ÖZET
Osteoporoz, düflük kemik kütlesi ve kemik dokunun mikromi-marisinde bozulma sonucu kemik k›r›lganl›¤›nda art›fl ile karak-terize sistemik, metabolik bir hastal›kt›r. Osteoporozun tan›s›n-da öykü, fizik muayene, laboratuvar incelemeleri yan›ntan›s›n-da çeflit-li görüntüleme yöntemleri de kullan›lmaktad›r. Kantitatif ultraso-nografik (KUS) ölçüm, osteoporoz tan›s› ve k›r›k riskinin de¤er-lendirilmesinde kullan›lan ve konvansiyonel ölçümlere alternatif bir yöntemdir. Maliyetinin düflüklü¤ü, cihaz›n tafl›nmas›n›n ko-layl›¤›, radyasyona maruz kal›nmamas› ve ölçüm süresinin k›sa-l›¤› gibi nedenlerle günümüzde tarama amaçl› olarak birçok yerde s›kl›kla kullan›lmaktad›r. Bu çal›flmada pre ve postmeno-pozal kad›nlarda kantitatif ultrasonografik ölçüm de¤erleri ile, a¤r› ve demografik özellikleri aras›ndaki iliflkinin araflt›r›lmas› amaçland›.
Çal›flmaya bir gün içinde hastaneye baflvuran 40 yafl üzeri, ke-mik metabolizmas›n› etkileyebilecek herhangi bir hastal›¤› ol-mayan veya ilaç kullanol-mayan 100 gönüllü kad›n dahil edildi. Bunlardan ölçüm yap›lamayan 8 tanesi çal›flma d›fl› b›rak›ld›. Demografik özellikler; yafl, vücut kitle indeksi ( VKI ), meslek ve e¤itim düzeyi olarak belirlendi. A¤r›, yer ve süre olarak sorgu-land›. Kantitatif Ultrasonografik ölçüm Hologic Sahara Clinical Bone Sonometer cihaz› ile yap›ld›. De¤erlendirilmelerde SOS ve BUA ile bunlar›n birleflimi olan stiffness gibi parametreler kullan›ld›. Stiffness ve BUA’n›n ortalama de¤erleri al›nd›. Bu de¤erler di¤er parametrelerle karfl›laflt›r›ld›.
Olgular›n 24 (%26.1)’i premenopozal, 68 (% 73.9)’u postme-nopozal dönemde idi. Premepostme-nopozal olgular›n 24 (% 100)’ün-de, postmenopozal olgular›n 57 (% 83.8)’inde a¤r› vard› (p=0.061). KUS ile yap›lan ölçümde BUA ortalamas› preme-nopozal olgularda 67.9 ± 13.5, postmepreme-nopozal kad›nlarda 60.0 ± 15.8 idi (p=0.026). Stiffness ortalamas› ise premeno-pozal olgularda 91.2 ± 13.6, postmenopremeno-pozal kad›nlarda 80.1 ± 17.6 idi (p=0.013). Olgular›n tümünde, KUS parametreleri
SUMMARY
Osteoporosis is a systemic metabolic disease which is characterized by low bone mass and microarchitec-tural damage of bone tissue resulting in increased bo-ne fragility. History, physical examination, laboratory investigations and different imaging technics are used in diagnosis of osteoporosis. Quantitative ultra-sound (QUS) is an alternative method for diagnosis of osteoporosis and evaluation of fracture risk. In this study we aimed to evaluate the association between quantitative ultrasound values and pain and demog-raphic features in pre- and postmenopausal women. One hundred voluntary women aged over 40 years who were admitted to hospital in one day were inclu-ded. Eight of these were excluded for different re-asons. Demographic features and pain parameters were inquired. Quantitative ultrasound evaluation was performed with Hologic Sahara Clinical Bone Sono-meter equipment. Speed of sound (SOS) and broad-band ultrasound attenuation (BUA) values and stiff-ness parameters were used for evaluation.
