International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 12/3, p. 797-814
DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.11621 ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY
Article Info/Makale Bilgisi
Received/Geliş: 30.02.2017 Accepted/Kabul: 30.03.2017 Referees/Hakemler: Doç. Dr. Onur KÖKSAL – Yrd. Doç. Dr. Hasan Hüseyin KILINÇ
This article was checked by iThenticate.
OKUL ÖNCESİ EĞİTİM ÖĞRETMENLERİNİN EMPATİK EĞİLİMLERİ İLE İLETİŞİM BECERİLERİ ARASINDAKİ
İLİŞKİNİN İNCELENMESİ*
Alpaslan GÖRÜCÜ** – Tuğba ERDOĞAN*** ÖZET
Bu araştırmanın genel amacı, okul öncesi öğretmenlerinin empatik eğilimleri ile iletişim becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Bunun yanında araştırmada, okul öncesi öğretmenlerinin empatik eğilimleri ve iletişim becerileri ile kişisel değişkenlerden yaş ve çalışma yılı arasındaki farklılıklar da incelenmiştir. İlişkisel tarama modelinde düzenlenen araştırmanın evreni, 2015-2016 eğitim-öğretim yılında Konya ili merkez Selçuklu ve Meram ilçelerinde Milli Eğitim Müdürlüğü’ne bağlı anaokulu, ilkokul ve ortaokullarda görev yapmakta olan okul öncesi öğretmenlerinden oluşmaktadır. Araştırmanın çalışma grubunu ise adı geçen kurumlardan tesadüfi olarak seçilen 144 okul öncesi öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmada verilerin toplanması amacıyla, araştırmacı tarafından hazırlanan ve öğretmenlerin bazı demografik özelliklerini belirlemeye yönelik “Kişisel Bilgi Formu”, Dökmen (1988) tarafından geliştirilmiş “Empatik Eğilim Ölçeği” ve Bedur (2007) tarafından geliştirilmiş “İletişim Becerileri Ölçeği” kullanılmıştır. Verilerin analizinde empatik eğilim toplam puanları ile iletişim becerileri toplam puanlarının yaş ve çalışma yılı değişkenlerine göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek amacıyla tek yönlü varyans analizi (Anova) ve empatik eğilim toplam puanları ile iletişim becerileri toplam puanları arasındaki ilişkinin belirlenmesi amacıyla “korelasyon” analizi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, yaş ve çalışma yılı değişkenlerinin okul öncesi öğretmenlerinin empatik eğilimleri ve iletişim becerilerine bir etkisinin olmadığı belirlenmiştir. Ayrıca okul öncesi öğretmenlerinin empatik eğilimleri ile iletişim becerileri arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Bu bulgu, okul öncesi öğretmenlerinin empatik eğilimlerinin iletişim becerilerine pozitif etkisinin olduğunu göstermektedir.
Anahtar kelimeler: Okul öncesi eğitim, Öğretmen, Empatik eğilim, İletişim becerisi
INVESTIGATION OF THE RELATIONSHIP BETWEEN THE EMPATHY TENDENCY AND THE COMMUNICATION SKILLS
OF PRESCHOOL EDUCATION TEACHERS ABSTRACT
The main aim of this research is to examine the relationship between the empathic tendencies of pre-school teachers and their communication skills. In addition, the empathic tendencies and communication skills of pre-school teachers were examined in terms of their age and working year in the study. The population of the research conducted based on the relational screening model consists of pre-school teachers who are working in kindergarten, primary and middle schools which are affiliated to the Directorate of National Education in Selçuklu and Meram districts of Konya province in 2015-2016 academic year. The study group of the study consists of 144 pre-school teachers selected randomly from the mentioned institutions. "Personal Information Form", "Empathy Tendency Scale" developed by Dökmen (1988) and "Communication Skills Scale" developed by Bedur (2007) are used to collect data to determine some demographic characteristics of the them in the research. "Correlation" analysis was used to determine the relationship between total scores of empathic tendencies and communication skills in order to determine whether the total scores of communication skills varied according to age and working year. As a result of the research, it was determined that there is no correlation among age and working years with empathic tendencies and communication skills. There was also a significant relationship between the empathic tendencies of pre-school teachers and communication skills. This finding suggests that the empathic tendencies of pre-school teachers have a positive effect on communication skills.
STRUCTURED ABSTRACT
The aim of this research is to examine the relationship between the empathic tendencies of pre-school teachers and their communication skills. In addition, the empathic tendencies and communication skills of pre-school teachers, were examined in terms of their age and work experience. 144 pre-school teachers are the population of the research conducted based on the relational screening model. "Personal Information Form", "Empathic Tendency Scale" and "Communication Skills Scale" were used as data collection tools in the research. One-way analysis of variance (ANOVA) and correlation analysis were used in the analysis of the data. As a result of the research; Age and work experience have no effect on preschool teachers' empathic tendencies and communication skills, and there is a significant relationship between the empathic tendencies of preschool teachers and communication skills.
Introduction
Teachers trained for emphaty which is defined as an effective response to understand or feel what another person is experiencing from within the other person's frame of reference, the capacity to place oneself in another's position and understand those feelings and ideas clearly and express them correctly, will be more successful because of the necessity of empathy in communication. When we empathize with the role of the person in our view, we emphasize his reaction and indicate that we understand what s/he feel or think (Liew et al., 2003; Dökmen, 2005; Bacanlı, 2006; Kuzgun, 2009).
Teaching is a profession where empathy is needed to be used much more than other professions. Hence, teachers' empathy skills need to be improved. However, in such an environment supporting emphathy with others, it is possible to improve the success and positive attitudes of the learners by enabling them to actively participate in learning (Pala, 2008). If the teacher clearly expresses the feelings of the students' feelings or makes them feel it, the students can also learn these behaviors in an implicit or explicit way and display them to their friends (Dutoğlu and Tuncel, 2008).
As Gömleksiz and Serhatlıoğlu (2013) indicated, pre-school education is very important and the gains achieved in this period have life-long influential effects for children. At the same time, pre-school teachers' impressions and influence on children are also quite strong. Therefore, if atmosphere of the classroom is established in which empathic understanding is dominant in this period, the sense of trust between students and teachers and the friendship between students will be strong. At the same time, students will be aware that they are not alone in their good and bad moments. This will bring a strong sense of self-confidence, and highly confident students will become more active in social sense, more successful in academic sense. Therefore, students who can communicate positively with their teacher and receive feedback in this regard can improve their behavior in positive direction. In such an environment, the teacher will be aware of the individual differences of the students and will be able to develop appropriate strategies accordingly.
In the research of Ergin (2003), Hacıoğlu (2007), Yilmaz (2011), Tepeli and Arı (2011) and Bayram (2013) empathic tendency was seen as a concept improving the communication skills. It is important to examine the relationship between the empathic tendencies of pre-school teachers and communication skills on the basis of the mentioned reasons above. In this context, the overall aim of the research is to investigate the relationship between the empathic tendencies of pre-school teachers and communication skills. In response to this general objective, the following questions were sought:
1. Are the levels of empathic tendencies of pre-school teachers significantly differentiated according to their age?
2. Are the empathic tendencies of pre-school teachers significantly differentiated according to their work experience?
3. Are the communication skills of pre-school teachers significantly differentiated according to their age?
4. Are the communication skills of pre-school teachers significantly differentiated according to their work experience?
Method
In the research, a relational screening model that is a sub-type of the general screening model was used. General screening models are the research designs conducted to a group, sample of a population to arrive at a general judgment about the research population consisting of a large number of elements. The screening models aim to describe a case either in the past or in the present. It is tried to be described this event, individual or object that is subject to research, as it is within its own conditions. In the relational screening model, analysis can be obtained by correlating and comparing the change between two or among more variables in order to determine the presence or degree of mutual change (Karasar, 2007-2009).
