ve Brezilya

TV'yi

resmen canrthktan sonra,

Kiiba

televizyona sahip olan iigiincii Latin Amerika tilkesi oldu.

casfo

Oncesi

Kii-ba'sr, biraz mevzuat. yi.iksek dozda reklam ve kendi politik giindem ve

ozlem-leri olan radyo ve

TV

yorumculannln sorumsuz davranrylan ile, yayrncrhlur geligiminde

k0tii

6rnek vermiglerdir.

yonlarla rekabcl eclen

tril

a!

ola'ak kurmur;lardr. 1960

sottluttlda

Kiiba

hii-ifimeti

25 milyon

doliuhk

varhklarrnt clevraldilitan sonrir. G<xtr Mcslre .

Ar-jantin, Venezuela ve Pcru'tla istasyonlar ile program dalrtrrn merkezlcri kur-maya ba$lam$lar&r (White. I 969,ss.23-34.)

Goar

Mestre

Goiu Mestrc 1960'da Kiiba'yr telkcttikten sonra. Ariantin'deki

yayrn-crhk

impnatorlu$unu ye[iden

irlqa etmiq. Abel ise

Miami'yc

yerleqrnir;tir. Mestre kzu cleglcr I 94 I 'tlc Ktiba'da rcklam ir;ine ba;larnl;lar . Goar Mcstrc o giinlerde

Kiiba'd*i

radyo r:klamcrh-funr baya$r vc seviyesiz- lrir meslek

ofu-iali

tanrmlarnr;trr.istasyonlar. rcklamcrlata taahhUt ettiklcrirlden daha az

rck-lam

vermiElerdir. GOar bu durumu "qok karmagrk"

olarak

{anlmlaml$tlr' Mcstre kardcElcr

kendilcri

radyo iqine _-airmeye karar

vcrdiler.

Kaldc;lcr

1943'rlc CMQ rattyosunun yiu't hissesini sattn

aldtlar.

1941'dc 24 saal yaytn yapan haber istasyonu Radkr Rel0j'ii kurdular'

Ratlyoculukta kazanclftlart ba;artdan sonra. 195 I'de

CMQ-TV.

Ha-vana'daki

ikinci buyiik

kanal olan Kanal 6'yr

kurdu.

1953 yrhnda

cMQ

bir

DC-3 yolcu uEalr kiralamrq ve buna

iki

artten ve

bir RCA

vericisi

yctler;tir-miqtir. UEaIi. Kiitra'run ydilaqrk 90

mil

kuzcyinde trulunan Kcy

west

iizcrin-tlc donmiiq.

ABD'deki

bcyztrol kar';rta;malan ile

iki

iilkc

arastrtdalii iltri canft

TV

yayrnlnr gergekle;tiflrriEtir.Bunun en ottcmli m:lltz-uru. uEa-{tn stnrrh ya-krt kapasitcsine sahip olmasrydt.

Marr 1960'da Fidcl castro iktidala ge ldikten l'rir yrldan lazlit siire

ol-muqtu ki. bifiakrm

grlitik

olaylar CMQ'nun diiEti.surrc ncdcrr olttu.

ondc

ge-lcn anti-komunist l,orumculiudatt olan Luis Conte Aguero. Castro'nun

ilev-rirnci

hiikiimetine karqt lrir karnparrya baqlatlr.

Conte A gucro'nun Kom unist taraliall olr'encileri hiddetlendiri:n m

ii-taalalal

sonuuclit

olrcncilcr

. Conte Aguerohun binaya

giri;ini

engelledi-ler.C$stefi qiddctlenince Conlc Aguerq kltEmak zofunda kaldr vc

Arialtin

Biiyiikelqilili'ntlen

srlrnma

haklil

istcdi. Ulkedcn Nisan ba;rnda kagtrktan

bir*ag giin sonra. Ba,skan Castro tl0r1 saatlik konu$maslttrll ikibuguk saatini Contc Agucr0'yu devrimin bir diirlnanr

oluitli

tattmhyordu. Hayatrnn

tchli-kcrlo olclulunu anlayau Goar. 27 Marl'ta Kiiba'dan kaqtt.

