Haydarpafla Numune E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi T›p Dergisi 2013; 53 (2)
104
ÖZET
Seftriakson çocukluk ça¤›nda s›k olarak kullan›-lan bir üçüncu jenerasiyon sefalosporindir. Seftri-akson kullanan hastalarda biliyer psododolitiya-zis (geçici safra tafl›) olüflümu bildirilmektedir. Çal›flmam›zda menenjit ve pyelonefrit nedeni ile seftriakson tedavisi bafllanan ve ultrasonda safra tafl› saptanan 8 hasta (2 erkek, 6 k›z, ortalama yafllar› 4,5 yafl) de¤erlendirildi. Tüm hastalar 50-100 mg/kg/gün 2 eflit doza bölünmüfl seftriakson ile tedavi edildi. Psödolitiyazis gelifltikten sonra seftriakson tedavisi kesildi, takiplerinde bütün ol-gularda 25-38 gün aras›nda psödolitiyazis tama-men düzeldi. Sadece 3 hastada kusma ve kar›n a¤r›s› vard›, di¤er hastalar asemptomatik idi. Seftriakson kullan›m›na ba¤l› psödolitiyazis nadir de¤ildir, gereksiz ameliyat ve konsultasiyonlar› kaç›nmak amac› ile pediatri ve radyoloji uzman-lar› taraf›ndan ak›lda tutulmal›d›r.
Anahtar kelimeler: Seftriakson, Safra tafl›, Psödolitiyazis, Ultrasonografi
Ceftriaxone Associated Biliary Pseudolithia-sis in Children
SUMMARY
Ceftriaxone is a widely used third generation cephalosporin during childhood. Biliary pseudo-lithiasis (transient galbladder stone) has been reported in patients who received ceftriaxone
therapy. In our study we evaluated 8 patients (2 boys and 6 girls with mean age of 4.5 years) with gallstones in Ultrasound examination during ad-ministration of ceftriaxone for treatment of pye-lonephritis and meningitis. All of them were trea-ted with ceftriaxone 50?100mg/kg/day divided in-to 2 equal intravenous doses. Pseudolithiasis completely resolved in 25-38 days after disconti-nuation of seftriakson therapy. Only three patient had vomiting and abdominal pain, other patients were asymptomatic. Development of pseudolit-hiasis after ceftriaxone administration is not un-common and should be keep in mind by pediat-rician and radiologists in order to avoid unneces-sary surgery or consultations.
KeyWords: Ceftriaxone, Gallstone, Pseudolit-hiasis, Ultrasound
G‹R‹fi
Seftriakson, çocukluk yafl grubunda birçok has-tal›¤›n ampirik ve etkene spesifik tedavisinde kul-lan›lan genifl spektrumlu, uzun yar›lanma ömrü-ne sahip, 3. kuflak sefalosporin grubu antibiyotik-tir. Esas at›l›m yolu böbrekler olmas›na ra¤men %40 oranda safra yoluyla at›l›r. Safra s›v›s›nda ortalama 100 kat daha yo¤un flekilde bulunur1. Seftriakson verilen hastalarda safra kesesinde geçici tafl veya psödolitiyazis oluflumu %40-45 s›kl›¤›nda bildirilmifltir2. Bu komplikasyon ilac›n
ÇOCUKLARDA SEFTR‹AKSON KULLANIMINA BA⁄LI SAFRA
TAfiI OLUfiUMU
Hakan SARBAY1, fiirin GÜVEN1, Selime AYDO⁄DU1
1. Ümraniye E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi,Çocuk Klini¤i, ‹stabul Y
Yaayy››nn ggöönnddeerriimm vvee kkaabbuull ttaarriihhii::13.04.2012 - 17.04.2012
Çocuklarda Seftriakson Kullan›m›na Ba¤l› Safra Tafl› Oluflumu
105 kesilmesiyle klinik ve radyolojik olarak zamanla spontane geriler 3.
