27 TEMMUZ 1998 PAZARTESİ
CUMHURİYET
KÜLTÜR
Leyla Pamir, ‘Müzikte Geniş Soluklar’da çeşitli müzik üsluplarının etkileşimlerini inceliyor
Müziğin ileriye doğru atdum
G ÜL ERÇETİN____________________
Piyanist, 36 yıllık piyano hocası ve mü zikolog Leyla Pamir, hocalıktan arta ka lan vakitlerinde yazmayı ve araştırmayı sürdürüyor. Bugüne dek İnci'nin Müzik ki
tabı. Çağdaş Piyano Eğitimi, Ayşe’nin Mü zik Kitabı. MüzikteGeniş Soluklar, Sky ta bin, Müzik ve Edebiyat adlı kitaplara im
za atan Pamir. son olarak Boyut Yayıne- v i’nin yayımladığı Müzikte Geniş Soluk
lar adlı kaynak kitabının ikinci- genişle
tilmiş baskısıyla çıktı müzik meraklıları nın karşısına. Kitapta çeşitli müzik üslup-
lannm değişimleri, etkileşimleri, müziğin
gelişimi inceleniyor.
- ‘Müzikte Geniş Soluklar’ kitabınızı ne den genişletme gereğini duy dunuz?
Kitabımı sadece genişletm edim , üze rinde yeniden çalıştım; ifadelerimi düzelt tim, sadeleştirdim. Zaman geçtikçe insan, m üzik bilimsel bir çalışm asında önemli yanlışlar, eksiklikler, kötü düzenlemeler bu luyor. Bilinçaltı insanın kendine karşı eleş tirilerini sürdürüyor. Kitabımın I. baskısın da, çok sığ bulduğum bazı besteci bölüm lerinde yeni bir bakış açısını bulmam, ye niden incelemem, okumam, bir yapıtın ay rıntılarını çözümlemem, dinlemem gerek ti. Ayrıca, Schöııberg’e bu denli yer ayır dıktan sonra onun öğrencisi, “seirel” mü ziğin öncüsü, i 960’h yıllara kadar çağdaş müziği etkileyen Webern’e sadece değin miş olmam beni rahatsız ediyordu.
Genişletilmiş baskıdaki ekler
- İkinci baskıy a neler eklediniz? Beethoven'ın dört sonatının kısa analiz
lerini baştan yaptım. Mendefesohn, Brahms,
Webern, tüm üyle yeni denemelerdir. 19.
yy. sonu - 20. yy. başında ‘ Genç Lslup”un,
‘ Dekadansan, kısaca modernizm in ege
m en olduğu Viyana Ortamında kültür ve
Müzik bölümü yeniden yazıldı. İkilendi dü
şünceler ve eğilimlerle dolu olan bu ortam da Wittgenstein ve Kraus'a da ağırlık ver meliydim; çünkü Schönberg’in i 8 ses di zisi yapıtlarının ‘ ana dü şü n celin d e bu iki düşünürün de etkileri vardı. 20. yy. mü ziğini fazlasıyla etkilem iş olan Schön berg’in Op. 16/3/. Renkler parçasını ince lediğim gibi, librettosunu kendisinin yaz dığı Musa ile Marun operasının müziğine ve librettosuna da yoğunlaşmam gerek liydi. Çünkü librettodaki Tanrı inancının ikilendi simgeleri, günümüzde de her ül ke için geçerli olmaktadır. Stravinsky nin
J . kitabımın yüzde 40-45’inin plak, CD dinleyen, konserlere giden müziksever, sanatın
modemizme açılımlarını resim, tiyatro, edebiyatta izleyen aydın okuyucuya ve sanatçılarımıza
yöneldiğini düşünüyorum. Geri kalan yüzde 60’ı ise, müzisyenleri, müzik estetiği, yapıt analizi
ve üslubu derslerini veren hocaları ve öğrencilerini hedeflemektedir.
Bahar Ay ini, Bir Askerin Öyküsü yapıtla
rının esas ritim kalıplarını vermem. Orkest
ra Armonilerini İzleyen Piyano
Konçerto-su’nun küçük bir analizi, Liszt yapıt ana lizlerinde düzeltimler, yeni bir Önsöz ve Son
Sözler epeyce zamanımı aldı.
- Teknik terminolojiy i sıkça kullandığı nız kitapta hedef okur kitleniz kimlerdi ?
Kitabımın yüzde 40-45’inin plak, CD dinleyen, konserlere giden müziksever, sa natın modemizme açılımlarını resim, tiyat ro, edebiyatta izleyen aydın okuyucuya ve sanatçılarımıza yöneldiğini düşünüyorum. Büyük sanatçıların çeviri metinleri de her kese sesleniyor. Kitabın geri kalan yüzde 60'ı ise, müzisyenleri, müzik estetiği, ya pıt analizi ve üslubu derslerini veren ho
caları ve öğrencilerini hedeflemektedir.