Arjantin'dc

yasa yabanct scrmayeye

izin

vcnnedi$inden.

Arjantinli

ei;i Kanal

l3'iin

hissedan oldu. Istasyon derhal

Arjantin'in

onde gelen istas-11

yonu haline gcldi.

Mcstm'nin

Aljantin'e

gclir;i Uzerine

tiim TV

dUnyast gOzlerini Arjan-lin'e

dikti. ABD'nin

iinlii

gazerccisi David

Mlnning

Whitc.

1969'da Mcstre

ile r(iportaj yapmak iizere Arjantin'c

gitrilinde.

Kanal

l3'ii

izlcme oranr [rir' hayli

yiikscldi.

1969 ititxu'ryla ABD'nin 6nde getcn

ikiTV

israsyonu. NBC ve

ABC.

Buenos Aires'de istlrsyon baglantrlan kurdular. 1974'cle lsatrcl peron.

Mesuc'rrin

Arjantin'deki

vayur

impamtollulunu

devralch..

Lrtin

Amcrika. Kuzey Arnerika vc Avrupa dr;rnda.

TVlruu

gcnir; Eap-h bir diizeyde tanrtrldr!r

tfl.qc

idi. TV'nun Latin Arnerika'ya

gcli;i

1950'lcre rastl{u'.

Mcksika

ve Brczilya'da

TV

iilkelcrin

ckonornik gcli6imterinin bir. scmtxrlii ollu'ak gorUldti. Latin Arncrika'dalii yaym oftiunnun gcni;

gapl

ge-liqini

vc yaydnrmr igin gcrckli cn qabuk vo en uyguu y0ntern olarak Birlcr;ik Devlcllerin ticari dcstegc dayah muJeli benimsenmigri. Bu ckr

clc;tirmcnlcr-ce

cle;tirilen lrir

noktaydr.

TV

Globo ve felevisa

Diinyanrn cn

lriiyiik

iki

rncdyasr Latin Amerika'cladrr.

Bunliu.Brezil-ya'nrn

TV

Glcllxlsu ilc

Meksikairrn

Telcvisa'srdr.

TV

Globo'nun izlcumc olanr bazen %90'lara ulaqrr.

TV

Globo'nuu soap opcralau

olan "Tclcuovelas"'lal

Brczilya'daki

gcrqck 1,aprn

kcsitlcrini

yansrtrr. Bu

liir

ulusal progmrnlar ithal progranrlar-drtn dultit ytiksck maliyctlidir'.

TV

Glotxt'nuu yaph$r bu programlar. Brezilya

tclevizyonunu. geli;rneklc olan

iilkclerdc

"eqsiz"

bir

duruma gctirmigtir.

TV Glotxlnun

biiytimesi. Brczilya'yr. 1964'den 198-5'e kadru r-Oncren

askcri

diktatdrliik

taratindan aktit ola'ak dcstckliyordu. Hiikiimct. mcdyalul ozellikle de yayrncrhk ntedyalurnr ckonomik gclirSmeyi ilerlctcn vc

diktatOr'-liik

ima.irnr gclir;lircn

yiuiuk

iuaqla'ollu'ali g0rdii. Hiikiirner.

Birie;ik

Dcvlct-ler rncdya patronlanndan. Time-Lil'c lnc'rn.

TV

Glotro\run olu$turulnl$lnda

biiyiik

rol oynarnasula izin verdi. Di$er yandan. yatrancrlar Brezilya

kiiltiilii-nii

_{etkiliyorlar mr ;cklindc}

bir

ulusal

boyuttaki

tarrr$mayl lra;lattr

(Blum.l967.ss.678-6ttl). Fakat yrllar sonra.

TV

Globo. verli progmmlru

iirc-ten ve

Birleqik

Devletlcr'e adeta nreydan okuyan

bir

yayrncrhk sistemi

mo-deli olarak gOriilmcye lrai;landr ( St raubhaar, l 984.ss.22 I -240).