The population of the research consists of pre-school teachers who are working in kindergarten, primary and secondary schools affiliated to the Directorate of National Education in Selçuklu and Meram districts of Konya province in 2015-2016 academic year. The study group of the study consists of a total of 144 pre-school teachers, 32 of which are from the central Selçuklu district and 112 of them are from the central Meram district, who are selected through random sampling.
The "Personal Information Form" prepared by the researcher was used in order to obtain the teachers' age, work experience, school and district information in which they worked in. The "Empathic Tendency Scale" developed by Dökmen (1998) was used to measure affective dimension of empathy and the ability to make empathy in everyday life situations. Bedur (2007) Communication Ability Scale (Teacher Student Communication Opinion Scale) was used to measure teachers' communication styles with students.
Findings
Findings for the first aim of the study: As the result of the analysis of variance determining whether the mean of the empathic tendency points differed according to the ages of the pre-school teachers, the results were obtained that the teachers did not differ significantly in the average of the empathic tendency points (F ₍2-142₎ = 0.805, p = 0.449).
Findings for the second aim of the study: As a result of the analysis of variance determining whether the average of the empathic tendency points differed according to the work experience of preschool teachers, it was concluded that there was no meaningful difference in the average of teachers' empathic tendency points (F ₍2-142₎ = 1.240, p = 0.292).
Findings for the third aim of the study: As a result of the analysis of variance determining whether the average of communication skill points according to the ages of pre-school teachers differed, the results were obtained that there was no significant difference in teachers' communication skill average scores (F ₍2-142₎ = 0.993, p = 0.373).
Findings for the fourth aim of the study: As a result of the analysis of variance determining whether the average of communication skill points differed according to the years of work of pre-school teachers, it
was found that there was no significant difference in the average of teachers' communication skill points (F ₍2-142₎ = 1.087, p = 0.340).
Findings for the general purpose of the study: The r = 0.179 and p = 0.031 values obtained as a result of the correlation between pre-school teachers 'empathic tendencies and communication skills show a significant positive correlation between teachers' empathic tendencies and communication skills (p <0.05). According to this result, as the pre-school teachers' empathic tendencies increase, communication skills also increase.
Discussion and Conclusion
There is no significant difference between pre-school teachers' age and empathic tendencies. In other words, age is not a distinctive variable on the empathic tendency. In the similar studies conducted by Alper (2007), Tuncay (2008) and Yilmaz (2011), they found no significant relationship between age and empathic tendency supporting this finding of the research. The results of the research show that teachers have no effect on the empathic tendencies in terms of their ages.
There was no significant difference between the years of work and the empathic tendencies of preschool teachers. This finding of the research is supported by the related research results. In the researches investigating the correlation between the empathic tendencies with the teachers' working years (Alper, 2007; Tuncay, 2008; Akbulut, 2010; Dev, 2010; Yilmaz, 2011; Arslantaş, 2016; They no correlation was found.
In one aspect, it can be assumed that there is a positive relationship among age and years of work and empathic tendencies. Increasing age means, in a sense, a longer working year in the profession. Accordingly, both the increase in age and the number of years of study, result in more knowledge, manners and experience regarding the teaching profession, as well as dealing with more students and understand them more. Therefore, people who have taught for a long time, in terms of age and a working year, can be expected to have higher value of the empathic tendencies. However, the results of this research and related the researches show that results are on the contrary. It may be thought that this is caused by the fact that our country teachers face many problems. Our teachers fail to pay enough attention to their students to deal with their own problems and are unable to understand them.
There was no significant difference between the ages of preschool teachers and their communication skills. This finding suggests that the ages of pre-school teachers have no effect on their communication skills. There was no significant relationships between age and communication skills in the researches of Alper (2007) and Yilmaz (2011) conducted to pre-school teachers and Alkaya (2004) conducted to secondary school students. These results support the research findings.
There was no significant difference between the work experience of preschool teachers and their communication skills. This shows that pre-school teachers have no effect over their communication skills in terms of the years of work. This finding of the research is supported by similar research results. Bedur (2007) and Baydar Posluoglu (2014) found that
the professional experience of teachers had no effect on communication skills.
Mete Otlu et al. (2016) tried to determine the communication skills and self-perceptions of the teacher candidates in their research by using qualitative and quantitative methods together. Researchers remarked that in interviews with prospective teachers, many saw themselves as timid individuals and experience difficulties in communication. While this result is not sufficient to make a generalization, it seems to be related to the findings between the researchers investigating the relationship among age, working years and communication skills as variables. It is expected that increase in age and working for many years in the profession will have positive effects on teachers' communication skills. However, research findings do not meet this expectation. Both Mete Otlu et al. (2016) as well as the results of the above mentioned researches suggest that communication skills are not at the desired level in both teachers and prospective teachers and that they don’t have sufficient communication skills from the level of undergraduate students until the later years of the teaching and frustration and miscommunication continue in the students when they become teachers.
As a result of the correlation analysis made for the general purpose of the research, it is seen that there is a positive relation between the communication skills of preschool teachers and empathic tendency skills. In the related field, the results of the teachers' communication skills and empathic tendencies were found to be positive and in different levels (weak, moderate and high). When these studies supporting research findings were examined, Suchman et al. (1997), Alkaya (2004), Stepien et al. (2006), Alper (2007), Tomaç (2009), Yilmaz (2011), Gemci (2012), Çelik (2014), Kahriman (2014) and Motataianu (2014) emphathy have positive effects on the communication skills of teachers, administrators, elementary school, junior high school, high school students, psychological counselors, doctors and medical students working in environments requiring communication skills and interpesonal relationships. Besides, Alkaya (2004), Stepien et al. (2006), Gemci (2012), Kahriman (2014) and Motataianu (2014) found that; empathic skill are not improved in childhood, but it will be gained by education during adulthood and young ages.
Results and Suggestions
According to research findings, the ages and years of work of pre-school teachers have no effect on the empathic tendencies and communication skills of them. There is a significant relationship between the empathic tendencies of pre-school teachers and their communication skills. This finding suggests that the empathic tendencies of pre-school teachers have a positive effect on communication skills. In the light of this result, the following proposals have been made for the subsequent researches:
• More comprehensive measurement tools measuring the empathic tendencies and communication skills of pre-school teachers can be developed.
• Seminars on empathy and communication skills that will contribute to the personal development of preschool teachers can be organized.
• Instructional design for empathy and communication skills for students can be made in the schools,
• Pre-school teacher candidates who give importance to personal development should be trained in empathy and communication skills.
Keywords: Preschool education, Teacher, Empathic Tendency, Communication Skill
Giriş
Çağdaş hayatta uyum sorununu ortadan kaldırmak için insanlar birbirleriyle duygusal paylaşımlı genel, özel veya karşıdaki kişiyle mesaj alış verişinde bulunur. Bu paylaşım içtenlik, onay ve kabul tepkileri içeren duygusal iletimle daha samimi, açık, etkin olmaktadır. İnsanlar arası etkileşimde sosyal ya da bireysel alanlarda anlaşılır duygusal paylaşımlarda bulunulması iletişimi arttırmaktadır (Dökmen, 2005; Çağdaş, 2012; Cüceloğlu, 2013).
