MERİNOS, AKKARAMAN, İVESİ ve KORİEDALE IRKI KOÇLARDA BAZI BİYOKİMYASAL PARAMETRELERİN KARŞILAŞTIRILMASI

.. ft. Oil. [krg. (20001. 16. 1: 135·1311

MERiNOS

,

AKKARAMAN

,

iVESi ve KORiEDALE IRKI KOCLARDA BAZI

BiYOKiMYASAL PARAMETRELERiN

KAR~ILA~TIRILMASI

Vahdettin Altunok'@

The Comparison of

Some Biochemical Parameters Merinos, Akkaraman,

and Corrieda

lc

Rams

Summary: In \hls study. levelS 01 some biochemical parameters such as plasma lo\a\ protein, albumin. cholesterol,

glucose, vilamin A, vitamin C, sodium (Na) and potassium (K) and Ihe difference between species In this parameters were inveshgated in 20 healthy and fertile (aged belween 2·3 years old) rams conSisted 5 Menno, 5 Akkaraman, 5 Awassie and 5 Corriedale breeds. The blood samples were taken 4 times every 2 days in November. The average va· lues of plasma tolal protein, albumin, cholesterol. glucose. vitamin A, vitamin C, Na and K In rams were 8.13.±O.14 gJ

dl, 3.12±0.06 g/dl. SO.24i2.18 mg/dl. 75.39±3.11 mg/dl. 66.91±1.35 J.lg/dl.1.17±O.08 mg/dl, 13O.34±3.07 mmol/l... and 4.3BiO.14 mmoVL, respechvely. Between Ihe species plasma glucose levels were only found statistically significant

(P<O.OI).

Key words; Merino. Akkaraman, Awassie, Corriedale. Ram. Biochemical parameters

Ozet : Bu r;:ah~mada 5 ba~ Merinos. 5 ba~ Akkararnan. 5 ba~ Ives; ve 5 ba~ Koriedale 111<1 k~lardan olu~an toplarn 20 adet fertil, 2·3 y~h ve saghkh k~larda. lotal prolein, albumin, koleslerol, glukoz, vitamin A, vllamln C, sodyum (Na) ve polasyurn (K) gibi bazl biyoklmyasal pararnelrelerin duzeyleri ve bu pararnelreler yOnunden Il1<lar arasl farkhhklar ara~trrtldl. Kan Omeklen Kaslm ayl (Konya ve r;:evresi ~in a~lm sezonu) 1gerisinde 2 gun ara ile 4 kez ahndl. K~lartn

plazma total protein, albumin, koleslerol, glukoz, vitamin A, Vitamin C, Na and K duzeylen Olltuldu ve bu pa·

ramelrelenn duzeyleri Siraslyia 8.13±0.14 gldl, 3.12±O.06 g/dl, 50.24±2.18 mg/dl, 75.39±3. 11 mg/dl. 66.91±1.35 ).Ig/ dl, 1.17±O.08 mg/dl, 130.34±3.07 mmoVL ve 4.38±O.14 mmoVL olarak tespl! edlldi. Irklar arasmda glukoz duzeyleri yO· nunden ooemli (P< 0.01) farkhhklar bulunurken, diger parametreler yOnunden Irklar arasl farklrlrgm olmadlgl

gO-rulmu~tOr.

Anahlar kellmeler : Merinos, Akkaraman. Ivesi, Konedale, Kor;:, Blyokimyasal parametreler Giri~

Hayvanlann Oremesinde, erkek hayvanlar en

az _{di1iler kadar} 6nemlidir. Bir di1i genotipik elkisini

dogurduQu d611erde gosterdigi halde, erkek hay·

vanlar genotlpik etkilerini a~tlklan veya spermalan

ile tohumlanan sayldaki _di1ilerin dogurdugu d611erde gosterirler (Duzgune~ ve ark .. 1987). «;e1itli vucut

Slvtlanndaki biyokimyasal maddelerin olltumO. bo· zUkluQun ortaya Itlkanlmaslndaki geni~ ara~tlrmanln bir b610mQdur. Diger klinik verilerin yantnda la-boratuvar bulgulartntn belir1enmesi, haslahgln kesln

taOiSI. prognozu ve uygulanan tedavinin takibi altl'

stndan hekime olduktya yararll bilgiler verirken, aym zamanda elde edilen sonUt;lann yorumlanmasl altl'

stndan da 6nem la~lr (Coles 1986).

