İLKÖĞRETİM ÇAĞI ÇOCUKLARI VE ANNELERİNİN OKUL ÖNLÜK VE
FORMALARININ KONFORUNDAN MEMNUNİYET DURUMLARININ
İNCELENMESİ
Yrd. Doç. Dr. Gülçin ÜSTÜN* Öğr. Gör. Dr. Neşe Y. ÇEĞİNDİR*
ÖZET
Bu çalışmanın amacı; ilköğretim çağı çocukları ve annelerinin okul önlük ve formalarının konforundan duydukları memnuniyeti incelemektir. Araştırmanın materyalini Ankara’da yaşayan 7-14 yaş ilk öğretim çağı 204 çocuk ve 122 anne oluşturmaktadır. Veriler, anne ve çocuklara ayrı ayrı olmak üzere görüşme şeklinde geliştirilen anket formu ile toplanmıştır. Araştırma bulgularına göre; genel olarak, çocukların % 65’inin forma modellerinden memnun olduğu tespit edilmiştir. Erkek çocukların forma modellerinden memnuniyeti kızlara oranla daha fazladır. Forma çeşidine göre incelendiğinde önlük kullananların % 96’sının özel forma kullananların % 34.3’ünün forma modelinden memnun olduğu belirlenmiştir. Forma çeşitlerine göre; önlük kullananların % 51’i formalarının renginden memnun iken, özel forma kullananların % 37’si memnun görünmektedir. Çocukların % 67’sinin forma kalıplarından memnun olduğu ancak % 60’ının formalarının kullanım özelliklerinden memnun olmadıkları görülmektedir.
Annelerin % 57’sinin çocuklarının okul forma modellerinden memnun oldukları, % 49’unun forma kalıplarından memnun, % 44’ünün memnun olmadıkları saptanmıştır. Annelerin % 48’i çocuklarının forma renginden memnun, % 52’si memnun değildir. Annelerin % 73’ü çocuk formalarının kullanım özelliklerinden memnun olmadığı tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Okul Forması, Giysi Fizyolojisi, Giysi Kulanım Konforu.
ABSTRACT
The purpose of study is to investigate elemantary school children and mothers’ satisfaction with school aprons and uniforms. Meterial of the research consists 204 elementary school children aged from 7 to 14 and 122 mothers. All data is is gathered with questionnaries by interviews with children and mothers sperately. According to research results; generally, % 65 of the children is satisfied with uniform models. Boys are more satisfied with uniform models than girls. When investigateed with respect to uniform kind, it was determined that %96 of apron users and % 34 of custon uniform uses are satisfied with uniform models. In addition, while % 51 0f apron users are satisfied with their uniforms’ colour, % 37 of custom uniform users are satisfied with the uniform’s color. It was also determined that % 67 of children are satisfied with uniform patterns, but % 60 of them are unsatisfied with usage properties.
It is determined that % 57 mothers are pleased with their children’s school uniform models, % 49 of them are pleased with uniform patterns and % 44 of them are not pleased. % 48 of mothers are pleased with their children’s uniform colour, and % 52 are not. % 73 of mothers were determined to be unsatisfied with children uniforms’ usage properties.
Key Words: School Uniform, Clothing Physicology, Clothing Usage Comforts.
_________________________________________________________________________________ -Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Giyim Endüstrisi ve Moda Tasarımı Eğitimi Bölümü
1. GİRİŞ
Forma; Latince; “formattus”, Fransızca; “format”, yani; biçim, şekil, biçimlendiril-miş kelimesinden türetilmiştir. Genellikle, “Sporcuların kulüplerini, öğrencilerin okullarını yada kimi mesleklerde çalışanların kurumlarını tanıtan tek tip giysi” olarak tanımlanmaktadır.
Tarihsel bazı araştırmalara göre okul formaları 16. yüzyılda İngiltere’de yetim ve düşük gelirli ailelerin çocuklarını belirtmek amacıyla ortay çıkmıştır (Viadero, 2005).
Forma giymenin sosyal, fiziksel ve psikolojik bakımdan bir çok amacı bulunmaktadır. Ancak, formanın birinci amacının; kişiye ve çevresine, belirli bir grubun üyesi olma ayrıcalığının hissettirilmesi ve bu grubun üyesi olma sorumluluğunun yüklenmesi olduğu söylenebilir.
Amerikan okullarında forma kullanımı ile ilgili olarak çok çeşitli görüşler olmakla birlikte forma kullanımının getireceği faydalar şöyle sıralanmaktadır;
Okullarda çete gibi zararlı gruplaşmaları ifade edecek giysi birlikteliğini engeller,
Ayakkabı ve giysi yüzünden çıkacak hırsızlık ve şiddeti azaltır, Öğrenciler arasında disiplini aşılar,
Yönetici ve öğretmenlerin öğrenci giysilerinin uygunluğu denetleme yükümlülüğünü azaltır,
Topluluğa ait olma hissini aşılar, öğrenciler arasında böyle bir ruh birliği oluşturarak kendi benliklerine olan saygıyı artırır,
Okul alanı ve çevresinde öğrencinin tanınmasına yardımcı olur, kampus güvenliğini sağlar,
Davranış problemlerini ve madde kullanımını azaltırken hazır bulunuşluk düzeylerini yükseltir.
Ekonomik imkanları kısıtlı ailelerin bütçelerine fazla masraf çıkmasını engeller (Kelly, 2006; David ve Hudson, 2004; Gursky,1996; Thomas, 1994).
Bu görüşlere karşı gruptaki aileler ise, formanın öğrencilerin bireysel özgürlüklerini kısıtladığını savunmaktadır (Bryk, Lee ve Holland, 1993).
