Bazı papaver L. türleri üzerinde anatomik bir çalışma

(1)

BAZI Papaver L. TÜRLERİ ÜZERİNDE ANATOMİK BİR ÇALIŞMA

Uğur DEMİR

Yüksek Lisans Tezi Biyoloji Anabilim Dalı Doç. Dr. İskender PARMAKSIZ

2012

(2)

T.C.

GAZĠOSMANPAġA ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ

BĠYOLOJĠ ANABĠLĠM DALI

Yüksek Lisans Tezi

BAZI Papaver L. TÜRLERĠ ÜZERĠNDE

ANATOMĠK BĠR ÇALIġMA

Uğur DEMĠR

TOKAT 2012

(3)

(4)

TEZ BEYANI

Tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu tezin yazılmasında bilimsel ahlak kurallarına uyulduğunu, baĢkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel normlara uygun olarak atıfta bulunulduğunu, tezin içerdiği yenilik ve sonuçların baĢka bir yerden alınmadığını, kullanılan verilerde herhangi bir tahrifat yapılmadığını, tezin herhangi bir kısmının bu üniversite veya baĢka bir üniversitedeki baĢka bir tez çalıĢması olarak sunulmadığını beyan ederim.

(5)

i ÖZET Yüksek Lisans Tezi

BAZI Papaver L. TÜRLERİ ÜZERİNDE ANATOMİK BİR ÇALIŞMA

Uğur DEMİR

Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı

Danışman: Doç. Dr. İskender PARMAKSIZ

Bu çalışmada Papaveraceae familyasına ait dört Papaver L. türü (Papaver bracteatum Lindl., P. orientale L., P. pseudo-orientale Fedde., ve P. somniferum L.) üzerinde anatomik bir çalışma yapılmıştır. Anatomik çalışmada türlerin kök, gövde ve yapraklarından enine kesitler alınarak anatomik olarak incelenmiştir. İncelenen türler arasında anatomik benzerlikler ve farklılıklar tespit edilmiştir. Ayrıca incelenen türlerin kök, gövde ve yaprak anatomilerinde tespit edilen hücre gruplarının biometrik ölçümleri yapılarak türlerin anatomilerine ilişkin mikrofotoğraflar çalışmaya eklenmiştir.

2012, 42 sayfa

(6)

ii ABSTRACT M. Sc. Thesis

A ANATOMİC STUDY ON SOME Papaver L. SPECİES

Uğur DEMİR Gaziosmanpaşa University

Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Biology

Supervisor: Assoc. Prof. Dr. İskender PARMAKSIZ

In this study, four species of Papaver L. belonging to Papaveraceae family (Papaver bracteatum Lindl., P. orientale L., P. pseudo-orientale Fedde and P. somniferum L.) were anatomically investigated. In the anatomical studies root, stem and leaf cross sections have been done and sections of the root, stem and leaf were examined as anatomically. Anatomical similarities and differences between the species were determined. Biometric measurements of plants’ root, stem and leaf have been carried out and results have been presented with microphotographs.

2012, 42 pages

(7)

iii ÖNSÖZ

Yüksek lisans eğitimim süresince destek ve yardımını üzerimden esirgemeyen çok değerli danışman hocam Sayın Doç. Dr. İskender PARMAKSIZ’ a, eğitimim süresince bilgi ve tecrübelerinden yararlandığım Doç. Dr. İbrahim TÜRKEKUL’a, çalışma konumuzu oluşturan türlerin mikroskobik çalışmasında yardımlarını esirgemeyen Manisa Celal Bayar Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü Öğretim Üyeleri Sayın Prof. Dr. Canan ÖZDEMİR ve Yrd. Doç. Dr. Kamuran AKTAŞ hocalarıma sonsuz teşekkürlerimi sunuyorum. Ayrıca tez çalışmam sırasında bana her konuda yardımcı olmaya çalışan değerli yüksek lisans arkadaşlarım Hasan DURUKAN, Yahya KILINÇ ve Tuğba GÜRKÖK’e de teşekkür ediyorum. Tüm bu süreçte üzerimde hakkı olan isimlerini sayamadığım diğer arkadaşlarıma, bugünlere gelmemde ve hayatımı idame etmemde benden maddi ve manevi hiçbir desteği eksik etmeyen canım AİLEM’e çok teşekkür ederim.

Uğur DEMİR Şubat 2012

(8)

iv İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET……… i ABSTRACT……….…ii ÖNSÖZ………...iii İÇİNDEKİLER .………...iv KISALTMALAR DİZİNİ ………..………...vi ŞEKİLLER DİZİNİ………...vii ÇİZELGELER DİZİNİ………...………...ix 1. GİRİŞ……….…...1 2. KAYNAK ÖZETLERİ………...3

2.1. Papaver L. Seksiyonunun Genel Özellikleri………...………...3

2.2. Papaveraceae Familyasının Genel Özellikleri………...3

2.3. Papaver L. Cinsinin Genel Özellikleri……….…..3

2.4. Oxytona Seksiyonunun Genel Özellikleri………..5

3. MATERYAL VE YÖNTEM……….…6 3.1. Materyal………..6 3.2. Yöntem………...6 4. BULGUL……….….8 4.1. Papaver bracteatum Lindl...………...8

4.1.1. Kök…… ...…...8 4.1.2. Gövde………11 4.1.3. Yaprak … ...….13 4.2. Papaver orientale L...15 4.2.1. Kök………15 4.2.2. Gövde………....17 4.2.3. Yaprak………..….20

4.3. Papaver pseudo-orientale (Fedde) Medw………....22

4.3.1. Kök………22

(9)

v 4.3.3. Yaprak………...28 4.4. Papaver somniferum L...………..31 4.4.1. Kök………...31 4.4.2. Gövde………....34 4.4.3. Yaprak………...37 5. TARTIŞMA VE SONUÇ..………...39 KAYNAKLAR………..41 ÖZGEÇMİŞ………..42

(10)

vi KISALTMALAR DİZİNİ Kısaltmalar Açıklama p periderm sl sklerenkima st stoma öı öz ışını tr trake üe üst epidermis ae alt epidermis en endodermis e epidermis fl floem id id iletim demeti kp korteks parankiması ks ksilem ka kambiyum ko kollenkima ku kutikula pp palizat parankiması m mezofil sp sünger parankiması öb öz bölgesi ö öz boşluğu µm mikrometre max. maksimum min. minimum