CumhurbaqkanlLk scqirn karnpanyasuln son a$amasrnda

TV

Globo.

TV

Globo'nun Cumhurbaqkankk segimlerini desteklemesi siirpriz

bir

bigimde sonuglandt.

TV

Globo diktat6rliigtin deste[iyle dogmu$tu. Brezilya

diktatorliigii

kafasrnr ekonomik geliqmeyle bozmugtu.

Diktatorliik,

baalan-mn "devlet yOnetiminde kapitalizm veya korporatizm" dedikleri

bir

ideoloji-ye abone oldu. Bu ideolojiye gOre devlet, Brezilya'da, finansal kaynakh

bii-yiik endiistriler ve geliqme igin uygun mevzuat temin ederek, serbest giriEimi

aktif bir

bigimde

ilerletti.

1980'lerde

TV

Globo

latin

Amerika ve doks;ut tilkeye programlat ih-raE ediyordu (Mattos,1984,ss.203-220) 1974 yrlutda

Brezilya

Baqkant Ge-neral Geisel, tilhenin ekonomik salhpr iEin

diktatdrlii$iin

liberallegecelin-den emindi. Giesel'in liberalizasyon politikasr "abertura

(Politik

Agtkltk)"

olarak tamnmaya baglandr.

Brezilyanrn demokrasiye gegigi banqr bir ortamda yavag

bir

bigimde gergekleqti. Pekgok

Latin

Amerika askeri diktatOrliikleri

sivil

demokrasiye gegtikten sonra,Brezilya ancak demokrasiye rhmh

bir

sivil

olan Tancredo

Neves'i Baqkan olarak segince gegebildi.

Basur sansiirii I975'de

kaldnldl.

Ancali resmi olarak 1978'de sona

er-di.TV

Globo hiikiimeti eleEtirmekten kagrndr. Abertura altmda basrn

Ozgiir-liilii

srnrrh idi. $ubat 1979'da Veja dergisi hiiktimetin iqkence kamplan

iize-rine tartrgmah

bir

araEtuma raporu yayrnladr.Haber askerleri giledin giliardt ve haberi yazan gazeteri hakkrnda kovu$tuma aErldr.

Iki

ytl

soma "Jomal de

Brazil"

terorist hareketlerdeki askeri katrhml ortaya gilraran

gizli bir

memo-randum yayrnladr. Yayrn "gazeteye sol elemartlann srzdt$rnt soyleyen askeri

liderler" tarafindan lunandr (Samper,1982,s.9). Abertura'nm bu

illi

yrllannda yayrncrhk medyasr hiiktirneti eleqtirmeye ciiret ederken,

TV

Globo ve

diler

yayur medyalan

hiikiimet politikalannr

elegtirmekten gekinmediler, silrsrli

hiikiimetin

deste$ine geldiler ve

hiikiimet

eleqtirmenlerine meydan

okudu-lar.

I 984'de

Brezilya'da

politik deliqimin

baqgdstermesiyle

birlikte,

"Abertura" da hrzh gelmig oldu. G0stericiler hiikiimet

aleyhine

yUriiyiig ya-parken, sadece "DiktatOrltik aga$r" diye de$il, aynr zamanda "Globo aqa$r" diye de bagudrlar (Aufderheide, I 984,ss.6-8 ). Cumhurbaqkanlili seqimlerine kamu deste$inin oldu$u kesinlegince

TV

Globo tiim bu gdsterileri

yaynladt

ve segimleri destekledi.

Ocak 1985'de 74 yaqndahi rhmh

politikact

Neves Cumhurbagkanr 24

olarah segildi.

w

Globo Neves'i bir demokrat, agrbaqh bir devlet adam

ola-rali tammladr . FaI€t Neves yemin edemeden Oldii ve 15 Mart'ta Samey

ye-min ederek iqe baqladr ve 21

yrlhk

askeri yOnetime son verdi.

Neves'in segilmesi Brezilya'da demokrasi dOneminde gergeklegti.