Türkiye’de ilköğretim öğrencilerinin okul kıyafetlerine yönelik yapılan ilk düzenleme 1981’den sonra siyah önlüğün mavi ile değiştirilmesidir. Daha sonraki dönemde yapılan yönetmelik değişikliğinde ise, ilköğretim okullarındaki kıyafetler, belirli kurallara uyulması şartıyla serbest bırakılmıştır. Bugün ilköğretim okulları, öğrenci kıyafetlerini Milli Eğitim Bakanlığının yönetmelikleri doğrultusunda, önlük veya forma şeklinde seçebilmektedir.
Okulların öğretim durumuna göre çocuklar, günlerinin yaklaşık olarak ½’sini veya 2/3’ünü okul forması ile geçirmektedir. Bu nedenle, forma gerek fiziksel gerekse psikolojik bakımdan çocukların rahat kullanabileceği, severek giyebileceği bir giysi olmalıdır.
Çağdaş insanın yaşamında kullandığı her ürünün kalitesinin yükseltilmesini amaçlayan ürün ergonomisine uygunluk, giyim ürünlerinde rahatsız etmeyen, sağlıklı anlamına gelen “konfor” kelimesi ile ifade edilmektedir (Üstün ve Çeğindir, 2006).
Slater (1977), konforu; bireyin fizyolojik fonksiyonlarını rahat biçimde yerine getirmesini sağlayan unsur olarak ifade etmiştir. Yani konfor; kullanıcının giysiden fizyolojik ve psikolojik olarak rahatsızlık duymamasıdır (Kalınkara, 1992). Giyside ortaya çıkacak konforsuzluk hisleri, alerjik reaksiyonlar, kaşıntı, üşüme hissi, aşırı darlık hissi, vücut hareketlerinin kısıtlanması gibi giysiden kaynaklanan çeşitli rahatsızlıklar olarak sıralanmıştır (Oğulata, 1995).
Konfor ikiye ayılmaktadır. Bunlar;
A- Psikolojik Konfor: Giysiyi giyen kişinin giysiden beklentileri ve hissettiği
rahatlıklardır (Hollies, 1996).
B- Fizyolojik Konfor: Estetikle ilgili, renk, biçim, moda, kumaş özellikleri, kullanım
amacı ve ön yargıya yönelik öğeleri içeren rahatlıklar olup kendi içinde üçe ayrılmaktadır. 1. Hissedilen (Duyumsal) konfor; Giysinin ten üzerinde bıraktığı duygulardır.
2. Termo-fizyolojik konfor; Soğuk- sıcak, nem çekme gibi duygulardır.
3. Giysinin bedene uygunluğu; Hareket etme, kol uzatma, adım atma, v.b. gibi tasarımın doğru yapılması ile oluşturulan
giysinin
uyumu (bel, beden kol, giysi boyu uyumu) gibi konfor öğelerini içermektedir.Konforla ilgili özellikler incelendiğinde çocuklar için giysi konforunun ne kadar önem taşıdığı anlaşılmaktadır. Çünkü ürün ergonomisi yukarıda bahsedilen konfor özelliklerini estetik ve fonksiyonellik kavramında birleştirmektedir.
Bu araştırmanın amacı; ilköğretim çağı çocukları ve annelerinin okul önlük ve formalarının konforundan memnun olup olmadıklarını incelemektir. Ana amaç doğrultusunda araştırmanın alt problemleri aşağıdaki şekilde tanımlanmıştır.
1.
Çocuklar ve annelerinin okul önlük ve formalarının konforundan memnuniyet durumu nedir?2.
Cinsiyetlerine göre çocukların okul önlük ve formalarından memnuniyet durumu arasında anlamlı bir farklılık var mıdır?3.
Çocukların, okul önlük ve forma çeşitlerinden memnuniyet durumu arasında anlamlı bir farklılık var mıdır?4.
Gelir durumlarına göre annelerin, çocuklarının okul önlük ve formalarından memnuniyet durumu arasında anlamlı bir farklılık var mıdır?2. MATERYAL VE YÖNTEM
Araştırmanın materyalini Ankara’daki 7-14 yaş ilk öğretim çağı çocukları ve anneleri oluşturmaktadır. Tarama modelinin kullanıldığı araştırmada; verilerin toplanacağı Örneklem grubun tespiti için öncelikle ildeki devlet okullarında kullanılan formalar incelenmiş ve kendi içlerinde gruplandırılmıştır. Tablo 1’de önlük/formaların modellerine ve çocukların cinsiyetine göre ayrımı verilmiştir.