(11)

vii

ŞEKİLLER DİZİNİ

Sayfa

Şekil 4.1. Papaver bracteatum Lindl. kök enine kesiti (Ölçek 150 µm) ...8

Şekil 4.2. Papaver bracteatum Lindl. kök enine kesiti (Ölçek 150 µm)...9

Şekil 4.5. Papaver bracteatum Lindl. gövde enine kesiti (Ölçek 150 µm)...11

Şekil 4.6.Papaver bracteatum Lindl. gövde enine kesiti (Ölçek 150 µm)...12

Şekil 4.7. Papaver bracteatum Lindl. gövde enine kesiti (Ölçek 150 µm)...12

Şekil 4.8. Papaver bracteatum Lindl. gövde enine kesiti (Ölçek 150 µm)...13

Şekil 4.9. Papaver bracteatum Lindl. yaprak enine kesiti (Ölçek 180 µm)...13

Şekil 4.10. Papaver bracteatum Lindl. yaprak enine kesiti (Ölçek 180 µm)...14

Şekil 4.11.Papaver bracteatum Lindl. yaprak enine kesiti (Ölçek 180 µm)...14

Şekil 4.12. Papaver orientale L. kök enine kesiti (Ölçek 100 µm)...15

Şekil 4.13. Papaver orientale L. kök enine kesiti (Ölçek 100 µm)...16

Şekil 4.14. Papaver orientale L. kök enine kesiti (Ölçek 100 µm)...16

Şekil 4.15. Papaver orientale L. gövde enine kesiti (Ölçek 150 µm)...17

Şekil 4.20. Papaver orientale L. yaprak enine kesiti (Ölçek 150 µm)...20

Şekil 4.21. Papaver orientale L. yaprak enine kesiti (Ölçek 150 µm)...21

Şekil 4.24. Papaver pseudo-orientale Fedde kök enine kesiti (Ölçek 150 µm)...23

Şekil 4.28. Papaver pseudo-orientale Fedde gövde enine kesiti (Ölçek 150 µm)...25

(12)

viii

Şekil 4.34. Papaver pseudo-orientale Fedde yaprak enine kesiti (Ölçek 150 µm)...28

Şekil 4.39. Papaver somniferum L.kök enine kesiti (Ölçek 150 µm)...31

Şekil 4.40. Papaver somniferum L. kök enine kesiti (Ölçek 150 µm)...32

Şekil 4.46. Papaver somniferum L. gövde enine kesiti (Ölçek 150 µm)...35

Şekil 4.52. Papaver somniferum L. yaprak enine kesiti (Ölçek 150 µm)...37

(13)

ix

ÇİZELGELER DİZİNİ

Sayfa Çizelge 3.1. Çalışmada kullanılan bitkiler ve lokaliteleri...6 Çizelge 4.2. İncelenen türlere ait anatomik ölçüm değerleri...10

(14)

1. GİRİŞ

Türkiye’nin birçok bitki türüne ev sahipliği yapması bitki çeşitliliği açısından dünyanın en zengin ülkelerinden biri olmasını sağlamıştır. Ülkemiz bu kadar çok sayıda bitki türü barındırmasının en önemli sebepleri arasında farklı iklim tiplerine, topografik çeşitliliklere, jeolojik çeşitliliklere, yükseklik farklılıklarına ve ekolojik farklılıklara sahip olmasını sayabiliriz (Atalay, 1994; Çelik, 2003).

Papaveraceae familyasına ait seksiyonlar alkaloid içeriği bakımından zengin olmalarından dolayı tıbbi alanda önemli bir kullanıma sahiptir. P. somniferum L. kodein ve morfin eldesi olarak kullanılırken P. bracteatum Lindl. ise tebain ve kaynağının eldesi amacıyla kullanılır (Parmaksız, 2004).

Papaver somniferum L. ülkemizde ve dünyada sıkça kullanılan ve önemli ekonomik özelliklere sahip bir endüstri bitkisidir. Yapısındaki alkaloidler P. somniferum L.’i dünyaca ünlü bir bitki haline getirmiştir. P. somniferum L. kapsülü üzerinde yapılan araştırmalarda, yaklaşık 40 tane alkaloid tespit edilmiştir. Ancak tıpta kullanılan ve P. somniferum L.’de en çok bulunan 5 ana alkoloidin izolasyonu ve türevlendirilmesi konusunda araştırmalar yapılmıştır ( T.M.O., 2005).

P. somniferum L. türü genellikle haşhaş ismiyle bilinmektedir. Bu bitki, narkotik ve analjezik morfin ve kodein gibi benzilizokinolin alkaloidlerinin büyük bir kısmını üreten, tohum ve yağından yararlanılan ve aynı zamanda tıbbi amaçla veya süs bitkisi olarak da kullanılan çok yönlü bir bitkidir (Facchini ve ark., 2007). Ayrıca bu bitki türü dünyada ve Türkiye’de, özel yasalarla ekimine izin verilen bir bitkidir. Papaver L. türleri içerisinde en çok araştırılan P. somniferum L.’dir. Ancak P. bracteatum Lindl. bu grubun tebain içeriği bakımından en önemli bitkisidir (Deniz ve ark., 2004).

Papaver somniferum L., Papaveraceae familyasına ait tek yıllık bir bitki olup tohum, yağ ve önemli alkaloitleri için üretilir. 2008 yılı itibariyle yasal olarak 175.000 alana ekimi yapılıp 8000 ton afyon üretimi gerçekleştirilmiştir(Anonim, 2009).

(15)

2

Yapılan literatür taramalarında Papaver L. cinsine ait türler üzerinde bazı çalışmaların yapıldığı görülmüştür. İran’da yayılış gösteren Papaver bracteatum Lindl. ve Papaver orientale L. türlerini de içeren on beş türün anatomisi Rahmatpour ve arkadaşları (2010) tarafından incelenmiştir. P. bracteatum Fairbairn ve Williamson (1978) tarafından incelenmiştir.

Bu tez çalışmasında, Papaver L. cinsi Oxytona seksiyonu içerisinde yer alan dört türün (P. bracteatum Lindl., P. orientale L., P. pseudo-orientale Fedde ve P. somniferum L.) anatomik açıdan incelenerek bu türler arasındaki anatomik benzerlik ve farklılıkların tespit edilmesi ve böylece bu türlerin daha iyi tanıtılması amaçlanmıştır. Çalışmamızın sonucunda elde edilecek verilerin Papaveraceae familyasının diğer türleri için yapılacak anatomik çalışmalara yardımcı olacağına inanmaktayız.

(16)

2. KAYNAK ÖZETLERİ

2.1. Papaver L. Seksiyonunun Genel Özellikleri (Syn. Orthorhoeades Fedde)

Bir yıllık bitkilerdir. Genellikle beyaz özsuya sahiptirler. Çiçekler tek olup çoğu kez gösterişlidirler. Yapraklar serrat-dentat, kapsül 5-7 cm ya da daha fazla, tomurcuklar ovoid-oblong yapıdadır. Petaller 4, nadiren 6’dır. Stamenler çok sayıda, filamentler linear ya da açılmıştır. Stigmalar 4-20, plasenta üstünde sapsız bir disk üzerinde bulunan kapsüle sahiptirler.