Hayvanlarda kan tablosunu etkileyen en

onemli (aklarlerin Irk, cinsiyet, ya1, mevsim ve yeo li1tlrme 1artlan oldugu billnmektedir (Skerrit ve

Jenkins, 1986; Alttnta1 ve Fidancl, 1993).

Hay-vanlartn geli1imi ve genel sa91191 ityin gerekti

01-dugu kadar, d61 venmini de buyOk OlltOde etkileyen

organik ve inorganik maddeler arastnda protein, bazl Vitamin ve mineral maddeler bulunmaktadlr. Ozellikle protein, Vitamin A ve vitamin C lie sodyum,

potasyum, klor, iyot ve kGkOrt dol veriminde degl1en oranlarda onemlidir (Sevinty, 1984; Unal, 1994).

Kolloid ozmolik bastnctn saglanmasl, kantn

viz-kozltesi, transport lonksiyonlan, eritrositlerin

sOs-pansiyon stabilitesi, asit baz dengesinin regulasyonu, kuagulasyon ve fibrolizis ile kompleman sistem ve immunglobulinlerin sentezi, % 40·60'1 albumin Irak-siyonu olan plazma proteinlerinin lonksiyonlan ara·

stndadtr ve normal stnlrlar ityinde lutulmasl ile sag· lamr (Hays ve Swenson, 1982; Smtih ve ark., 1998).

Birltok hastahkda plazma prolein konsantrasyonu de· gi1ir ve dolaYlslyla katabolizma ya da ekskresyon, sentez oranlan ya da daglhmlan etkilenir. ~iddeUi ka· raelger harabiyeli ve uzun sOreli proteinden yetersiz beslenme durumlannda plazma tolal protein oranl

normalin alltna dO~erken, 10k ve dehidrasyon 01·

gulartnda ise normalin Oslune Itlkar. Hepatit, ka· raclger sirozu, uzun sOreli ate1 ve travmalarda al·

Gclr~ Tarihl :.20.06.1999. @:laln.lIloHfholmall.com

AL TUNOK. BA$PtNAR

bumin Iraksiyanunda dO~me gorOIOr (Kaneko, 1989; Guytan va Hall, 1996; Smith ve ark .. 1998).

Kolesteral. lazlall{llnda organizmada meydana getirdlgi zararll etkitere kar~lhk oldukya 6nemli ral-lere sahiptir. Vilamin D. sterOid hormonlar ve salra asitlerinin on maddesi otan kotesterol aynca memb-ran yaplsmda da yer ahr (Burtis ve Ashwood. 1994; Kalaycloglu ve ark .. 1998). Ptazma kalesterol dO-zeyleri diyet, ekzersiz, ya~, cinsiyel ve Irka bag11 otarak degi~ebitir (Smith ve ark .. 1998).

Kan gHkoz konsantrasyonu hatsizlik. koma. ad-renal yetersizlikler. ~iddetli sepsIs. davranl~ de-gi~iklikteri veya gllkozuri oldugu bi1inen hastalarda aynca. insulin veriten ya da parenteral beslenen hastalarda 61eOtmesi yararh g6rOIen bir degerdir (Turgul 1995)

IntraseltOter ve ekstraseliOter katyonu olan po-tasyum ve sodyum. canh organizmada asi! baz den-gesinin saglanmaslnda ve ozmotik basmcm dO-zenlenmesinde Onemtidir. Aynca sodyum ve potasyum d6termeyi etkileyen mineral maddeler araslndadlr(Sevine. 1984; Kaneko. 1989).

Vitamin C organizmada 6nemli fanksiyonlara sa· hiplir ve dOtermeyi bir olCOde etkiledigi bitinmektedir. Vitamin A ozellikle epitel dokutann geti~imini, pro-lilerasyonunu uyararak elkisini gosterir. Dolerme or-ganlarlOln hemen tOmO, ozellikle gonadlann epitel dokudan olu~mu~ bulunmasl, A vitaminin d61ermeyi ve dol verimini ne kadar etkileyece{lini aelklar. A vi-tamini eksikli{linden en eok gonadlar (testis ve ovar-yum) etkilenmektedir(Sevine, 1984; Guyton ve Halt, 1996). ROminantlar bazl vitamlnteri kendi1en senlez edebitmekle birhkte A vitamlnl eksikti{linde tertilite onemli oleude aksayabilir (lieri, 1994). Vitamin A nok-sanhglnln eok iten durumlartnda testis Oreme hOc-relerinin dejenerasyonu, erkeklik bezinin ve ek cinset bezlerinin atrotHeri ile bir1ikte Oremenin bozulmasl meydana gelir{Erdinc ve G6keen, 1987; Guyton ve Hall. 1996).

