NANO TEKNOLOJİ İLE ÜRETİLEN AKILLI TEKSTİLLER VE TÜKETİCİ
BEKLENTİLERİNİN BELİRLENMESİNE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA
Yrd.Doç.Dr. H.Fatma Şener* Öğr. Gör.Fatma Bulat **
Özet
Günümüzde insanlar yaşam koşullarına bağlı olarak giysilerinde çok fonksiyonlu ürünleri tercih etmektedir. Kullanıcılara örtünme ve süsleme ve kendini ifade etmenin yanında, başta sağlık, güvenlik ve enformasyon alanlarında olmak üzere, başka hizmetler de sunabilen çok fonksiyonlu akıllı tekstil ürünlerinin üretimi günümüzde sınırlı olarak yapılmaktadır, bazıları ise prototip aşamasındadır. Akıllı tekstil ürünlerinin insan hayatını büyük oranda kolaylaştırması ve insan hayatını koruma altına alması açısından son derece önemlidir.
Bu çalışma nanoteknoloji ile üretilmekte olan giyim ürünlerinin bugünkü talep düzeyini belirlemek, buna bağlı olarak da gelecekte ulaşacağı noktayı tahmin etmeye yönelik olarak gerçekleştirilmiştir.
Araştırma örneklemi, kolay ulaşılabilir olması nedeniyle Ankara ve Kırıkkale de yaşayan tesadüf yoluyla seçilmiş 200 kişiyi kapsamaktadır. Nanoteknoloji ile üretilen akıllı tekstiller hakkında insanları bilgilendirmek ve akıllı tekstillerin bugünkü talep düzeyini ortaya koyabilmek için bir anket formu hazırlanarak uygulanmıştır. Bu anketten elde edilen bilgiler doğrultusunda, katılımcıların akıllı tekstillerle üretilmiş öncelikli giysi tercihleri belirlenmiştir. Sonuç olarak akıllı tekstil üreticilerine talep edilen ürünler doğrultusunda üretim yapmaları ya da bu alanlardaki üretim kapasitelerini arttırmaları konusunda önerilerde bulunulmuştur.
Anahtar Sözcükler: Nanoteknoloji, Akıllı tekstiller, Fonksiyonellik, Giysi fonksiyonelliği, Tüketici beklentileri.
Abstract:
Now adayspeople are prefering to wear multiple function clothes mostly.The production of multiple function clever textile products ,which are not only used for covering and ornament but also used in health,security,information fields and many other services,is limited these days.But some multiple function textile products are in testing and sampling phase.the clever textile products are anticipated to make human beings life more easy and to protect him.
The first aim of this work was to give information to participaters about the clever textile which was produced with nano technology.The second aim was to ascertain these days and estimate future demand level of clothing products which are being produced with nano technology.
The enquiry comprise 200 person living in Ankara and Kırıkkale.The enquiry was applied by preparing questionnaire form to give people information about clever textile produced by nano technology and to find these days demand level of clever textile.The information which was obtain from questionnaire shows that the most prefered products were clever textile products.As a result the enquiry suggest that the producers of clever textile must increase production capacity so that they can balance the increasing demand level.
Key Words: Nano technology,Clever textile, Functional, Functional clothes, Tecnical textile
*Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim FakültesiGiyim Endüstrisi ve Moda Tasarımı Eğitimi Bölümü **Kırıkkale Üni. Keskin Meslek.Yüksek Okulu Tekstil Programı atmabulat_06@hotmail.com
Nano kelimesi, Yunanca’da “cüce” anlamına gelmektedir ve fiziksel ölçü birimlerinde ön takı olarak kullanılmaktadır. Örneğin, birim zaman (saniye), birim hacim (litre) ve birim uzunluk (metre) ölçüm değerleri ile nano ön takısı kullanıldığında, bu ölçüm birimlerinin milyarda biri anlamını ifade etmektedir. Kısacası, nano-saniye (ns), saniyenin milyarda biri, nanolitre, litrenin milyarda biri ve nanometre (nm) de metrenin milyarda biridir(Güvenç,2007:27).
Nanoteknoloji, maddenin atomik-moleküler boyutta mühendisliğinin yapılarak yepyeni özelliklerinin açığa çıkarılması; nanometre ölçeğindeki fiziksel, kimyasal ve biyolojik olayların anlaşılması, kontrolü ve üretimi amacıyla, fonksiyonel materyallerin, cihazların ve sistemlerin geliştirilmesidir. Bir başka ifade ile çeşitli araçların, malzemelerin ve yapıların moleküler düzeyde işlenmesi, oluşturulması ve manipüle edilmesi olarak tanımlanmaktadır (Kut ve Güneşoğlu,2005:224-230).
Nano parçacıklar virüslerden yüz defa daha küçüktür, böylece insan gözü tarafından algılanamamaktadır. Aşırı derecede küçük boyutlara sahip bu yapılar için, çevremizdeki nesneler için geçerli olan fiziksel ve kimyasal yasalar geçerli değildir. (Vural,2003:186-187).
Nanoteknoloji yeni bir teknoloji devrimi olarak algılanıyor ve bu teknolojinin 2025 yılına kadar gelişme sürecini tamamlayıp hayatın her alanına gireceği tahmin ediliyor. Önümüzdeki 10 yıl içinde 3 trilyon dolar Pazar payına sahip olacağı düşünülen nanoteknoloji bir çok ülke tarafından kritik ve öncelikli alan olarak desteklenmektedir(Bayındır,2006:1)
Nanoteknoloji devriminin insanlığın yakın geleceğinde yaratacağı değişiklik sadece ana hatları ile tahmin edilebilmektedir. Öyle görünmektedir ki, nanoteknoloji önümüzdeki yirmi veya otuz sene içinde uygarlığa damgasını vuracak ve bu gelişmelere hazırlık açısından zayıf ve güçlü ülkeler arasındaki fark artacaktır. Bu nedenle nanoteknolojiye hazırlıklı olmak ve bu tür konularda hem temel bilimler açısından hem de teknolojik olarak yeterli çalışmaları gerçekleştirmek gerekmektedir(Özenbaş,2006:2).