2.2.Papaveraceae Familyasının Genel Özellikleri

Papaveraceae familyasına ait türlerin genel adı latince yatıştırıcı anlamına gelen ‘poppy’ kelimesinden türetilmiştir (Bootth, 1996). Papaveraceae familyasına ait türler genellikle Kuzey Yarımküre’nin ılıman ve subtropik bölgelerinde yayılış göstermektedir. Bu familyada 28 cins ve yaklaşık 250 tür vardır. Ülkemizde bu familyaya ait 5 cins bulunmaktadır (Seçmen ve ark., 1995). Papaveraceae familyasına ait türler çok veya tek yıllıklı, nadiren bodur çalı görünümlü otsu bitkilerdir. Tabanda odunsu olup saydam veya renkli süt boruları taşımaktadır. Yapraklar tüysü loplu veya tüysü parçalı, çiçekler tek veya rasemus veya panikula durumunda olup gösterişlidir. Sepaller iki veya üç adet, serbest ve düşürücü olup petaller dört nadiren altı tomurcuk içinde buruşuk ve genellikle düşürücüdür. Ovaryum tek gözlü veya çok bölmeli bir yapı gösterir. Stigma 4-20 ışınlı çok kollu, tabla şeklinde ve ovaryum üzerinde bir disk şeklinde belirgin bir yapı gösterir. Stamenler çok sayıda, flamentler tek veya parçalıdır. Meyve bu tablanın altındaki deliklerle açılan (operkulat) bir kapsula şeklindedir (Fedde 1909; Davis 1965 ve 1988; Seçmen ve ark., 1995; Parmaksız 2004).

2.3. Papaver L. Cinsinin Genel Özellikleri

Ülkemiz Papaver L. türleri açısından dünyanın önde gelen ülkeleri arasında yer almaktadır. Dünyada Papaver L. cinsine ait yaklaşık 110 türün (Kapoor, 1997) 50 taksonunun ülkemizde bulunduğu bildirilmiştir (Güner ve ark., 2000; Parmaksız ve

(17)

4

Özcan 2011). Davis ‘Flora of Turkey’ adlı eserinde ülkemizde 20 çok yıllık ve 19 tek yıllık (2 alttür ve 7 varyete ) olmak üzere toplam 39 Papaver türünün bulunduğunu belirtmektedir (Cullen 1965; Davis 1988; Kapoor 1997).

Sepaller 2 veya 3 adet, serbest ve düşücüdür. Petaller 4 nadiren 6, tomurcuk içinde buruşuk ve genellikle düşücüdür. Stamenler çok sayıda, flamentler tek veya parçalıdır. Çiçekler tek veya rasemus veya panikula durumunda olup gösterişlidir. Yapraklar tüysü loplu veya tüysü parçalıdır. Stigma 4-20 ışınlı çok kollu, tabla şeklinde ve ovaryum üzerinde bir disk şeklindedir. Meyve bu tablanın altındaki deliklerle açılan (operkulat) bir kapsula şeklindedir (Fedde 1909; Davis 1965 ve 1988; Seçmen ve ark., 1995)

Türkiye' de bulunan tek yıllık Papaver türlerini içine alan seksiyonlar • Sect. Papaver L. (Syn. Orthorhoeades Fedde)

• Sect. Carinatae Fedde • Sect. Mecones Bernh

• Sect. Argemonidium Spach (Syn. Argemonorhoeades Fedde)

Türkiye' de bulunan çok yıllık Papaver türlerini içine alan seksiyonlar • Sect. Oxytona Bernh. (Syn. Macrantha Elk.)

• Sect. Pilosa Prantl. • Sect. Miltantha Bernh.

Papaver cinsine ait türlerin toplandığı 9 seksiyon

• Sect. I Argemonorhoeades Fedde (Syn. Argemonidium Spach) • Sect. II Carinatae Fedde

• Sect. III Horride Elk.

• Sect. IV Oxytona Bernh. (Syn. Macrantha Elk.) • Sect. V Mecones Bernh.

• Sect. VI Miltantha Bernh.

• Sect. VII Orthorhoeades Fedde (Syn. Papaver) • Sect. VIII Pilosa Prantl

• Sect. IX Scapiflora Rchb.

III ve IX nolu seksiyonlarda yer alan türler Türkiye'de bulunmamaktadır (Cullen 1965, Golldblatt 1974).

(18)

5

2.4. Oxytona Seksiyonunun Genel Özellikleri ( Syn: Macrantha)

Oxytona Bernh., Linnaea 8:843. Macrantha Elk. Tant. Monog. Papaver 13.1839.

Papaver cinsine ait olan Oxytona seksiyonu, çok yıllık türleri içermektedir. Yayılım alanı olarak Orta ve Doğu Türkiye, Kuzey ve Kuzeybatı İran, Kafkas ve Trans Kafkas bölgelerinde doğal yayılım göstermektedir. Bu familyaya ait monograflar Fedde (1909) ve Medwedev (1918) ile başlamış en son Golldblatt (1974) tarafından yapılmıştır.

Oxytona seksiyonuna ait Papaver bracteatum Lindl., P. orientale L. ve P. pseudo-orientale Fedde morfolojik olarak birbirine benzemektedir ancak diğer Papaver türleri ile karıştırılmamalıdır. Türlerin üçü de çok yıllık olup her yıl rozet oluştururlar, pinnat ve dişli yapraklıdırlar. Ana yaprakların petiolü uzun olup tüm yaprağı çok hücreli beyaz tüyle kaplıdır (Golldblatt, 1974).

Bu seksiyondaki türler çok yıllık kalıcı kazık köklü otsu bitkilerdir. Yapraklar çok sayıda, tabanda rozet şeklinde düzenlidir. Tüm yaprakları çok hücreli sert beyaz tüylerle kaplıdır. Yapraklar ve çiçek sapları hemen hemen her sene aynı zamanda açılmaktadır. Önce yapraklar gelişip sonra çiçek sapı uzamaktadır. Tüyler gövdenin üst kısmında yatık, altta ise gövdeyle dik açı yapacak şekilde dizilmiştir. Gövdedeki yapraklar taban yapraklara benzemekte ve bitkinin üst kısmına doğru küçülmektedir. En üstteki yapraklar genellikle sapsızdır. Çiçekler tek ve gövdenin ucundadır. Petal renkleri koyu kırmızıdan (bazen turuncu) kiremit kırmızısına kadar değişmektedir. Tohumlar çok sayıda ufak böbrek şeklindedir. Temel kromozom sayısı n=7’dir (Golldblatt,1974).

(19)

3. MATERYAL VE YÖNTEM

3.1. Materyal

Çalışmamızda materyal olarak kullanılan örnekler; Türkiye’nin çeşitli yerlerinden toplanarak TOVAG-105 O 501 nolu TÜBİTAK projesi kapsamında Gaziosmanpaşa Üniversitesi deneme tarlasında yetiştirilmiştir. Çizelge 3.1’de çalışmada kullanılan materyallere ait bilgiler verilmiştir.

Çizelge 3.1. Çalışmada kullanılan bitkiler ve lokaliteleri

Sıra Bitkinin adı Bitkinin kodu

Bitkinin (2n) kromozom sayısı

Bitkinin toplandığı yer

1 Papaver bracteatum Lindl.

99 14 Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi deneme tarlası 2 Papaver orientale L. 136 28 Niğde-Fertek-Fesleğen köyü- Göksun yaylası 3 Papaver pseudo-orientale Fedde 1 42 Sivas –Yıldız Dağı

4 Papaver somniferum L. Ofis 96 çeşidi 22

Toprak Mahsulleri Ofisi

3.2. Yöntem

Türlerin anatomik incelemelerinde kullanılmak üzere araziden toplanan bitkinin kök, gövde ve yaprak gibi kısımlarından alınan örnekler 2-3 cm’lik küçük parçalara bölünerek %70’lik alkolde tespit edilmiştir. Mikroskobik gözlemler için bitkinin belirtilen kısımlarından parafin metodu (Algan, 1981) uygulanarak mikrotom yardımı ile alınan kesitler ve jiletle alınan el kesitleri incelenmiş ve Leica DM3000 motorize mikroskop ile fotoğrafları

(20)

7

çekilmiştir. Parafin metodu uygulanarak alınan kesitlerde daha iyi sonuçlar elde etmek amacıyla safranin ve fast-green boyaları kullanılmıştır.

