Bed. Eğt. Spor B i l . Der. I (1996), 4: 27 - 34
D A Y A N I K L I L I K A N T R E N M A N I N I N A E R O B İ K G Ü C E E TK İ Sİ
Metin D E M İ R (*)
ÖZET
Araştırma, dayanıklılık antrenmanının uzun mesafe koşucularında dayanıklılığın gelişimi üzerine etkilerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Bu nedenle yaşları 17-23 arasında değişen 30 kişilik üniversite birinci sınıf öğrenci grubu bu (15 deney 15 kontrol) araştırmaya tabi tutul-muştur. Deney grubuna 8 haftalık ve haftada 3 gün dayanıklılık Antrenmanı uygulanmıştır. Kon-trol grubuna haftada bir saat serbest çalışma yaptırılmıştır. Antrenman öncesi ve sonrası alan testleri (12 dok. Cooper testi, 5x30 m. sprint testi) ve deri altı yağ ölçümleri 3 bölgeden alınarak tekrarlanmıştır. Sonuç olarak deney grubu ile kontrol grubu arasındaki aerobik güç gelişimi is-tatistiksel anlamda önemli bulunmuştur (P<0.01). Ayrıca 5x30 m. sprint testi deney ve kontrol grubu arasındaki gelişim farkı istatistiksel anlamda önemli bulundu (P<0,01). Vücut yağ yüzdesinde deney grubu ile kontrol grubu arasındaki fark istatistiksel açıdan anlamlı bulun-muştur (P<0,05).
A nah ter Kelimeler : Dayanıklılık Antrenmanı, Aerobik Güç
E F F E C T S O F E N D U R A N C E T R A I N I N G O N A E R O B I C P O W E R
ABSTRACT
The purpose of this study was to determine the effects of endurance training on deve-lopment of endurance in long distance runners. 30 university students (aged 17-23 yrs) were as-signed to either the experimental group or control group (15 per each group). Subjets in the ex-perimental group were exposed to an endurance training program,three times per week for 8 weeks. The control group participated in a free activity program one time per week for an hour, Prior to training program all subjects were tested same field tests (12 min Cooper test and 5x30 sprint test) and skinfold thicknes were taken. At the end of the 8 weeks same test were performed again. Consequently the results of cooper tests shows significant difference between experimen-tal and control group (P<0.01). Aerobic power development of experimenexperimen-tal group statistically higher than control group (P<0,01). There was a significant difference the scores of 5x30 sprint test between experimental and control groups (P<0.01). According to Pre-test and post-test scores. Percent body fat of to groups was statistically different (P<0.05).
G İ R İ Ş
Dayanıklılık, sporda başarıyı oluşturan en önemli jnotorik özelliklerden birisidir. M e-safe k o ş u l a r ı n d a sporcunun başa rı sın a etkisi çok öneml idir . Krejçi ve Koch (10)'a g ö r e or-g a n i z m a n ı n y ü k l e n m e y e uzun zaman ve kesintisiz olarak dayanabilme yeteneğidir. More-house ve M i l l e r (12)'e göre; vüc ud un sürekli aktivitesinin sebep ol d uğu streslere dayanabilme yeteneğidi r, B ü y ü k Larousse'ta ise; bir canlı varlığın dış etkilere, zor ko ş ul la ra dayanabilme gücüdür(4) , şeklinde tanımlanmaktadır.
D a y a n ı k l ı l ı k çeşitleri; aerobik dayanıklılık, anaerobik dayanıklılık, kısa, orta ve uzun süreli dayanıklılık olarak sınıflandırılabilir. Dayanıklılık antrenman metodları; devaml ılı k metodu, interval metodu, tekrar metodu ve ya rı şma metodu olarak sınıfl andırıl maktadır (6).
Bu araşt ırm anın a mac ı, uzun mesafe k oşu ları nd a dayanıklılık a n t r enm a nı n ı n aerobik g ü c e ve v ü c u t kompozisyonuna etkisini ortaya koymak ve dayanıklıl ık a n tr e n m an ı n ı n atle-tizm sporundaki ö n e m ve yararını bilimsel bulgulara dayandırmaktır.