Tablo 1: İlköğretim Okullarında Kullanılan Önlük / Forma Modelleri Kızlar
Seçenek Üst giysi Aksesuar Alt giysi Ayakkabı
1
Mavi renkli alpaka kumaştan
uzun kollu elbise tarzında önlük Beyaz yaka Beyaz renkli külotlu çorap
Yünlü/Pamuklu Koyu renkli Alçak Topuklu Makosen ayakkabı veya bot 2
Beyaz renkli uzun kollu klasik gömlek bluz
Yakaya takılan okul arması
Lacivert vb. koyu renkli alpaka veya çok renkli kareli yünlü kumaştan tümü pilili etek Beyaz renkli balıkçı yakalı uzun
kollu tişört/kazak
V yakalı yünlü trikodan süveter V yakalı uzun kollu yünlü trikodan ceket
Ceketin sol tarafına okul arması
Erkekler
Seçenek Üst giysi Aksesuar Alt giysi Ayakkabı
1
Mavi renkli alpaka kumaştan
uzun kollu önlük Beyaz yaka
Koyu renkli
pantolon Koyu renkli Alçak Topuklu Makosen ayakkabı veya bot 2
Beyaz renkli uzun kollu klasik
gömlek Yakaya takılan okul arması/kravat Lacivert/gri renkli pantolon
Beyaz renkli balıkçı yakalı uzun kollu tişört/kazak
V yakalı yünlü koyu renkli trikodan süveter
V yakalı uzun kollu yünlü trikodan ceket/
Lacivert renkli Kumaş Ceket
Ceketin sol tarafına okul Arması
Araştırma örneklemi için, evreni temsil ettiğine inanılan, tablo 1’deki seçeneklerde yer alan önlük ve formaları kullanan okullardan birer örnek tespit edilmiştir. Önlük için; Fatih Gazneliler İlköğretim Okulu’na, forma için; Emek Hamdullah Suphi İlköğretim Okulu’na devam eden çocuklar ve anneleri alınmıştır. Örneklem grubuna bu okulların alınış nedeni, araştırmacıların bu okullardaki öğrenci ve velilerine rahat ulaşabilme avantajıdır.
Çalışma, anılan okullara devam eden, araştırmaya katılmayı gönüllü olarak kabul eden, 204 çocuk ve bu çocukların 122 annesi üzerinde uygulanmıştır.
Araştırma, okul formalarından memnuniyetin incelenmesine örnek (pilot) bir çalışma
niteliğinde olup araştırmaya katılmayı kabul edenlerin verdiği cevaplardan elde edilen veriler ve konu ile ilgili literatür taraması sonucunda ulaşılabilen kaynaklar ile sınırlıdır. Bu nedenle veriler belirli bir yüzdelik sayı dilimine ulaşılması yerine, ölçme aracındaki soruları gönüllü cevaplayanlardan elde edilenler ile oluşturulmuştur. Araştırmaya katılan çocukların yarısı önlük, diğer yarısı forma giyinmektedir. Bu durum iki cinsiyette de aynıdır.
Veriler, anne ve çocuklara ayrı ayrı olmak üzere görüşme şeklindeki anket formu ile toplanmıştır. Anket hazırlanmadan önce araştırmacılar tarafından konu ile ilgili kaynaklar ve yapılan araştırmalar incelenerek ön bir çalışma yapılmıştır. Bu çalışmada 7-14 yaş arasında çocuk sahibi olan yirmi annenin çocuklarının forma kullanımlarına ilişkin görüşleri alınmıştır. Araştırmacıların araştırma kapsamına giren yaşlarda çocuklarının olması ve bu çocuklar üzerinde yaşadıkları forma kullanım deneyimleri ve gözlemlerinin görüşmelerden elde edilen verilerle birleştirilmesi ile örnek anket soruları oluşturulmuştur.
Soruların basit, sade ve anlaşılır olmasına, ölçülmek istenen tüm konuları kapsamasına özen gösterilmiştir.Yirmi anne ve çocuğu üzerinde denenen ankete son şekli verilmiştir. Çalışmanın sonuçlarının sağlıklı olabilmesi için sorular yedi ve sekiz yaş çocuklarına anneleri ile birlikte araştırmacılar tarafından açıklanarak sorulmuş ve yine araştırmacılar tarafından doldurulmuştur.
Anket formları, iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm, bireylerin kişisel bilgilerini, ikinci bölüm ise, çocukların forma kullanımına ilişkin bilgileri ölçen soruları kapsamaktadır. Sorular, çocukların kullandıkları formaların kalıp, renk, kumaş, kullanım özellikleri başlıkları ile sınırlandırılmıştır.
Elde edilen veriler bilgisayar ortamına aktarılmış, SPSS (11.05) istatistik programında sayı ve yüzdeleri bulunmuştur. Çocukların cinsiyetleri ve ailenin gelir durumlarına göre verilen cevaplar arasında anlamlı bir fark olup olmadığının tespiti için elde edilen verilere ki kare (chi square) testi uygulanmış, bulgular p<.05 düzeyi dikkate alınarak yorumlanmıştır. Bulgular doğrultusunda çıkarılan sonuçlara göre forma konusunda öneriler sunulmuştur.
3. BULGULAR VE YORUM
Araştırmanın bu bölümünde, araştırmanın alt problemlerine dayalı olarak çocuklar ve annelerinden elde edilen bulgulara yer verilmiştir.
1. Kişisel Bilgiler:
Görüşme formunu cevaplayan çocukların yaş-cinsiyet dağılımları tablo 2’de sunulmuştur.
Tablo 2: Çocukların Yaş-Cinsiyet Dağılımı Çocuğun
Yaşı
Çocuğun Cinsiyeti Toplam
Kız Erkek F % F % F % 13 6 5.9 8 7.8 14 6.9 12 12 11.8 8 7.8 20 9.8 11 14 13.7 5 4.9 19 9.3 10 24 23.5 21 20.6 45 22.1 9 14 13.7 24 23.5 38 18.6 8 12 11.8 19 18.6 31 15.2 7 20 19.6 17 16.7 37 18.1
Araştırmaya katılan çocukların yarısı kız yarısı erkektir. En fazla yoğunluk % 22 ile 10 yaş grubundadır. Bunu 9 yaş izlemektedir.
Araştırmaya katılan ailelerin ortalama aylık gelir durumu tablo 3’de verilmiştir.
Tablo 3: Ailelerin Aylık Gelir Durumu Dağılımı
Aylık Gelir (YTL) F %
750 37 30.3 1500 32 26.2 1750 16 13.1 1850 15 12.3 2000 14 11.5 2500 8 6.6 Toplam 122 100
Araştırmaya katılan ailelerin % 30.3’ü 750 YTL, % 26.2’si 1500 YTL aylık gelire sahiptir. En düşük gelir 750 YTL, en yüksek gelir ise 2500 YTL’ dir.