Mikrotom kesitleri almak için Parafin metodu (Algan, 1981) uygulanarak şu yöntem takip edilmiştir: %70’lik alkolde küçük parçalar halinde bulunan bitki materyali sırasıyla %96’lık alkolde 30 dakika, %100’lük alkolde 30 dakika, 1 alkol–1 ksilol’de 30 dakika, ksilolde 30 dakika bekletilmiştir. Ksilolde bekleme süresi tamamlanınca materyalin bulunduğu kaba boncuk halindeki parafin tanecikleri yavaş yavaş ilave edilmiştir. Bu işlem 24 saat içinde tamamlandıktan sonra ksilolün parafine doyurulma işlemi için örnekler 55 סC’deki etüvde 3-4 gün bekletilmiştir. Ksilol kokusu gidince örneklerin bulunduğu kaba sıvı parafin ilave edilip, blok yapımında kullanılmak üzere, 58 סC’deki etüvde 3-4 gün tutulmuştur. Daha sonra L şeklindeki metal levhalar yardımıyla bloklar hazırlanmıştır. Bu bloklardan 10,15-20 µm kalınlığında şeritler halinde kesitler alınmıştır. Kesitlerin parlak yüzeyleri lama gelecek şekilde, 40°C‘de ısıtılmış su banyosunda kısa süre tutularak lama yapışmaları ve gerilmeleri sağlanmıştır. Boyama için lam taşıyıcısına yerleştirilen kesitler ksilol, 1 ksilol/1 absolü alkol, absolü alkol, %96’lık alkol, %70’lik alkol, %50’lik alkol serilerinde 5’er dakika bekletildikten sonra %50’lik alkolde hazırlanan safranin boyasında 2 saat tutulmuştur. Safraninde boyama işlemi tamamlandıktan sonra lamlar sırasıyla %50’lik alkol, %70’lik alkol, %96’lık alkol serilerinde 2’şer dakika bekletilip %96’lık alkolde hazırlanmış olan fast-green boyasında 10 saniye tutulduktan sonra sırasıyla %96’lık alkol, absolü alkol, 1 absolü alkol/1 ksilol, ksilol serilerinde 2’şer dakika tutulmuştur. Ksilolden çıkarılan preparatlar üzerindeki kesitlere 1- 1,5 damla entellan damlatılarak lamel kapatılmıştır.

Bu şekilde sürekli preparat haline getirilen örnekler mikroskopta Leica DM3000 motorize mikroskop objektifleri kullanılarak incelenmiştir. İncelenen anatomik kesitlerin renkli fotoğrafları çekilmiştir. İncelenen preparatlarda her bir türün kök, gövde, yapraklarına ait hücrelerin mikroskobik görüntüleri elde edilmiştir.

(21)

10 4. BULGULAR

4.1. Papaver bracteatum Lindl.

4.1.1. Kök

Kök enine kesitinde en dışta yer yer parçalanmış dökülmüş periderm tabakası bulunmaktadır. Periderm tabakasını 10-15 sıralı korteks parankiması takip etmektedir. Periderm hücrelerinin eni 21-54 µm arasında değişirken, boyu 32-107 µm arasındadır. Periderm tabakası altında yer alan korteks tabakasının hücreleri hücre arası boşlukları bulunmayan enleri boylarından oldukça büyük olan yassı şekilli hücrelerden meydana gelmiştir. Korteks parankima hücrelerinin eni 21 µm iken boyu 43-129 µm arasında değişmektedir. Vaskular sistemin çok büyük bir kısmını ksilem bölgesi oluşturmaktadır. Floem bölgesi oldukça dar, ezilmiş hücrelerden meydana gelmiş olup net seçilememektedir. Kökün merkezini tamamen ksilem elemanları doldurmuştur. Ksilemde trakeler homojen bir şekilde dağılım göstermiş olup, net bir şekilde ayırt edilebilmektedir. Trakelerin çapı 11-43 µm arasındadır (Çizelge 4.2).

Şekil 4.1. Papaver bracteatum Lindl. kök enine kesiti p: periderm kp: korteks parankiması ks: ksilem (Ölçek 150 µm)

(22)

9

Şekil 4.2. Papaver bracteatum Lindl. kök enine kesiti kp: korteks parankiması ks: ksilem (Ölçek 150 µm)

Şekil 4.3. Papaver bracteatum Lindl. kök enine kesit kp: korteks parankiması tr: trake (Ölçek 150 µm)

Şekil 4.4. Papaver bracteatum Lindl. kök enine kesiti tr:trake(Ölçek150µm)

(23)

10

Çizelge 4.1. İncelenen Papaver L. türlerin anatomik ölçüm değerleri

P. bracteatum Lindl. P. orientale L. P. pseudo-orientale

Fedde

P. somniferum L.

Kök Max-min. (µm) Max.- min. (µm) Max.- min. (µm) Max.- min. (µm)

Öz (çap) yok yok yok yok

Trake (çap) 43-11 32-11 54-11 63-16

Korteks (boy-en) 129-43/21-21 129-54/32-21 96-43/32-21 74-21/21-11

Periderm (boy-en) 107-32/54-21 86-43/21-21 107-32/54-21 32-11/16-11

Gövde

Öz (çap) parçalanmış parçalanmış - 129-21

Trake(çap) 32-11 32-11 32-11 32-11 Korteks (boy-en) 150-129/21-21 150-75/32-21 75-43/21-21 161-75/32-21 Periderm (boy-en) 32-21/21-11 75-21 43-21/21-11 75-21/32-21 Yaprak Üst epidermis (boy-en) 43-32/21-21 107-32/21-11 75-21/21-11 32-21/21-11 Palizat parankiması (boy-en) Palizat- sünger ayırımı yok 54-32/21-11 75-11/21-11 86-11/21-11 Palizat-sünger ayırımı yok 32-32/11-11 Sünger parankiması (boy-en) 43-11/21-11 32-21/21-11

Alt epidermis (boy-en)

(24)

11

4.1.2. Gövde

Gövde enine kesiti peridermin yer yer içeri doğru çökmesi ile çıkıntılı bir şekil almaktadır. Peridermin altında 6-12 sıralı korteks parankiması tabakası yer alır. Bu tabakanın hücreleri büyüklükleri farklı, yuvarlağa yakın şekilli olup, dalgalı çeperlere sahiptir. Korteks parankima hücrelerinin eni 21 µm iken boyu 129-150 µm arasında değişmektedir. Periderm hücrelerinin eni 11-21 µm arasında değişirken, boyu 21-32 µm arasındadır. Floem bölgesi ksileme göre daha az yer kaplamaktadır. İletim demetleri içerisinde ksilem ile floem arasında belirgin 2-6 sıralı vasküler kambiyum bulunmaktadır. Gövde 3-8 sıradan oluşan öz bölgesine sahip olup, öz bölgesinin merkezi öz boşluğuna sahiptir. Ksilem bölgesi geniş ve üçgensi biçimli olup trakeler düzgün ve ışınsal bir dizilim göstermiştir. Ksilem içerisinde 1-2 sıralı öz ışınlarına rastlanmaktadır. Trakelerin çapı 11-32 µm arasındadır (Çizelge 4.2).

