B eslenm e \ e D iyet D ergisi / J. Nutr. a n d Diet., 24(1): 13-19,1995
Y E N İD O Ğ A N D Ö N E M İN D E D İY E T N Ü K L E O T İD L E R İN İN SE R U M L İP O P R O T E İN L E R İN E E T K İSİ
Y rd.D oç.D r.Faruk ALPAY* / Y rd.D oç.D r.R ıdvan A K IN */ U zm .D yt.N erim an İN A N Ç** / U zm .D yt.M en dan e SA K A **
B u ç a l ı ş m a terra b e b e k l e r d e y a ş a m ı n b i r i n c i a y ı n d a d i y e t n ü k l e o t i d l e r i n i n s e r u m l i p o p r c t e i n l e r i n e e t k i s i n i i n c e l e m e k a m a c ı ile p l a n l a n d ı . 21 te r m y e n i d o ğ a n 3 g r u p t a i n c e l e n d i , i .g r u p (n :7) a n n e sü tü ile, I l .g r u p (n :7) fo rm ü l m a m a ile, III. g r u p (n :7) ise nü k le otid ilave edilm iş form ü l m a m a ile b eslendi. Yeni d o ğ a n l a r ı n y a ş a m l a r ı n ı n 1. h a f t a v e 4. h a f t a l a r ı n d a a n t r o p o m e t r i k ö l ç ü m l e r i ile s e r u m l i p o p r o t e i n d ü z e y l e r i in c e le n d i. A n n e sütü, fo r m ü l m a m a v e n ü k le o t id il a v e e d il m i ş f o r m ü l m a m a i l e b e s l e n m e d e b ü y ü m e h ı z ı n d a f a r k l ı l ı k s a p t a n m a d ı, a y n ı şe k ild e 1. v e 4. h a ft a la r d a se r u m tr ig liserit, y ü k s e k d ansiteli lip o p ro tein ( H D L ), d ü ş ü k da n siteli l i p o p r o t e i n ( L D L ) ve kole sterol d ü zey leri an lam lı fa rk lılık g ö s t e r m e d i. Üç g r u p a r a s ı n d a y a p ı l a n v a r y a n s a n a l i z i n d e s e r u m t r i g l i s e r i t d ü z e y i 1. h a f t a d a ( F = 9 .8 1 , p < 0 .0 5 ), H D L d ü z e y i is e 1. a y d a a n la m lı fa rk lılık (F 0 7 ,36, p < 0 .0 5 ) g österd i. Ç a lış m a s o n u c u n d a n ü k le o t id ilave edilm iş m a m a ile b e s l e n e n be b e k le r in (III. g r u p ) seru m triglise rit değ erle rin in d iğ e r g r u p la r d a n a n la m lı d ü z e y d e ( p < 0 . 0 5 ) d ü ş ü k o l d u ğ u , d i y e t n ü k l e o t i d l e r i n i n l i p o p r o t e i n m e t a b o liz m a s ın d a etkili o ld u ğ u g ö r ü ld ü .
* Gtllhane Askeri Tıp Akademisi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı Ö ğretim Üyesi * * Gülhane Askeri Tıp Akademisi Uzman Diyetisyen
GİRİŞ
Normal koşullar altmda anne sütünün bebekler için ideal bir besin olduğu bilinm ektedir. Yakın zam anda yapılan çalışm alar anne sütünün önem li miktarda nükleotid içerdiğini göstermektedir. A nne sütünde bulunan başlıca n ü k le o tid le r sitid in m o n o fo sfa t (C M P ), ü rid in m o n o fo s fa t (U M P ), adenozinmono fosfat (A M P) ve inozin monofosfattır (IMP). D eğişik sütlerin nükleotid içerikleri kalite ve kantite bakım ından farklılıklar gösterm ektedir. Anne sütü üridin ve sitidinden zengin iken, inek sütü pirim idinlerin ilk formu olan orotidin 5/ m onofosfatın biosentezi için gerekli olan orotik asiti fazla miktarda (836 mmol/dL) içermektedir. R atlarda yapılan çalışm alarda orotik asidin karaciğerden B lipoprotein oluşumunu engelleyerek plazma kolesterol düzeyinde azalmalara neden olduğu gösterilm iştir (1-3).