2. Çocukların Okul Önlük ve Formalarının Konforuna İlişkin Memnuniyet Durumu:
Aşağıdaki tablolarda rahat bir karşılaştırma yapabilmek amacı ile önce çocukların cinsiyetlerine göre daha sonra çocukların, farklı çeşitteki önlük ve forma konforundan memnuniyet durumlarına yer verilmiştir.
Tablo 4’de cinsiyetlerine göre çocukların önlük ve forma modellerinden memnuniyet durumları sunulmuştur.
Tablo 4: Çocukların Önlük ve Forma Modellerinden Memnuniyet Durumu
Çocuğun cinsiyeti
Toplam
kız erkek
Formanın modelinden hayır 38 14 52
memnuniyet durumu 37,3% 13,7% 25,5% kısmen 9 10 19 8,8% 9,8% 9,3% evet 55 78 133 53,9% 76,5% 65,2% Toplam 102 102 204 100,0% 100,0% 100,0% x²= 15.107 p=.002 p<.05
Tablo 4’de görüldüğü üzere kızların % 53.9’u, erkeklerin % 76.5’i okul formalarının modellerinden memnun olduklarını belirtmişlerdir. Buna göre çocukların % 65.2’sinin formalarının modelinden memnun olduğu söylenebilir. Cinsiyete göre memnuniyet durumu arasında .002 düzeyinde fark bulunmuştur. Buna göre; erkek çocuklarının formalarının modelinden memnuniyeti kızlara oranla daha fazladır. Kızların % 37.3’lük, erkeklerin % 13.7’lik oranı forma modellerini beğenmemektedir.
Kız öğrencilerdeki memnuniyetsizlik nedenleri,
Ø Eteklerinin pilili olması ve onları şişman göstermesi,
Ø Eteklerinin oyun oynarken açılarak hareketlerini kısıtlaması, Ø Etek yerine pantolon seçeneğinin olmaması
Ø Modelini seçme haklarının olmaması, Erkek öğrencilerdeki memnuniyetsizlik nedenleri,
Ø Gömlek yerine tişört seçeneğinin olmaması, Ø Pantolon yerine eşofman seçeneğinin olmaması,
Ø Kravat takma zorunluluğunun bulunması olarak tespit edilmiştir.
Tablo 5’de çocukların önlük ve forma çeşitlerinin modellerinden memnuniyetleri sunulmuştur.
Tablo 5: Çocukların Önlük ve Forma Çeşitlerinin Modellerinden Memnuniyet Durumu:
forma çeşiti
Toplam önlük özel forma
formanın modelinden hayır 2 50 52
memnuniyet durumu 2,0% 49,0% 25,5% kısmen 2 17 19 2,0% 16,7% 9,3% evet 98 35 133 96,1% 34,3% 65,2% Toplam 102 102 204 100,0% 100,0% 100,0% x²= 85.992 p= .000 p<.05
Tablo 5’de çeşitlerine göre önlük kullananların % 96.1’i, özel forma kullananların % 34.3’ü forma modellerinden memnun olduğunu belirtmişlerdir.
Verilen cevaplarda çeşidine göre formaların modelinden memnuniyet durumu arasında anlamlı fark bulunmaktadır. Buna göre; önlük kullananların memnuniyeti forma kullananlara oranla daha yüksektir. Bunun nedeni; önlükte, istenilen modeli seçme olanağının olması gösterilmiştir. Örneğin; kız çocuklarının pilili yerine kloş etekli önlük, erkeklerin istedikleri modelde pantolon giyebilmeleri memnuniyeti oluşturan nedenlerden sayılmıştır.
Çocukların okul formalarının kalıplarından memnuniyet durumları verilmiştir.
tablo 6’da
Tablo 6: Çocukların Forma Kalıbından Memnuniyet Durumu
Çocuğun cinsiyeti
Toplam
kız erkek
Formanın kalıbından hayır 23 20 43
memnuniyet durumu 22,5% 19,6% 21,1% kısmen 13 12 25 12,7% 11,8% 12,3% evet 66 70 136 64,7% 68,6% 66,7% Toplam 102 102 204 100,0% 100,0% 100,0% x²= .367 p=.832 p>.05
Tablo 6’ya göre kızların % 64.7’si, erkeklerin % 68.6’sı formalarının kalıbından memnun olduklarını belirtmişlerdir. Anket uygulanan çocukların genelinin % 66.7’si forma kalıplarından memnundur. Bu bulgu öğrencilerin forma kalıplarından genel olarak memnun
olduklarını göstermektedir. Cinsiyetlerine göre çocukların formaların kalıbından memnuniyet
durumu arasında anlamlı bir fark görülmemektedir.
Bir giysinin estetik ve fonksiyonel karakteristikleri, o giysinin
vücuda oturma
derecesi ile ilgilidir.
Vücuda iyi oturan bir giysi estetik olarak iyi görüneceği gibi aynı
zamanda giyen
kişi açısından da maksimum konfor ve hareket serbestisi
sağlamalıdır (Mete, 2001). Giysinin vücuda iyi oturmasını sağlayan unsurların
başında doğru kalıp kullanımı gelmektedir. Buradan forma kalıplarının istenen
konforu sağlayabildiği söylenebilir.
Çocukların okul önlük ve forma çeşitlerinin kalıplarından memnuniyet durumları tablo 7’de verilmiştir.