Twenty four (26.1%) of the objects were premenopa-usal and 68 (73.9%) were postmenopapremenopa-usal. 24 (100%) of premenopausal objects and 57 (% 83.8) of postmenopausal objects had pain (p=0.061). In evaluation with QUS, mean BUA values were 67.9 ± 13.5 in premenopausal and 60.0 ± 15.8 in postme-nopausal women (p=0.026). Mean stiffness values were found 91.2 ± 13.6 in premenopausal and 80.1 ± 17.6 in postmenopausal women (p=0.013). In all of the subjects, QUS parameters were found negatively
Osteoporoz
D ü n y a s ı n d a n
Pre ve Postmenopozal Kad›nlarda Kantitatif Kalkaneal Ultrason Parametreleri
ile A¤r› ve Demografik Özellikler Aras›ndaki ‹liflkinin De¤erlendirilmesi
Evaluation of the Relationship Between Quantitative Ultrasound Parameters and Pain andDemographic Features in Pre and Postmenopausal Women
Erdal Yücel*, Halil Koyuncu**, Halime Toros**, ‹lhan Karacan***
Ahmet Dinç****, Filiz Kumbasar*****
(*) Özel Kad›köy Hastanesi
(**) ‹stanbul Üniversitesi Cerrahpafla T›p Fakültesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Anabilim Dal› (***) SSK Vak›f Gureba Hastanesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Klini¤i
(****) Serbest Hekim
(*****) S.B. Haydarpafla Numune Hastanesi Biyokimya Bölümü
G‹R‹fi VE AMAÇ
Osteoporoz (OP), düflük kemik kütlesi ve kemik doku-nun mikromimarisinde bozulma sonucunda kemik do-kunun k›r›lganl›¤›nda art›fl ile karakterize sistemik, me-tabolik bir hastal›kt›r (1,2). Kemik döngüsündeki den-ge, yaflam›n 3. dekad›na kadar yap›m lehineyken, da-ha sonra y›k›m lehine olmaya bafllar. Yafl›n yan›nda, ki-flinin e¤itiminin ve mesle¤inin kemik miktar› üzerinde etkili oldu¤u çeflitli çal›flmalarda vurgulanmaktad›r (3). Vücut a¤›rl›¤›n›n kemik mineral yo¤unlu¤u üzerine et-kisi ise aç›k de¤ildir (4,5). Kemik metabolizmas›n›n bo-zulmas›na ba¤l› olarak hastalarda çeflitli klinik semp-tom ve bulgular görülür. En belirgin olan› s›rt ve bel a¤r›s› yan›nda ilerleyen yaflla paralel s›rtta kifoz art›fl› ve boy k›sal›¤›d›r (6).
Osteoporozun tan›s›nda öykü, fizik muayene, labora-tuvar incelemeleri yan›nda çeflitli görüntüleme yön-temleri de kullan›lmaktad›r. Görüntüleme yönyön-temlerin- yöntemlerin-den kemik mineral yo¤unlu¤unun ölçümüne yönelik, dual veya single foton ve x-ray absorbsiometre, kanti-tatif tomografi, mikrokesit Manyetik Rezonans Görün-tüleme (MRG) ve ultrasonografik ölçüm gibi teknikler-den yararlan›lmaktad›r (7,8,9). Kantitatif ultrasonogra-fik (KUS) ölçüm, osteoporoz tan›s› ve k›r›k riskinin de-¤erlendirilmesinde kullan›lan ve konvansiyonel ölçüm-lere alternatif bir yöntemdir (10,11). Maliyetinin düflük-lü¤ü, cihaz›n tafl›nmas›n›n kolayl›¤›, radyasyona maruz kal›nmamas› ve ölçüm süresinin k›sal›¤› gibi nedenler-le günümüzde tarama amaçl› olarak birçok yerde s›k-l›kla kullan›lmaktad›r (12,13).