Aralilr

1989'da Brezilya son otuz yrhn

ilk

Cumhurbaqkam segimini yaptr. Muhafazakar Fernando de

Mello,

Sosyalist lqgi partisi adayr Inacio Ludada

Silva'yr yenilgiye u[rattr.

Giiniimiizde Globo organizasyonu Rio de Janeiro'nun saygln

giinliik

gazetelerinden "O Globo"'yu da igeren medya imparatorlugudur,(Hafta igi

ti-rajr:320.000-Pazar giinii tirajr:500.000).Aynca radyo Globo drgrnda

bir

ya-yrmevi ve

bir

plali qirketi

vardr.

Brezilya, ekonomik sorunlafl kontrol altrna ahndrlrnda.

telekomiini-liasyonun temel merkezi haline gelecegini vaad etmektedir'.Brezilya'ya ait

ilk

telekomiinikasyon uydusu 1985'de

firlatrlmrgtr.

1989'da ise iilkenin

yortin-gede

iki

uydusu mevcuttu. Uydular,

TV

sinyallerini

diger

bir

istasyondan ahp yayrnlamak, data komiinikasyon sistemlerini desteklemek ve Amazon

bolgesindeki izole

alanlara telefon

hizmeti

saglamali

igin

kullanrhyordu

(Furtado, 1989,ss.30-34).

Ispanyolca konuqan ve yrlda yahlaErk 21.000 saatlik program tireten ve Meksikahlarrn

ilk

haber kaynagr olarali kabul edilen Televisa Meksika'da

yaymcilr$a egemendir (Molina,1987.ss. 159- 187). Televisa hallada yakla$ft

400 saatlik yaym yapar. Ispanyolca Univision

TV

alm

kurmug ve bunu

Bir-legik Devletler'e kadar geniqletmigtir

Televisa'nrn biiytimesi ve baqansr, yOnetimdeki siyasal parti ile olan yalun iligkisinden kaynaklanmaktadr. 1 988'deki Baqkanlili _segiminde

Tele-visa

yOnetimdeki

Kurumsal Devrimci Parti-Institutional

Revolutionary

Party

(PRI)'yi

ilgilendiren kampanya yolsuzluklarrnr haber vermekten

ka-grnm$hr.PRllun

yaptrlr

bu dawanry, "PRI'ya

Oliim"

ve "Televisa'ya

Oliim"

qarkrlan ile birlikte

politik

mitinglere yol

agm$tr

(Moffett,l989.s.4).

Meksi-ka CumhurbaqMeksi-kanr Carlos Solina'run Meksika ekonomisini yeniden yaprlan-drrma kararlan, Televisa'yr ciddi bazr rakiplerle yizyljrze

brakmrqtr.

Meksi-ka ekonomisini Ozelle5tirme hareketlerinin arasrnda en Onemlilerden biri,

di-ler

bir

qirkete frekans da$rtrmlan yapmaktr.

6zel bir

TV alr

ollulli

yaylu.r girdi. Ivlultivision'lr Mexico

City'de

sckiz:tbo-nc kanah ve Mcxico City drqrnda da rki

alure

kiutalt vardt. Multivisitltt .v[ttc-timi. CNN yaynrlmnrn ve Pay Per Vicrv sittema fihnlerinin Multivision't Te-lcvisa'ya karqr rakip oluqtulacitgtnr dii,siinmektedir. (Mottett.l9tt9.s.'1).

Mcksika

hiikiimctinin

rcsrni g0rii,slcri hiiki.imct

irtoryun,

olart

"lntc-viskrn"'tlan yayrnlanmaktrdrr. 1990

vrltttda "lmcvisiolt"'daki

cX) _dakikafik bz.cl bir yayur. gclgin olan ABD-Mcksika iliqkilcrinirr

odik

lloklasllll

olur;lu-ruyonlu. lmevision'ur ytlnenncni, progmlnrn hiikiimetin

delil.

"biL grup pro-tbsyonelirr lrali4 aglst"'ttt temsil

cltilini

lrclirtti. Program aynca

NBC

Hatrcr-lcr spikcri Tom Brokaw'r Mcksikahlar halikrnda pcriin

hiiktim

vcnneklc sug-larnr;trr'.