M A T E R Y A L V E M E T O D
Denekler : Araştırma, yaşları 1723 arasında değişen spora yeni ba şlayan üniversite b i -rinci sınıf öğrencileri üz erinde yapıldı. 30 öğrenci, deney ve kontrol grupları olarak 15'er kişilik 2 gruba ayrıldı. Araştırmaya katılan deney ve kontrol grubu sporcularının fiziksel özellikleri Tablo l'de verilmiştir.
Tablo 1. Deney ve Kontrol Grubundaki Sporcuları n Antrenman Öncesi Fiziksel Özellikleri
Deney Gr ub u Kontrol Grub u
Ya ş (Yıl) Boy (cm) Ağırlık (Kg) Yaş (Yıl) Boy (cm) Ağırlık (Kg)
X 19.6 174.46 66.8 18.93 171.33 64.06
SS 1,68 4.45 5,59 1,86 4,56 5,97
S X 0,43 1,15 1,44 0,48 1,17 1,54
Antrenman Yöntemler i : Deney grubu: sekiz hafta süreyle i l k i k i haftada 4, di ğ er haf-talar 3er g ü n olmak üzere sporcuların dayanı klılık antremanlanyla (İnverval metod) aero-bik gücü n geliştirilmesi programı yapılmışıtr.
Program 1. Genel dayanıklıl ığın geliştirilmesi Program 2. Özel dayanıklılığın geliştirilmesi
Tablo 2. Deney G rub un da Uygulanan Antrenman Pro gra mı Haftalar 1 2 3 4 5 6 7 8 1 P.l P.l P.2 P.2 P.2 P.2 P.3 P.3 2 P.l P. l D D D D D D Günler 3 D* D P.2 P.2 P.2 P.2 P.3 P.3 4 P.l P.l D D D D D D 5 D D P.2 P.2 P.2 P.2 P.3 P.3 6 P.l P.l D D D D D D 7 D D D D D D D D * D. dinlenmeyi g ös t er mek te di r.
K on t r o l grubuna sekiz hafta süreyle, haftada 1 saat Beden Eğit imi derslerinde serbest, kendi istekleri doğrultusunda çalışma yaptırılmıştır.
Antropometrik Ölçüml er : Sporcuların boy ölçümleri çıplak ayakla ağniıkları ise baskül d e ve şortlu olarak ölçüldü. Vücut yağ ölçümleri deri katlama usulü ile S K İ N F O L D C A L İ P E R cihazıyla (Therapeutic Instruments marka) yapıldı. Vüc ut ya ğ yüzd esi hesapla-ması için S L O A N (7) ile B ROZE K ve arkadaşlarının (3) geliştirdikleri formülden yarar-lanıldı.
S L O A N F or m ül ü D B : 1.1043-0,001327 (uyluk skinfold) - 0,00131 (Sub-skapular Skin-fold)
B R O Z E K Formül ü : Ya ğ %' si = (4.570 - 4.142)x 100 DB
Dayanı kl ılı ğın Değerl endirilme si nde Kullanılan Testler : Motorik ölçümler güvenl iği ve do ğru lu ğ u ispat lanmış testlerle yapıldı. Testlerin uygulanışı; antrenman öncesi ve antren-man sonrası olmak üzere deney-kontrol gruplarına iki defa ölçüm işlemi yapıldı.
Cooper Testi Öl çümle ri: 12 dk. koşu ölçümleri 400 m. lik ol impik de ğerle re sahip atle-tizm tartan pistte yapıldı. Sporculara konu ha kkında gerekli bilgiler verildi. Ölçümler, spor-cuların katettiği mesafelere göre yapıldı ve her sporcunun isminin karşısına koştuğu mesa-feler metre cinsinden yazıldı. Aerobik dayanıklılık ( V 0 2 max,) Balke formülü ile h e s a p l a n m ı ş t ı r . V 0 2 max. =33.3 + (x-150) x 0.178 m l. kgr./dak.) ( x = l dak. k oşu la n me-safe).
5x30 m. Koşu Testi: Ölçümle r kapalı atletizm tartan pistinde yapıldı. Konuyla i l g il i ön bilgiler verildi. Koşular 5 kez tekrarlanıp, her koşu ölçümü sporcuların isimlerinin karşısına yazıldı.
İstatistiksel Değer le ndi rme.Dene y ve kontrol gruplarının antreman öncesi ve sonrası test değerleri arasındaki farkın anlamlı olup olmadığı istatistiksel olarak değenlendirildi. Bu de ğe rle ndi rmed e t testi kullanılmıştır.