Çocukların eğitim kademelerinde gözlem ve taklitle öğrenebildiği sosyal öğrenme kuramında Bandura tarafından belirtilmiştir. Üst kademelerden alt kademelere inildikçe sınıf öğretmeninin nitelik, kabiliyet, liderlik özelliklerini gözlemle taklit eden öğrencide bilgiye ulaşma beceriye dönüşmektedir. Sosyal ilişkilerde yetkinlik, kişinin bazı davranışları sergilemek için gereken aktiviteleri planlayıp başarılı bir şekilde yerine getirme potansiyeline dair kendi inancıdır. Bireylerarası ilişkilerde kişisel yeteneğe göre sergilenen davranışla ilgili kişinin kendilik beklentisi sosyal yetkinlik inancıdır ve kişinin kendisini sosyal ilişkilerde başarılı bir şekilde görmesine yardımcı olur (Hamarta ve Kırteke, 2016). Bandura’nın sosyal öğrenme kuramına göre öğrenme yaşantıları, sosyal bir ortamda başkalarının davranışlarını gözlemleyerek gerçekleşir. Sosyal beceriler öğretiminde model görme önemli değişkenlerden biridir. Akkök (1996) ile Angın ve Öztürk Samur (2016) anne, baba, akran ya da öğretmen gibi diğer yetişkinlerin sergilediği tutum ve ilişki davranışlarının çocuğun sosyal becerileri üzerinde etkisini belirtmişlerdir.
Bir kişinin kendisini karşıdaki kişinin yerine koyarak olaylara onun bakış açısı ile bakması, o kişinin duygularını ve düşüncelerini doğru olarak anlaması, hissetmesi ve bu durumu ona iletme süreci ya da başka birisinin neler hissettiği veya hissedeceğini ummaktan kaynaklanan etkili bir tepki olarak tanımlanan empatinin eğitimini almış öğretmenler normal iletişim kurmada empatinin gerekliliklerinden dolayı daha başarılı olacaklardır. Çünkü içsel bakış açısıyla karşımızdaki kişinin rolüne girerek empati kurduğumuzda onun tepkisini vurgular ve ona anlaşıldığını belirtiriz (Liew ve diğ., 2003; Dökmen, 2005; Bacanlı, 2006; Kuzgun, 2009).
Öğretmenlik mesleği diğer bazı mesleklere göre empatik duygunun daha fazla kullanıldığı bir meslektir. Bunun için öğretmenlerin empati becerisinin daha gelişmiş olması gerekmektedir. Ancak böyle bir ortamda öğrencinin öğrenmeye aktif katılarak başarısının ve olumlu tutumlarının gelişmesi sağlanabilir (Pala, 2008). Öğretmen, öğrencilerin duygularını anladığını açıkça dile getirir ya da bunu onlara hissettirirse, öğrenciler de bu davranışları örtülü veya açık bir şekilde öğrenip, arkadaşlarına karşı sergileyebilir (Dutoğlu ve Tuncel, 2008).
Gömleksiz ve Serhatlıoğlu’nun da (2013) belirttiği gibi, okul öncesi dönem eğitimi oldukça önemlidir ve bu dönemde elde edilen kazanımlar hayat boyu etkilidir. Aynı zamanda okul öncesi öğretmenlerinin çocuklar üzerindeki etkileri de oldukça fazladır. Dolayısıyla bu dönemde, empatik anlayışın hakim olduğu bir sınıf atmosferi kurulabilmişse, bu sınıfta, öğrencilerle öğretmen
arasındaki güven duygusu ve öğrenciler arasındaki arkadaşlık bağı güçlü olacaktır. Aynı zamanda öğrenciler iyi ve kötü anlarında yalnız olmadıklarının da farkında olacaktır. Bu durum, güçlü bir özgüven duygusunu beraberinde getirecek ve özgüveni yüksek öğrenciler sosyal anlamda aktif, akademik anlamda ise daha başarılı bir grafik çizecektir. Bununla birlikte öğretmeni ile olumlu iletişim kurabilen, geri bildirimler alabilen öğrenciler olumlu davranışlarını arttıracaktır. Böyle bir ortamda öğretmen de öğrencilerin bireysel farklılıklarını farkında olacak ve böylece duruma uygun stratejiler geliştirebilecektir. Kesicioğlu ve Güven’e göre (2014), empati becerisi yüksek olan okul öncesi öğretmen adayları kendilerini öğrencilerinin yerine koyabilmektedir. Bu sayede öğrencilerin sorunlarına da onların gözünden bakarak çözümler bulabilmekte ve öğrencilerin isteklerini karşılayabilmektedir.
Ergin (2003), Hacıoğlu (2007), Yılmaz (2011), Tepeli ve Arı (2011) ve Bayram (2013) araştırmalarında empatik eğilimi, iletişimi arttıran bir unsur olarak göstermişlerdir. Sayılan gerekçelerden hareketle okul öncesi öğretmenlerinin empatik eğilimleri ile iletişim becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi önemli görülmektedir. Bu bağlamda araştırmanın genel amacı, okul öncesi öğretmenlerinin empatik eğilimleri ile iletişim becerileri arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktır. Bu genel amaç doğrultusunda aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır:
1. Okul öncesi öğretmenlerinin empatik eğilim düzeyleri yaşlarına göre anlamlı düzeyde farklılaşmakta mıdır?
2. Okul öncesi öğretmenlerinin empatik eğilim düzeyleri çalışma yıllarına göre anlamlı düzeyde farklılaşmakta mıdır?
3. Okul öncesi öğretmenlerinin iletişim becerileri yaşlarına göre anlamlı düzeyde farklılaşmakta mıdır?
4. Okul öncesi öğretmenlerinin iletişim becerileri çalışma yıllarına göre anlamlı düzeyde farklılaşmakta mıdır?
Yöntem
Araştırmanın Modeli
Okul öncesi öğretmenlerinin empatik eğilimleri ve iletişim becerileri arasındaki ilişkinin incelendiği bu araştırmada, genel tarama modellerinden “ilişkisel tarama modeli” kullanılmıştır. Genel tarama modelleri, çok sayıda elemandan oluşan bir evrende, evren hakkında genel bir yargıya varmak amacı ile evrenin tümü ya da ondan alınacak bir grup, örnek ya da örneklem üzerinde yapılan tarama düzenlemeleridir. Tarama modelleri, geçmişte ya da halen var olan bir durumu var olduğu şekliyle betimlemeyi amaçlayan araştırma yaklaşımlarıdır. Araştırmaya konu olan olay, birey ya da nesne, kendi koşulları içinde ve olduğu gibi tanımlanmaya çalışılır. Tarama modellerinden ilişkisel tarama modelinde, iki ve daha çok sayıdaki değişken arasında birlikte değişimin varlığını veya derecesini belirleme amacıyla korelasyon türü ilişki ile ve karşılaştırma yoluyla elde edilen ilişkisel çözümlemeler yapılabilmektedir (Karasar, 2007-2009).
Evren ve Örneklem
Araştırmanın evreni, 2015-2016 eğitim-öğretim yılında Konya ili merkez Selçuklu ve Meram ilçelerinde Milli Eğitim Müdürlüğü’ne bağlı anaokulu, ilkokul ve ortaokullarda görev yapmakta olan okul öncesi öğretmenlerinden oluşmaktadır. Araştırmanın çalışma grubunu ise, tesadüfi örneklem yoluyla seçilen merkez Selçuklu ilçesinden 32, merkez Meram ilçesinden 112 olmak üzere toplam 144 okul öncesi öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırma grubunu oluşturan öğretmenlerin bazı demografik özellikleri Tablo 1’de verilmiştir.