Damlzhk alarak seellen hayvanlardan uzun sOre yararlanmak ve d61 veriminde optimal elkin in saglanmasl direkt bestenmeyle ilgilidir. Bu nedenle damlzllkla kullanllan hayvantann beslenmesinde kulianllan rasyonlann protein, ene~i, vitamin ve mi-nerai maddeler baklmmdan gereksinmeyi kar-~llayacak ~ekilde ayarlanmasma ozen g6s-terilmelidir (Erdine ve G6keen, 1987). Hayvanlarln kanmdaki biyokimyasal degerlerin normal smlrlar ~inde bulunmasl, saghkh organizmanm bir gos-tergesidir. Koclarda dol verimi du~uklOgO (infertility) ve klslfhk (sterility) en onemli bozukluklar arasmda yer almakladlr. Bu gibi bozukluklar daha Cok ge-netik, beslenme ve Cevresel faktor1erin etkisi al-tlndadlf (Sevin.y, 1984). •

136

Ulkemiz ve diger dOnya ulkelerdeki koyun ve ke<;:ilerde tolal prolein, albumin. kolesterol, glikoz. vi-tamin A, vitamin C, sodyum ve pOlasyum pa-rametreleri ile ilgih .ye~itli .yall~ma verileri bu-lunmaslna kar~ln. yapllan literatOr laramalannda ko.ylarda biyokimyasal parametreleri ieeren az sa-Ylda 'Yall~ma oJdugu g6rOlmO~tOr.

Bu <;:ah~mada, kQ((lann ee~itli hastaltklannda ve dol verimi kaylplanna sebep olan bozukluklarda, normal kan degerlerinin yorumlanmaslna yardimci olabilecek bazi biyokimyasal paramelrelerin Irklara gore belir1enmesi. trklar arasmdakl tarkllilkiann ara~­ Imlmasl ve kOt;:larda yapllacak 9all~malara kaynak olu~turulmasl ama.ylanml~hr.

Materyal ve Metol

<;all~mada materyal olarak Konya Hayvanclhk ve Merkez Ara~tlfma EnstilOsu'nde yell~tlfilen sa{J· Itklt, IMil. 2·3 ya~lt, baklm ve beslemeleri aynl olan 5'~er adet Merinos, Akkaraman, lvesi ve Konedale Irkl koelar kullanlldl.

Ko<;:lardan iki~er gun ara ile dort kez. vena IU-gularisden heparinli tOplere altnan kan orneklerinin plazmalan Ylkartlldl. Orneklemeler Kaslm ayl i<;:e-risinde gereekle~tirildi. Kan plazmasl: total protein. albumin, kalesteral. glikoz dOzeyleri licari killerle, vi-tamin C Denson ve Bower (1961)'a gore spekl-rolotometrik (Shimadzu-UV-2100) olarak. vitamin A dOzeyleri Kenneth ve Chung (1983)'10 laril eltigi ~e­ kilde HPLC ile. sodyum ve potasyum miklarlan flame fatametre (JENWAY PFP7) ile anahz edlldi.

incelenen biyokimyasal de{lerler baklmlndan gruplar arasl larkllhklann belirlenmesi amaclyla var-Vans analizi (ANOVA) ve Duncan'ln Multiple range test; kullanlldl. Siyokimyasal degerler arasl kOf-relasyon katsaYllan hesaplandl (SPSS, 1993).

Bulgular

<;alt~mada Irklara gore elde edilen kan plaz-masl biyokimyasal de{jer1eri tablo 1 'de, ko<;:larda bi-yokimyasal degerler arasl korelasyon kalsaYllan (r) ve onem dOzeyleri (P) ise lablo 2'de sunulmu~lur.

Tartl;;ma ve Sonu~

Cinsiyet ve Irk larkhh{jl, hayvanlarda kan de-gerlenni etkileyen laklorler araslndadlr (Skerrit ve Jenkins, 1986; Altlnta~ ve Fidancl, 1993). Su se-beple ve koylardaki literatUr veriterin yelersizli{li ne· deniyle parametrelerin hepsi lartl~llamaml~tlr.

yall~mada plazma lolal protein degerler; (tablo 1) Merinos, Akkaraman. ivesi ve Konedale Irkl kOC-larda slfaslyla B.13±O.12, 8.2B±O.14. 7.71±O.14 ve 8.39±O,46 g/dl olarak belirlenml~ ve Irklara gore is-tatistiksel olarak bir farkltltgln olmadlgl gorutmu~tOr.