Brezilya'daki 70 milyon

TV scyilcisi

iqin

iki

tlev

_;iftct

arastnda

amausrz hir srvag ccrcyan ctmcktc vc ;ilkctlcrtlen hcr

biri

TV

rcklamlan igin

dclencn paral:urn

ashtt

payrnr krsastttil indirmeyc qalra sartbtmeketdir.$ir-kctlcrdcn

birisi. Hazilan

19.S3'dc hizrnctc git'ctt vc

tiuliyctinin ilk

giiniindc

lrir

urilyon

tlolar

iizerindc rcklam alarr

"TV

Mntchetc"

adrnt lar;rmltktadrr

(Girirli.

1984. s.77 -79).

$ir'lictin kurucusu Adolpho Bkrch.

l4

yar;rnda ikcn Rusya'dln

Brczil-ya'yr gclcrr

vc

1922'dc matbaacth-Ia ba;layrp bugiin otuzdan

fizla

dcrgi

ya-yrnlaym bir basrn irnpuatorlu$u'nutt lragutdit bulunan 75 ya;rntlaki bir

ihti-yardrr. Blmh'un yayrnlatltlr dcr'-rlilcrin hqrnda Lxll rcsimli haliattk Manchcte

dcrgisi ile

kalitr:li

ayhk kadrn dergisi Dcsfilc gelmcktedir.

Adolpho Bkrclt'un karqtsrnda isc.

TV

Gkltxl'nun sahibi 79 var;rndaki

Rohrto

N{arinho trulunuraktadu.

TV

Globo'nun Amcrikan dev ABC. CBS ve NBC

TV

qiilietlerindcn sonm diinyanrn ddrdiincti cn

biiyiik TV

r;irkcti ol-dugu

bildililrnektcdir."Marinho

El.sancsi" 1925'dc Rotrerto Marinho'nun

Sao Paolo'da

yaynlanmayl

lraqlxdlgt ve t'rugiin Brezilya\trn en triiyi.ik

giinliik

gazetesi olan "O

Gkllxl"

ile ba;lamrg. 1965 ylurda ise Marinho

TV

qirketi

ku-ru'ak yayura gegmiqtir.

Baflangrqta srkrntrllu ve

iincmli

ckonomik

krizler

atlatan

TV

Globo bugiin Brezilya'nln %70 onururdaki

TV

sevircisirte hi.ikmetmekte ve

luzrla-drlr

prograrnlar

ABD.

Qin

Halk Cumhuriveti dahil

42

Ulkeye sattlmakta-drr.Bu gilketin

hazrladrlr

Telettovclas adh

TV tilm

proglamlan ise Brczilya

TV

hayaturda egernen bulunmaliladrr. Aynca

Muinho

5fl0

kiqilik bil

gaz-cte-ciler ordusu kullanarali

TV

Glotto'ya. onemli milletlerarasr olaylarr vurgula-26

yan habcr pl'ogt'iulllan lrazrrlamakla ve ylyrnlam;rktadrr.

Tclcvizyon vayrnr ruhsatr alur:rk igin baqvurun Bloch'a. r-esmi

Brczil-ya otoritcleri

ylrdmcr

olmu;

vc miirilcllau. Baqkan Joao Figuelredohurr

as-kcri

rtiimitti

lenkid cclcn

iki

yuyutcrnrn miiracaatliur rcddcdilcrck. kabul

cdil-nrir;tir. Dirha cvvcl Rio dc Jauciro'dl

TV

yayrnr girir;irnindc 52

milyon

tlolu

bahran Bloch.