Tablo 7: Çocukların Okul Önlük ve Forma Çeşitlerinin Kalıbından Memnuniyet Durumu
forma çeşiti
Toplam
önlük özel forma
formanın kalıbından hayır 15 28 43
memnuniyet durumu 14,7% 27,5% 21,1% kısmen 11 14 25 10,8% 13,7% 12,3% evet 76 60 136 74,5% 58,8% 66,7% Toplam 102 102 204 100,0% 100,0% 100,0% x²= 6.173 p= .046 p>.05
Tablo 7’den, forma çeşitlerine göre önlük kullananların % 74.5’i, özel forma kullananların ise % 58.8’i forma kalıbından memnun olduğu görülmektedir. Bu verilere dayanılarak, çocukların yarısından fazlasının formaların
söylenebilir.
Forma kalıbından memnun olmayanların nedenleri;
kalıplarından memnun olduğu
Ø Kol, etek ve pantolon boylarının uygun olmaması (uzun/kısa),
Ø
Kol evi ve beden genişliğinin uygun olmaması (geniş/dar) olarak göstermişlerdir.Üstün ve Çeğindir (2006)’in “Annelerin Çocuklarına Aldıkları Giysilerde
Karşılaştıkları
Problemler”
adlı
araştırmasındaki
sonuçlar
bu
bulguları
desteklemektedir.
Araştırma sonuçlarına göre; anneler, çocuklarına satın aldıkları
giysilerin herhangi bir
genişlik yada uzunluk ölçüsünde karşılaştıkları problemi diğer
bir ölçüde de yaşamaktadır.
Bu problemlerin yaşanmasının nedeni, çocukların her birisinin gelişme özelliğinin farklı olmasından kaynaklanabileceğini düşündürmektedir. Çünkü,insan
yaşamı süresinde farklı olgunluk dönemleri geçirmektedir. Yaş, cinsiyet ölçü
değişiminde önemli bir faktördür. Yaşla birlikte vücut ölçüleri de değişim
göstermektedir (Akın ve Sağır, 1998; Panero ve Zelnik, 1979). Beslenme, kalıtım,
çevre, ırk özellikleri ölçüler üzerinde etkisi olan diğer faktörlerdir.
Tablo 8: Çocukların Okul Önlük ve Formalarının Renginden Memnuniyet Durumu
Çocuğun cinsiyeti
Toplam
kız erkek
Formanın renginden hayır 50 35 85
memnuniyet durumu 49,0% 34,3% 41,7% kısmen 15 14 29 14,7% 13,7% 14,2% evet 37 53 90 36,3% 52,0% 44,1% Toplam 102 102 204 100,0% 100,0% 100,0% x²= 5.526 p=.063 p>.05
Tablo 8 incelendiğinde, kızların % 49’u formalarının renginden memnun değil iken % 36.3’ü memnun, % 14.7’si kısmen memnundur. Erkeklerin % 52’si memnun, % 34.3’ü memnun değildir. Genel olarak, memnuniyet ile memnuniyetsizlik seçenekleri birbirlerine çok yakın görünmektedir. Cinsiyete göre formaların renginden memnuniyet durumu arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır.
Çocukların okul önlük ve forma modellerinden memnuniyet durumları ise tablo 9’da verilmiştir.
Tablo 9: Çocukların Okul Önlük ve Forma Renginden Memnuniyet Durumu
forma çeşiti Toplam önlük özel forma formanın renginden hayır 34 51 85 memnuniyet durumu 33,3% 50,0% 41,7% kısmen 16 13 29 15,7% 12,7% 14,2% evet 52 38 90 51,0% 37,3% 44,1% Toplam 102 102 204 100,0% 100,0% 100,0% x²= 5.888 p= .053 p>.05
Tablo 9’da görüldüğü üzere, forma çeşitlerine göre önlük kullananların % 51’i, formalarının renginden memnun iken, özel forma kullananların % 37’si memnun görünmektedir. Özel forma kullananların memnuniyetsizliği % 50’dir.
Memnun olmayanlar; formalarının renklerinden memnuniyetsizliklerinin nedenini formalarının sevdikleri renklerde olmaması olarak göstermişlerdir. Kızlar, kırmızı, turuncu, yeşil gibi renkleri tercih ettiklerini dile getirmişlerdir. Erkek çocuklarının dileği ise formalarının tuttukları futbol takımının renklerini taşımasıdır.
Renklerin Satışa Etkisi başlıklı araştırma, çocukların en çok dikkatini çeken renklerin mavi ve kırmızı olduğu (Anonim¹, 2005), Amerika’da yapılan bir araştırma, erkek çocuklarının giysilerinde, tuttukları takımın renklerini taşımasını istedikleri belirlenmiştir (Hong ve Bruce, 1998). Çalışmada elde edilen verilerde bu sonuçlarla aynı yönde bulgular göstermektedir.
Çocukların okul önlük ve formalarının kullanımın özelliklerinden memnuniyet durumları tablo 10’da verilmiştir.
Tablo 10: Çocukların Okul Önlük ve Formalarının Kullanımdan Memnuniyet Durumu
Çocuğun cinsiyeti
Toplam
kız erkek
Formanın kullanımından hayır 71 52 123
memnuniyet durumu 69,6% 51,0% 60,3% kısmen 7 10 17 6,9% 9,8% 8,3% evet 24 40 64 23,5% 39,2% 31,4% Toplam 102 102 204 100,0% 100,0% 100,0% x²= 71464 p=.024 p>.05
Tablo 10’a göre kızların % 69.6’sının, erkeklerin % 51’inin genel toplam olarak ise; % 60.3’ünün formalarının kullanım özelliklerinden memnun olmadıkları görülmektedir. Cinsiyete göre verilen cevaplarda formaların kullanımından memnuniyet durumu arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır.