B U L G U L A R
Tablo 3. Deney ve Kontrol Gruplarının Antrenman Öncesi ve Sonrası Vücut Ya ğ Yüzdesi ve Vüc ut Ağırlıkları Ölçümleri
Deney Grubu Kontrol Grubu
Vücut Yağ % si
Ant. Önc. Ant. Son.
Vücut Yağ % sinde azalma
değerleri
Ant. Öne. Ant. Son.
Vücut Yağ % sinde azalma değerleri X 9.96 9.57* -0.32 9,71 9,84 + .013 s s 3.09 3.04 0.28 2,56 2.53 0.57 s x 0.79 0.78 0.07 0.66 0,65 0,14 *p<0.05
Deney grubunun antrenman öncesi ve sonrası vücut yağ yüzdesi grup orta lamaları ara sındaki fark istatistiksel anlamda önemlidir (P<0,01). Kontrol grubunda ise ön e ms iz d i r (P>0,05)
T A R T I Ş M A V E S O N U Ç
Dayanıklılık, sporda başarıyı oluşturan en önemli motorik özelliklerden biridir.Yapılan bu ça l ı şm ad a , mesafe ko şu la rı nd a önemli olan dayanıklılık ge l işi min i bilimsel bulgulara day andı rma y a çalışılmıştır. Yapılan araştırmalar, dayanıklılık gelişimini antrenman yoluyla etkileyen faktörleri ortaya koymuştur. Dayanıklılık gelişimi; kişinin f iz i ki özellikleri, an-trenman kalitesi, sayısı, uygulanan metodlar, çalışmal arın sırası, beslenme ve hava koşu ll arı gibi etkenlere bağlıdır.
Deney grubu için dü z en l en en antrenman p or gr am l ar ın m seçi mi, uygulama i lkeleri, an-trenman sayısı ve dış etkenlerin p lanlanma sı ile literatürde açıklanan dayanıklılık antren-man ilkeleri paralellik göstermektedir.
Adeniran ve arkadaşları 8 haftalık devamlı koşu an trenmanı sonucunda 13-17 yaş grubu, erkek öğ r en c i l e rd e %8,T l i k ya ğ azalması tesbit etmiştir. A yn ı ç a lı ş m a d a % 10,2li k de aero-b i k kapasite artışı elde edil miştir (1).
Şe nel, 8 haftalık dayanıklılık antrenmanının 14-16 yaş grubu erkek lise öğrencilerinin v üc u t y a ğ yüzd ele ri nin azalmasmda etkili old uğ unu tesbit etmiştir (%9.67 azalma). A y n ı ç a l ı ş m a d a aerobik kapasitede % 18'l ik bir g en işl eme elde edilmiştir (13).
Lucaski (11), Jensen (9), Ulrich (14), Hartung (8) gibi araştırmacılar da aerobik antren-manlar ile vücut yağ yüzdesinin azaldığını bildirmektedirler.
Uygulanan 8 haftalık dayanıklılık antrenmanı sonrası, değişik öl çümler de literatürdeki bulgular paralelinde so nu çl a r elde edilmiştir. Deney grubunda antrenmanlar sonrası vü c u t y a ğ %'sindeki azalma istatistiksel y ö n d e n ön e ml i b u l u n m u ş tu r (P<0,05). A y rı c a aerobik ka-pasite artışında, deney grubundaki gel işim (% 10,92), kontrol grubuna (3,32) gö re ö n e m l i bul u nmuş t ur (P<0,01).
Chaterjee ve Bandoyyopadhyay (5) 14 yaş grubu Hindist anlı ç oc uk l a r d a yaptıkları a ra ş t ı r m ad a 12 dak. Cooper testinde, deney grubu ile kontrol grubu arasındak i geli şim grup o r ta l am a s ı farkı istatistiksel anlamda ö ne m li bulmuşlardır. (P<0,05). A yn ı ç al ı ş m a 50 yarda k o ş u testinde deney grubu ile kontrol grubu arasındaki gelişim farkı istatistiksel anlamda önemli bulu nmuş t ur (P<0,(.)1).