Tablo 1.Öğretmenlerin Demografik Özelliklerinin Dağılımı
Demografik Özellikler Alt Gruplar N %
Yaş
25-32 yaş 30 20,8
33-40 yaş 71 49,4
41 ve üzeri 43 29,8
Çalışma Yılı 11-20 yıl 1-10 yıl 58 62 40,3 43,0
21-30 yıl 24 16,7
Okul Türü Anaokulu İlkokul 66 62 45,8 43,0
Ortaokul 16 11,2
İlçe Selçuklu 32 22,3
Meram 112 77,7
Toplam 144 100
Tablo 1’e göre 30 öğretmen (%20,8) 25-32 yaş aralığında, 43 öğretmen (%29,8) 41 yaş ve üzeri, 71 öğretmen de (49,4) 33-40 yaş aralığındadır. 24 öğretmen (%16,7) 21-30 aralığı çalışma yılına, 58 öğretmen (%40,3) 1-10 yaş aralığı çalışma yılına ve 62 öğretmen de (%43,0) 11-20 yaş aralığı çalışma yılına sahiptir. 16 öğretmen (%11,2) ortaokulda, 62 öğretmen (%43,0) ilkokulda, 66 öğretmen de (%45,8) anaokulunda görevlidir. 32 öğretmen (%22,3) Selçuklu’da, 112 öğretmen de (%77,7) Meram’da öğretmenlik yapmaktadır.
Veri Toplama Araçları
Bu araştırmada öğretmenlerin demografik bilgilerini elde etmek amacıyla “Kişisel Bilgi Formu”, empatik eğilimlerini ölçmek amacıyla “Empatik Eğilim Ölçeği” ve iletişim becerilerini değerlendirmek amacıyla da “İletişim Becerisi Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırmacı tarafından oluşturulan Genel Bilgi Formunda, örneklemi oluşturan öğretmenlerin yaşı, çalışma yılı, görev yaptığı okul türü ve ilçe soruları yer almıştır. Empatik Eğilim Ölçeği, bireylerin günlük hayattaki empati kurma potansiyellerini ve empatinin duygusal bileşenini ölçmek amacıyla Dökmen (1988) tarafından geliştirilmiş 5’li Likert tipi bir ölçektir. Toplam 20 ifadeden oluşan ölçekte bireyler, her ifadeye ne ölçüde katıldıklarını belirtmek amacıyla 1’den 5’e kadar puan vermektedir. Ölçekte 8 ifade (3,6,7,8,11,12,13,15) olumsuz cümlelerden oluşmaktadır ve puanlar toplanırken tersinden toplanmaktadır. Toplam puanın, katılımcıların empatik eğilim puanlarını belirlediği ölçekten en az 20 en fazla 100 puan alınır. Ölçekten alınacak yüksek puan empatik eğilimin yüksek olduğunu; düşük puan ise düşük olduğunu gösterir. Ölçeğin Cronbach Alpha güvenirlik katsayısı 0.72 olarak bulunmuştur. İletişim Becerisi Ölçeği (Öğretmen Öğrenci İletişim Görüşü Ölçeği) öğretmenlerin öğrencilerle iletişim biçimlerini ölçmek amacıyla Bedur (2007) tarafından geliştirilmiş 5 li Likert tipi bir ölçektir. Toplam 25 maddeden oluşan bu ölçekte bireyler her ifadeye ne ölçüde katıldıklarını belirtmek amacıyla 1’den 5’e kadar puan vermektedir. Ölçek tek boyutlu 25 olumlu cümleden oluşmaktadır ve puanlar toplanmaktadır. Toplam puanın, katılımcıların iletişim becerisi puanlarını belirlediği ölçekten en az 25 en fazla 125 puan alınır. Ölçekten alınacak yüksek puan iletişim becerisinin yüksek olduğunu; düşük puan ise düşük olduğunu gösterir. Ölçeğin Cronbach Alfa güvenirlik katsayısı 0.85 olarak bulunmuştur.
Verilerin Toplanması ve Analizi
Veri toplama araçlarının okullarda uygulanabilmesi için Konya İl Milli Eğitim Müdürlüğü’nden gerekli izinler alınmıştır. Bundan sonra araştırmacı ilgili okullara gitmiş, gerekli açıklamaları yaptıktan sonra ölçekleri öğretmenlere dağıtmış, doğru bir şekilde cevaplandırmalarını sağlamıştır. Araştırmadan elde edilen veriler analiz edilirken SPSS 21.0 istatistik paket programı kullanılmıştır. Önce, genel bilgi formundan elde edilen demografik özelliklerin frekans ve yüzde dağılımları hesaplanmıştır. Daha sonra öğretmenlerin empatik eğilimleri ve iletişim becerileri
düzeylerinin aritmetik ortalamaları ve standart sapmaları bulunmuştur. Bundan sonra, örneklem grubunun empatik eğilim toplam puanları ile iletişim becerileri toplam puanlarının yaş ve çalışma yılına göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek amacıyla tek yönlü varyans analizi (Anova) kullanılmıştır. Ayrıca, çalışma grubunun empatik eğilimleri ile iletişim becerileri arasındaki ilişkiyi belirlemek amacıyla Korelasyon kullanılmıştır.
Bulgular
Araştırmanın birinci alt amacı,“okul öncesi öğretmenlerinin empatik eğilim düzeyleri yaşlarına göre anlamlı düzeyde farklılaşmakta mıdır?” olarak belirlenmişti. Bu alt amaç sınanmış ve sonuçlar aşağıda verilmiştir.
Tablo 2. Öğretmenlerin Empatik Eğilim Ölçeği Puanlarının Yaş Gruplarına Göre (ANOVA) Analizi Sonuçları Yaş N Ss F p 25-32 33-40 41 ve üzeri Toplam 30 71 43 144 70.53 72.80 72.72 72.31 8.64 8.94 8.01 8.60 0.805 0.449
Tabloya göre, 25-32 yaş grubunda 30 öğretmeninin empatik eğilim puanı 70.53±8.64, 33-40 yaş grubunda 71 öğretmenin 72.80±8.94 ve 41 ve üzeri yaş grubunda 43 öğretmenin ise 72.72±8.01’dir. Öğretmenlerin yaşlarına göre empatik eğilim puan ortalamalarının farklılaşıp farklılaşmadığının belirlenmesi amacıyla yapılan varyans analizi sonucunda, öğretmenlerin empatik eğilim puan ortalamalarında anlamlı düzeyde farklılaşma olmadığı sonucuna ulaşılmıştır (F ₍ 2-142₎=0.805, p=0.449).
Araştırmanın ikinci alt amacı,“okul öncesi öğretmenlerinin empatik eğilim düzeyleri çalışma yıllarına göre anlamlı düzeyde farklılaşmakta mıdır?” olarak belirlenmişti. Bu alt amaç sınanmış ve sonuçlar aşağıda verilmiştir.
Tablo 3. Öğretmenlerin Empatik Eğilim Ölçeği Puanlarının Çalışma Yıllarına Göre (ANOVA) Analizi Sonuçları Çalışma Yılı N Ss F p 1-10 yıl 11-20 yıl 21-30 yıl Toplam 58 62 24 144 72.05 71.60 74.79 72.31 9.28 8.26 8.95 8.60 1.240 0.292
Tabloya göre, çalışma yılı 1-10 arasında olan 58 öğretmenin empatik eğilim puanı 72.05±9.28, 11-20 arasında olan 62 öğretmenin 71.60±8.26 ve 21-30 arasında olan 24 öğretmenin ise 74.79±8.95’tir. Okul öncesi öğretmenlerinin çalışma yıllarına göre empatik eğilim puan ortalamalarının farklılaşıp farklılaşmadığının belirlenmesi amacıyla yapılan varyans analizi sonucunda, öğretmenlerin empatik eğilim puan ortalamalarında anlamlı düzeyde farklılaşma olmadığı sonucuna ulaşılmıştır (F ₍2-142₎=1.240, p=0.292).