Formaların kullanım özelliklerinden memnuniyet düzeyi öğrencilerin üçte birini oluşturmaktadır. Çocuklar, formaların kullanımından memnuniyetsizlik nedenlerini;
Ø Etek ve pantolonlar buruşuyor,
Ø Gömleklerin yaka, kol ve manşetleri çabuk kirleniyor, Ø Lekeler çıkmıyor,
Ø Çabuk kurumuyor,
Ø Etek- Pantolon –Süveter ve Ceketlerde boncuklanmalar oluyor,
Ø Düğmelerini açıp kapamak zor ve zaman alıyor, sık sık kopup kayboluyor, Ø Fermuarlar çabuk bozuluyor, kursörü (tutacak yeri) kopuyor,
Ø Kravat takmak zor oluyor, şeklinde cevaplamışlardır.
Çocukların, okul önlük ve forma kullanım özelliklerinden memnuniyet durumları tablo 11’de verilmiştir.
Tablo 11: Çocukların Okul Önlük ve Forma Kullanım Özelliklerinden Memnuniyet Durumu
forma çeşiti
Toplam önlük özel forma
formanın kullanımından hayır 57 66 123
memnuniyet durumu 55,9% 64,7% 60,3% kısmen 7 10 17 6,9% 9,8% 8,3% evet 38 26 64 37,3% 25,5% 31,4% Toplam 102 102 204 100,0% 100,0% 100,0% x²= 35438. p= .179 p>.05
Tablo 11’de görüldüğü üzere, forma çeşitlerine göre hem önlük hem de özel forma kullananların genel olarak % 60.3’ü formaların kullanımından memnun değildir.
Tablo 10 ve 11’de de görüldüğü gibi cinsiyetlerine ve forma çeşitlerine göre ayrı ayrı incelendiğinde; öğrencilerin % 60’ı formalarının kullanımından memnun değildir. Bu problem, forma için kullanılan tekstil yüzeylerinin fiziksel ve kimyasal özelliklerinden kaynaklanmaktadır. Problemin çözümü için formalarda kullanılacak yüzeylerin; buruşmazlık, boncuklanmama, termo-fizyolojik konfor vb. özellikleri taşıması ile sağlanabilir.
3. Annelerin Okul Önlük ve Forma Konforundan Memnuniyet Durumu:
Annelerin önlük ve formalarının modellerinden memnuniyet durumları sunulmuştur.
Tablo 12: Annelerin Önlük ve Forma Modelinden Memnuniyet Durumu
Aylık Gelir Durumu
Toplam 750 1500 1750 1850 2000 2500 Forma Modeli evet 21 20 12 6 8 3 70 Memnuniyeti
56,8% 62,5% 75,0% 40,0% 57,1% 37,5% 57,4% hayır 11 9 4 8 4 5 41 29,7% 28,1% 25,0% 53,3% 28,6% 62,5% 33,6% kısmen 5 3 0 1 2 0 11 13,5% 9,4% ,0% 6,7% 14,3% ,0% 9,0% Toplam 37 32 16 15 14 8 122 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% x²= 10.511 p= .397 p>.05 tablo 12’de
Tablo 12’ye göre, çocuklarının önlük ve forma modelinden memnuniyet durumları sorulan annelerin % 57.4’ü evet memnunum, % 33.6’sı hayır memnun değilim cevabını vermiştir. Kısmen memnun olanların yüzdesi % 9’dur. Gelir durumlarına göre cevaplar arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır. Bu cevaplar çocuklarının cevapları ile örtüşmektedir.
Tablo 13’de annelerin önlük ve forma kalıplarından memnuniyet durumları verilmiştir.
Tablo 13: Annelerin Önlük ve Forma Kalıbından Memnuniyet Durumu
Aylık Gelir Durumu
Toplam 750 1500 1750 1850 2000 2500 Formanın evet 16 19 11 6 6 2 60 43,2% 59,4% 68,8% 40,0% 42,9% 25,0% 49,2% Kalıbının hayır 19 11 4 9 5 6 54 51,4% 34,4% 25,0% 60,0% 35,7% 75,0% 44,3% kısmen 2 2 1 0 3 0 8 5,4% 6,3% 6,3% ,0% 21,4% ,0% 6,6% Toplam 37 32 16 15 14 8 122 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% x²= 15.067 p= .130 p>.05
Tablo 13 incelendiğinde, çocuklarının önlük ve forma kalıbından memnuniyetleri sorulan annelerin % 49.2’si evet memnunum, % 44.3’ü hayır memnun değilim cevabını vermiştir. Cevapların yüzdesi birbirine çok yakın olup kısmen memnun olanların yüzdesi % 6.6’dır.
Memnun olmayan annelerin gerekçesi, formaların uzunluk ve genişlik ölçülerinde yapılan tadilatlardır. Bu problem, tablo 6 ve 7’nin bulgularının yorumunda dile getirildiği üzere çocukların bireysel gelişimlerinden kaynaklanmaktadır. Hazır giyim ürünleri istatistik olarak
% % % % % %
%
%
% % % % % %
% % % % % %
çoğunluğun ölçülerine göre hazırlanmaktadır. Bireysel farklar tadilatlar ile giderilmeye çalışılmaktadır.
Tablo 14’de annelerin çocuklarının önlük ve forma renginden memnuniyet durumları verilmiştir.