- Kitapta felsefe, edebiyat, resim ve tiy at roya da göndermeler yapma nedeniniz?
Müzik 1820’lerden 1925 yıllarına kadar şiir, edebiyat, sözcük, düşünce, felsefe, an lam ve tiyatroyla bütünleşmişti.
- kitapta sık sık ağırlığını hissettiren yük sek aristokrasinin müziğin gelişimine etki sini değerlendirir misiniz?
İnsanın hayal gücünü kışkırtan bir so ru. 1740’lı yılların Avusturya İmparator- luğu’nu, MairaTheresia ve 2.Josef in mü zik etkinliklerini düşündüğümüzde, bir sa ray müzisyeni olan Cagenseil ve Saiteri’yi, saray entrikalarını, müzisyenlerin bir hiz m etkâr gibi kullanıldıklarını düşünüyo ruz. Mozart, sadece çocukluğunda Maira
Theresia’mn önünde çalabilmiştir. Ne var ki, M ozart’ın babası Leopold, Salzburg saray orkestrasının yöneticisiydi. Ve o dö nemin müzik etkinlikleri Avusturya, Mü nih, İtalya, Fransa, İngiltere, Hollanda’nın saray ve prens şatolarında da süregelmek teydi. Leopold Mozart, kendi prestiji, Av rupa’nın saray ve prens, şatolarıyla kurdu ğu bağlantılarla oğluna o ünlü konserleri ni verdirebilmişti. İmparatorluk ülkeleri arasındaki değiş-tokuşlu müzik etkinlikle ri , Avusturya-Macaristan-Çekoslovakya, özellikle V iyana’nın Esterhazy, A uers berg, Schwarzenberg, Lichnowsky, Lob- kowita gibi imparatorluğa bağlı prens şa tolarında sürdürülürken, şatoların her biri etik düşünceleri, tarafsızlığı, müzik sana
tındaki prestijini kanıtlamak zorundaydı. Bir yarışm a söz konusuydu. Ö rneğin
Haydn, önce Esterhazy, sonra Lichnowsky
şatolarında müzik eğitimi ve orkestra yö netimini, bestecilik ve program düzenle yiciliğini 25 yıl sürdürmüş; Mozart, Schwar zenberg şatosunda Don Giovanni ve Figa
nı operalarından bölüm ler sergileyebil
miş; Gluck, bir prensin desteğiyle İtal ya’da Sam m artini’nin yanında sürdürebil miş, Alceste ve İphigenis operalarını Au- ersberg şatosunda duyurmuş; Prens Resi- nowsky ise Beethoven’i şatosuna dışarıdan davet etmişti. Bestecilerin yaşadıkları ka balık, kıskançlık gibi acılara karşın, yük sek aristokrasinin müziğin gelişimine bü yük katkısı olmuştur. Bu noktada kilisenin yoğun m üzik eğitimini, burjuvazinin de katıldığı şato konserlerinden sonra, yine bur juvazinin 1770’te kurduğu müzik topluluk larını, halka açık ilk konser salonlarını da unutmamak gerekiyor.
İlhan Usmanbaş’ı incelemek ~
- Sanatçıların yaşam öyküsüne yer ver memenizin özel bir nedeni var mı?
Ö nsöz’de de belirttiğim gibi, kitabım çeşitli müzik üsluplarının değişimlerini, etkileşimleri, müziğin zamanın içinde ile riye doğru atılımını inceliyor. Bir müzik tarihi değil. Bu tür soyut kitaplarda kişisel yaşama, ancak bir müzik yapıtının içeri ğiyle ilişkili olduğunda değiniliyor. Örne ğin, Schmana, Berlioz, Liszt, Skryabin, Schönberg ve Strawinsky’de, yapıttan yo la çıkarak kişisel yaşama da gönderide bu lundum. Ayrıca bir başka sanatçının bir besteciyle ilişkili olan metinlerde de bes tecinin karakterine ilişkin ipuçları verili yor.
- Başka kitap projeleriniz var mı? Kla sik Türk müziğinin gelişimini de irdeleme yi düşünüyor musunuz?
M aalesef klasik Türk müziğine ilişkin eğitim ve birikimden yoksunum. M akam ları bile bilmiyorum; bu konuya cesaret ede mem. Ama çağdaş Türk bestecilerine bü yük ilgi duyuyorum. Örneğin, büyük us tamız Sayın İlhan Usmanbaş’m hiç olmaz sa bir yapıtını incelemek, genç kuşak bes tecilerimizin de yapıtlarını dinlemek ve görmek isterim. Ayrıca anılarımı da yaz mak istiyorum. Olağanüstü inişli çıkışlı bir yaşamım oldu. Türkiye ve Avrupa’da çok değerli sanatçı, yorumcu, orkestra şef leriyle dostluk ilişkilerim oldu. Bütün bun ları yazmak isterdim.
İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Ta h a Toros Arşivi