Şekil 4.5. Papaver bracteatum Lindl. gövde enine kesiti p: periderm kp: korteks parankiması fl: floem

(Ölçek 150 µm)

(25)

12

Şekil 4.6. Papaver bracteatum Lindl. gövde enine kesiti

kp: korteks parankiması ka: kambiyum (Ölçek 150 µm)

Şekil 4.7. Papaver bracteatum Lindl. gövde enine kesiti kp: korteks parankiması fl: floem

ka: kambiyum (Ölçek 150 µm)

(26)

13

Şekil 4.8. Papaver bracteatum Lindl. gövde enine kesiti öı: öz ışını öb: öz bölgesi ks: ksilem (Ölçek 150 µm)

4.1.3. Yaprak

Üst epidermis hücreleri genellikle alt epidermis hücrelerinden daha büyüktür. Üst epidermis hücrelerinin eni 21 µm iken boyu 32-43 µm arasındadır. Alt epidermis hücrelerinin eni 11-21 µm arasında iken boyu 21-32 µm arasındadır. Epidermis hücre şekilleri ovale yakın olup enleri boylarından fazla hücreler biçimindedir. Her iki yüzeydeki epidermis hücreleri arasında stomalar seyrek aralıklar ile yer almaktadır. Stomalar ana damardaki epidermis hücreleri arasında daha sık aralıklar ile dizilmiştir. Palizat ve sünger parankima hücreleri arasında ayırım yoktur. Palizat parankima hücrelerinin eni 11-21 µm arasında iken boyu 32-54 µm arasındadır (Çizelge 4.2).

Şekil 4.9. Papaver bracteatum Lindl. yaprak enine kesiti

üe: üst epidermis id: iletim demetleri st: stoma (Ölçek 180 µm)

(27)

14

Şekil 4.10. Papaver bracteatum Lindl. yaprak enine kesiti

ae: alt epidermis st: stoma (Ölçek 180 µm)

Şekil 4.11. Papaver bracteatum Lindl. yaprak enine kesit üe: üst epidermis ae: alt epidermis id: iletim demetleri

(Ölçek 180 µm)

(28)

15

4.2. Papaver orientale L.

4.2.1. Kök

Kökün en dış tabakasını 8-10 sıralı periderm kuşatmaktadır. Bu tabakanın en dış kısmı koyu boyanmış yer yer parçalanmış şekilde gözlenmektedir. Periderm hücrelerinin eni 21 µm iken, boyu 43-86 µm arasındadır. Peridermin altında yer alan korteks parankiması oldukça geniş bir alanı kaplamış olup büyük, oval şekilli yassı ve düzensiz sıralanmış hücrelerden oluşmaktadır. Korteks parankima hücrelerinin eni 21-32 µm arasında iken, boyu 54-129 µm arasında değişmektedir. Bu tabakada çok küçük hücreler arası boşluklara rastlanmaktadır. Ksilemde trakeler açık bir şekilde ayırt edilebilmektedir. Ksilemin oluşturduğu kollar belirgin olarak gözlenmektedir. Ksilem parankimasını meydana getiren hücrelerin nükleusları açık bir şekilde seçilmektedir. Trakelerin çapı 11-32 µm arasındadır (Çizelge 4.2).

Şekil 4.12. Papaver orientale L. kök enine kesiti p: periderm kp: korteks parankiması (Ölçek 100 µm)

(29)

16

Şekil 4.13. Papaver orientale L. kök enine kesiti p: periderm kp: korteks parankiması (Ölçek 100 µm)

Şekil 4.14. Papaver orientale L. kök enine kesiti ks: ksilem (Ölçek 100 µm)

(30)

17

4.2.2. Gövde

Gövde enine kesitte en dışta bulunan epidermis kare veya oval şekilli hücrelerden oluşmaktadır.Epidermis hücrelerinin dış çeperleri ince bir kutikula tabakası ile kaplıdır. Periderm hücreleri 21-75 µm arasındadır. Epidermis tabakasının altında değişik büyüklükteki çaplara sahip dairesel hücrelerin meydana getirdiği 5-12 sıralı korteks hücreleri gözlenmektedir. Korteks parankima hücrelerinin eni 21-32 µm arasında iken boyu 75-150 µm arasında değişmektedir. Bu tabakanın altında çeperleri kalınlaşmış 5-15 sıralı hücrelerin oluşturduğu alan yer almaktadır. Bu hücrelerin hemen altında dairesel sıralanmış kolleteral iletim demetleri bulunmaktadır. 3-5 halka şeklinde sıralanmış olan demetler gövde kesitinin merkezine doğru büyüklükleri belirgin şekilde artmaktadır. Demetlerde floem ve ksilem bölgeleri net bir şekilde ayırt edilmektedir. Bu demetlerde floem üzerinde sklerenkima hücrelerinin oluşturduğu kümeler açıkça gözlenmektedir. Gövde enine kesitinin büyük bir bölümünü merkezde öz bölgesi oluşturmaktadır. Öz bölgesini meydana getiren parankima hücreleri merkeze doğru çapları büyümektedir. Trakelerin çapı 11-32 µm arasındadır (Çizelge 4.2).

.

Şekil 4.15. Papaver orientale L. gövde enine kesiti

e: epidermis id: iletim demetleri ö: öz boşluğu (Ölçek 150 µm)

(31)

18

Şekil 4.16. Papaver orientale L. gövde enine kesiti ku: kutikula kp: korteks parankiması sl: sklerenkima

fl: floem ks: ksilem (Ölçek 150 µm)

Şekil 4.17. Papaver orientale L. gövde enine kesiti

e: epidermis kp: korteks parankiması id: iletim demetleri (Ölçek 150 µm)

(32)

19

Şekil 4.18. Papaver orientale L. gövde enine kesiti sl: sklerenkima fl: floem (Ölçek 150 µm)

Şekil 4.19. Papaver orientale L. gövde enine kesiti ö: öz boşluğu fl: floem (Ölçek 150 µm)

(33)

20

4.2.3. Yaprak

Her iki yüzeyde epidermis hücreleri yassı veya oval şekillidir. Üst epidermis hücrelerinin eni 11-21 µm arasında iken boyu 32-107 µm arasındadır. Ancak alt epidermis tabakasındaki hücrelerin boyları enlerine göre oldukça küçüktür. Alt epidermis hücrelerinin eni 11-32 µm arasında iken boyu 32-43 µm arasındadır. Mezofil 2-3 sıralı palizat parankiması, 3-5 sıralı sünger parankimasından oluşmaktadır. Palizat parankima hücreleri oldukça belirgin olup boyları enlerinden çok büyüktür. Yer yer bu hücreler arasında aralıklar bulunmaktadır. Sünger parankima hücrelerinin eni 11-21 µm arasında iken boyu 11-43 µm arasındadır. Sünger parankima hücrelerinin enleri palizat hücrelerine yakın olup farklı şekillerdeki küçük kolsu uzantılardan oluşmaktadır. Palizat parankima hücrelerinin eni ise 11-21 µm arasında iken boyu 11-75 µm arasındadır. Palizat ve sünger parankima hücrelerinin nükleusları oldukça belirgin olarak gözlenmektedir. Sünger tabakasında geniş hücrelerarası boşluklar yer almaktadır

(Çizelge 4.2).