TV

Clotxr'nun

yrllk

3(X)

milyon

dolarhk cir.osuna ortak

qft-makta vc bunun iq:in dc TV Gkrbo'nun scyircilcdni kendi progmmlanln

gck-mcyc _{Aahqmakladrr.}

Bunun iqirr

ilk

ir; oliu:rk

Bkxh. TV

_{Glotru\run ,viizeysel lakat g0stcriqli} habcllcri yerine. daha dcrin .clraflr yurunt

aldrkh

90 dakikahk habcr

pxrgra-mr

yayrnlamaya lra;lamrq

ve

truuuu

iqin

100

kigilik bir ekip

ayrnnrE-trr.Bkrch'un ycni

"TV

Manc:hcte" r;irketi Brczilya

TV scyirrilerinin TV Ck>

lxr tiuafrndan hazlrlanan Telcnovelas adh

lihn

proglamlur ycrine Sta.Wars.

Julia

ve

Airport

77

gibi iinlii

ve

ilging

TV tilmleri

gOsrcnnckte

vc

lirkal

Bloch'un bu rncydarr okurnasrnr kal',sr ihliyar kurt Ma'inho'nun. Stiu.Wiu-s

ilc

aynr saata ralitlamak iizelc,

[inlii

Arrrcrikan "Gone

With

Thc Wind-Riizgar

Gibi

GcAti""

lilmini

g0stcrmcye bayladrgr habcr verilmeklcdir.

Bkrh'un

kuldugu ycni

_{TV ;irkctinin}

kaderini Brezilya'nrn bor.glu-ig:indc y0zcn

ckrtxlnisi

ve % 180'e ula;an enllasyoll ot?nt kadu ve tlelki

truu-larlan dr

lazla la1,in eclccek l:rkt0r.

l5

yrldan bcri

TV

Globo'nurr

Tv

vayrnh-nun

mii,stcrisi vc seyilcisinde

brraktrlr

ahqkanhli olacaktlr.

'Ielevisa:

Meksika'da

diin

ayn

TV kaulhna

sahip lrululrarr "Telcvisa" adh dev

TV

kurulu;unun. Meksika htl*iiimetlerinin

izniylc.

scyircinin 7095'ine hitap

etti!ini

ve televizyona aynlan toplam reklamrn 7080'nilri eldc edcrek. geEcn

sencki reklam

gelirinin

bir

milyar

dolara

ula;trlrnr

g0riiyoruz

(Girit-li.l993,s.l5).

Bunun karyrh$rnda Tclevisa'run gergekleri qok dela qaq'ntau haber vc

yorumlan

ile

hiikiimeti

olu;turan

"Iustitutional

Rcvolutionary Party"'i

ikti-darda tutmak yolunda destck salladrfunr ve "Minncl borou"'nu siyasi iktidiua

bu Sekildc ddedi$irti o.lreniyoruz.

1990'dan ititru'en geliri artan Televisa'nrn 1992'dcki net krrrnrn 202

milyon

dolar oldu$u ve Televisahrn sahibi olan ve Mcksika'nrn en zengin

hisselerinin Vo@'6ne sahip bulundu$u ve Televisa'yt

ABD'nin

Connecticut Eyaleti'nden

_$ili'ye

kadar yaymlan 340 milyon

kiqi

tarafindan izlenen

diin-yamn Ispanyol

dili

ile yaym yapan en

biiyiik

medyasr haline

getirdili

bildiril-mektedir.

Son yrllarda yaptrgr yatrnmlarla Rupert Murdoch gibi yayur devlerini g0lgede buakan Azcarraga'nrn en

biiyiik

yatnml

ise, Latin Amerika'ya uydu

yolu ile pfogram yayrnlanan "Panamsat" adh qirketin 7o50'sini 200

milyon

dolar vererek satm

almasdr.

Televisa'mn hazrladr$r miizik programlan ve diziler _{Qin ve Rusyada} bile seyredilmekte ve bu kuruluqun oluqturdu$u

bir

ttir tekel sonucu, Televisa

rakip kuruluqlann programlanna katrlan sanatkadal ise kara listeye almali-tadlf.

Ne var

ki

Meksika Cumhurbagkanr Carlos Salines ybnetimi medya alamnda birtakrm

dejiqiklikleri

$lg$rmekte ve bunun sonucu olarak,

I

Nisan 1993 giinii devlete ait

iki

televizyon istasyonu, bir

film

stiidyosu, birkaE sine-ma ve bir gazete 500 milyon dolar karqrhsrnda

bir

pahet halinde

ozellegtiril-miq bulunmalitadtr.