Yetişkinlerle karşılaştırıldığındayenidoğan dönem inde düşük dansiteli lipoprotein (LDL) ve çok düşük dansiteli lipoprotein (V LD L) düzeyleri oldukça düşüktür. Plazm a serbest yağ asitlerin den k araciğ erd e V L D L sentezinin azalması veya V LD L'den LDL sentezinin artm ası nedeni ile doğumdan sonraki ilk saatlerde VLDL düzeyinde artış olmamaktadır. VLDL ve LD L y aşam ın ilk h a fta s ın d a a rtış g ö s te rirk e n y ü k s e k d a n s ite li lipoproteinlerdeki (HDL) artış birinci ve üçüncü haftalarda olm aktadır (3,4).
Bu çalışma yenidoğan döneminde, nükleotid ilave edilmiş formül mama ile beslenmenin serum lipoprotein düzeylerine etkisini araştırm ak am acı ile planlandı.
A R A ŞTIR M A Y Ö N T E M İ VE A R A Ç L A R I
Bu çalışmaya 1994-1995 Haziran-O cak ayları arasında G ülhane Askeri Tıp Akademisi (GATA) Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Yenidoğan Ünitesinde takip edilen 21 term bebek dahil edildi.Bir grup yenidoğan (I.grup, n:7) anne sütü ile beslendi. Çeşitli nedenlerle anne sütü alam ayan bir grup yenidoğan ise (II.grup, n:7) formül mama (Pıeaptam il) ile, diğer bir grup ise (III. grup, n:7) nükleotid ilave edilmiş formül m am a (SM A /S.26) ile 105 kkal/kg/gün, 150 mL/kg/gün şeklinde beslendi. Çalışmada doğumdan sonraki 1. hafta ve 4 hafta da (vücut ağırlığı, boy uzunluğu, baş, kol ve göğüs çevresi) gibi antropometrik ölçümler yapıldı. Ayrıca aynı dönemlerde serum trigliserit, kolesterol, HDL düzeyleri ölçüldü, LDL düzeyi ise total kolesterol HDL + trigliserit h- 5 formülü ile hesaplandı (5).
E lde edilen verilerin istatistiksel değerlendirilm esinde; aııtropom etrik ö lçüm ler ve serum lipoprotein düzeylerinin gruplararası farklılığını o rtay a koyabilm ek için Varyans Analizi ve Tukey Yöntem i kullanıldı. B eslenm enin serum lipoprotein düzeylerine etkisi ise Wilcoxon Eşleştirilmiş İki Ö rnek testi ile değerlendirildi.
B U L G U L A R
A raştırm a kapsam m a alınan yenidoğanların doğum ağırlıkları I.grupta 2.995 ± 0.13kg, D. grupta 2.942 ± 0.15 kg, HI. grupta ise 3.307 ± 0.21 kg olduğu görüldü. Formül m am a ve anne sütü ile beslenm ede y aşam ın ilk 4 haftasında aııtropometrik ölçümler ve ağırlık kazanımı açısından anlamlı farklılık saptanm adı (Tablo 1). Çalışm a gruplarında doğum dan sonraki 1. hafta v e 4. h aftada serum lipoprotein düzeyleri Tablo 2'de gösterilm iştir. 3 grupda 1. haftada serum trigliserit düzeyi (F=9.81, p<0.05), 4 haftada ise H D L düzeyi diğer gruplardan anlamlı olarak farklı (F=7.36, p<0.05) bulundu. G ruplararası farlılığın hangi grup ortalam aları arasındaki farktan kaynaklandığını ortay a k oyabilm ek için Tukey Y öntem i uygulandı. Buna göre IH. grubun serum trigliserit değerlerinin diğer gruplardan anlamlı düzeyde (T=9.53, p<.05) düşük olduğu belirlendi.