Şekil 4.20. Papaver orientale L. yaprak ana enine kesiti

üe: üst epidermis id: iletim demetleri ae: alt epidermis (Ölçek 150 µm)

(34)

21

Şekil 4.21. Papaver orientale L. yaprak enine kesiti e: epidermis (Ölçek 150 µm)

Şekil 4.22. Papaver orientale L. yaprak enine kesiti üe: üst epidermis pp: palizat parankiması sp: sünger parankiması (Ölçek 150 µm)

(35)

22

Şekil 4.23. Papaver orientale L. yaprak enine kesiti fl: floem (Ölçek 150 µm)

4.3. Papaver pseudo-orientale (Fedde) Medw.

4.3.1. Kök

Kök enine kesitinde en dışta seyrek aralıklar ile yer yer parçalanmış dökülmüş 5-8 sıralı periderm tabakası bulunmaktadır. Periderm hücrelerinin eni 21-54 µm arasında iken, boyu 32-107 µm arasındadır. Bu tabakanın hücreleri parankimatik, enleri boylarına göre büyük olup çok sık olarak dizilmişlerdir. Periderm tabakasını çok sıkı yerleşmiş, geniş bir alanı kaplayan korteks parankiması takip etmektedir. Korteks parankima hücrelerinin eni 21-32 µm arasında iken boyu 43-96 µm arasında değişmektedir. Bu tabakanın hücreleri hücre arası boşlukları bulunmayan yassı veya yuvarlağa yakın şekilli hücrelerden meydana gelmiştir. Vaskular sistemi çeperleri kalınlaşmış hücrelerin meydana getirdiği halka şeklindeki endodermis korteksten ayırt etmektedir. Kökün merkezini tamamen ksilem elemanları doldurmuştur. Ksilemde trakeler homojen bir şekilde dağılım göstermiştir. Trakelerin çapı 11-54 µm arasındadır(Çizelge 4.2).

(36)

23

Şekil 4.24. Papaver pseudo-orientale Fedde. kök enine kesiti p: periderm kp: korteks parankiması id: iletim demetleri (Ölçek 150 µm)

Şekil 4.25. Papaver pseudo-orientale Fedde. kök enine kesiti en: endodermis ks: ksilem (Ölçek 150 µm)

(37)

24

Şekil 4.26. Papaver pseudo-orientale Fedde. kök enine kesiti en: endodermis tr: trake (Ölçek 150 µm)

Şekil 4.27. Papaver pseudo-orientale Fedde. kök enine kesiti tr: trake (Ölçek 150 µm)

(38)

25

4.3.2. Gövde

Daire veya daireye yakın şekle sahip gövde enine kesitte tek sıralı epidermis kare veya kareye yakın şekilli hücrelerden meydana gelmektedir.Epidermis tabakasının altında 1-2 sıradan oluşan kollenkima tabakası yer almaktadır. Periderm hücrelerinin eni 11-1-21 µm arasında değişirken, boyu 21-43 µm arasındadır. Bu tabakanın altında ise değişik büyüklükteki çaplara sahip dairesel hücrelerin meydana getirdiği 3-5 sıralı korteks hücreleri gözlenmektedir. Korteks parankima hücrelerinin eni 21 µm iken boyu 43-75 µm arasında değişmektedir. Dairesel sıralanmış kollateral iletim demetleri 3-6 halkadan meydana gelmektedir. Bu demetlerin çapları gövde kesitinin merkezine doğru hafifçe artmaktadır.Bu demetlerde gövde dışına doğru floem üzerinde sklerankima hücrelerinin oluşturduğu kümeler açıkça gözlenmektedir. Gövde enine kesitinin geniş bir kısmını merkezde öz bölgesi oluşturmaktadır. Öz bölgesini meydana getiren parankima hücreleri düzgün daireler şeklinde olup merkeze doğru çapları büyümektedir.Trakelerin çapı 11-32 µm arasındadır (Çizelge 4.2).

Şekil 4.28. Papaver pseudo-orientale Fedde. gövde enine kesiti e: epiderm ö: öz boşluğu (Ölçek 150 µm)

(39)

26

Şekil 4.29. Papaver pseudo-orientale Fedde. gövde enine kesiti e: epidermis id: iletim demetleri (Ölçek 150 µm)

Şekil 4.30. Papaver pseudo-orientale Fedde. gövde enine kesiti e: epidermis id: iletim demetleri (Ölçek 150 µm)

Şekil 4.31. Papaver pseudo-orientale Fedde. gövde enine kesiti ko: kollenkima sl: sklerankima (Ölçek 150 µm)

(40)

27

Şekil 4.32. Papaver pseudo-orientale Fedde. gövde enine kesiti e: epidermis ko: kollenkima (Ölçek 150 µm)

Şekil 4.33. Papaver pseudo-orientale Fedde. gövde enine kesiti kp: korteks parankiması id: iletim demetleri

(Ölçek 150 µm)

(41)

28

4.3.3. Yaprak

Yaprak enine kesitinde üst epidermis hücreleri genellikle alt epidermis hücrelerinden oldukça büyük gözükmektedir. Epidermis hücre şekilleri yassı olup enleri boylarından fazla hücreler biçimindedir. Üst epidermis hücrelerinin eni 11-21 µm arasında iken boyu 21-75 µm arasındadır. Alt yüzeydeki epidermis hücreleri arasında stomalar sık olmakla birlikte her iki yüzeyde de yer almaktadır. Alt epidermis hücrelerinin eni 11-21 µm arasında iken boyu 21-54 µm arasındadır. Stomalar ana damardaki epidermis hücreleri arasında da belli aralıklar ile dizilmiştir. Mezofil çoğunlukla 2 sıralı olmakla beraber 2-3 sıralı palizat parankiması, 3-4 sıralı sünger parankimasından oluşmaktadır. Palizat parankima hücreleri oldukça belirgin olup boyları enlerinden çok büyüktür. Bu hücreler arasında geniş aralıklar bulunmaktadır. Palizat parankima hücrelerinin eni 11-21 µm arasında iken boyu 11-86 µm arasındadır. Sünger parankima hücrelerinin enleri palizat hücrelerine yakın olup farklı şekillerdeki bazıları küçük kolsu uzantılardan oluşmaktadır. Sünger parankima hücrelerinin eni 11-21 µm arasında iken boyu 21-32 µm arasındadır. Palizat ve sünger parankima hücrelerinin nükleusları oldukça belirgin olarak gözlenmektedir. Sünger tabakasında geniş hücrelerarası boşluklar yer almaktadır (Çizelge 4.2).