Bu

iki

TV

kanaluu almaya talip olan gruplann Ainerikan medyasr

ile

yakrn iliqkisi bulunmalita ve Amerikan televizyonunun Televisa'nut tekelini bozabilece$inden ve Televisa'nur Meksika piyasasrndalii

hiikiimranltlma

karqr krsa zamandaciddi

bir

tehdit oluqturabilecelinden soz edilmektedir.

Televisa yOneticileri Meksikahlann Amerikan televizyonuna fazla

il-gi

gostermeyece$ine iuanmalita, ne var

ki

Televisa'mn 1990'da piyasanrn Vo7\'ine hiikmetmesine ralmen, bugiin bu oranm 7o50'ye diigmesi. Televisa

yoneticilerinin

aqrr

iyimser olduklannr diiqiindiirmektedir.

Di$er taraflan, Televisa'run piyasaya hiikmetmesinden dolayr istedi$i

gibi reklam fiatlanm tesbit etmesinin ve yrlhli reklam bdemelerini reklamct-lardan pegin almastntn sonucu olarak, Televisa kasalama siirekli para alil$l sallanmaktadrr.Televisahrn reklam

iicretlerinin ABD'dekine

nazarau

ol-dukga dtigtik olmasma ralmen, bu durumun Amerikan _televizyonu Eirketleri-nin piyasaya girmesi oranurda de$iqebilece$inden

korkulmakladr.

Diger yandan,1987

itibanyla

Televisa,

Melsika'daki

3l

deSiqik qir-kette,

TV

haberlerinden e$lenceye,

film

prodiiksuyonu, radyo ve

TV

yonlan,

yayrmcrlft

qirketleri, plak prodiiksiiyonu ve dalrtrmr, gece

kltibleri,

hatta ugak kiralama ve grda _{pazarlama alanlannda yaklaqrh 2000 kiqi} gahqtr-dr.

Meksika'daki Universided de l,as Americas'rn pueblo'daki Ogretim

iiyesi Gabriel Molina'ya gore, Televisa d6rt ayn aqama siiresi gegirdi:

1-TV'ye erken gegig,

2-Telesistema Mexicano'nun

iilke

gaprnda yayrhmr, 3-$iddetli

bir

ticari rekabet siireci,

4-lspanyol

Tv

programlannrn diinyadaki en

biiytik iireticisi

oldugu

dOnem.

Televisa'nn Onemli haber programr _{"24 Horas" 60 dakikatrk bir haber}

yaymr olarak I970'de faaliyete bagladr. Televisa aynr zamanda, "Hoy

Mis-mo"

adrnda

bir

haber dergisi yayrnlamaktadrr.

Orijinal

olaral< Uluslanrasr lspanyol a$r (SIlrI) olarali bilinen Televi-sa'nn

univision TV

program qirketi. 1961'den beri Birlegik Devletler'de altr

milyon

Ispanyolca konugan

izleyiciye

yayrn yapmalitadrr (Coto, 1990,ss.

l-2). Birleqik Devletler'deki ddrdtincii

buyiik

ticari

a!

haline gelmigtir. 1986'da

univision

Birlegik

Devletler'deki ulusal reklamlardan yahlaqrti 64

milyon

dolar kazang sallamrqtr.Programlan, haberler,spor.e$lence programlan ve

Latin

Amerika'daki

tinlti

soap operalar olan "Telenovelas"'lan igerir. prog-ram hacmi Televisa'dar kaynalilanrr.

SlNAJnivision _{programr temin ederken, uluslararasr Ispanyol}

haber-legme Kurumu (SICC), San Antonio ve l,os Angeles'deki qubeler ilg faaliyete bagladr. SICC istasyonlannrn programlannrn yahlagrk Voj 5 -90'

t,SIN/t

Jni-vision'dan sahn ahnmrgtrr.