Merinos. Akkunmum. h'csi \'c Korictlale Irkl KO\'lurda ...

Tablo I. Koylarda kan plazmasl biyoklmyasal degerleri (n:5).

Total AlbumIn Kolesterol Glukoz VltammA Vitamin C Sodyum Potasyum protein WdI) Wdt) (mgIdl) (mgIdl) (Jlg'dl) (mgldl) (mmolll) (mmol/l) Mennos 8. 13±O.12 3.2710.04 58.2Ot3.S2 88.75±4.25a 64.001:2.30 I 17±.0.09 137.89±3.26 4.29±O,16 Akkaraman 8.2810.14 3.21iO.06 43,15:1:1.44 73.85±2.31b 68.78±1.16 1.0310.20 12728±6.S3 4.21±0.35 Ivesi 7.7110.14 2.9410.20 48.7Ot5.35 79.35±1.94ab 65.32±3.46 1.00±0.06 126.02±3.S7 4.55±0.13 Konedala 8.3910.46 3.0610.06 5O.9Ot4,17 59.SOtS.76e 69.55±3.28 1,4610.18 130.17±9,48 4,47tO,44

P 0.3494 0.1830 0.0932 0.0016 0.4291 0.1464 0.5555 0.8445

BKI. 8.1310.14 3.1210.06 5O.24±2.18 75.39±3.11 66.gal.35 1.17tO.08 130.34±3.07 4.38tO.14 BKI. . BUlun K~ Irklan

a.b: Aynl sOtunda larkll han ta~lyan de{lerler birbirinden larkll bulunmu~tur.

Tablo 2. BOlOn kOC Irklannln biyokimyasal degerler arasl korrelasyon katsayllarl (f) ve Onem dOzeyleri (P) (n=20) Potasyum Sodyum Vitamin C

T.Protein ·0.2065 0.2070 -0.1534 (0.382) (0.381) (0.519) Albumin ·0.2075 0.1474 0.0430 (0.300) (0.535) (0.857) Kotesterol 0.1451 0.0599 0.4221 (0.542) (0.802) (0.064) Ghkoz ·0.2949 0.0412 ·0.1766 (0.207) (0.863) (0.456) VltammA ·0.2581 -0.4204 0.3948 (O.272) (0.065) (0.085) Vitamin C 0.2268 0.0636 (0.336) (0.790) Sodyum 0.5812 (0.007)

Parantez ~indeki rakamlar P de{lerleridir,

Cengiz ve Galip (1999) Karayaka erkek tok-lulannda total protein konsantrasyonunu 7.55±O.06 gJdl; Jelinek ve ark (1966) k~larda 6.73-8.16 gJdl

olarak bildirmektedirler. C;all~llan Merinos,

Ak-karaman ve Koriedala Irkl k~tann total protein konsantrasyonlanmn Karayaka loklulannln de·

{jerlerinden yGksek, Ivesi IriO k~larda elde edilen

dGzeylerin ise benzer; Jelinek va ark (1986)'nlO de·

{jerteri dikkale allndl{jlOda call~llan k~ tOlal protein

duzeylerinin uyumlu oldu{ju belir1enmi~tir.

Amarjit ve Rattan (1962) Koriedale Irkl k~­

larda mevsimsel de{ji~imleri ara~llrdlklan

ya-h~mada koleslerol dOzeyini ya~murlu sezonda

66.58 mg/dl olarak bildirmekledirler. Yapllan

Ca-lI$mada da crnekler Kaslm aylOda toplanml~ ve

Koriedale Irkl k~larda kolesterol duzeyi SO.90±4.17, di{jer Merinos, Akkaraman ve ivesi Irkl k~larda slraslyla 58.20±3.62. 43.15±1.44 ve 48.70±5.35 mgJdl olarak OlyUlmU~ ve Irklar ara' smdaki farkllllglO islalistiki olarak 6namli olmadl{j. saplanml$tlr. Ara~tlrllan 4 kOC;:"lrklOdan hem Ko·

Vitamin A Ghkoz KOIeslerol A1burrun ·0.1817 ·0.1262 ·0,1288 0.4717 (0.443) (0.596) (0.588) (0.036) 0.0090 0.1544 0.4755 (0.970) (0.516) (0.034) -0.0459 0.1847 (0.848) (0.436) -0.3019 (0.196) 137

riedale hem de diger kOt; Irklannm kolesterol dO-zeyleri, Ama~il ve Rattan (1982),nI0 Koriedale Irkl

k~ kolesterol dOzayinden dO~uk oldugu g6-rulmu$lGr. Bu, bOlge ve yeti~llrme ~artlanndan kay· naklanabilir.