Araştırmanın üçüncü alt amacı,“okul öncesi öğretmenlerinin iletişim becerileri yaşlarına göre anlamlı düzeyde farklılaşmakta mıdır?” olarak belirlenmişti. Bu alt amaç sınanmış ve ilgili sonuçlar aşağıda verilmiştir.
Tablo 4.Öğretmenlerin İletişim Becerisi Ölçeği Puanlarının Yaş Gruplarına Göre (ANOVA) Analizi Sonuçları Yaş N Ss F p 25-32 33-40 41 ve üzeri Toplam 30 71 43 144 107.40 109.97 111.77 109.97 11.49 15.66 8.23 13.02 0.993 0.373
Tabloya göre, yaşları 25-32 arasında olan30 öğretmenin iletişim becerisi puanı 107.40±11.49, 33-40 arası 71 öğretmenin puanı 109.97±15.66 ve 41 ve üzeri 43 öğretmenin 111.77±8.23’dür. Okul öncesi öğretmenlerinin yaşlarına göre iletişim becerisi puan ortalamalarının farklılaşıp farklılaşmadığının belirlenmesi amacıyla yapılan varyans analizi sonucunda, öğretmenlerin iletişim becerisi puan ortalamalarında anlamlı düzeyde farklılaşma olmadığı sonucuna ulaşılmıştır (F ₍2-142₎=0.993, p=0.373).
Araştırmanın dördüncü alt amacı,“okul öncesi öğretmenlerinin iletişim becerileri çalışma yıllarına göre anlamlı düzeyde farklılaşmakta mıdır?” şeklinde belirlenmişti. Bu alt amaç sınanarak ilgili sonuçlar aşağıda verilmiştir.
Tablo 5. Öğretmenlerin İletişim Becerisi Ölçeği Puanlarının Çalışma Yıllarına Göre (ANOVA) Analizi Sonuçları Çalışma Yılı N Ss F p 1-10 yıl 11-20 yıl 21-30 yıl Toplam 58 62 24 144 111.07 108.19 112.00 109.97 10.13 16.46 7.19 13.02 1.087 0.340
Tabloya göre, çalışma yılı 1-10 arasında olan 58 öğretmenin iletişim becerisi puanı 111.07±10.13, 11-20 arasında olan 62 öğretmenin 108.19±16.46 ve 21-30 arasında olan 24 öğretmenin ise 112.00±7.19’dur. Okul öncesi öğretmenlerinin çalışma yıllarına göre iletişim becerisi puan ortalamalarının farklılaşıp farklılaşmadığının belirlenmesi amacıyla yapılan varyans analizi sonucunda, öğretmenlerin iletişim becerisi puan ortalamalarında anlamlı düzeyde farklılaşma olmadığı sonucuna ulaşılmıştır (F ₍2-142₎=1.087, p=0.340).
Araştırmanın genel amacı,“okul öncesi öğretmenlerinin empatik eğilimleri ile iletişim becerileri arasında bir ilişki var mıdır?”olarak belirlenmişti. Bu genel amaç sınanarak ilgili sonuçlar aşağıda verilmiştir.
Tablo 6. Öğretmenlerin İletişim Becerileri ve Empatik Eğilim Düzeyleri Arasındaki Korelasyonlar Empatik Eğilim Ölçeği İletişim Becerileri Ölçeği Empatik Eğilim Ölçeği
r p n 1 144 0.179 0.031 144 İletişim Becerileri Ölçeği
r p n 0.179 0.031 144 1 144
Tablo 6, okul öncesi öğretmenlerinin empatik eğilim puan ortalamaları ile iletişim becerisi puan ortalamaları arasındaki ilişkiyi vermektedir. Tablodan elde edilen r=0.179 ve p=0.031 değerleri, öğretmenlerin empatik eğilimleri ile iletişim becerileri arasında pozitif yönde anlamlı ilişki olduğunu göstermektedir (p<0.05). Bu sonuca göre, okul öncesi öğretmenlerinin empatik eğilimleri arttıkça iletişim becerileri de artmaktadır.
Tartışma ve Yorum
Okul öncesi öğretmenlerinin empatik eğilimleri ile iletişim becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi ve yaş ile çalışma yıllı değişkenlerinin empatik eğilim ve iletişim beceri düzeylerinde farklılığa neden olup olmadığının tespit edilmesi amaçlanan bu çalışmada, okul öncesi öğretmenlerinin yaşları ile empatik eğilimleri arasında anlamlı bir farklılık belirlenememiştir. Başka bir ifade ile yaş, empatik eğilim üzerinde ayırt edici bir değişken değildir. Alper (2007) 166 sınıf öğretmeni ile gerçekleştirdiği araştırmada, sınıf öğretmenlerinin yaşları ile empatik eğilimleri arasında anlamlılık elde etmemiştir. Tuncay (2008) araştırmasında, 176 ilköğretim öğretmeninin empatik eğilimleri ile yaşları arasında anlamlı farklılık bulmamıştır. Yılmaz (2011) 138 okul öncesi öğretmeninin yaşları ile empatik eğilimleri arasında anlamlılık olmadığını belirlemiştir. Yine Gürsel (2016) araştırmasında, 100 ortaokul öğretmeninin empatik eğilimleri ile yaşları arasında anlamlı bir farklılık bulmamıştır. Araştırma sonuçlarında görüldüğü gibi, öğretmenlerin yaşlarının empatik eğilimleri üzerinde herhangi bir etkisi bulunmamaktadır.
Okul öncesi öğretmenlerinin çalışma yılları ile empatik eğilimleri arasında anlamlı bir fark belirlenememiştir. Araştırmanın bu bulgusu, ilgili araştırma sonuçları tarafından desteklenmektedir. Çalışma yılı (mesleki kıdem) değişkeninin empatik eğilime etkisini inceleyen araştırmalar (Alper, 2007; Tuncay, 2008; Akbulut, 2010; Dev, 2010; Yılmaz, 2011; Arslantaş, 2016; Gürsel, 2016) öğretmenlerin çalışma yıllarının empatik eğilimleri üzerinde bir etkisinin olmadığı sonucuna ulaşmışlardır. Bir açıdan öğretmenlerin yaşları ile empatik eğilimleri arasında pozitif bir ilişki olacağı varsayılabilir. Yaşın ilerlemesi bir anlamda mesleki olarak da daha uzun çalışma yılı sonucunu doğurur. Buna göre, hem yaş hem de çalışma yılındaki artış, öğretmenlik mesleği ile ilgili daha fazla bilgi, görgü ve deneyim sahibi olmak aynı zamanda daha fazla öğrenciyle muhatap olmak, onları anlamak anlamlarına gelir. Dolayısıyla, hem yaş ve hem de çalışma yılı olarak uzun zaman öğretmenlik yapmış insanların empatik eğilimlerinin daha çok olması beklenebilir. Ancak gerek bu araştırmanın, gerekse sayılan araştırmaların sonuçları bu beklentiyi karşılamaktan uzaktır. Bu çelişkinin, ülkemiz öğretmenlerinin birçok sorunla yüz yüze geliyor olmasından kaynaklandığı düşünülebilir. Öğretmenlerimiz kendi sorunlarıyla uğraşmaktan öğrencilerine vakit ayıramamakta, onlara yeterince ilgi gösterememekte ve onları anlamaya çalışamamaktadır.