Univision

ilk

gergek rekabetini 1987'de kurulmug olan lqpanyolca Te-lemundo agr ile yaqadr. 1990 itibanyla Telemundo Birleqik Devletler'de

yak-lagrk evlerin

Vo78'ine,

yani toplam 5.2 milyon eve

ulaqryordu

(Co-to,1990,ss.l-2).

1987'de SICC, Hallmark kartlan tarafindan satm almdr. SatrE FCC

ra-rafindan zorunlu krhnmrqtr.FCC yabancr

TV

istasyonlanm Vo20 ile

srnula-maktadr.

Meksika'dahi Azcanaga Vidaurreta ailesi. SICC holdinglerinin

tam0amrna 7o20'sine sahipti. Azcarraga ailesi, sOylentilere g6re, yatrrrmlan

SIN'dc

sICC'yi balh

bir biEirnc soklu. Bu. Birlcrsik Devletlcr hiikiirnetini en sonunda satrga zodadl.

1990'da Calitbrnia'da bulumn

CTN

199t'de lspanyolca yayrn yapirn bir kablolu

TV

istasyonunun yilyrnll ueqrncsi iqin planlar yaptl. BatililnglEla 800.000

evi

yani

pilzann

gt,lf ini

(Hispanik) eldc

ctneyi

planlayan

CTN.

yiiksek

gelirlileri

hcdefleycn

yenibir

pazuhma

stratejisi qizdi.

Mtizik.viclcolar. klasik

lihnlel

vc spor progmmlan ile

cTN.

l9t]9'da

Birleqik Devletlcr

rcklamcrlaflnrn lspanyolca

TV'na

harcadtklart

3000.000.000 dol:utlan daha tirzla

lrir

prrayr eldc etrneyi amaQhyordu

(co-ro.l990).

KAYNAKQA:

Autdcrhcide.

P.."

Tuucd

out

tn Bmzil".

columbia Journalism

Review,

Mayrs-Huiran

198'1.

Boyle .K..

Inf'ormation,

freeclom

and

Censorship World report

t9E8'

Ncw

YorkNew

York. Times Books. 198t1.

BailcyJ..

Governing Mexico:'fhe

Statecraf't of

Crisis

Management,New Yor{i:St.Martin's Prcss. I 9tltl.

CartyJ.W..

"Cul'ran

daily

improves.bul

cilculation

tallirlg".'the

Times

Of

the

Americrs.l9

Ekitn l9tl9.

Furtado.R.. "Brazil's

tligital

cvolutiott ol'tclecotns".

lntermedia'

1989.

Giritli.l.."Namtuuun

Ucundalii Gazetecilik".

Ilabuli

Magazin. I 993'

Giritli.l.."850

Bin

Tirajh

Dergi:Veja".

tlabrali

Magazin.

1993.

Girirli..l..

"Meksikit'da

TV".

Babrali Magazin.l993.

Giritl i.i..Giin

iimiizde

Haberleqme, Dcr

Yayntlan. lslanbul.

1988. Knudson.. "Scll'-Censorship in thc Vetrczuelan Prcss".'l'imes of 'l'he

Ameri'

cas. 1989.

Mattos.S..

"Advcrtising

artd Covernmcnt lntluences: The Case of Braziliiut Television".

Communication

Research'1984.

Moltctt.M.."A

Challenger tdics on the Mexicatt Airwavcs." The

Wall Stre'

et.Iournal. I

EYliil

1989.

Molina.G.."Mcxicitn Tclevision News".

Media,Culture

and Societv, I 987.

Montgornery.L.F. "Criticisrn o[ govcnrmctlt olTicials in the Mexican Press".

Journalism

Quarterly'

1985.

Sal

wcn.M-Garison

B.,Latin

American

Journalism,

Lawreucc Edbaum

Asscriates . Ncw Jerscy .1991. 30

Statistical Abstract of

Latin

America. l9gg.

TamayoJ..

"Newly

free Nicara-sua press is fightin_u _{dirty',. The}

_Miami

He-rald.24

Temmuz 1990.