sinir-doku

Sinir Sistemi

– Anatomik yönden iki bölüme ayrılır:

• Merkezi sinir sistemi(MSS): Beyin, Beyincik,

Omurilik

•Periferik sinir sistemi(PSS) : Gangliyonlar, sinirler ve

sinapslar

Sinir Doku

• Hücreleri ( Nöron :Nörosit )

Nöron(Sinir hücresi )

•Sinir dokusunun ana hücresidir.

•Dendrit

ve akson denilen hücre uzantıları

vardır.

•Değişik şekillerde olabilir.

•Çekirdeğin etrafını çevreleyen

Nöronların İşleve Göre Sınıflandırılması

•

Duyu Nöronları ( afferent –Sensorik )

• Motor Nöronlar (Efferent )

Efferent ( Motor )

• Somatik Sistem

–

İskelet kasında

• Otonom sistem

Nöron Sınıflandırması

• Uzantılarına göre:

- Ünipolar( aşağı sınıf omurgalılarda bulunur:solucanlar ) -Psödounipolar (Yalancı tek kutuplu) →Spinal gangliyonda

bulunur (Kraniyal sinirlerin üzerinde çok az sayıda bulunan duyu gangliyonları)

-Bipolar (İki kutuplu) →Retinadaki iç nükleer tabakada, koku alma mukozasındaki olfaktör nöronlarda ve iç kulaktaki kohleanın spiral gangliyonlarında bulunur.

-Multipolar :Çok Kutuplu Nöronlar →Omuriliğin ön boynuz motor nöronları, piramidal nöronlar ve beyincikteki

Çok Kutuplu Nöronlar

•

Aksonların uzunluğuna ve dağılımına bağlı

olarak, ikiye ayrılırlar:

-Golgi Tip –

I Nöronlar →Aksonları uzundur.

Periferik

sinirlere katılırlar.

-Golgi Tip –

II Nöronlar →Aksonları kısadır.

Tekrarlayan dallarla, genellikle hücre gövdesinin

yakınlarında sonlanırlar.

• Çekirdek: Ökromatik, Yuvarlak, ( 20

mikron )

•

Sitoplazması: Nöroplazma:

•

•

Gövde kısmında çekirdeği saran kısım

perikaryon

Perikaryon

• Organeller bulunur.

•Olgun sinir hücrelerinde sentriyol bulunmaz.

•Nörolifler

,gümüşleme veya altınlama

yöntemiyle gözükür.

•Lipofuskin ve melanin diye iki pigment

vardır

Hücre İskeleti

• Nöroflamanlar

• Nörotubuluslar

(

Toluidin Mavisi, Metilen Mavisi ve

KristalViyole=NisslCisimcikleri )

Nissl Cisimciği

•“Tigroid Body” (Benekli Cisim) de denir.

•Akson tepeciğinde bulunmaz. Onun haricinde

kalan sinir gövdesinde bulunur.

•

Nöron hasarı→Sayısı azalır.

• Granüllü ve granülsüz endoplazmik

retikulum

ve Ribozomlardan oluşur.

Dendritler

• Nöronların denritik özelliklerine göre sınıflandırılması: -Radyal dendritli nöronlar: Omuriliğin ön boynuz motor

nöronları ve talamustaki nükleuslarda bulunan nöronlar -Sitoplazmik esas uzantılı nöronlar: Beyin korteksindeki belli

yerlerde bulunan motor nöronlardır.

-Monopolar dendritli nöronlar: Beyincik korteksindeki purkinje hücreleridir.

-Oppositopolar dendritli nöronlar: Hippokampustaki piramidal nöronlardır.

Akson

• Retinanın amakrin hücrelerinde akson bulunmaz.

• Hücre gövdesinden Akson tepeciğiyle ayrılır ve Nissl cisimciği içermez.

•Aksonlar,nöronlarından hücre gövdelerinden aksolemma denilen bir zarla ayrılır.

•Aksonun etrafı, kısa bir seyir sonrasında miyelin kılıfı dediğimiz ek bir kılıfla sarılır.