Tablo 1: Grupların 4. Haftada Antropometrik Ölçümlerinin Karşılaştırılması
/intropometrik I.Grup II.Grup 111.Grup F*
Ölçümler X (n:7) Sx X (n:7) Sx X (n:7) Sx Vücut ağılığı (kg) 3.471 ± 0.19 3.564 ± 0.16 4.040 ± 0.30 1.55 Boy uzunluğu (cm) 50.8 ± 1.05 50.28 ± 0.57 53.42 ± 1.26 1.56 Baş çevresi (cm) 35.8 ± 0.71 35.21 ± 0.58 37.04 ± 0.39 2.01 Göğüs çevresi (cm) 33.85 ± 1.08 34.92 ± 0.58 35.21 ± 0.69 0.79 Kol çevresi (cm) 10.92 ± 0.42 11.71 ± 0.18 11.35 ± 0.18 1.99 Ağırlık kazanımı (kg) 0.682 ± 0.07 0.770 ± 0.07 0.898 ± 0.13 1.66 * Varyans Analizi p>0.05
Tablo 2: Gruplararası Serum Lipoprotein Düzeylerinin Karşılaştırılması
Serum 1. Grup 11. Grup 111.Grup
Lipoproteinleri / Yaş (n:7) (n:7) (n:7) F* Trigliserit (mg/dL) 1. Hafta 153.85 ± 32.9 183.28 ± 34.7 140.28 ± 17.2 9.81** 1. Ay 181.14 ± 13.5 178.85 ± 25.8 166 ± 16.8 0.01 Kolesterol (mg/dL) 1. Hafta 112.0 ± 5.6 110.71 ± 14.6 126.57 ± 8.1 0.56 1. Ay 131.57 ± 6.4 121.71 ± 7.2 137 ± 14.2 0.62 HDL (mg/dL) 1. Hafta 23.42 ± 5.7 25.7 ± 6.8 22.71 ± 9.9 2.11 1. Ay 31.28 ± 5.4 29.71 ± 4.0 26.71 ± 5.5 7.36** LDL (mg/dL) 1. Hafta 56.57 ± 6.9 61.48 ± 12.0 75.8 ± 8.8 1.14 1. Ay 64.05 ± 6.6 58.2 ± 5.5 89.35 ± 16.2 2.44 * Varyans Analizi ** p<0.05
Doğumdan sonraki ilk 4 hafta içinde anne sütü, nükleotid ilave edilmiş formül mama ve süt esaslı formül mama ile beslenm enin serum lipoprotein düzeylerine etkisi incelendiğinde; üç değişik beslenm e şeklinin çalışm a süresince serum kolesterol, trigliserit, HDL ve LDL düzeylerinde anlam lı farklılığa neden olmadığı saptandı (Tablo 3).