19. uncu yüzyıl başlarında gelişmeye başlayan tekstil endüstrisi nanoteknoloji sayesinde yeni bir döneme girmeye hazırlanmaktadır. Tekstilde kullanılan malzemelere nanometre boyutlarında farklı özellikler kazandırılması çok önemli gelişmelere yol açacak örneğin; çorap ipliğinin gümüş nano parçacıklarla katkılandırılması, mikrop barınmasını ve kokuyu engelleyecek, suyu iten kumaşlardan elde edilmiş giysiler kirlenmeyeceğinden ütü ve yıkamaya ihtiyaç duyulmayacak. Esnek ve yıkanabilen sensörlerin kumaşa aktarılması ile elbiselerimiz görecek, duyacak, hissedecek, komut verecek, enerji üretecek. Kumaş ipliğine elektronik ve optik özelliklerin kazandırılması ile aydınlatma özelliğine sahip giysiler ve renk değiştiren giysiler elde edilebilecek (Bayındır,2005:11).
Tekstillerde life uygulanacak tüm yüzey işlemleri tekstilin özelliğini değiştirebilmektedir. Akıllı tekstiller olarak adlandırılan bu teknoloji ile, ıslanmayan yüzeyler veya yüzeye bazı özelliklerin kazandırılması, kirlilik tutuculuğu, ısı, yalıtım vb. özellikler kazandırılmaktadır. Bunun dışında renk değiştirebilen veya ısıya, neme duyarlı olan kıyafetlerin geliştirilmesi konusunda çok ciddi çalışmalar sürdürülmektedir(Tamerler,2008).
Günümüzde geliştirilen çok işlevli elyaflar, askeri giysiler, koruyucu hastane elbiseleri, yüksek performanslı spor giysiler gibi bir çok alanda uygulama bulmaktadır(Yılgör,2006:42)
Çevresel değişimleri algılayarak renk, gözenek ve kalınlık özelliklerini bunlara göre değiştirebilen, mikropları öldüren, cildi besleyip masaj yapabilen, bazı ilaçların deriden vücuda verilmesini sağlayan akıllı tekstiller gibi günümüzde örnekleri görülmeye başlayan çok boyutlu ve çok işlevli akıllı tekstillerin üretiminde önemli gelişmeler yaşanması beklenmektedir.
Türkiye’nin de bilgi yoğunluğu ve katma değeri yüksek olan akıllı tekstiller alanında teknolojik yetenek geliştirmesi, tekstil sektörümüzün rekabetçiliği açısından önem taşımaktadır. Bu tür akıllı ve çok fonksiyonlu tekstillerin üretiminde “nonwoven” üretim teknolojileri de daha fazla kullanılmaya başlayacak; fiziksel özellikleri, kullanım özellikleri ve görünüm açısından dokuma ve örme kumaşlara eşdeğer olan “nonwoven” kumaşların üretimi mümkün olacaktır(www.tubitak.gov.tr)
Vizyon 2023 Tekstil Paneli, tekstil sektörümüzün orta vadede özgün tasarım, kalite, verimlilik, pazarlama ve dağıtım yeteneklerinin geliştirilmesine, üst sınıf modaya yönelik ürünlerin ve teknik tekstillerin üretimine; uzun vadede ise akıllı ve çok işlevli tekstil ürünlerinin
araştırılmasına, geliştirilmesine ve üretimine önem vermesi gerektiğini
öngörmektedir(www:vizyon2023.tubitak.gov.tr).
Günümüzde akıllı tekstil ürünlerinin bazılarının ticarileşmiştir. Pazarlaması yapılan akıllı tekstil ürünlerinin bazıları, iklim kontrolü yapabilen giysiler, insana koruma sağlayan giysiler, selüliti önleyen çoraplar, bakteri üretmeyen tişörtler, leke tutmayan elbiselerdir. Daha önceleri askeri kıyafetlerde ve bazı spor dallarındaki profesyonel sporcuların giysilerinde kullanılan akıllı kumaşlar artık hazır giyim markalarının ürünlerinde de yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır(Balcı,2006).
Teknolojik ilerlemeler sonucunda maliyetlerin düşmesiyle yakın bir gelecekte akıllı tekstil ürünlerinin günlük hayatta kullanımın yaygınlaşması beklenmektedir. Orta vadede akıllı tekstil ürünlerinin pazar değerinin milyarlarca dolar seviyesine ulaşacağı tahmin edilmektedir. Akıllı tekstiller alanındaki gelişmelerle birlikte ortaya çıkacak çok yönlü ürünler için dünyada çok önemli pazarlar elde edilebilecek tekstil ve hazır giyim alanındaki talep yapısı değişebilecektir(www.tumgazeteler.com).
Ülkemizde akıllı tekstil üretimi yapan başlıca firmalar: Anteks, Yeşim Tekstil, Karsu Tekstil, Sude Suni Deri San. A.Ş. (Laminatech), Abbate, Orka Group, İstanbul Çorap, Yeğin Grup, Has Tekstil, Dema Teknik Tekstil, Fiberflon, Hepatr End. Paz., Altınbaşak Tekstil, Zorlu Tekstil, Hakkoymaz Tekstil’dir.