Araştırma bulguları, okul öncesi öğretmenlerinin yaşları ile iletişim becerileri arasında bir anlamlılık olmadığını göstermektedir. Bu bulgu, okul öncesi öğretmenlerinin yaşlarının iletişim becerileri üzerinde herhangi bir etkisinin olmadığını göstermektedir. Alper (2007) 166 sınıf öğretmeni ile ve Yılmaz (2011) 138 okul öncesi öğretmeni ile gerçekleştirdikleri araştırmalarda, yaş ile iletişim becerisi arasında anlamlılık bulmamışlardır. Bir başka araştırmada da Alkaya (2004), 367 lise ikinci sınıf öğrencisinin yaşları ile iletişim becerileri arasındaki ilişkiye bakmış, araştırma sonunda anlamlılığa ulaşmamıştır. Bu sonuçlar, araştırma bulgusunu desteklemektedir.
Okul öncesi öğretmenlerinin çalışma yılları ile iletişim becerileri arasında anlamlılık bulunmamıştır. Bu, okul öncesi öğretmenlerinin çalışma yıllarının iletişim becerileri üzerinde herhangi bir etkisinin olmadığını göstermektedir. Alan yazın taramasında, okul öncesi öğretmenlerinin çalışma yıllarının (mesleki kıdem) iletişim becerileri üzerinde bir etkisinin olmadığı sonucuna ulaşan araştırma sonuçlarına ulaşılmıştır. Sonuçlar, öğretmenlerin mesleki deneyimlerinin iletişim becerileri üzerinde bir etkisinin olmadığını göstermektedir. Bedur (2007) araştırmasında, 761
sınıf öğretmeninin kıdem yılı (çalışma yılı) ile iletişim becerileri arasındaki ilişkiyi incelemiş, araştırma sonunda anlamlılık elde etmemiştir. Başka bir benzer araştırmada da Baydar Posluoğlu (2014), 481 öğretmenin çalışma yılı ile iletişim becerileri arasındaki ilişkiyi incelemiş ve öğretmenlerin çalışma yıllarının (hizmet yılı) iletişim becerileri üzerinde anlamlı etkisinin olmadığını bulmuştur. Sayılan araştırma bulguları, araştırma sonucunu desteklemektedir.
Mete Otlu ve diğ. (2016) nitel ve nicel yöntemleri bir arada kullandıkları araştırmalarında, öğretmen adaylarının iletişim becerileri ile öz-duyarlık düzeylerini belirlemeye çalışmışlardır. Araştırmacılar, öğretmen adaylarıyla yapılan röportajlarda çoğunluğun kendilerini ürkek birey olarak gördüğünü ve iletişimde sıkıntı yaşadığını belirtmektedir. Bu sonuç, bir genelleme yapmak için yeterli olmamakla beraber, bu araştırmanın öğretmenlerin yaş ve çalışma yılları değişkenleri ile iletişim becerileri arasındaki bulgularla ilişkilendirilebilir gözükmektedir. Yaşın ilerlemesinin ve meslekte uzun yıllar çalışmanın, öğretmenlerin iletişim becerilerini olumlu yönde etkilemesi beklenebilir. Ancak, araştırma bulguları bu sonucu vermemektedir. Hem Mete Otlu ve diğ. (2016) hem de sayılan araştırmaların sonuçları, iletişim becerisinin hem öğretmenlerde hem de öğretmen adaylarında istenilen düzeyde olmadığını, lisans öğrenciliği düzeyinden öğretmenliğin ilerleyen yıllarına kadar yeterli iletişim becerisine sahip olunamadığını, öğrencilikten kalan ürkeklik ve iletişim eksikliklerinin öğretmen olunduğunda da devam ettiğini düşündürmektedir.
Araştırmanın genel amacına yönelik olarak yapılan korelasyon analizi sonucunda, okul öncesi öğretmenlerinin iletişim becerileri ile empatik eğilim becerileri arasında pozitif bir ilişkinin olduğu görülmektedir. İlgili alan yazında öğretmenlerin iletişim becerileri ve empatik eğilimlerinin düzeylerine ilişkin sonuçların pozitif yönde ve farklı seviyelerde (zayıf, orta ve yüksek düzey) olduğu bulgularına ulaşılmıştır. Araştırma bulgularını destekleyen bu çalışmalar incelendiğinde Suchman ve diğ. (1997), Alkaya (2004), Stepien ve diğ. (2006), Alper (2007), Tomaç (2009), Yılmaz (2011), Gemci (2012), Çelik (2014), Kahriman (2014) ve Motataianu (2014) araştırmalarında, yoğun kişiler arası ilişkiler gerektiren okul öncesi öğretmenleri, sınıf öğretmenleri, öğretmenler, yöneticiler, ilkokul, ortaokul, lise öğrencileri, psikolojik danışmanlar, doktorlar ve tıp öğrencilerinin iletişim becerilerine, farklı bir teknik olarak empatinin katkı sağladığını açıkça belirtmişlerdir. Ayrıca Alkaya (2004), Stepien ve diğ. (2006), Gemci (2012), Kahriman (2014) ve Motataianu (2014); empatik becerinin çocuklarda gelişmediği, gençlerde ve yetişkinlerde eğitimle kazanıldığı, empatik beceri kazanıldığında da iletişim becerisine katkı sağladığını belirtmişlerdir. Suchman ve diğ. (1997) medikal çalışmasında, ifade veya ima edilen duygusal temaları tanımlamak, ifade edilen duygusal temaların örneklerini belirlemek ve hekimlerin cevaplarını gözlemlemek için analitik yöntem kullanmıştır. Araştırmada hastaların, nadiren duygularını doğrudan ve kendiliğinden sözlü olarak ifade ettikleri, bunun yerine ipuçları sunma eğiliminde oldukları gözlemlenmiştir. Duygusal ifadeler çok uzun sürede sona erdiğinde, bazı hastalar konuyu tekrar tekrar yükseltmeye, bazen art arda ve yoğunlaşan yoğunluğa ulaşmaya çalışmıştır. Araştırma sonucunda, hizmet veren insan ilişkilerinde empatinin iletişimi kolaylaştıran unsur olarak kullanıldığı belirtilmektedir. Amerikan Derneği tarafından temel öğrenme hedefi olarak adlandırılan Tıp Kolejlerinde, empatinin hasta memnuniyeti, tıbbi tavsiyelere uyma, klinik sonuçlar ve mesleki doyumu önemli ölçüde etkilediğine inanılmaktadır. Buradan hareketle bir başka medikal çalışmada da Stepien ve diğ. (2006), tıp öğrencilerine empatiyi öğretmek için stratejilerin etkinliğini test etmiştir. Araştırmanın amacı, öğrencilerde empatiyi artırmak için etkili stratejileri belirlemektir. Araştırmacılara göre, empati uygulamasının bir dizi girişimsel stratejiyle olumlu değişimi mümkündür. İletişimde empatinin davranışsal boyutunu ele alan beceri atölyeleri katılımcılar üzerinde en büyük kantitatif (nicel) etkiyi göstermektedir. Araştırma sonucu, empatinin davranışsal boyutunu ele alan beceri atölyelerinin katılımcıların iletişimine katkı sağladığını düşündürmüştür. Alper (2007) tarama modelli araştırmasında, İzmir il merkezinde görev yapan 166 sınıf öğretmeni ve 151 psikolojik danışmanın empatik eğilim ve iletişim becerileri verilerini elde etmiş ve araştırma sonucunda, sınıf