Tablo 3: Anne Sütü, Süt Esaslı Formül ve Nükleotid İlave Edilmiş Formül Mama ile Beslenmenin Serum Lipoprotein Düzeylerine Etkisi
Serum 1. Grup 11. Grup 111. Grup
Lipoproteinleri (n:7) (n:7) (n:7) X Sx T X Sx T X Sx Y* Trigliserit (mg/dL) 1. Hafta 152.85 32.9 g 183.28 3.4 10 140.28 17.2 9 1 .Ay 180.71 13.4 178.85 25.8 166.0 16.8 Kolesterol (mg/dL) 1. Hafta 112.0 5.6 3 110.71 14.6 11 131.57 6.4' 11 1. Ay 131.5 6.4 121.71 7.2 137.0. 14.2 HDL (mg/dL) 1. Hafta 22.0 6.1 7 12.57 2.6 6 22.71 3.8 12 1. Ay 31.28 5.4 29.71 4.0 26.71 5.5 LDL (mg/dL) !. Hafta 56.57 6.9 f. 61.48 12.0 14 75.8 8.8 0 1. Ay 64.05 6.6 U 58.2 5.5 89.35 16.2 ö
TARTIŞM A VE SONUÇ
Bu çalışmada beslenme şeklinin yenidoğanlarda antropometrik ölçümler v e serum lip o p ro te in le rin e etk isi üç grup y e n id o ğ a n d a in c e le n e re k değerlendirildi. A nne sütü, standart formül ve nükleotid ilave edilmiş form ül ile beslenm e sonucunda yaşamın ilk bir ayında bebeklerin vücut ağırlığı, boy uzunluğu, kol, baş ve göğüs çevreleri, ayrıca ağırlık kazanım ları açısından farklılıklar anlam lı bulunmadı. Sanchez ve arkadaşları (3) yenidoğanlarda diyet nükleotidlerinin serum lipoprotein düzeylerine etkisini incelemek amacı ile 84 bebekte yaptıkları çalışmada, deneklerin baş çevresi ve boy uzunluğu açısından farklılık saptamamışlar ve ağırlık kazanımını 26.5-28.5 g/gün olarak belirlem işlerdir. Bir başka çalışm ada 35 bebek anne sütü ile, 23 bebek adenozin, guanoziıı, üridin ve inozin 5 monofosfat ilave edilmiş formül mama ile beslenmiş, bebeklerin ağırlık kazanunı ve antroometrik ölçümlerinde anlamlı farklılık saptanm amıştır (7).
Plazm a trigliserit düzeyi yaşamın birinci haftasında % 1 OO'lük bir artış göstermekte, bu artış 1 yaşa kadar devam etmektedir. 1 yaş ile 10 yıl arasındaki artış ise sadece % 10-15 arasında olm aktadır (4). Ç alışm am ızda serum trigliserit düzeyleri incelendiğinde 3 grup arasında 1. haftada anlamlı bir farklılık olduğu görüldü, ancak beslenme şeklinin yaşam ın birinci haftası ve birinci ayuıda serum trigliserit düzeyini anlamlı şekilde etkilemediği saptandı.
V iyana'da yapılan bir çalışm ada 44 yenidoğanın yaşam ının 1 ve 5. günlerinde serum total kolesterol, trigliserit, HDL-C, LD L-C, V LD L-C düzeyleri 26 sağlıklı yetişkin ile karşılaştırılmıştır. Çalışmacılar bu dönemlerde serum trigliserit ve kolesterol düzeylerinde anlam lı artış saptam ışlar ve bu sonucun yenidoğan dönem inde lipit transport sistem inde ve horm onal faktörlerle yağ kullanımının artışına bağlı olabileceğini belirtm işlerdir (8).
Ç alışm am ızda serum total kolesterol, LDL kolesterol düzeylerinde 1. hafta ve 1. ayda gruplar arasında anlamlı bir farklılık saptanmaz iken (p>0.05). I IDL kolestrol düzeyinde 1 .ayda anlamlı bir farklılık olduğu görüldü. (F=7.36, p<0.05). Bir başka çalışmada gestasyonel yaşı 39 hafta olan 3'ü kız, 4'ü erkek 7 bebeğin değişik zamanlarda plazma VLDL, LDL, HDL ve kolesterol düzeyleri ölçülmüş, HDL-C'nin 3. günde 4. ve 8. saatlerde anlam lı şekilde düştüğü, 3. ve 21. günler arasında ise önem li artış (p<0.05) gösterdiği saptanm ıştır. VLDL ve LDL düzeylerinde doğum dan sonraki 8 saatte artış bulunm amış, bu sonuçlarda yeııidoğanların katabolik durum da olm ası ve
dokuların serbest yağ asitlerini enerji kaynağı olarak kullanm alarının etkili olabileceği savunulm uştur (4). Sanchez ve arkadaşları (3) da anne sütü, nükleotid katkılı formül ve standart formül ile beslenen üç grup yenidoğanm serum LD L düzeyinin 4. haftada anlamlı şekilde azaldığını belirlemişlerdir. HDL düzeyinin ise tüm gruplarda 4. haftada anlamlı bir şekilde arttığını anne sütü ve nükleotid katkılı mama ile beslenenlerde diğer gruba oranla bu artışm daha anlamlı oluğunu göstermişlerdir. VLDL düzeylerinde doğumdan sonraki ilk haftada artışlar bulunmuş, ancak gruplar arasmda anlamlı farklılık olmadığı bildirilmiştir.