Tablo 14: Annelerin Önlük ve Forma Renginden Memnuniyet Durumu
Aylık Gelir Durumu
750 1500 1750 1850 2000 2500 Toplam
Forma Rengi evet
19
20 8 5 6 0 58
Memnuniyeti
51,4%
62,5% 50,0% 33,3% 42,9% ,0% 47,5% hayır
18
12 8 10 8 8 64 48,6%
37,5% 50,0% 66,7% 57,1% 100,0% 52,5% Toplam 37
32 16 15 14 8 122 100,0%
100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% x²= 11.713 p= .039 p>.05
Tablo 14’deki verilere göre; annelerin % 47.5’i çocuklarının önlük forma renginden memnuniyetlerine evet, % 52.2’si hayır cevabını vermiştir. Gelir durumlarına göre cevaplar arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır. Anneler memnuniyetsizlik nedenlerini, gömlek ve çorapların beyaz olması ve sık kirlenmesi olarak göstermektedir. Bu neden, haklı olarak annelerin daha fazla yıkama ve ütü yapmalarına yol açmaktadır.
Tablo 15’de annelerin önlük ve forma kullanımından memnuniyet durumları verilmiştir.
Tablo 15: Annelerin Önlük ve Forma Kullanımından Memnuniyet Durumu Aylık Gelir Durumu
Toplam 750 1500 1750 1850 2000 2500 Forma evet 13 10 4 3 3 0 33 Kullanımından 35,1 31,3 25,0 20,0 21,4 ,0% 27,0 hayır 24 22 12 12 11 8 89 64,9 68,8 75,0 80,0 78,6 100,0 73,0 Toplam 37 32 16 15 14 8 122 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 x²= 5.114 p= .402 p>.05
Tablo 15’e göre, çocuklarının okul formalarının kullanımın özelliklerinden memnuniyet durumları sorulan annelerin % 27’si evet, % 73’ü hayır cevabını vermiştir. Gelir durumlarına göre cevaplar arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır. Annelerin cevapları çocukların cevapları ile örtüşmektedir.
Anneler, formaların kullanımından memnuniyetsizlik nedenlerini;
Ø Etek ve pantolonların sürekli ütülenmesi gerekiyor, giyer giymez buruşuyor, Ø Gömleklerin yaka, kol ve manşetleri çabuk kirleniyor,
Ø Lekeler çıkmıyor, leke çıkarıcılar çabuk yıpratıyor, Ø Külotlu çorapların tabanları
çabuk kirleniyor,
çok çabuk yıpranıyor, beyaz oldukları için Ø Kumaşlar çabuk kurumuyor, hafta içinde değiştirmek için ikinci forma almak
gerekiyor,
Ø Etek, pantolon, süveter ve ceketlerde kısa sürede boncuklanmalar oluyor, Ø Düğmeleri sık sık kopup kayboluyor,
Ø Fermuarlar çabuk bozuluyor, çocuklar kursörü ( tutma yeri) açıp kapatırken koparıyor, rahat kullanamıyor, şeklinde sıralandırmaktadır.
Akgün Yılmaz (1999)’ın, İstanbul’un Anadolu yakasındaki ilköğretim okullarında okuyan 1000 öğrencinin velileri üzerinde yapmış olduğu araştırmada benzer sonuçlar elde
edilmiştir. Araştırmada; çocuklarının forma veya önlüklerinden memnuniyetleri sorulan ailelerin % 59’unun memnun olmadığı, % 38’inin memnun olduğu sonucu bulunmuştur. Ailelerin, formaların birden çok parçadan oluşması, sürekli bakım istemesi, çabuk eskimesi nedeni ile 5 yılda en az iki defa forma değiştirmek zorunda kalmaları gibi nedenlerden şikayetçi oldukları belirlenmiştir. Ayrıca çalışmada, ailelerin, forma kumaşlarının lekelerinin çıkarılamaması, terletmesi gibi konularda da problemler yaşadıkları tespit edilmiştir.
David ve Hudson (2004), Amerikan ailelerinin okul formalarının çocukların bireysel özgürlüğünü engellediği için memnun olmadıkları karşıt görüşte olanlar ise sosyoekonomik ayrımı engellemesinden dolayı memnuniyetlerini belirtmektedir. Brunsma ve Rockquemore (1998), okul formalarının düşük gelirli aileler için çok önemli destek olduğunu, aksi takdirde çocuklara farklı giysiler temin etmenin ailelere büyük bir yük getireceğini savunmaktadır. Çalışmada ayrıca okul formalarının akademik başarıyı yükselttiğine dair kesin kanıt bulunamadığından bahsedilmektedir.
SONUÇ
1. Çocukların Forma Konforundan Memnuniyetlerine Yönelik Elde Edilen Sonuçlar:
Genel olarak, çocukların % 65’inin forma modellerinden memnun olduğu tespit edilmiştir. Erkek çocukların forma modellerinden memnuniyeti kızlara oranla daha fazladır. Forma çeşidine göre incelendiğinde, önlük kullananların % 96’sının, özel forma kullananların % 49’unun forma modelinden memnun olduğu görülmektedir.
Forma çeşitlerine göre; önlük kullananların % 51’i, özel forma kullananların % 37’si formalarının renginden memnun görünmektedir. Çocukların % 67’sinin forma kalıplarından memnun ancak % 60’ının formalarının kullanımından memnun olmadıkları görülmektedir.
2. Annelerin Çocuklarının Forma Konforundan Memnuniyetlerine Yönelik Elde Edilen Sonuçlar:
Annelerin % 57’si çocuklarının okul forma modellerinden memnun oldukları, % 49’unun forma kalıplarından memnun, % 44’ünün memnun olmadıkları saptanmıştır.