Akıllı tekstil alanında hali hazırda üretimi yapılan hazır giyim ürünleri şunlardır. İstanbul Çorap tarafından üretilen Parizien Clinique serisinde, ayakta bakteri oluşumunu ve kokuyu önleyen anti-bakteriyel, selülit oluşumunu önleyen anti-selülit ve bacağa ekstra nem sağlayan nemlendirici çoraplar üretilmektedir. Çoraplar bu özelliklerini yaklaşık 20 yıkamaya kadar kaybetmeden koruyabilmektedir(www.ntvmsnbc.com).
Gaziantep Küsgette kurulu Doliche Firması, özel geliştirdikleri kimyasal bir sistemle kokusuz çorap üretti ve antibakteriyel özelliğe sahip olan çorabın mantar ve bakterileri öldürmekte, ayak kokusunu önlemekte ve uzun süreli kullanımda mantar ve diğer hastalıkların ortadan kalkmasını sağlamaktadır. Yeni geliştirilen özel bir sistemle ürettilen çoraplar klimatik etki özelliğine sahip(www.dolichetekstil.com).
Has Tekstil San. ve Tic. Ltd. Şti. üç yıl süren araştırma sonucunda 2004 yılında Clothas markası ile Türkiye’de ilk kez su ve leke tutmayan pantolon üretmiştir. Firma, yıkandığı zaman güzel koku veren, serin tutan, stres alan ve kolay ütülenen kumaşlar geliştirme çalışmalarını sürdürmektedir(www.tumgazeteler.com).
Yeşim Tekstil (Bursa), uygulandığı ürünlerde leke ve su tutmama, çabuk kuruma ve kolay ütüleme özellikleriyle büyük miktarda enerji ve zaman tasarrufu sağlayan Nano
teknolojisini, Türkiye'de ilk kez örme ürünlerin üretiminde kullanmaya
başlamıştır(www.tumgazeteler.com).
Orka Group (İstanbul), satışa sunduğu kış koleksiyonda yer alan akıllı kumaşlarla hazırlanan kıyafetler, su ve leke tutmamakta, vücuttaki nem dengesini sağlayarak terlemeyi azaltmakta ve kokuyu emmektedir. Bu kumaşların, çabuk kuruma ve ütülenme özellikleri de bulunmaktadır(www.hurriyetim.com)
Kelebek mobilya yağ ve kir tutmayan, uzun ömürlü nano-kumaşlar, kuru temizlemeye ve sık yıkamaya da dayanıklı kumaşlar kullanmaya başlamıştır. Bionic kumaş serisindeki yüksek aşınmaya dayanıklı olan bu kumaşlar, aynı zamanda yumuşak ve çevre dostu (www.mobilyaonline.net).
İstikbal, elektromanyetik dalgalarını %98.5 oranında engelleyen nanoteknolojik kumaş
geliştirdi. Kumaşın hem ev ürünlerinde hem de endüstride kullanılması
düşünülüyor(http://nanoturkiye.blogspot.com).
TSK uzun süren AR-GE çalışmalarının ardından, nanoteknoloji ile hazırlanmış antibakteriyel, kumaşı suya dayanıklı, yüksek mukavemetli, teri emen ancak dışarıdan belli
etmeyen, zor leke tutan, kırışmayan, şapkası daha iyi görüş sağlayan ve her şeyden önemlisi Türkiye'nin coğrafik yapısına ve bitki örtüsüne uygun renk ve desenlerde hazırlandığı için
uydudan bakıldığında kamuflaj sağlayan üniformalar kullanmaya
başlamıştır(www.zaman.com.tr).
Nanoteknoloji kullanılarak üretilen ürünler, bu alanda yapılabilecek yenilikler düşünüldüğünde, son derece sınırlıdır. Akıllı tekstillerin son zamanlarda gündeme sıkça gelmesi, öneminin kavranması ve bu yönde ileride güçlü bir talebin oluşacağı beklentisi nedeniyle ülkemizde bu alana girecek firma sayısında artışların olacağı beklenmektedir.
Nanoteknoloji kullanılarak elde edilen tekstillerden üretilecek bazı hazır giyim ürünlerinin gelecekteki kullanım alanları ile ilgili tahminler şunlardır.
*Güneşte uzun süre giyilebilir enerji depolayan sensörler eklendiği giysiler *Bilgi elde edebilen ve iletebilen sensörlerin eklendiği giysiler
*Çok katlı ve incelikli koruma sağlayan giysiler *Suçu ortaya çıkaran giysiler
*Yaraların iyileşmesine yardımcı olan giysiler *Kendi kendini onaran giysiler
*Yer çekimine karşı koyabilme özelliği olan giysiler de gelecekteki kullanım alanları olarak öngörülmektedir.
Türkiye’deki akıllı tekstil ürünlerinin pazar değeri hakkında herhangi bir veri bulunmamaktadır. Bununla birlikte ülkemizde akıllı tekstil üretimi yapan az sayıda firma bulunmaktadır. Bu araştırma, nanoteknoloji ile üretilmekte olan giyim ürünlerinin ülkemizde, bugünkü talep düzeyini belirlemek, buna bağlı olarak da gelecekte ulaşacağı noktayı tahmin etmeye yönelik olarak planlanıp yürütülmüştür.
2. METARYAL VE YÖNTEM
Araştırmanın materyalini kolay ulaşılabilir olması bakımından Gazi Üniversitesi ve Kırıkkale Üniversitesi, Öğretim Elemanları ve öğrencilerinden tesadüf yöntemi ile seçilen 200 kişiden elde edilen veriler ve ilgili kaynaklar oluşturmaktadır. Bu çalışma bir pilot çalışma olarak planlanıp yürütülmüştür.