Material ve Metod
Çal›flmam›zda, klini¤imizde takip etti¤imiz has-talar›n 2’si erkek, 6’s› k›z hasta idi. Ortalama yafl-lar› 4.5 yafl idi ( 6 ay ile 14 yafl aras›). Hastayafl-lar›n 3’ü menenjit ön tan›s›yla servisimizde yatan, bir hasta yüksekten düflme ve aç›k kafa travmas› nedeniyle yo¤un bak›mda yatan di¤er 4 hasta ise pyelonefrit tan›s›yla servisimizde yatan hastalar-d›. Hastalar›m›z›n ilk baflvuru an›ndaki bat›n ul-trasonu görüntülemelerinde safra kesesi patoloji-si saptanmad›. Menenjitli hastalar›n ve travma hastas›n›n tedavisinde günde tek doz 100 mg/kg/gün seftriakson; pyelonefritli hastalar›n te-davisinde 50-75 mg/kg/gün 2 eflit doza bölünmüfl seftriakson baflland›. Yo¤un bak›mda yatan has-tan›n bilinci kapal›, oral al›m› yoktu, bu hashas-tan›n ayn› zamanda prerenal böbrek yetmezli¤i de mevcuttu. Aç›k kafa travmas› nedeniyle 100 mg/kg/gün seftriakson tedavisi bafllanan bu has-tan›n bat›n travmas› nedeniyle yat›fl›n›n 3. günü çekilen kontrol bat›n ultrasonunda psödolitiyazis saptand› (fiekil 1). Menenjit ön tan›lar›yla servisi-mizde yatan ve 100 mg/kg/gün seftriakson teda-visi bafllanan hastalar›n s›ras›yla 4, 5 ve 7.
gün-lerde kar›n a¤r›s› flikayeti üzerine çekilen bat›n ultrasonu görüntülerinde psödolitiyazis ve safra tafl› oluflumu saptand›. Pyelonefrit nedeniyle 50 mg/kg/gün seftriakson tedavisi bafllad›¤›m›z 4 hastam›z›n ise ortalama 7. günde bat›n ultrason-lar›nda psödolitiyazis görünümü saptand›. Psö-dolitiyazis gelifltikten sonra seftriakson tedavisi kesildi, yap›lan kontrol bat›n ultrasonu takiplerin-de bütün olgularda 22-35 gün aras›nda psödoliti-yazis tamamen düzeldi. Yo¤un bak›mda yatan hastam›z exitus oldu¤u için de¤erlendirmeye al›-namad›.
Tart›flma
Seftriakson, birçok organizmaya karfl› iyi antimik-robiyal aktivitesi olan B-laktamaz dirençli 3. ku-flak sefalosporin grubu antibiyotiktir. Deri ve yu-muflak doku, kemik, menenjit, beyin absesi, pnö-moni, ciddi üriner sistem enfeksiyonlar›, gonore, Lyme Hastal›¤› gibi birçok enfeksiyonun tedavi-sinde baflar› ile kullan›l›r4. Seftriakson tedavisi
uygulanan hastalarda oluflan tafl veya psödoliti-yazis komplikasyonu ilk olarak 1986 y›l›nda Schaad ve ark. taraf›ndan tan›mlanm›flt›r5.
Hi-perkalsemiye ba¤l› safra içine artm›fl kalsiyum at›l›m›; dehidratasyon, açl›k, uzun süreli TPN kul-lan›m› gibi safra ak›m›n› azaltan nedenler; renal
Çocuklarda Seftriakson Kullan›m›na Ba¤l› Safra Tafl› Oluflumu
106
yetmezlik, yüksek doz ve uzun süre seftriakson kullan›m› gibi safraya seftriakson ekskresyonunu artt›ran nedenler psödolitiyazis oluflumu için risk faktörleridir6. Seftriakson kullan›m›na ba¤l›
psö-dolitiyazis oluflumunda birçok kolaylaflt›r›c› faktör olsa da bilinen en büyük etkiyi ilac›n dozu ve kul-lan›m süresi oluflturmaktad›r7.
Seftriaksona ba¤l› safra çamuru insidans› tam olarak bilinmemektedir. Yap›lan çal›flmalarda %17-42 s›kl›kta görülmüfltür3.5.9. Çal›flmalarda
cinsiyetler ars›nda farkl›l›k bulunmamaktad›r6.9.