Ultrasonografik dalgalar kemik dokudan geçerken kor-teks ve trabekülde titreflime neden olur. Kemi¤in fiziksel ve mekanik özellikleri yay›lan dalgan›n fleklini, yo¤unlu¤u-nu ve h›z›n› de¤ifltirir. Ölçümlerde ses h›z›-speed of so-und (SOS), yayg›n ultrason zay›flamas›-Broadband Ult-rasound Attenuation (BUA) ve bunlar›n birleflimi olan Quantitative Ultrasound Index (QUI / Stiffness) gibi pa-rametreler kullan›lmaktad›r (14). Bu son parametre refe-rans bilgilerle karfl›laflt›rma aç›s›ndan oldukça faydal›d›r. Ultrasonografik ölçümün güvenilirli¤i, kullan›lan paramet-reye, bölgeye ve sisteme göre de¤ifliklik gösterir. Bu alanda birçok kesitsel çal›flma yay›nlanm›flt›r (13,15,16). Bu çal›flmada pre ve postmenopozal kad›nlarda
kantita-tif ultrasonografik ölçüm de¤erleri ile, a¤r› ve demografik özellikleri aras›ndaki iliflkinin araflt›r›lmas› amaçland›. MATERYAL VE METOD
Çal›flmaya bir gün içinde hastaneye baflvuran 40 yafl üzeri, kemik metabolizmas›n› etkileyebilecek herhangi bir hastal›¤› olmayan veya ilaç kullanmayan 100 gö-nüllü kad›n dahil edildi. Bunlardan ölçüm yap›lamayan 8 tanesi çal›flma d›fl› b›rak›ld›. ‹statistiksel de¤erlendir-me geri kalan olgularda gerçeklefltirildi. Hastalarda afla¤›daki parametreler sorgulama ile de¤erlendirildi. 1- Demografik özellikler:
a) yafl dekadlar› (y›l): 1- beflinci dekat (40-49), 2- al-t›nc› dekat (50-59), 3- yedinci dekat ve yukar›s› (60 ve yukar›s›)
b) vücut kitle indeksi (VKI: toplam vücut a¤›rl›¤›-kg/ boy uzunlu¤u-m2 )
c) meslek (1- ev han›m›, 2- emekli, 3- memur, 4- di¤er )
d) e¤itim düzeyi (1- ilkokul, 2- ortaokul, 3- lise, 4- üniversite)
2- A¤r›: a) a¤r› varl›¤› b) süresi (y›l)
c) yeri (1- boyun-üst ekstremite, 2- s›rt-bel-alt ekstre-mite, 3- di¤er)
3- Kantitatif ultrasonografik ölçüm Hologic Sahara Clinical Bone Sonometer cihaz› ile yap›ld›. De¤erlen-dirilmelerde SOS ve BUA ile bunlar›n birleflimi olan stiffness parametreleri kullan›ld›. Stiffness ve BUA’n›n ortalama de¤erleri al›nd›. Bu de¤erler di¤er paramet-relerle karfl›laflt›r›ld›. Çal›flma boyunca ultrasonagrofik ölçümlerin gerçeklefltirildi¤i gün bir fantom kullan›larak kalite kontrol ölçümleri yap›ld›. Bunlar ölçülen para-metrelerin güvenilirli¤ini gösterdi.
‹statistiksel analiz SPSS 10.0 for Windows program› kullan›larak yap›ld›. Parametrik verilerin ortalama ve standart sapmas›, parametrik olmayan verilerin s›kl›¤› hesapland›. BUA ve stiffness ortalamalar› aç›s›ndan gruplar Mann-Whitney U testi ile karfl›laflt›r›ld›. Kore-lasyon analizinde Pearson testi kullan›ld›. P de¤eri 0.05’ten küçük, korelasyon sabiti (R) 0.31 ve üstü ise anlaml› olarak kabul edildi.
yafl ile ters orant›l› bulundu, ancak VKI ile KUS de¤erleri aras›n-da iliflki saptanmad›. Yine, kemik mineral yo¤unlu¤u ölçümleri ile a¤r› aras›nda bir iliflki bulunmad›. KUS de¤erleri, meslek ve e¤itim durumu ile de korelasyon göstermiyordu.