Araştırma örneklemi, seçilen 200 kişiyi kapsamaktadır. Araştırmanın örneklemini oluşturan grubunun giysi satın almada nelere önem verdiğini anlamak, onları akıllı tekstil özellikler hakkında anket yolu ile bilgilendirmek, akıllı tekstillere talep düzeyini ortaya koymak, aynı zamanda geliştirilen ürünlerin üretiminde, öncelik verilmesi gerekenler hakkında üreticilere fikir vermek için bir anket formu hazırlanarak uygulanmıştır.
Bu anket formunda, katılımcıyı tanımaya yönelik genel bilgiler (yaş, cinsiyet, medeni hali, eğitim durumu çalışma durumu ve meslek grupları vb.) gibi sorular dışında ki sorular 5 seçenekli likert tipi ölçekten oluşmaktadır. 5’li likert tipi ölçeklerde her bir maddeye verilecek cevap kodları 1.00 ile 5.00 arasında değişmektedir. Ölçekte yer alan ifadelerin ağırlıkları ve sınırları aşağıda verilmiştir.
Seçenekler Ağırlıkları Sınırları
1.Son derece önemsiz 1 1,00- 1,79
2.Önemsiz 2 1,80- 2,59
3.Ne önemli ne önemsiz 3 2,60- 3,39
4.Önemli 4 3,40- 4,19
5.Çok önemli 5 4,20- 5,00
Hazırlanan anketler yaş grupları, cinsiyetleri, eğitim durumları ve meslek grupları farklı olan bireylere uygulanmıştır. Bu uygulama sonucunda elde edilen verilere aritmetik ortalama, standart sapma, korelasyon katsayıları ve ki kare gibi çeşitli istatistiksel analizler uygulanmış sonuçlar tablolarla sunulmuştur.
Uygulamadaki amaç elde edilecek verilerle mümkün olduğunca çok genellenebilir sonuçlara ulaşmaktır.
3. BULGULAR VE TARTIŞMA
3.1. Araştırmaya Katılanların Demografik Özellikleri
Bu araştırmaya katılanların demografik özellikleri incelendiğinde şu sonuçlara ulaşılmıştır. Araştırmaya katılanlar cinsiyetleri bakımından incelendiğinde %6,5 kadın, %37,5 erkek olduğu görülmektedir. Katılımcıların yaşları bakımından büyük çoğunluğu %61,(16 -23) yaş arasında bulunmaktadır. Katılımcılar medeni durumları bakımından %70,5 bekar, %29,5 evli olduğu görülmüştür. Eğitim durumları dağılımının büyük çoğunluğunu %60,5 yüksekokul ve %17 ile lise oluşturmaktadır. Örneklem grubunda yüksekokulda ve lise de okuyanların daha fazla yer almasının nedeni araştırmacının verileri toplarken bu kurumlardan daha fazla faydalanmış olmasından kaynaklanmaktadır. Araştırmaya katılan grubun % 57 si çalışmaz iken ,% 39,5 i de çalışmaktadır. Meslek gruplarına bakıldığında katılımcıların %60,5 öğrenciler, %20,5 memur, %10,5 diğer, %5 işçi, %3,5 serbest meslek sahibidir.
TABLO II Giysi Satın Alırken Dikkate Alınan Faktörler
Seçenekler X S.S
Giysinin kumaş özelikleri 3,98 ,885
Giysinin model özellikleri 4,07 ,891
Giysinin markasına 3,31 1,175
Giysinin fiyatına 4,11 ,841
N=200
Tablo II’ye göre katılımcılar; giysi satın alırken giysinin kumaş özellikleri, model özellikleri, marka, fiyat gibi satın almada etkili olan faktörlerden her birini önemli bulmuşlardır.
Seçenekler X S.S
Estetiklik 4,07 ,903
Rahatlık 4,44 ,761
Sıcak tutma, serin tutma 4,31 ,753
Yağmur ve rüzgar geçirmeme 4,14 ,823
N=200
Tablo III’e göre giysiler de aranan özelliklerden x=4,44 ile rahatlık son derece önemli bulunmuştur, son derece önemli bulunan ikinci özellik ise x=4,31 ile sıcak, serin tutmadır, yağmur ve rüzgar geçirmeme ise x=4,14 ile önemli bulunmuş, x=4.07 ile de estetik özellikler ikinci önemli özellik olarak görülmüştür.