Glukoz konsantrasyonunu, Carpenler ve ark.

(1997) koclarda 70·80

mg

/dl.

(1999) Karayaka loklulannda 84.02±1.14

mg/dl.

-linek ve ark (1984) koc1arda 66.65·75.12 mg/dl

ola-rak be[jrlemi~lerdir. C;all$mada bellrlenen glukoz dc

-gerlerinin Carpenter ve ark. (1997) ve Cengiz ve Galip (1999) taraflOdan bildirilen duzeylerle (Ko-riedale Irk. haric) uyumlu, Koriedale Irkl k~lann glu-koz dOzeylerinin ise du~Gk; Jelinek ve ark (1984)'lnca bildirilen dOzeyler dikkale almdlglnda Merinos ve Ives! k~ glukoz duzeylerinin yuksek.

diger Akkaraman, Koriedale Irkl k()(flann glukoz du-zeylerinin benzer oldu{ju va glukoz de{jerlerindeki

Irklar arasl farkllll{j1O onemli (P<O.Ol) oldu{ju

r\LTU:-:OK. BASPINAR

Kan plazmasl sodyum konsantrasyonlan

(tablol), Aydin ve ark (1999),nln erkek toklularda 139-150 mmollL, Jelinek ve ark (1984) Merinos

k~larda 137.94-142.59 mmollL olarak bildirdikleri degerlerle kar~lla~tlrlldlklannda, Merinos ko~lann benzer, diger Akkaraman, ivesi ve Koriedale Irkl ko~ dOzeylerinin ise dO~Ok oldugu !espi! edilmi~tjr.

C;all~mada Merinos, Akkaraman, Ives; ve

Ko-riedale Irkl k~larda slraslyla 4,29±Q, 16, 4.21±O,35, 4.55±O.13 ve 4.47±O.44 mmolfL olarak belirlenen plazma potasyum duzeyleri, Aydin ve ark

(1999)'nrn toklularda 4.17·4.91 mmolfL: Jelinek ve ark (1986)'nln 4.29-6.28 mmollL olarak bildlrdikleri plazma potasyum konsantrasyonlafl lie benzer bu-lunmu~lur.

C;all~mada belirlenen dort larkll kcx;: Irklnm

plazma albumin. vitamin A ve vitamin C kon·

santrasyonlan (Iablol) ile ilgili ko~larda bi· yokimyasal parametrelere rasllanllamadlgrndan lartl~ma olanagl olmaml~ll(.

Kcx;:larda biyokimyasal degerter arasmdaki korrelasyonlar dikkate allndlglnda: total protein ile albumin, albumin ile kolesterol araslnda pozitil

(P<O.OS) onemli, Na ile K arasmda pozitif (P<O.Ol) onemli korrelasyonlann varhgl (tablo 2) be-IIrlenml~tl(.

Sonuc;; olarak. ulkemizde dogal a~lmda yaygm olarak kullanllan Merinos. Akkaraman, ivesi ve Ko·

nedale koC;; Irklannda plazma albumin, vitamin A ve vitamin C referans degerleri ilk kez beHrlenmi~ ve Irklar arasl glukoz duzeyleri yanunden bnemli

(P<O.Ol) farkllilklar tespi! edilmi~, hayvanlarda bi-yoklmyasal degerlerin ortaya <;:Ikanlmaslnda ve

yo-rumlanmasmda Irk, tOr ve cinsiyet farkllliklarmm gOz OnOne alrnmasrnm yararll olacagl ve bu <;:a-h~ma ile elde edilen parametrelenn koylarda ya-pllacak ara~tlrmalara kaynak olu~turacagl kanlstna vanlml~hr.

Kaynaklar

Atllnta~, A., FidanCI. U.R. (1993). Evcil hayvanlarda ve insanda kanm biyokimyasal normal de{Jerleri, AO. Vel. Fak. Derg .. 40, 2.173'186.

Amarjl\' SC .. Rallan, PJS. (1982). Studies on the se· asonal variations of some biochemical constJtUents of blood in Corriedali rams, Indian Veterinary Journal, 59, 12.931·936.