Uygulanan 8 haftalık dayanıklılık a ntr enm an ı sonrası 12 dak. cooper testi deney grubu ile kont rol gurubu arasındaki grup o rtal am ası gelişim farkı istatistiksel anlamda ö ne m li di r (P<0,01). Aynı ç a l ı şm a d a 5x30 m. koş u testi deney grubu ile kontrol grubu a rası nd aki grup ortalaması gelişim farkı istatistiksel anlamda önemli b ulunmu ştur (P<0,01).
Bompa'ya g ö re aerobik kapasite pozitif olarak anaerobik kapasiteye transfer edilir. Aer-obik kapasitesini geliştiren sporcu aynı zamanda anaerAer-obik kapasitesini de gelişt irmiş olur. Ç ü n k ü 02 borcuna u la şm ad an ö nc e daha uzun süre fonksiyon gösterebi lir ve 02 borcundan
sonra daha erken sürede toparlanabilir. Bu görüş 5x30 m. testinin aerobik kapasite ile yakın ilgisini ortaya k oym a kt a dı r (2).
S o n u ç olarak: Deney grubunun antrenman öncesi ve sonrası grup ortalaması arasındaki vücut yağ °/c sindeki azalma istatistiksel anlamda önemli bulunmuşt ur (P<0,01). Kont rol grubunda ise ön emsiz ol duğu saptanmıştır (P>0,05).Deney ve konkrol grubu 5x30 m. test sonuçları antreman öncesi ve sonrası grup ortalamaları farkı istatiksel anlamda ön eml idi r (P<0,01).Deney ve kontrol grubu 12 dak. Cooper test sonuçları antreman öncesi ve sonrası grup ortalamaları farkı, istatiksel anlamda önemlidir (p<0,01).Deney ve kontrol grubundaki aerobik güç (max. V 02) gelişimi istatiksel anlamda öneml i
bu-l unmuştur (P&bu-lt;0,()1).
K A Y N A K L A R
1. Adeniran, S.A. and Torida, A . L , "Effects of different running programmes on body fat and blood pressure in Schoolboys aged 13-17 years 11 J. Spoils Med. and Physical Fitness, V o l . 28, No:3 (1988) pp. 267-277.
2. Bompa T.O., Theory and Methology of Training. Dubuque; Iowa, W.A. ,( 1986). 3. Brozek J., et al; Densitometric analysis of body composition,revision of sona
quantita-tive assumptions,Ann-N.Y. acad Sei., (1963),
4. B ü y ü k Larousse: sözlük ve ansiklopedi, Cilt: 5, 1986, (s. 2916).
5. Chatterjee, S., and Bandyopadh yay. A., Effect of Continuous slojw-Speed running foıT2 weeks on 10-14 year-Old-Indion boys. B r J . Sp. med 27 (3) 179-186 (1993). 6 . Demir, M, Atlet izm-Koşul ar, Ankara (1991).
7. Frosyth, H.S; Sinning, W.E.:The Anthropemetric estimation of body density and lean body Weight of male athletes, Med. Sci. Sports (1973).
8. Horning, G.H.Et A I L : Effects of Exercise Training on Cardiovascular Risk Factors i n -Sedentary. Med. Sci. Sports, Exercise 25 (5 suppl.) 124 (1993May).
9. Jensen, K. : Supplemental Training of Teh Dannish National Soccer Team for women, worl d Congr. On Sci. and Foodball. Abstracts Book. 81. Netherlands (1991).
10. Krejci , V., Koch, P. Sporcularda kas Yaralanml arı ve Tendon Hastalıkları, Çeviren, Sarpyener, K, Istanbul
11. Lucaski, H . C Blonchuk, W . W . : Maintanence of Aerobic Capacity and body compo-sition of Volunteersresidin on a Metabolic research Unit. J.Sp, Med. Phys. Fitness (1989).
12. Morehouse, D.E., Mill er, A.T.:Egzersiz Fizyolojisi, Çeviren, Akgün, N. ,Th C.V Mos-by Company (1971).
13. Ş en el, Ö.: Effects of Continuous and interval runnig programs on aerobic and anaero-bi capacities of highschools boys aged 14-16 years. Masterthesis M . E . T . U . (1991). 14. U M c h , I.Et. A l l . : The Effects of Exercise intersitiy on Bady Composition. M ed . Sei.