Şekil 4.34. Papaver pseudo-orientale Fedde. yaprak enine kesiti

üe: üst epidermis ae: alt epidermis id: iletim demetleri (Ölçek 150 µm)

(42)

29

Şekil 4.35. Papaver pseudo-orientale Fedde. yaprak enine kesiti id: iletim demetleri (Ölçek 150 µm)

Şekil 4.36. Papaver pseudo-orientale Fedde. yaprak enine kesiti üe: üst epidermis ae: alt epidermis (Ölçek 150 µm)

(43)

30

Şekil 4.37. Papaver pseudo-orientale Fedde. yaprak enine kesiti üe: üst epidermis ae: alt epidermis (Ölçek 150 µm)

Şekil 4.38. Papaver pseudo-orientale Fedde. yaprak enine kesiti üe: üst epidermis ae: alt epidermis pp: palizat parankiması sp: sünger parankiması st: stoma (Ölçek 150 µm)

(44)

31

4.4. Papaver somniferum L.

4.4.1. Kök

Kökte alınan enine kesitte en dışta yer yer parçalanmış, içeri çökmüş periderm tabakası bulunmaktadır. Periderm hücrelerinin eni 11-16 µm arasında iken, boyu 11-32 µm arasındadır. Bu tabakanın fellem hücre tabakaları seçilmektedir. Periderm tabakasını oldukça geniş bir alanı kaplayan 10-20 sıralı korteks parankiması takip etmektedir. Korteks parankima hücrelerinin eni 11-21 µm arasında iken boyu 21-74 µm arasında değişmektedir. Bu tabakanın kök merkezine yakın hücrelerinin nükleusları belirgin olarak gözükmektedir. Floem bölgesi ezilmiş hücrelerden meydana gelmiş olup net seçilmemektedir. Kökün merkezinin geniş bir kısmını ksilem elemanları doldurmuştur. Kök merkezinde dar da olsa bir öz bölgesi bulunmaktadır. Trakelerin çapı 11-32 µm arasındadır (Çizelge 4.2).

Şekil 4.39. Papaver somniferum L. kök enine kesiti

(45)

32

Şekil 4.40. Papaver somniferum L. kök enine kesiti

p: periderm kp: korteks parankiması (Ölçek 150 µm)

Şekil 4.41. Papaver somniferum L. kök enine kesiti fl:floem ks: ksilem (Ölçek 150 µm)

(46)

33

Şekil 4.42. Papaver somniferum L. kök enine kesiti p: periderm kp: korteks parankiması ks: ksilem ö: öz boşluğu (Ölçek 150 µm)

Şekil 4.43. Papaver somniferum L. kök enine kesiti tr: trake ö: öz boşluğu (Ölçek 150 µm)

Şekil 4.44. Papaver somniferum L. kök enine kesiti

(47)

34

Şekil 4.45. Papaver somniferum L. kök enine kesiti

p: periderm kp: korteks parankiması (Ölçek 150 µm)

4.4.2. Gövde:

Enine kesitlerde daire şeklinde olan gövde enine tek sıralı kare veya kareye yakın şekilli epidermis hücrelerinden meydana gelmektedir. Periderm hücrelerinin eni 21-32 µm arasında değişirken, boyu 21-75 µm arasındadır. Dairesel sıralanmış kolleteral iletim demetleri 3-5 halka meydana getirecek şekilde sıralanmıştır. Bu demetlerin çapları gövde kesitinin merkezine doğru artmaktadır. Gövde enine kesitinin geniş bir kısmını merkezde öz bölgesi oluşturmaktadır. Öz bölgesini meydana getiren parankima hücreleri düzgün daireler şeklinde olup merkeze doğru çapları büyümektedir. Öz bölgesi hücrelerinin çapları 21-129 µm arasındadır. Korteks parankima hücrelerinin eni 21-32 µm arasında iken boyu 75-161 µm arasında değişmektedir. Trakelerin çapı 11-32 µm arasındadır (Çizelge 4.2).

(48)

35

Şekil 4.46. Papaver somniferum L. gövde enine kesiti e: epidermis (Ölçek 150 µm)

Şekil 4.47. Papaver somniferum L. gövde enine kesiti kp: korteks parankiması id: iletim demeti (Ölçek 150 µm)

Şekil 4.48. Papaver somniferum L. gövde enine kesiti kp: korteks parankiması (Ölçek 150 µm)

(49)

36

Şekil 4.49. Papaver somniferum L. gövde enine kesiti id: iletim demetleri kp: korteks parankiması (Ölçek 150 µm)

Şekil 4.50. Papaver somniferum L. gövde enine kesiti tr: trake fl: floem (Ölçek 150 µm)

Şekil 4.51. Papaver somniferum L. gövde enine kesiti ö: öz boşluğu (Ölçek 150 µm)

(50)

37

4.4.3. Yaprak

Yaprak enine kesitinde her iki yüzeye ait epidermis hücreleri hemen hemen aynı büyüklükte olup, düzgün sıralanmış kareye yakın şekilli olarak gözükmektedir. Üst epidermis hücrelerinin eni 11-21 µm arasında iken boyu 11-32 µm arasındadır. Alt epidermis hücrelerinin eni 11-21 µm arasında iken boyu 32-64 µm arasındadır. Palizat ve sünger parankima hücreleri arasında ayırım yoktur. Palizat parankima hücrelerinin eni 11 µm iken boyu 32 µm’dir. Yaprak ekseni boyunca farklı büyüklüklere sahip iletim demetleri yer almaktadır (Çizelge 4.2).

Şekil 4.52. Papaver somniferum L. yaprak enine kesiti üe: üst epidermis id: iletim demetleri m: mezofil ae: alt epidermis (Ölçek 150 µm)

Şekil 4.53. Papaver somniferum L. yaprak enine kesiti (Ölçek 150 µm) üe: üst epidermis id: iletim demetleri ae: alt epidermis

(51)

38

Şekil 4.54. Papaver somniferum L. yaprak enine kesiti üe: üst epidermis fl: floem (Ölçek 150 µm)

Şekil 4.55. Papaver somniferum L. yaprak enine kesiti id: iletim demetleri (Ölçek 150 µm)

Şekil 4.56. Papaver somniferum L. yaprak enine kesiti

(52)

5. TARTIŞMA ve SONUÇ

Bu çalışmada araştırmamıza konu olan Papaveraceae familyası Papaver L. cinsine ait Papaver bracteatum Lindl., P. orientale L., P. pseudo-orientale Fedde ve P. somniferum L. türleri anatomik yönden incelenmiştir. Türlerin incelenmesi sırasında kök, gövde ve yaprak gibi anatomik karakterlere ait ölçüm değerleri tespit edilmiştir. Araştırmamıza konu olan bu dört türün anatomik özellikleri bakımından birbirleri arasında bazı farklılık ve benzerliklere sahip oldukları gözlemlenmiştir.

Türlerin köklerinden alınan enine kesitlerde en dışta periderm tabakası yer almaktadır. Her dört türde de bu tabakanın yer yer parçalanmış olduğu görülmüştür. Her dört türde de periderm tabakasının altında oldukça geniş bir alanı kaplayan korteks tabakası yer almaktadır. Bu tabakanın hücreleri arasında sadece P. orientale L.’de çok küçük boşluklara rastlanmışken diğer üç türde herhangi bir hücreler arası boşluğa rastlanmamıştır.