Annelerin % 48’i çocuklarının forma renginden memnun, % 52’si memnun değildir. Annelerin % 73’ü çocuk formalarının kullanım özelliklerinden memnun olmadığı tespit edilmiştir.
Çocuklar ve annelerinin yarısından fazlası forma modellerinden memnundur. Ancak, memnun olmayanların memnuniyetsizliğini ortadan kaldırmak için özellikle kızlar için pilili etek ve beyaz çorap, erkekler için kravat yerine alternatiflerin geliştirilmesi sağlanabilir. Aynı zamanda, kızlar için etek yerine pantolon etek seçeneği geliştirilebilir. Çocukların formaları severek kullanabilmelerini sağlamak amacı ile örneğin, erkeklerde ceketlerin mendil cebinin sevdikleri takımın logosu ile süslenmesine izin verilebilir. Gömlekler ve kızların çorapları beyaz yerine daha az kirlenen renklerde olması sağlanabilir. Gömlek-pantolon ve etekler ütü istemeyen kumaşlardan seçilebilir. Gömlek yerine tişört seçeneği düşünülebilir.
Hem çocuklar hem de anneler açısından en önemli unsur formanın kullanım özelliği olarak görülmektedir. Günlerinin büyük kısmını forma içinde geçiren çocukların, formalarını rahat kullanabilmelerinin sağlanmasında gerekli özen gösterilmelidir. Bunun için okul yönetimleri ve okul aile birlikleri, öncelikle formaların seçiminde gerek dokuma gerekse örme yüzeylerin termofizyolojik özellikleri taşımasına veya bu özelliklere en yakın olan yüzeylerin belirlenmesine önem vermelidir. Onların talepleri doğrultusunda üreticilerin arzlarının da değişeceği unutulmamalıdır. Artık, ütü istemeyen, ısıyı kolayca ileten, kirlenmeyi engelleyen yüzeyler bir çok giysi türünde kullanılmaktadır. Bu yüzeylerin okul formalarda da yaygınlaştırılması çocukların giysi konforunu olumlu yönde etkileyecektir.
KAYNAKLAR
Akgün Yılmaz, F. (1999). İlk Öğretim Okullarında Kullanılan Formaların Uyum ve Kullanım
Özelliklerinin Araştırılması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul.
Akın, G. ve Sağır, M. (1998), “İlköğretimde Sıra ve Altlıkların Ergonomik Tasarımında
Antropometrik Veriler”, 6. Ergonomi Kongresi. M.P.M. Yayınları, No: 622 Ankara.
Anonim¹, (2005). “Renklerin Satışa Etkisi”, Ekometre On Line. http://www.ekometre.com/araştırma_full.asp?a_id=56
Brunsma, D. L. ve Rockquemore, K. A. (1998). “Effects of Student Uniforms on Attendance,
Behavior Problems Substance Abuse and Academic Achievement”,The Journal of
Education Research. Cilt: 92,(1): 53-62.
Bryk, A., Lee, V. ve P. Holland. (1993). Catholic Schools and The Common Good. Cambridge, MA: Harvard University Press.
David, L. ve Hudson, Jr. (2004). “Clothing Dress Codes and Uniforms”, First Amendment Center.
http://www.firsamendmentcenter.org/speech/studentexpression7topic.aspx?topic=clothing_dres s_codes_uniforms.
Gursky, D. (1996). “Uniform Improvement?” The Edutacation Digest, March, 1996, 46-8.
Hollies, N. R. S. (1996). Investigation of The Factors Influencing Comfort in Cotton
Apparel Fabrics, Contract. 12-14-100-7183. USA. New Orleans.
Hoog, M. K., Bruce, M. ve Hill, A. J. (1998). “Fashion Brand Preferences Among Young
Consumers”, International Journal of Retail & Distribution Management. Sayı: 26,
(8): 293-300.
Oğulata, T. (1995). “Tekstil Ürünlerinin İnsan Isıl Konforuna Etkisi”, Tekstil Konfeksiyon
Dergisi. 6 (4):512-515.
Panero, J. ve Zelnik, M., (1979). Human Dimension, Interior Space, Watson Design on Imprint of Goptill Publications/New York.
Slater, K. (1977). Tekstile Progress. Comfort Properties of Tekstiles, Magazine of Tekstile Institue, Manchester. 9 (4): 70.
Üstün, G. ve Çeğindir, N. Y. (2006). “Annelerin Çocuklarına Aldıkları Giysilerde Karşılaştıkları
Problemler”. Konfeksiyon Teknoloji Dergisi. Daye Yayıncılık A.Ş.
Kalınkara, V. (1992). “Giysi Tasarımında Ergonomi”, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Yüksek Lisans Ders Notları. Ankara.
Kelly,M.(2006). “School Uniforms”,Your Guide to Secondary School
Educators.http://712educators.about.com/cs/scoolviolence/a/uniforms.htm
Mete, F. (2001). “Doğrudan Vücut Ölçülerine Dayalı, Vücuda Tan Oturan Yeni Bir Bayan Üst Beden Temel Kalıp Hazırlama Tekniğinin Geliştirilmesi”, DEÜ Mühendislik Fakültesi
Fen ve Mühendislik Dergisi. Cilt: 3, Sayı: 2, 69-82.
Thomas, S. (1994). “Uniforms in the Schools: Propenents Say It Cuts Competition; Others Are
Not So Sure”, Black Issues In Higher Education. October, 20: 44-47.
Viadero, D., (2005). “Uniforms Effects?”, Education Week. Cilt: 24, Sayı:
18.http://web104.epnet.com/citation.asp?tb=1&_ug=sig+94BBCFCD%2D7394%2d47 C..