Sonuç olarak bir gün içerisinde gelen hastalarda yafl ile KUS aras›nda korelasyon bulundu¤u, ancak di¤er demografik özel-liklerle korelasyon göstermedi¤i saptand›. Bu çal›flman›n özgül ve duyarl› olmas› için daha genifl zaman diliminde çok say›da hastada ve di¤er ölçüm metodlar›yla karfl›laflt›r›larak yap›lmas› uygun oldu¤u kanaatine var›ld›.
A
Annaahhttaarr KKeelliimmeelleerr:: Kantitatif ultrason; a¤r›; demografik özellikler
corraleted with age, while no relationship was found with occupation, education level, body mass index (BMI) and pain.
Consequently, we found negative correlation between age and QUS parameters, but for other demographic features there was no correlation. This study will be more sensitive and specific if performed on more pati-ents and supported by other measurement methods. K
Keeyy wwoorrddss:: Quantitative ultrasound; pain; demograp-hic features
BULGULAR
Olgular›n yafl gruplar›na göre da¤›l›m› Tablo 1’de ve-rilmifltir. Olgular›n 24 (%26.1)’i premenopozal, 68 (% 73.9)’u postmenopozal dönemde idi. Premenopozal olgular›n ortalama VKI’i 27.7 ± 7.3 kg/m2 ve postme-nopozal olgular›n ise 29.1 ± 4.6 kg/m2 idi. Olgular›n 8 (%8.7)’ü emekli, 73 (%79.3)’ü evhan›m›, 8 (%8.7)’ü memur ve 3 (%3)’ü di¤er meslek gruplar›ndand› (Tab-lo 2). Pre ve postmenopozal olgular›n e¤itim düzeyle-rine ait da¤›l›m› Tablo 3’de gösterilmektedir. Pre ve postmenopozal olgular›n demografik özellikleri homo-jendi. ‹statistiksel olarak anlaml› farkl›l›k bulunmad›. Premenopozal olgular›n 24 (%100)’ünde, postmeno-pozal olgular›n 57 (% 83.8)’inde a¤r› vard› (p=0.061). Ortalama a¤r› süresi premenopozal olgularda 4.5 ± 2.7, postmenopozal olgularda ise 4.2 ± 4.1 y›l idi (p=0.701). A¤r› yerinin olgulara göre da¤›l›m› Tablo 4’te verilmifltir (p=0.091). Her iki grupta a¤r› aç›s›n-dan istatistiksel anlaml›l›k saptanmad›.
KUS ile yap›lan ölçümde BUA ortalamas› premenopo-zal olgularda 67.9 ± 13.5, postmenopopremenopo-zal kad›nlarda 60.0 ± 15.8 idi (p=0.026). Stiffness ortalamas› ise premenopozal olgularda 91.2 ± 13.6, postmenopozal kad›nlarda 80.1 ± 17.6 idi (p=0.013).
Bu ölçümde olgular›n BMD ortalama de¤erleri 0.457 ± 102g/cm2 (premenopozal olgularda 0.501, postmenopozal olgularda 0.441), T skoru ortalamas› ise -1.133 ± 0.912 (Premenopozal olgularda - 0.75, post-menopozal olgularda - 1.30) olarak bulundu.
Yafl artt›kça BUA ve stiffnessin azald›¤› saptand› (fie-kil 1, 2).
A¤r›s› olan ve olmayan olgular aras›nda stiffness ve BUA ortalamalar› aç›s›ndan farkl›l›k saptanmad› (p>0.05) (Tablo 5).