TABLO IV Nano Teknoloji ile Sağlık Alanında Kullanılmak Üzere Geliştirilmiş Giysiler
Seçenekler X S.S
Açık yaraların tedavisine yardımcı olan giysi 3,95 ,979
Alev almayan giysi 4,08 1,019
Mantar gibi cilt hastalıklarından koruyan giysi 4,23 ,944
Giyildiğinde vücuda masaj yapan giysi 3,69 1,205
Anti alerjik va antibakteriyel giysi 4,06 ,970
Güneşin zararlı ışınlarından koruyan UV filtreli giysi 4,00 1,017
Vücudun elektrik dengesini düzenleyen giysi 3,74 1,191
Vücudun doğal nem dengesini koruyan giysi 3,89 1,099
Isıyı emerek depolayan, sonra serbest bırakan sıcaklık düzenleme teknolojisi 3,73 1,134
Serinletici ve stress azaltıcı giysi 3,80 1,182
Baş ağrıları için ağrı kesici etki yapan bereler 3,99 1,150
Vücudun otuz hayati fonksiyonunnu24 saat boyunca ölçen ve beklenmeyen bir değişiklik olduğunda gerekli kişileri haberdar eden giysi
3,92 1,162
Aloe-vera kapsülleriyle bezenmiş her yıkamada kuku yayan giysi 3,59 1,183
Ani bebek ölüm sendromuna karşı bebeğin soluk alışı durduğunda haber veren giysi 4,09 1,090
N=200
Tablo IV’e göre nanoteknoloji ile sağlık alanında kullanılmak üzere geliştirilmiş olan giysilerden mantar gibi cilt hastalıklarından koruyan giysilerin X=4,23 ile son derece önemli bulunduğu görülmüştür. Önemli bulunan özellikler ise sırasıyla X=4,09 ani bebek ölümü sendromuna karşı bebeğin soluk alışı durduğunda ebeveyne haber veren giysi; X=4,08 ile alev almayan giysi; X=4,06 ile 41 anti-alerjik ve antibakteriyel giysi; X=4,00 güneşin zararlı ışınlarından koruyan UV filtreli giysi; X=3,99 baş ağrıları için ağrı kesici etki yapan bereler; X=3,95 açık yaraların tedavisine yardımcı olan giysi; X=3,92 vücudun otuz hayati fonksiyonunu (kalp atışı, tansiyon)24 saat boyunca ölçen ve beklenmeyen bir değişiklik olduğunda kablosuz ağ bağlantısıyla hastaneleri ve gerekli kişileri haberdar eden giysi; X=3,89 vücudun doğal nem dengesini koruyan giysi; X= 3,80 Serinletici ve stres attırıcı giysi; X=3,74 vücudun elektrik dengesini düzenleyen giysi; X=3,73 Isıyı emerek depolayan, daha sonra serbest bırakan sıcaklık düzenleme teknolojisi; X=3,69 giyildiğinde vücuda masaj yapan giysi; X=3,59 aloe-vera kapsülleriyle bezenmiş, her yıkamada koku yayan giysilerdir.
Sağlık alanında kullanılmak üzere geliştirilmiş olan giysilerin tercihi, katılımcıların sık yaşadıkları sağlık problemleri hakkında bilgi edinmemize de yardımcı olmaktadır.
TABLO V Nanoteknoloji ile Elde Edilen ve Kullanım Kolaylığı Sağlamak Üzere Geliştirilmiş Giysiler
Seçenekler X S.S
Çelikten beşkat daha sağlam, darbeleri emme özelliğine sahip giysi 3,46 1,210
Kirlendiğinde kendi kendine temizleyen giysi 3,86 1,209
Yüksek esneme halinde dahi formunun koruyan giysi 3,97 1,091
Kolay yırtılmayan ve buruşmayan giysi 4,20 ,982
Su geçirmeyen giysi 4,04 ,921
Leke ve koku tutmayan girsi 4,17 ,998
Eskimeyen ve renkleri solmayan giysi 4,21 ,949
Çabuk kuruyan giysi 4,01 1,051
N=200
Tablo V’e göre nanoteknoloji ile elde edilen ve kullanım kolaylığı sağlamak amacıyla geliştirilmiş olan giysilerden X=4,21 ile son derece önemli bulunan eskimeyen ve renkleri solmayan giysidir; X=4,20 ile kolay yırtılmayan ve buruşmayan giysi yine son derece önemli bulunmuştur; X=4,17 Leke ve koku tutmayan giysi önemli bulunmuş bunu sırası; X=4,04 ile su geçirmeyen giysiler; X=4,01 ile çabuk kuruyan giysiler;X=3,97 ile yüksek esneme halinde dahi formunu koruyan giysiler;X=3,86 ile kirlendiğinde kendi kendine temizleyen giysiler; X=3,46 ile çelikten beş kat daha sağlam, darbeleri emme özelliğine sahip giysiler takip etmiştir.
Katılımcıların Tablo V’de ki tercihleri hazır giyim ürünlerindeki tüketim çılgınlığı ile tezat oluşturmaktadır.
TABLO VI Nanoteknoloji İle Estetik Özellikler Kazandırılmış Olan Giysiler
Seçenekler X S.S
Hava sıcaklığına göre kolları kısalan giysi 3,41 1,277
Şekil ve renk değiştiren giysi 3,39 1,311
Renk, koku ve görüntüleriyle farklı imajlar veren giysi 3,64 1,212
Giyildiginde ipek gibi farklı hisler veren giysi 3,56 1,279
Selülit önleyici bakım yapan giysi 3,70 1,349
Potluk yapmayan vücuda tam uyum sağlayan giysi 4,16 1,037
N=200
Tablo VI’ya göre nanoteknoloji ile estetik özellikler kazandırılmış olan giysilerden potluk yapmayan, vücuda tam uyum sağlayan giysi; X=4,16 ile son derece önemli bulunmuştur, sırası ile X=3,70 ile selülit önleyici bakım yapan giysi;X=3,64 ile renk,koku ve görüntüsüyle farklı imajlar veren giysi;X=3,56 ile giyildiğinde ipek gibi farklı hisler veren giysi; X=3,41 ile hava sıcaklığına göre kolları kısalan giysi;X=3,39 ile şekil ve renk değiştiren giysi özellikleri izlemiştir.
TABLO VII Nanoteknoloji İle Askeri Alanda Kullanılmak Üzere Geliştirilen Giysiler
Seçenekler X S.S
Kamuflaj 3,79 1,184
Dışarıdan bir tehlike algıladığı anda sertleşerek zırha dönüşen giysi 3,96 1,194
Kimyasal tehlikeleri algılayan ve bu tehlikelere karşı uyaran ve koruma
duvarı oluşturan giysi 4,17 1,068
Görünmezlik 3,72 1,284
Tablo VII’ye göre nanoteknoloji ile askeri alanda kullanılmak üzere geliştirilen giysilerden önemli bulunan X=4,17 ile kimyasal tehlikeleri algılayan ve bu tehlikelere karşı uyaran ve koruma duvarı oluşturan giysidir bunu sırası ile X=3,96 ile dışarıdan bir tehlike algıladığı anda sertleşerek zırha dönüşen giysi; X=3,79 ile kamuflaj; X=3,72 ile görünmezlik yine önemli bulunarak izlemiştir.