•PSS’ye geçtikleri zaman, miyelin kılıfının dışında yer alan ve nörolemma denilen üçüncü bir kılıfla daha sarılırlar.

•Bu kılıf, miyelin dışında yer alan ve buraya bitişik ince Schwann

hücresi sitoplazmasıdır. Burada, Schwann hücresine ait çekirdek ve organellerin çoğu vardır

Ranvier Boğumu

• Aksonun miyelin kılıfı, periferik sinir sisteminde düzenli aralığa sahip, dar ve halka şeklinde boğumlanmalar gösterir.

• Bu boğumlara,“Ranvier Düğümü” denir.

• “internodal bölge”, sadece bir tek Schwann hücresi bulunur.

•Düğümler arası bölgelerin uzunluğu, fetüste ve bebekte azdır. Yaşla birlikte artar.

•Ranvier düğümlerinin bulunduğu bölgede, miyelin kılıfı kesintiye uğrar. Dolayısıyla, buralardan madde alışverişi gerçekleşir (Miyelin, madde alış-verişini engelleyici bir kılıftır)

Miyelin Kılıfı

• Lipoprotein

yapısındadır.

•% 80 lipid -% 20 protein

•Lipitler: kolesterin esterleri,Fosfatidler,lesitin,

sfingomyelin ve serebrosidler.

• Miyelin

kılıfının dışında, Schwann hücresinin

sitoplazması bulunur.

•Scwann hücresinin

zarı+sitoplazması→Nörolemma

•Ektoderm kökenlidirler ve Nöral Krista

hücrelerinden farklılaşırlar.

•Aksonların yaşaması ve işlev görebilmesi için

gereklidirler.

•Travmayla kopan liflerde, akson yenilenmesinde

rol oynarlar ve fagositozda yaparlar.

Ara Çizgi

• Miyelin kılıfının oluşumunda önemlidir.

•Aksonun miyelin kılıfı, birbirinden bağımsız ve içiçe ayrı tabakalar şeklinde değildir.

•Bunun aksine, miyelin kılıfı kesintisiz ve spiral biçiminde kıvrılmış bir tabakanın iç içe sarılmasıyla meydana gelir.

•Miyelinizasyonda, ilk önce etrafında aksolemmadan başka bir kılıf olmayan akson Schwann hücre sitoplazmasına gömülmeye başlar.

•Schwann hücresi, ortada yer alan uzunlamasına bir eksenin etrafında ve saatin aksi yönünde döner.

•Herbir dönüşte, aksonun etrafına bir çift koyu ve açık tabaka eklenir. •Koyu tabaka, Schwann hücre zarının iki sıtoplazmik yüzeyinin

birleşmesiyle meydana gelir.

•Açık tabaka ise, hücre zarındaki çift kutuplu lipit tabakalarından farklılaşır.

•Ara çizgi→İki Schwann hücresinin zarlarının sitoplazmik yüzeylerinin birleşmesiyle oluşur. Sayısı→50kadar.

Miyelin Fonksiyonu

☻

☻Miyelinli aksonların kalınlığı ,2–20μm arasında değişir. ☻Miyelin kılıfı, uyarının aksondan iletimi esnasında

meydana gelebilecek enerji kaybını en aza indirir.

☻Miyelin kılıfının, sinir tellerinin yenilenmesinde de önemli rolü vardır.

☻Miyelin kılıfının uyarı iletiminde önemli rolüne karşılık, besin fizyolojisi bakımından bunun tersi sayılabilecek bir etkisi vardır.

Sinapslar

• Elektiriksel Sinapslar

• Presinaptik membran

• Post sinaptik membran

• Sinaps vezikülleri

Aksonal

Taşıma

• Anterograd transpost

• Perikaryondan perifere

• Retrograd trasport

Nörogliya

• PSS nöronları ve uzantılarının arası, bağ dokusu ile doldurulmuştur.

• MSS’de, bazı büyük damarların haricinde bağ dokusu bulunmaz.