öğretmenlerinin iletişim becerileri puanlarını, psikolojik danışmanların da empati becerileri puanlarını anlamlı bir farklılıkta yüksek bulmuştur. Araştırmada, sınıf öğretmenlerinin iletişim becerileri ile empati becerileri karşılaştırılmamış ancak sınıf öğretmenlerinin iletişim becerilerinin empati becerilerinden yüksek olduğu yorumlanmıştır. Tomaç (2009), random usulü seçilen resmi 165 ve özel 178 olmak üzere toplam 343 anaokulu öğretmeninin iletişim becerisi bakımından yöneticilerini nasıl algıladığını belirlemeye çalıştığı araştırma sonucunda, öğretmenlerin empatik dinleme, etkili iletişim, geribildirimde bulunma ve güven verme becerilerinde anlamlı bir farklılık bulmuştur. Yılmaz (2011) ilişkisel tarama modelinde gerçekleştirdiği araştırmasında, Muğla ve Edirne il ve ilçelerinde 138 okul öncesi öğretmeninin empatik eğilimleri ve iletişim becerileri verilerini toplamış, verilerin analizi sonucu, okul öncesi öğretmenlerinin empatik eğilimleri ile iletişim becerileri arasında pozitif yönde güçlü anlamlı bir ilişki bulmuştur. Alt boyutta zihinsel iletişim, duygusal iletişim, davranışsal iletişim becerileri ile empatik eğilim becerileri arasında pozitif zayıf değerde bir ilişki bulmuştur. Okul öncesi öğretmenlerinin empatik eğilimleri iletişim becerilerine (zihinsel, duygusal, davranışsal) pozitif güçlü bir etki sağlamaktadır. Gemci (2012), ilköğretim 8. sınıftan 30 öğrenci ile bir araştırma gerçekleştirmiştir. Öntest sontest kontrol gruplu deneysel desenli araştırmada 15 öğrenci kontrol grubunu 15 öğrenci de deney grubunu oluşturmuştur. “Etkili iletişim ve empatik beceri eğitim programı” deney grubuna haftada bir defa olmak üzere on hafta boyunca uygulanmıştır. Programda öğrencilere; kendilerini tanıma ve ifade etme, etkin dinleme, iletişimde sözel ve sözel olmayan davranışları uyum içinde kullanabilme, ben dili kullanabilme, duyguları tanıma ve ifade edebilme, farklılıklara saygı duyabilme, hoşgörü ve empatik tepki verebilme becerileri kazandırılmaya çalışmıştır. İletişim becerilerini değerlendirme ölçeği ve empatik beceri ölçeğinden elde edilen verilerin analizi sonucu; deney grubu öğrencilerine uygulanan etkili iletişim ve empatik beceri eğitim programı, öğrencilerin iletişim becerilerinde anlamlı bir farklılık oluşturmamıştır ancak empatik becerilerinde anlamlı bir artışa neden olmuştur. Araştırmacıya göre, çocuklara empati becerisinin gençlikte kazandırılması iletişimlerine dolaylı katlı sağlayacaktır. Çelik (2014) araştırmasında, 8 devlet okulunda öğrenim gören 8. sınıf öğrencilerinden 210'u erkek, 228'i kız toplam 438 öğrencinin iletişim becerileri ve empatik eğilimlerini incelemiştir. Araştırmada öğrencilerin empatik becerileri ile iletişim becerileri arasında orta düzeyde pozitif anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Araştırma sonucuna göre, sosyal bağlamda etkin kullanılan sosyo-kültürel farklılıklar, ergenlerin empatik eğilimlerini ve iletişim becerilerini arttırmaktadır ve öğrencilerin empatik eğilimleri iletişim becerilerine pozitif orta bir etki sağlamaktadır. Kahriman (2014) araştırmasında, ön test son test kontrol gruplu yarı deneysel deseni kullanmıştır. 3. sınıfta öğrenim gören 2 şubede toplam 80 öğrenciden 40 kişi deney grubu, 40 kişi kontrol grubunu oluşturmuştur. Araştırmada, Hayat Bilgisi dersi "Benim Eşsiz Yuvam" temasındaki değerlerin geçtiği konular her hafta 2 ders saati olmak üzere toplam 9 hafta (18 ders saati) uygulanmıştır. Uygulama öncesi ve sonrası her iki gruba sosyal değerler ölçeği, empatik eğilim ölçeği ve iletişim becerileri envanteri uygulanmıştır. Araştırma sonucunda, drama yönteminin uygulandığı deney grubu ile mevcut öğretim programına göre derslerin işlendiği kontrol grubu öğrencilerinin sosyal değerler ölçeği ve iletişim becerileri ölçeklerinden aldıkları puanların ortalamaları arasında deney grubu lehine istatistiksel olarak anlamlı bir fark olduğu bulunmuştur. Öğrenci görüşme formundan elde edilen verilerin analizi sonucu; öğrenciler derslerin daha eğlenceli olduğunu ve derslerde sıkılmadıklarını belirtmişler ve yaklaşımın bütün öğrencilerin derse aktif katılımının sağlandığını ifade etmişler, öğrenciler diğer derslerin ünitelerinin de bilişsel ve duyuşsal sebeple drama yöntemiyle öğretilmesini istemişlerdir. Araçlardan elde edilen verilerin analizi sonucu, öğrencilerin sosyal değerler ve iletişim becerileri puanlarının ortalamaları drama yönteminde daha etkili bulunmuştur. Öğrencilerin empatik eğilim ölçeği puanlarında ise anlamlılık bulunmamıştır. Araştırmacı bu sonucu, çocukluk döneminde empatik eğilimin gelişmemesine bağlamaktadır. Araştırmacının bir başka yorumu da, empati eğitimi almış öğretmenlerin çocuğun okul olgunluğuna sosyal katkısının olumlu olduğudur.
Sonuçlar ve Öneriler
Araştırma bulgularına göre, okul öncesi öğretmenlerinin yaşları ve çalışma yıllarının empatik eğilimleri ve iletişim becerileri üzerinde bir etkisi yoktur. Okul öncesi öğretmenlerinin empatik eğilimleri ile iletişim becerileri arasında ise anlamlı bir ilişki vardır. Bu bulgu, okul öncesi öğretmenlerinin empatik eğilimlerinin iletişim becerilerine pozitif etkisinin olduğunu göstermektedir. Bu sonuç doğrultusunda uygulamaya ve yapılacak araştırmalara yönelik şu önerilerde bulunulmuştur:
• Okul öncesi öğretmenlerinin empatik eğilimlerini ve iletişim becerilerini ölçen daha kapsamlı ölçme araçları geliştirilebilir.
• Okul öncesi öğretmenlerinin kişisel gelişimlerine katkı sağlayacak empati ve iletişim becerisi seminerleri düzenlenebilir.
• Okullarımızda öğrencilere yönelik empati ve iletişim becerisi öğretim tasarımı yapılabilir. • Kişisel gelişimine önem veren okul öncesi öğretmen adayları empati ve iletişim becerisi eğitimi almalıdır.
KAYNAKÇA
Akbulut, E. (2010). Sınıf Öğretmenlerinin Empatik Eğilim Düzeyleri, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: Sakarya.