Araştırma güvenlik alanında çalışan personel arasında yapılmış olsaydı katılımcıların Tablo VII deki giysi tercihleri tam tersi bir sonuç verirdi
TABLO VIII Nanoteknoloji İle Giysilere Eklenen Elektronik Özellikler
Seçenekler X S.S
MP3 çalar 3,39 1,388
Cep telefonu şarz edebilme 3,60 1,338
Vücut aktiviteleriniz hakkında bilgi verme 3,74 1,252
Bluetooth ve kablosuz iletişim ağı 3,41 1,386
Oda sıcaklığına göre renk değiştirme özelliği 3,28 1,386
N=200
Tablo VIII’e göre nanoteknoloji ile giysilere eklenen elektronik özelliklerden olan vücut aktiviteleri hakkında bilgi verme X=3,74 ile önemli bulunmuştur. Bunu X=3,60 ile cep telefonu şarz edebilme; X=3,41 ile bluetooth ve kablosuz iletişim ağı yine önemli bulunurken; X=3,39 ile mp3 çalar ne önemli ne önemsiz bulunmuştur, oda sıcaklığına göre renk değiştirme özelliği ise X=3,28 ile yine ne önemli, ne önemsiz bulunmuştur.
VDC tarafından tüketiciler arasında yapılan bir anket çalışmasının sonucunda, bilgisayar fonksiyonelliği, veri toplama, kişisel dijital yardımcılara (PDA) ve internete bağlanabilme ve biomonitörleme gibi çeşitli fonksiyonel performans kabiliyetlerine sahip giyilebilir bilgisayarlara karşı güçlü bir talep olduğu ortaya çıkmıştır(Balcı,2006). Bu sonuçlar bizim araştırmamızın sonuçlarıyla örtüşmektedir
3.2.Çapraz Tablolar
Cinsiyet ile giysi satın alırken etkili olan faktörler, satın almada dikkat edilen özellikler ve nanoteknoloji ile geliştirilmiş akıllı tekstillerin önem dereceleri arasında anlamlı bir farklılık bulunup bulunmadığını, tanımlayıcı istatistiksel analizler yoluyla test edilmiştir.
TABLO IX Cinsiyet * Selülit Önleyici Bakım Yapan Giysi
Selülit önleyici bakım yapan giysi son derece önemli
önemli ne önemli
ne önemsiz
önemli son derece
önemli Toplam Cinsiyet K 7 8 15 35 60 125 E 15 12 13 21 14 75 Toplam 22 20 28 56 74 200 N=200
Giysilere sağlıkla ilgili özellikler kazandırmak amacıyla geliştirilmiş olan giysilerden selülit önleyici bakım yapan giysilerin tercih edilmesi ile cinsiyet arasında ki kare testine göre anlamlı bir ilişki bulunmuştur(p< 0,01).
TABLO X Cinsiyet * Ani Bebek Ölüm Sendromuna Karşı Bebeğin Soluk Alışı Durduğunda Ebebeyne Haber Veren Giysi
Ani bebek ölüm sendromuna karşı bebeğin soluk alışı durduğunda ebebeyne haber veren giysi
son derece
önemli
Önemli ne önemli ne
önemsiz
Önemli son derece
önemli Toplam
2 2 15 34 72 125
4 13 14 21 23 75
6 15 29 55 95 200
N=200
Giysilere sağlıkla ilgili özellikler kazandırmak için geliştirilmiş olan giysilerden ani bebek ölüm sendromuna karşı bebeğin soluk alışı durduğunda ebebeyne haber veren giysilerin tercih edilmesi ile cinsiyet arasında ki kare testine göre anlamlı bir ilişki bulunmuştur(p<0,01).
TABLO XI Cinsiyet * Vücudun Otuz Hayati Fonksiyonunu24 Saat Boyunca Ölçen Ve Beklenmeyen Bir Değişiklik Olduğunda Gerekli Kişileri Haberdar Eden Giysi
Vücudun otuz hayati fonksiyonunu(kalp atışı, tansiyon.) 24 saat boyunca ölçen ve beklenmeyen bir değişiklik olduğunda kablosuz ağ bağlantısı ile hastaneleri ve gerekli kişileri haberdar eden giysi
son derece önemli
önemli ne önemli
ne önemsiz
önemli son derece
önemli Toplam Cinsiyet K 4 5 19 39 58 125 E 4 15 16 15 25 75 Toplam 8 20 35 54 83 200 N=200
Giysilere sağlıkla ilgili özellikler kazandırmak için geliştirilmiş olan giysilerden vücudun otuz hayati fonksiyonunu 24 saat boyunca ölçen ve beklenmeyen bir değişiklik olduğunda kablosuz ağ bağlantısı ile hastaneleri ve gerekli kişileri haberdar eden giysilerin tercih edilmesi ile cinsiyet arasında ki kare testine göre anlamlı bir ilişki bulunmuştur(p< 0,01).
Yaş grupları ile giysi satın alırken etkili olan faktörler, satın almada dikkat edilen özellikler ve nanoteknoloji ile geliştirilmiş akıllı tekstillerin önem dereceleri arasında anlamlı bir farklılık bulunup bulunmadığını, tanımlayıcı istatistiksel analizler yoluyla test edilmiştir.