Baz› çal›flmalarda ise erkek üstünlü¤ü bildiril-mektedir10.11. Çal›flmam›zda k›z say›s› erkeklere
oranla daha fazla bulundu. Araz ve ark.10
psödo-litiyasiz insidans›n›n oral al›m azl›¤› ve aylar›nda hava s›cakl›¤› ile iliflkili oldu¤u bildirmektedir. Seftriaksonun Ca++ ile birleflme özelli¤i vard›r. Kalsiyum ve seftriaksonun presipitasiyonu yük-sek dozlarda (günlük 2g veya üzerinde) artmak-tad›r9.12. Seftriason kullan›m süresine ve dozuna
göre bir farkl›l›k saptamad›k, 2 olgumuzda teda-vinin 3. gününde, 4 olgumuzda 6 günde, 1 olgu-muzda 2. Günde ve 1 olguda da ise 4.günde. Gram negatif sepsis tafl oluflumunu kolaylaflt›r-maktad›r11. Alt› ayl›k en küçük olgumuz
piyelo-nefrit, ürosepsis ön tan›s› ile yat›r›lm›flt›. Seftriak-sonun 30 dakikada yavafl infüzyonla verilmesi verilmesi psödolitiyazis geliflme oran›n› azalt-maktad›r13. Çal›flmam›zda seftriakson k›sa
süre-li infüziyon flekilde verildi. Psödosüre-litiyazis genelsüre-lik- genellik-le asemptomatik ve tedavi kesildikten sonra ken-dili¤inden gerilemektedir5.9.11. Cal›flmam›zda
ameliyat gerektiren olgu olmad›, 22-35 gün ara-s›nda spontan gerileme gözlendi.
Sonuç olarak seftriakson tedavisi verilen hasta-larda özellikle dozla do¤ru orant›l› olarak belli risk faktörlerinin varl›¤›nda psödolitiyazis geliflme
s›kl›¤›n›n fazla oldu¤u, tedavi kesildikten sonra tamamen düzeldi¤i görüflüne var›ld›. Bu ilac›n kullan›m› s›ras›nda oluflabilecek psödolitiyazis komplikasyonunun bilinmesi gereksiz tetkik ve cerrahi giriflimleri önlemek aç›s›ndan faydal› ola-cakt›r.
KAYNAKLAR
1.Blais C, Duperval R. Biliary pseudolithiasis in a child associa-ted with 2 days of ceftriaxone theraphy. Pediatr Raidol 1994;24:218-219.
2.Riccabonna M, Kerbl R, Schwinger W, et al. Ceftriaxone-in-duced cholelithiasis-a harmless side- effect? Klin Pediatr 1993; 205: 421-423.
3.Heim-Duthoy KL, Caperton EM, Pollack R et al. Apparent bili-ary pseudolithiasis during ceftriaxone therapy. Antimicrob. Agents Chemother 1990;34:1146-1149
4.Donowitz GR, Mandell GL. Cephalosporins. In: Mandell GR. Douglas RG, Bennet JE. Eds. Principles and practice of infec-tious diseases. New York: Churchill-Livingstone, 1990:253. 5.Schaad UB, Suter S, Gianella-Borradori A, et al. A compari-son of ceftriaxone and cefuroxim for the treatment of bacterial meningitis in children. N Engl J Med1990; 322: 141-147 6.Palanduz A, Yalcin I, Tonguc E, et al. Sonographic assess-ment of ceftriaxone-associated biliary psodolithiasis in children. J Clin Ultrasound 2000: 28: 166-168.
7.Pigrau C, Pahissa A, Gropper Set al. Ceftrixone-associated pseudolithiasis in adults. Lancet 1989,2:165.
8.Park HZ, Lee SP, Schy AL, Ceftriaxone-associated gallblad-der sludge. Gastroenterology 1991;100:1665-1670.
9. Biner B, Oner N, Celtic C, et al.Ceftriaxone?associated bili-ary pseudo?lithiasis in children. J Clin Ultrasound.
2006;34(5):217?22.
10. Araz N, Okan V, Demirci M, et al. Pseudolithiasis due to ceftriaxone treatment for meningitis in children: report of 8 ca-ses. Tohoku J Exp. 2007;211(3):285?95.
11. Alehossein M, Abdi S, Pourgholami M et al. Diagnostic accu-racy of ultrasound in determining the cause of bilious vomiting in neonates.Iran J Radiol. 2012; 9(4):190-4.
12. Robertson FM, Crombleholme TM, Barlow SE, et al.eftri-axone choledocholithiasis. Pediatr.1996; 98(1):133?5. 13.Bonnet JP, Abid L, Dabhar A, et al. Early biliary pseudolit-hiasis during ceftriaxone therapy for acute pyelonephritis in children: a prospective study in 34 children. Eur J Pediatr Surg 2000; 10: 368–371.