•Nörogliya dokusu, MSS’de bağ dokusu işlevini yerine getiren gliya hücrelerinden oluşmuştur.

•Gliya hücreleri,nöronlara mekanik desteklik sağlar.

•Kapillerden aldıkları besin maddelerini nöronlara aktarırlar. Kendi aralarında ve nöronlarla sinaps yapmazlar.

•Nöronların aksine, hayat boyu mitozla çoğalırlar.

•Nöronlar için zorunlu hücrelerdir. Gümüşleme ve altınlama yöntemleriyle ,uzantılarıyla birlikte boyanabilirler.

Gliya Hücre Çeşitleri

1 –Protoplazmik Astrositler

2 –Fibröz Astrositler

3 –Oligodendrositler

4 –Mikrogliyalar

5 –Ependim Hücreleri

Protoplazmik Astrosit

• Sadece gri cevherde bulunur. •Uzantılı ve yıldız şeklindedir.

•Kısa, kalın ve dallı uzantıya sahiptir.

•Uzantılarının son kısımları, fil ayağı şeklinde genişlemelerle sonlanır. •Bu sonlanma ayaklarının bir kısmı, kapiller bazal membranının dışına

tutunur. Bunlara, “perivasküler ayak” adı verilir ve kapillerin etrafını tamamen çevirirler.

•Dolaşımdan gelen aminoasit, glukoz, su, oksijen ve iyon gibi maddeler, nöronlara astrosit aracılığıyla geçer.

•Atık maddelerin nöronlardan kapillere geçmeside, yine aynı yoldan gerçekleşir

Fibröz Astrosit

• Sadece beyaz cevherde bulunur.

•Uzantıları,kapiller duvarında perivasküler

ayak şeklinde sonlanır.

• •Sinir dokusunun zedelenmesinde, ölen

sinir ve gliya hücrelerinin yerine bölünüp

çoğalırlar.

•

Travmada arayı dolduran astrositlerden

meydana gelen doku→gliyal skar dokusu

Oligodendrositler

• Gri ve beyaz cevherlerde bulunur.

•Beyaz cevherdeki sayıları daha fazladır.

• Astrositlerden aldıkları aminoasitleri, glukozu, suyu ve oksijeni nöronlara aktarırlar. Bundan dolayı, nöronların yaşaması ve iş görmesi için gereklidirler.

•Oligodendrositleri izole edilen nöronlar,ölüme sürüklenir. •Dolayısıyla bu hücreler, PSS’de bulunan uydu hücrelerine

eşdeğer sayılabilir.

Mikrogliyalar

• En küçük gliya hücresidir.

•Mezodermden köken alır.

•Gri ve beyaz cevherde bulunurlar.

•Gri cevherdeki sayıları daha fazladır.

•Monosit –Makrofaj sisteminin üyesidirler.

•Yıkılan dokuları fagosite ederler ve MSS’yi

temizlerler.

Ependim Hücreleri

• MSS’de içi BOS’la dolu ventriküllerin

duvarlarını

ve omuriliğin ortasında yer alan santral kanalı

döşerler.

•Tek katlı kübiktirler. Boşluğa bakan yüzlerinde,

çok sayıda mikrovillusları vardır.

•Bazal membrana

sahip değildirler.

•Beyin dokusundaki ve ventriküllerdeki

sıvı

arasında, seçici bir engel işlevi görürler.

•Yan yüzlerinde bağlantı birimlerinin bulunması,

epitelden ventriküllere

ve merkezi kanala sıvı

geçişini büyük oranda engeller

Periferik Sinir Kılıfları

*Epinöryum: Düzensiz sıkı bağ dokusu *Perinöryum: Düzensiz sıkı bağ dokusu

*Endonöryum: Gevşek bağ dokusu( kapiller damarlar, retiküler lifler ve

az sayıda fibroblast) •Mallory–Azan→Mavi •Azokarmin→Kırmızı

Schwann Hücre çekirdeği

Akson