TABLO XII yaş * Oda Sıcaklığına Göre Renk Değiştirme Özelliği
Oda sıcaklığına göre renk değiştirme özelliği
Seçenekler son derece önemli
önemli ne önemli
ne önemsiz
önemli Son derece
önemli Toplam Yaş 16-23 yaş 17 18 14 36 37 122 24-29 yaş 1 5 5 8 19 30-35 yaş 6 6 4 4 2 22 36-41 yaş 1 1 9 1 12 42-47 yaş 2 1 6 3 2 14
48-53 yaş 2 1 2 1 1 7
53+ yaş 1 2 1 4
Toplam 29 33 42 45 51 200
N=200
Giysilere estetik özellikler kazandırmak için geliştirilmiş olan giysilerden oda sıcaklığına göre şekil ve renk değiştiren giysilerin tercih edilmesi ile yaş arasında ki kare testine göre anlamlı bir ilişki bulunmuştur(p< 0,01).
TABLO XIII Yaş * MP3 Çalar
MP3 çalar
son derece önemli
önemli ne önemli ne
önemsiz
önemli son derece
önemli Toplam Yaş 16-23 yaş 11 11 19 34 47 122 24-29 yaş 1 5 6 2 5 19 30-35 yaş 6 11 4 1 22 36-41 yaş 3 1 5 1 2 12 42-47 yaş 2 1 5 3 3 14 48-53 yaş 3 2 1 1 7 53+ yaş 2 2 4 Topla
26 31 42 42 59 200 N=200
Giysilere eklenen elektronik özelliklerle üretilen mp3 çalarlı giysilerin tercih edilmesi ile yaş arasında ki kare testine göre anlamlı bir ilişki bulunmuştur( p< 0.01).
4. SONUÇ VE ÖNERİLER
Bu çalışma katılımcıların nanoteknoloji ile üretilen akıllı tekstiller hakkında bilgi sahibi olmalarını sağlamak aynı zamanda nanoteknoloji ile üretilmekte olan giyim ürünlerinin bugünkü talep düzeyini belirlemek ve gelecekte ulaşacağı noktayı tahmin etmek için gerçekleştirilmiştir.
Analizlerde kullanılan veriler Gazi Üniversitesi ve Kırıkkale Üniversitesi, Öğretim Elemanları ve öğrencilerinden elde edilmiştir. Araştırmacı tarafından tesadüf yol ile seçilmiş 200 kişiye anket uygulanmıştır.
Günümüzde insanlar giysilerinde çok fonksiyonlu ürünleri büyük oranda tercih etmektedir. Kullanıcılara örtünme, süsleme ve kendini ifade etmenin yanında, başta sağlık, güvenlik ve enformasyon alanlarında olmak üzere, başka hizmetler de sunabilen çok fonksiyonlu akıllı tekstil elde etme çalışmaları yoğun olarak sürdürülmektedir. Çalışmaların bazıları prototip aşamasında olup, bazılarının da üretimi sınırlı olarak yapılmaktadır. Akıllı tekstil ürünlerinin insan hayatını büyük oranda kolaylaştıracağı aynı zamanda insan hayatını koruma altına alacağı gelişmelere bakılarak öngörülmektedir.
Araştırmadan elde edilen verilere göre katılımcıların giysi satın alırken giysinin fiyatına(x=4,11) ve giysinin rahatlığına(x=4,44) diğer faktörlerden daha fazla önem verdikleri tespit edilmiştir.
Nanoteknoloji ile üretilen akıllı tekstillerin özelliklerinin ise katılımcılar tarafından genel olarak önemli bulunduğu yine eldeki verilere göre tespit edilmiştir ancak mantar gibi cilt hastalıklarından koruyan giysiler(x=4,23), eskimeyen ve renkleri solmayan giysiler(x=4,21) ve kolay yırtılmayan buruşmayan giysiler son derece önemli bulunmuşlardır.
Tüketicilerin cinsiyetleri ile akıllı tekstil tercihleri arasında anlamlı bir farlılık var mıdır? Hipotezi sınanmış ve cinsiyet ile akıllı giysi tercihlerinde anlamlı bir farklılık olduğu araştırma verilerine göre tespit edilmiştir. Bu sonuçlara göre bayanlar selülit önleyici bakım yapan giysileri, ani bebek ölüm sendromuna karşı bebeğin soluk alışı durduğunda ebeveyne haber veren giysileri, vücudun otuz hayati fonksiyonunu(kalp atışı, tansiyon.)24 saat boyunca ölçen ve beklenmeyen bir değişiklik olduğunda kablosuz ağ bağlantısı ile hastaneleri ve gerekli kişileri haberdar eden giysileri son derece önemli bulmuşlardır.
Yaş ile akıllı tekstil tercihleri arasında anlamlı bir farklılık olduğu saptanmıştır, 16-23 yaş grubunda olan tüketiciler oda sıcaklığına göre renk değiştiren giysileri ve mp3 çalarlı giysileri son derece önemli bulmuşlardır.
Araştırmadan elde edilen bir başka sonuçta tüketicilerin giysi tercihlerinde daha bilinçli hareket ettiğidir. Giysilerin artık sadece örtünme, süslenme ve kendini ifade etme aracı olarak görülmediği, insan hayatını kolaylaştırıcı ve insan sağlığını koruyucu fonksiyonel özelliklerin giysilerde bulunmasının tüketiciler tarafından beklenen bir durum olduğu saptanmıştır.
