Adana Atatürk’e aid hâtıralarla doludur. Her hâtıradan Atatürk heybet heybet yansımaktadır. Yeter ki bunlar derlen sin, korunsun ve değerince değerlendirilsin.
Arkadaki şu fotoğraf da Adana’dan bir hatıradır. Musta fa Kemal’in Adana’ya ilk gelişini tesbit eden bir hatıra! Bu aziz hatırayı geçmişin külleri arasından bulub çıkardığım için mut luyum.
Resimlerin de öyküsü vardır.
Birinci Dünya Savaşı’nı sona erdiren «Ateş Kes!» anlaş ması üzerine Türk ordusundaki Alman subayların hemen vazi felerinden alınması gerekiyordu. 0 güne kadar da Yıldırım Or duları Grup Kumandanlığı Alman Generali Liman von Sanders’ in üzerindeydi.
O günlerde Mustafa Kemal Haleb savaşından henüz çık mış, karargâhını Katma’ya nakletmişti. Bâbıâli Hükümeti 29 Ekim 1918’de imzalanan «Mondros Ateş Kes Anlaşm asına uyarak Liman von Sanders Paşayı Yıldırım Orduları Kuman danlığından uzaklaştırmış, yerine Mustafa Kemal Paşayı ge tirmişti. Mustafa Kemal de bu yeni vazifeyle 30 Ekim 1918 günü Katma’dan acele Adana’ya gelmişti.
Tam 55 yıl önce...
Arka yüzde gördüğünüz fotoğraf 55 yıl önce Adana’da çekilmişti. İşte, bu fotoğrafın çekildiği gün Yıldırım Orduları Grup Kumandanlığı bir Alman Generalinden bir Türk Genera line, ya'ni Liman von Sanders’ten Mustafa Kemal Atatürk’e geçmiş bulunuyordu.
Mustafa Kemal Yıldırım Orduları Kumandanı olarak Ada na’da geçirdiği on gün içinde Türk Milleti’nin ve vatanının ge leceğini «millî vahy» diyebileceğimiz ebedî düşüncelerle tes bit ediyordu. Millî Mücadele'yi plânlıyordu. Kuva-yi Milliye Ru
hu ve fikri üzerinde Adana’iılarla temaslar yapıyordu. Halkın silâhlanması için Ali Fuad Cebesoy ve Nihad Anılmış Paşaya yetkiler veriyordu. Büyük kurtarıcı, en büyük kahraman Büyük Zafer'in ana hatlarını, 30 Ağustos 1922’yi sanki Adana top raklarında hazırlıyordu.
Evet, Mustafa Kemal Türkiye'yi kurtarma hazırlığına baş lamıştı. Hem de Adana’da!..
Adana - Ulukışla tünellerinin ve bütün Toros geçitleri nin işgalcilerin eline geçmesine karşı çıkan Mustafa Kemal, Bâbıâli Hükümetinin başındaki Sadrazam - Başbakan - Müşir- Mareşal - İzzet Paşaya da kafa tutarak kutsal isyan bayrağını açmakta gecikmemişti. 6 Kasım 1918 günü de İskenderun’a çıkarma yapmağa yeltenen İngiliz - Fransız deniz kuvvetlerini Belen sırtlarında üslenmiş Ali Fuad Cebesoy’un bataryalariyle top ateşine tutarak darmadağın etmişti. Bu, Mustafa Kemal’in düşman kuvvetlere millî kuva ruhundan fırlattığı ilk yıldırım mermileriydi. «Ateş!» emri Adana’dan veriliyordu.
Tarih, anlattıklarımızı henüz lâyıkiyle işlememiştir. Sadece Adana’lılar için değil, bütün millet için övünç kay nağı olan ve Millî Mücadele Ruhu’nun doğuşuna takaddüm eden büyük günleri müjdeleyen bu fotoğrafta iki Çanakkale Gazisi Mustafa Kemal ve Liman von Sanders Paşalar Adana’ da, yanyana görülmektedir. Eşsiz tarihî önemi olan bu fotoğ raf 31 Ekim 1918 günü, öğle üzeri, Liman von Sanders ile ma iyetindeki Alman subayların Adana’dan ayrılışı sırasında, Ada na hatırası olarak Yeniistasyon’da çekilmiştir. Liman von San ders 31 Ekim ayrılışını «Türkiye'de Beş Yıl» adını verdiği ha tıraları arasında şöyle ifade etmektedir: «Mustafa Kemal Paşa ve Adana’da bulunan bütün Türk subaylar beni uğurlamak için istasyona gelmişlerdi. Buradaki İhtiram Bölüğü, Türkiye’de selâmladığım son birlik oldu».
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