Bu çalışma sonucunda diyet niikleotidlerinin yenidoğan dönem inde lipoprotein metabolizması üzerinde etkili olduğu görüldü. Yenidoğan döneminde diyet nükleotid ler in in diğer beslenme şekilleri ile karşılaştmldığındatrigliserit düzeyini düşürücü yönde etkisi olduğu saptandı. Bu konuda daha geniş çalışmaların yapılması gereği sonucuna varıldı.
SU M M A R Y
E F F E C T O F DIETARY N U C L E O T ID E S O N T H E
L IP O P R O T E IN PA TTER N D U R IN G T H E N EO N A TA L P E R IO D
Alpay, F., İn an ç, N., S aka, M. The aim of this study was to investigate the effects o f dietary nucleotides on the plasma lipoprotein pattern in term neonates. We exam ined the lipoprotein pattern o f 21 term neonates in 3 groups. Groups I (n:7), were fed with human milk, group II (n:7) with a milk formula and group III (n:7), with a nucleotides-supplemented milk formula. Anthropom etric measurements o f the neonates and blood samples to determine the serum lipoprotein levels were obtained at one week and at 4 weeks o f age. No differencea in growth rates of infants were found fed with human milk, milk formula or nucleotides- supplemented formula. Also triglyceride, cholesterol, high density lipoprotein (HDL) and low-density lipoprotein levels (LDL) didn't show any significant differences at one week and at 4 weeks o f age. Variance analysis among 3 groups showed significant difference in the serum triglyceride levels at one week o f age (F=9.81, p<0.05) HDL levels were found to be also significant
(F=7.36, p<0.05) at 4 w eeks o f age. In conclusion, dietary supplem entation o f nucleotides w ere found to decrease serum triglyceride levels and w ere effective in the lipoprotein metobolism in neonates.
KAYNAKLAR
1. D ata on File. M edical Affairs Department. Wyeth. Ayest Laboratories.
2. R udolph F. The biochem istry and phy siology o f nucleotides. Journal o f N utri tion 124:1245-1275,1975.
3. Sanchez Pa. Pita LM. et al. Effects o f dietaiy nucleotides upon lipoprotein pattern o f newborn infants.Nutrition Research 6:763-771,1986.
4. K ristein D. Johansen KB. Petersen MBV. A ndersen GE. C hanges in plasm a lipoproteins from first day to third week o f life in healthy breast-fed infants. Lipid and protein composition o f lipoproteins. Acta Paediatr Scand 74: 73j-737,
1985.
5. Keller H. Klinisch-Chemische labordiagnostik fiir die praxis. Georg Thieme Verlag Düdigerstrasse 14, D-7000, 1986.
6. Süm büloglu, K. Sümbüloglu V. Biyoistatistik, Hatipoglu Yayinlari, 99, Ankara, 1993.
7. M olina A. M artinez A. et al. Effect o f dietaiy nucleotides on the plasm a fatty acids in at-term neonates. Human N utrition Clinical N utritional 40 C, 185-195,
1986.
8. Strobl W. W idhalm Kostner G. Pollah A. Serum apolipoproteins and lipoprotein during the first week o f life. Acta Paediatr Scand 72: 505-509, 1983.