P. bracteatum Lindl. ve P. pseudo-orientale Fedde’de kökün merkezini tamamen ksilem elemanlarının kapladığı görülmüştür. P. orientale L. ve P. somniferum L.’de ise kökün merkezinin büyük bir kısmını ksilem elemanları kaplamaktadır. Her dört türde de ksilemde trakeler homojen bir dağılım göstermiştir.

Türlerin gövdelerinden alınan enine kesitlerde her dört türde de epidermis tek sıralı olup kare veya kareye yakın nadiren de oval şekilli hücrelerden oluştuğu görülmüştür.

Türlerin gövdelerinden alınan enine kesitlerde P. bracteatum Lindl.’de epidermisin altında yer alan korteks tabakasının hücrelerinin büyüklükleri farklı olup yuvarlağa yakın şekilli, diğer üç türde ise değişik büyüklükte dairesel şekilli olduğu görülmüştür. P. bracteatum Lindl.’de gövde enine kesitinin büyük bir kısmını üçgensi biçimli ksilem oluştururken diğer üç türde ise gövde enine kesitinin büyük bir kısmını öz bölgesi

(53)

40

oluşturmuştur. Ayrıca floem üzerinde P. bracteatum Lindl. ve P. somniferum L.’de sklerenkima görülemezken P. orientale L. ve P. pseudo-orientale Fedde’de floem üzerinde sklerenkimaya rastlanmıştır. Her dört türde de iletim demetleri gövdede dairesel sıralanmıştır.

Yapraklardan alınan enine kesitlerde P. somniferum L.’de üst ve alt epidermis hemen hemen aynı büyüklükte iken diğer üç türde genellikle üst epidermis hücreleri alt epidermis hücrelerinden daha büyük olduğu görülmüştür.

Yapraklardan alınan enine kesitlerde P. bracteatum Lindl. ve P. somniferum L.’de palizat ve sünger parankima hücreleri net olarak görülmemişken P. orientale L. ve P. orientale Fedde’de belirgin olarak görülmüştür. P. orientale L. ve P. pseudo-orientale Fedde’de sünger parankima hücreleri arasında geniş boşluklar bulunmaktadır. Mezofil tabakasının hücreleri P. bracteatum Lindl.’de yassı ve şekilsiz, P. orientale L. ve P. pseudo-orientale Fedde’de yuvarlağa yakın şekilli iken P. somniferum L.’de genellikle birbirine yakın büyüklükte olduğu görülmüştür.

Sonuçta çalıştığımız Papaveraceae familyası Papaver L. cinsine ait bu dört türün anatomik açıdan bazı benzerlik ve farklıklara sahip oldukları belirlenmiştir. Bu çalışmamızın Papaveraceae familyasına ait bitkilerle yapılacak bundan sonraki çalışmalara fayda sağlayacağı kanısındayız.

(54)

KAYNAKLAR

Algan, G., 1981. Bitkisel Dokular İçin Mikroteknik, Fırat Üniv. Fen-Ed. Fak. Yayın. Bot. No: 1, İstanbul, 1981.

Anonim, 2009. United Nations Office on Drugs and Crime. World Drug Report, Vienna, Austria.

Atalay, İ., 1994. Türkiye Vejetasyon Coğrafyası. Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir. Bootth, M. 1996. „Opium A Hisrory‟ London, England.

Cullen, J. 1965. Papaver L., Ref.: Davis, P. H.(ed.): Flora of Turkey and East Aegean Islands, 1; 219-236, University Press, Edinburg.

Çelik, S., 2003. Centaurea L.Cinsi psephelloidea (Boiss) sosn. seksiyonuna ait türlerin ekolojik özellikleri.(Doktora tezi). Anadolu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Eskişehir.

Davis, P. H., Mill, R. R. and T an, K. 1965. Papaver L. Flora of Turkey and East Aegean Islands, 1; 219-236, University Press, Edinburg.

Davis, P. H., Mill, R. R. and Tan, K. 1988. Flora of Turkey and East Aegean Islands. Edinburg University Press. Edinburg.

Deniz, V., 2004. Çöçü S., Parmaksız İ., Khawar, K. M ve Özcan, S. Borik Asit ve Sukrozon Papaver Türlerinde Çiçek Tozlarının In Vitro Gelişimine Etkisi. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi. 10: 443 - 447. Facchini P. J., Hagel M., Liscombe K., Loukanina N., MacLeod P., Samanani N., 6: Zulak K. G., 2007. “Opium poppy: blueprint for an alkaloid factory”.

Phytochem Rev 6:97-124.

Fairbairn J. W., Williamson E. M. (1978) The School of Pharmacy, Deparment of Pharmacognosy, University of London.

Fedde, F. 1909. Papaver L. Ref.: Engler, A.: Das Pflanzenreich 40 (IV, 104); 288 - 344, Weinheim.

Golldblatt, P. 1974. Biosystematic studies in papaver section oxytona. Annals of The Missouri Botanical Garden, 61 (2): 264-296.

Güner, A., Özhatay, N., Ekim, T., and Baser, K. H. C., 2000. Flora of Turkey and East Aegean Islands (Suplement 2). Vol. 11. Edinburg Unv. Pres. Edinburg.

Kapoor, L. D. 1997. Oppium Poppy: Botany, Chemistry and Pharmacology. Food Products Press, New York. p. 19.

Medvedew, J. S. And Kavkazsk, Sv. Mus. 1918: Ann. Caucas. Dusb, II; 204 - 207. Parmaksız, İ., 2004. Papaver Cinsi Oxytona Seksiyonun Türkiye‟de Yetişen Türlerinde Genetik Çeşitliliğin RAPD Markörleri ile Analizi Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Ankara.

Parmaksız, İ. ve Özcan S., 2011. Morphological, chemical and molecular analyses of Turkish Papaver accessions (Sect. Oxytona). Turk J. Bot. 35 (2011) 1-16. Rahmatpour, N., Atar, F., Zamani, A., ve Najafi, A. A., 2010. Comparative anatomy in some species of Papaver L. in Iran as taxonomical implication.

Seçmen, Ö., Gemici, Y., Görk, G., Bekat, L. ve Leblebici, E., 1995.Tohumlu Bitkiler Sistematiği (Ders Kitabı). 4. baskı. Ege Ünv. Fen Fak. Ders Kitapları Serisi No: 116. İzmir.

(55)

42

ÖZGEÇMİŞ

Kişisel Bilgiler

Adı Soyadı : Uğur DEMİR

Doğum Tarihi ve Yer : 1983 / Amasya

Medeni Hali : Bekar

Yabancı Dili : İngilizce

Telefon : 05417126845

e-mail : ugur_demir60@hotmail.com

Eğitim

Derece Eğitim Birimi Mezuniyet Tarihi

Lisans Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü

2007

Lise Erbaa Coşkun ÖNDER Lisesi 2000

Yapılan Bilimsel Faaliyetler

TÜBİTAK, Lisans Öğrencilerine Yönelik Proje Tabanlı Biyoloji Eğitimi Çalıştayı, Haziran 2008, AMASYA.