Aydin. C., Cengiz, F" Galip. N" Yaman. K. (1999). Ka·

rayaka toklulannda bazi kan degerleri uzennde ara~·

tlrmalar. U.O. Vet. Fak. Derg. (Baslmda).

Burtis, C.A. and Ashwood, E.R. (1994). Tietz Texlbook

01 Cllmcal Chemistry, Second Edition, W.B. Saunders Company, USA.

Carpenter. D.B., Hallford, O.M., lisang. H., Hawkins.

138

DE, Hung, LS. (1997). Semen traits and metabolic and gonadotropIC hormone profiles In ram lambs trealed With

glucose. Theriogenology. 48.4.625·639.

Cengiz.F .. Galip. N. (1999). Karayaka toklularmda bazi

kan parametrelerinin ara~tlfllmasl, U.O. Vet. Fak. Derg (Basmlda).

Coles, E,H. (1986), Clinical Chemistry. In· Vetennary Cli· nicaf Palhology~ Ed. Coles,

e

.H.,

w.e.

Denson, K.W., Bower, E.F. (1961), The determination 01 ascorbic acid in white blood cell. a comparison 01 W.B.C.

Ascorbic acid phenolic acid extraction In elderly patients. Clin. SCI., 21.157·162.

Duzgune~. 0" Efi~in, A .. akman, N. (1987). Hayvan Is· lahl Oars Kitabl. A.O. liraat Fak. Yaymlan No: 1003. An· kara.

Erdin~, H., GOk~en, H. (1987), Koyunlarda beslenmemn dOl verimine olan etkisi. Koyun Yetl~tlricihgi ve HastallkJarl Sempozyumu. S.O. Vel. Fak, \ 1·12 MaYls. Konya. Guyton, A,C" Hall, J.E. (1996). Tlbbi FizyoloJi. Ed Ca·

vu~glu, H., 9th Edllion, Nobel TIp Kltapevlen, Istanbul.

Hays. V.W., Swenson. M,Y, (1982). Minerals. bones and joints. In ~Dukes Physiology of Domestic Ammals" Ed Swenson. M. Y. Comstock Publishing Associates. Cornell

Universily Press. London.

lIeri, K (1994), Erl<ek hayvanlarda Inlenillte. In "Rep·

roduksiyon, Sum Tohumlama, Degum ve Infertlllle" 341· 346, EditOr Ala9am, E .. Birinci Baskl, OlkO Basimevi Konya.

Jelinek, P., IlIek, J .. Ivena, H .. Frals. l. (1984). Bi· ochemical and haematological values of the blood in

tams during rearing. Act Ve\. Brno.3·4, 143·150.

Jelinek. P., Ulek, J .. Frals. l, and Helanova. I. (1986). Ha·

ematologJcat and biochemical values 01 the blood plasma of rams in the course 01 the year ZIVOC. Vyr., 31,4, 345· 358.

Kaneko. J,J. (1989). Clinical Biochemistry 01 Domestic

Animals. 4th Edition, Academic Press. Inc., USA

KalayclOglu. L, Serpek, B., Nlzamlleglu. M" Bawmar, N. Tlfhk, AM. (1998). Biyokimya, Blfloci Baskl. s.D. Vet.Fak

YaYln OOilesi, Konya.

Kennelh. W.M., Chung, S.Y. (1983). An isocratlc High· performance liqUid Chromatography method for the Sl' multaneous analysis of plasma retinol. tocopherol and va· rious carotenoids. Anal. Biochem .. 145.21·26.

Sevinty, A. (1964). DOlerme ve Suni Tohumlama. 3

Baskl. A.O. Yaymlan:397. A.O. BaSlmevi, Ankara

Skerrit. G.C" Jenkins. SA (1986). Some Biochemical and PhYSiologICal Data of The labrador Retriever. J Vet. Mad .. A, 33. 93·98.

Smith. AF .. Becken, G.J., Walker. S,w .. Rae. PWH (1996). Clinical Biochemistry. 6th Edition, Blackwell SCI' ence ltd. USA

SPSS for Windows Rlease 6.0 June 17 1993 Copriht

(c.spss inc. 1993) (

Turgut. K. (1995). Ve\eriner Klinik Laboratuar T~ls· lanbul

Onal. F.E. (1994). Ku~uk ruminanUarda Inlerhlite. In "Rep·

roduksiyon, Suni Tohumlama, Degum ve Inlertlllte",311· 314, EditOr Ala~am. E" Biond Baskl. Konya.