Akkök, F. (1996). İlköğretimde Sosyal Becerilerin Geliştirilmesi. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Alkaya, Y. (2004). Lise Öğrencilerinin İletişim Ve Empati Becerilerinin Sosyo-Demografik Değişkenler Açısından İncelenmesi, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü: İzmir
Alper, D. (2007). Psikolojik Danışmanlar ve Sınıf Öğretmenlerinin Duygusal Zekâ Düzeyleri-İletişim Ve Empati Becerilerinin Karşılaştırılması, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü: İzmir.
Angın, E., & Öztürk Samur, A. (2016). Çocukların Sosyal Beceri ve Problem Davranış Düzeylerinin İncelenmesi Üzerine Bir Araştırma.1. Uluslararası Akademik Araştırmalar Kongresi, 2-5 Kasım, Antalya.
Arslantaş, H. (2016). Okul Öncesi Öğretmenlerin Empatik Eğilim Düzeyleri İle Duygusal Zekâ Düzeyleri Arasındaki İlişki, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: Kahramanmaraş.
Bacanlı, H. (2006). Duyuşsal Davranış Eğitimi (3. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Baydar Posluoğlu, D. F. (2014). İlkokul Öğretmenlerinin İletişim Yeterlilikleri İle Empati kurma Becerileri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü: İstanbul.
Bayram, S. (2013). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Empatik Düşünme Becerileri İle Öğrencileri Motive Etme Düzeylerinin İncelenmesi, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Erciyes Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Kayseri.
Bedur, S. (2007). Sınıf Öğretmenlerinin Öğrencilerle İletişimleri, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: Isparta.
Dev, N. (2010). İlköğretim Okullarında Görevli Yönetici ve Öğretmenlerin Empatik Beceriler Açısından Karşılaştırılması (Kartal Örneği), Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul.
Cüceloğlu, D. (2013). Yeniden İnsan İnsana (45. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi. Çağdaş, A. (2015). Anne-Baba-Çocuk İletişimi (2. Baskı). Ankara: Erek Ofset.
Çelik, E. M. (2014). Ergenlerde İnternet Sosyal İletişim Ağlarının Kullanımı, Empati Ve İletişim Becerileri, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul.
Dökmen, Ü. (1988). Empati Becerileri Envanteri, Empatinin Yeni Bir Modele Dayanılarak Ölçülmesi ve Psikodrama İle Geliştirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 21(1-2), 177-178.
Dökmen, Ü.(2005). İletişim Çatışmaları ve Empati (33. Baskı). İstanbul: Sistem Yayıncılık.
Dutoğlu, G., & Tuncel, M. (2008). Aday Öğretmenlerin Eleştirel Düşünme Eğilimleri İle Duygusal Zekâ Düzeyleri Arasındaki İlişki. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 15- 16.
Ergin, H. (2003). İletişim Becerileri Eğitimi Programının Okul Öncesi Dönem Çocuklarının İletişim Beceri Düzeylerine Etkisi, Yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul.
Gemci, H. (2012). İlköğretim 8. Sınıf Öğrencilerine Uygulanan Etkili İletişim ve Empatik Beceri Eğitiminin Öğrencilerin İletişim ve Empatik Becerilerine Etkisinin İncelenmesi, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü: İzmir.
Gömleksiz, M. N., & Serhatlıoğlu, B. (2013). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Öz-Yeterlik İnançlarına İlişkin Görüşleri, Türkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/7 Summer 2013, p. 201-221, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.5336, ANKARA/TURKEY.
Gürsel, H. E. (2016). Branş Öğretmenlerinin Empatik Eğilim Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi (Avcılar Örneği), Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul.
Hacıoğlu, M. (2007). Okul Öncesi Yöneticilerinin Sergiledikleri İletişim Becerilerinin Algıları İle Öğretmenlerinin Empati Düzeyleri Arasındaki İlişki, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul.
Hamarta, E., & Kırteke, S. (2016). Ergenlerin Beden İmgeleri İle Karşı Cinsle İlişkide Sosyal Yetkinlik Beklentisi Arasındaki İlişki. 1. Uluslararası Akademik Araştırmalar Kongresi, 2-5 Kasım, Antalya.
Kahriman, M. (2014). İlkokul 3.Sınıf Hayat Bilgisi Dersi Benim Eşsiz Yuvam Temasındaki Konuların Drama Yöntemine Dayalı Öğretiminin Öğrencilerin İletişim, Empati Becerileri ve Değer Algıları Üzerine Etkisi, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: Hatay.
Karasar, N. (2007). Araştırmalarda Rapor Hazırlama (14. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Karasar, N. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntem (20. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Kesicioğlu, O. S., & Güven, G. (2014). Okul Öncesi Öğretmen Adaylarının Özyeterlik Düzeyleri İle Problem Çözme, Empati ve İletişim Becerileri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Türkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 9/5 Spring 2014, p. 1371-1383, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6784, ANKARA/TURKEY. Kuzgun, Y. (2009). Rehberlik ve Psikolojik Danışma (10. Baskı) Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Liew, J., Eisenberg, N., Losoya, S. H., Fabes, R. A., Guthrie, I. K., & Murphy, B. C. (2003).
Children’s Physiological Indices of Empathy and Their Socioemotional Adjustment: Does Caregivers’ Expressivity Matter? Journal Of Family Psychology, 17(4), 584-597.
Motataianu, T. I. (2014). The Empathy and Communication-Pride Personality's Dimensions Of The Teacher. Social and Behavioral Sciences, 142, 708-711.
Mete-Otlu, B., Ekinci-Vural, D. & Şahin Fırat, N. (2016). Communication Skills and Self-Compassion Levels of Teacher Candidates / Öğretmen Adaylarının İletişim Becerileri ile Öz-Duyarlık Düzeyleri. Türkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 11/9 Spring 2016, p. 635-658, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9570, ANKARA/TURKEY.
Pala, A. (2008). Öğretmen Adaylarının Empati Kurma Düzeyleri Üzerine Bir Araştırma. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, 13-23.
Stepien, A., Kathy, B.S., & Baernstein, A. (2006). Educating for Empathy, Stepien and Baernstein, Educating for Empathy. JGIM 525-530. DOI: 10.1111/j.1525-1497.2006.00443
Suchman, A., Markakis, K., Beckman, H. B., & Frankel, R. (1997). A Model Of Empathic Communication In The Medical Interview, The Patient-Physician Relationship. The Journal of the American Medical Association, 277(8), 678-682.
Tepeli, K., & Arı, R. (2011). Okul Öncesi Eğitim Öğretmeni ve Öğretmen Adaylarının İletişim ve Sosyal Becerilerinin Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26, 385-394.
Tomaç, S. (2009). Anaokulu Öğretmenlerinin İletişim Becerileri Açısından Yöneticileri Algılamaları, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul.
Tuncay, A. (2008). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Aile Hayatı-Çocuk Yetiştirme Tutumları, Öğrenci Kontrol Eğilimleri ve Empati Eğilimleri Arasındaki İlişkilerinin İncelenmesi, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul.
Yılmaz, N. (2011). Okul Öncesi Öğretmenlerinin İletişim Becerileri, Problem Çözme Becerileri Ve Empatik Eğilim Düzeyleri, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Muğla Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Muğla.
Citation Information/Kaynakça Bilgisi
Görücü, A. (2017). “Okul Öncesi Eğitim Öğretmenlerinin Empatik Eğilimleri İle İletişim Becerileri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi / Investigation Of The Relationship Between The Empathy Tendency and The Communication Skills Of Preschool Education Teachers”, TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, (Prof. Dr. Tahsin Aktaş Armağanı) Volume 12/3, ANKARA/TURKEY, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.11621, p. 797-814.