Araştırmamızdan elde edilen veriler doğrultusunda akıllı tekstil üreticilerinin katılımcıların talepleri doğrultusunda öncelikli üretim yapmaları beklenmektedir. Araştırmadan elde edilen bir başka veri de akıllı tekstiller konusunda insanların çok fazla bilgi sahibi olmadığıdır. Tüketicilerin akıllı tekstiller konusunda daha fazla bilgi sahibi olabilmeleri için reklam kampanyalarına ihtiyaç duyulmaktadır. Üreticilerin akıllı tekstillerin, ucuz (commodity) tekstillere oranla talep edilme oranının artmasını sağlamak için reklam kampanyalarına ağırlık vermeleri önerilmektedir
Akıllı tekstil üreticileri öncelikli olarak hedef kitlelerinin ihtiyaçlarını tespit etmeye yönelik çalışmalar yapmalıdırlar. Elde edilen veriler doğrultusunda hedef kitlelerinin talep ettiği giysilerin üretimine yönelmelidirler. Akıllı tekstil üreticileri elde edilen veriler doğrultusunda hedef kitlesinin yeni ihtiyaçlarını da tespit edebilir bu tespitler doğrultusunda yeni gelişmelerden hareketle, insanların bir giysiden beklentilerine uygun giysiler üreterek pazarda söz sahibi olabilirler.
Research and Markets 2011 yılında Dünya'da nanoteknolojinin durumunu tahmin eden bir rapor hazırlayıp yayınlamıştır. Rapora göre nanoteknoloji piyasasının 2007-2015 yılları arasında yıllık birleşik büyüme oranı %33 olması tahmin edilmektedir. Tüketici ürünlerinin
yıllık ortalama büyüme oranının 2005-2010 yılları arasında %9,4 olması
beklenmektedir(www.nanoturkiye.blogspot.com). Rapordan anlaşılacağı gibi nanoteknoloji kullanıldığı her alanda yenilikler yaratacak bu yenilikler ilgili alanlarda yatırımını tamamlamış firmalar tarafından kullanılarak üretilecek bu firmalarda dünya pazarına hakim olacaklardır. Elde ettikleri başarı bu firmaları rakipsiz kılacaktır.
Ülkemizde tekstil sektörü son yıllarda yaşanan iç ve dış olaylara bağlı olarak sıkıntılı günler yaşamaktadır. Nanoteknoloji tekstil sektörünün tekrar canlanması için önemli bir şans olabilir çünkü nanoteknoloji, üreticilerine yakın gelecekte hem ülkemizde hem de dünya da önemli bir pazar fırsatı sunacaktır. Ülkemizde tekstil sektörünün sahip olduğu bazı avantajlar vardır. Bu avantajlar; tekstil hammaddesi açısından zenginlik, ana pazarlara coğrafi yakınlık, kalifiye iş gücü ve gelişmiş bir terbiye sanayinin var olması, hazır giyim sektörü ile ilgili yatırımların var olmasıdır(17). Bu avantajlar nanoteknoloji alanındaki gelişmeler ile birleşince tekstil sektörü hem içinde bulunduğu sıkıntılı durumu atlatabilir hem de yurt dışındaki pazarlarda çok daha güçlü bir konuma gelebilir.
Dünya'ya baktığımızda, hazır giyim firmaları arasında ciddi manada bir rekabetin var olduğu görülmektedir. Bu rekabet yarışına dahil olabilmek ve bu yarışa devam edebilmek için bu firmaların nanoteknoloji ile ilgili yatırımlara yönelmesi gerekmektedir aksi takdir de tekstil sektörümüzdeki sıkıntılı durum artarak devam edecektir.
KAYNAKÇA
1- Güvenç,B.Z.,(2007)“Nanobilim, Nanomühendislik ve Nanoteknolojinin Etkilemeyeceği Bir Alan Bulunabilir mi?Bu Teknolojiyi Kaçırırsak Ne Olur?”Gündem dergisi 2007:27
2- KUT, D., GÜNEŞOĞLU C., (2005). “Nanoteknoloji ve Tekstil Sektöründeki Uygulamaları.” Tekstil&Teknik Dergisi, Şubat, İstanbul, s224-230
3- VURAL,Ü., (2004). “Trend Belirleyici Yeni Bir Yaklaşım” Nano Teknoloji. Tekstil Teknoloji Dergisi, 9, 102, s186-187
4- Bayındır,M., (2006)“Nano Teknoloji Tekstilin Emrinde”, Bilim ve Teknik Aralık/2006:1 5-Özenbaş,M., (2006)“Nanoyapılı Malzemeler ve Nanoteknoloji” Bilim Ve Teknoloji Strataejileri Çalıştayı 31 Mayıs 1 Haziran 2006:2
6- Bayındır,M.,(2005) “Nano Teknoloji Destekli Akıllı Elbiseler”, Bilim ve Teknik Agustos/2005:11
7- Tamerler,C.,(2008) “Nanoteknoloji'nin UygulamaAlanları Ve Yeni Fırsatlar” İso Vizyon Toplantıları:Nisan 2008
8- Yılgör,İ.,(2006) “İşlevsel Polimerik Elyaflar Ve Aklıllı Tekstiller”,Bilim ve Teknik Aralık/2006:42
9- www.tubitak.gov.tr
10- Vizyon 2023 Tekstil, http://vizyon2023.tubitak.gov.tr,
11- Balcı,H.(2006) “Akıllı (Fonksiyonel) Tekstiller, Seçilmiş Kumaşlarda Antibakteriyel Apre
Ve Performans Özellikleri” Ç.Ü. Tekstil Mühendisliği ,Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi
12- http://www.tumgazeteler.com/ 8.11.2008 13-www.ntvmsnbc.com, 8.11.2008 14- http://www.dolichetekstil.com/default.asp?git=10&link=11 01.11.2008 15- www.hurriyetim.com.tr,8.11.2008 16- http://mobilyaonline.net/haber/22/kelebek_devam.htm 8.11.2008 17- http://nanoturkiye.blogspot.com/2008/04/istikbalden-nanoteknolojik-kuma.html 8.11.2008 18- http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=659389 8.11.2008