E¤itim düzeylerine göre gruplar aras›nda stiffness ve BUA ortalamalar› aç›s›ndan farkl›l›k saptanmad› (p>0.05) (Tablo 6).
A¤r›n›n lokalizasyonuna göre gruplar aras›nda stiff-ness ve BUA ortalamalar› aç›s›ndan farkl›l›k saptanma-d› (p>0.05) (Tablo 7).
TARTIfiMA
Osteoporozda yafl, cinsiyet ve ›rk, kemik kütlesi ve k›-r›k riski aç›s›ndan en güçlü belirleyicilerdir. Yafl›n iler-lemesi ile hem kad›n hem de erkeklerde kemik kayb› artmaktad›r. Genellikle maksimum kemik kütlesine 25-30 yafllar› aras›nda ulafl›lmaktad›r. Ulafl›lan bu maksi-mal kemik kütlesi 40 yafl›na kadar korunur. K›rk yafl›n-dan sonra kemik kütlesinde fizyolojik bir azalma bafl-lar. ‹lerleyen yaflla birlikte kemik kütlesi kayb› artmakta-d›r (17). Bizim çal›flmam›zda olgular›n tümünde, KUS parametreleri yafl ile ters orant›l› bulunmufltur. Olgula-r›m›z›n % 73.9’u menopozda idi. Alt›nc› dekad ve yu-kar›s›nda olan olgu oran› % 60.9 olarak bulundu (Tab-lo 1). Postmenopozal dönemde KUS ile yap›lan öl-çümde BUA ortalamas› 60.0 ± 15.8 ve stiffnes orta-lamas› ise 80.1 ± 17.6 olarak bulundu (p=0.013). Bu de¤erlerin regresyon analizlerinde yafl art›fl› ile birlikte KUS de¤erlerinin azalma gösterdi¤i bulundu. Yap›lan çal›flmalarda da yafl ile kemik mineral yo¤unlu¤u ara-s›nda negatif bir korelasyon oldu¤u gösterilmifltir (18). Osteoporoz, erkeklerde kad›nlara oranla daha az görül-mektedir (19). Bunun nedenleri aras›nda, erkeklerdeki k›sa yaflam beklentisi, iskelet geliflimi s›ras›ndaki yüksek kemik kütlesi oran› ve kemik y›k›m›n› h›zland›r›c› meno-poz eflde¤eri bir durumun olmamas› say›labilir (20). Vücut a¤›rl›¤› iskelet üzerine mekanik yük bindirerek kemik yo¤unlu¤unu etkilemektedir (21). Vücut a¤›rl›¤› ile kemik mineral yo¤unlu¤u (KMY) aras›nda tutarl› ve do¤ru bir ba¤lant› bulunmaktad›r (22). Ancak kalça k›-r›¤›, düflük vücut a¤›rl›¤› olanlarda daha yayg›nd›r. Obez yap›l› olanlarda k›r›k oran›n›n düflük olmas›n›n nedeni, ya¤ dokusunun bir yast›k görevi yapmas› ve ya¤l› dokudaki adrenalin ve androjenlerden östrojen üretilmesidir (1). Bizim çal›flmam›zda VKI,
premeno-Y
Yaaflfl ggrruuppllaarr›› ((yy››ll)) SSaayy›› %%
40-49 36 39,2
50-59 32 34,8
60+ 24 26.1
T
Taabblloo 11:: Olgular›n yafl gruplar›na göre da¤›l›m›.
M
Meesslleekk PPrreemmeennooppoozzaall ((nn==2244)) PPoossttmmeennooppoozzaall (n=68) Ev han›m› 16 (%66.6) 57 (%83.8) Emekli 1 (%4.1) 7 (%10.2) Memur 5 (%20.8) 3 (%4.4) Di¤er 2 (%8.3) 1 (%1.4) T
Taabblloo 22:: Pre ve postmenopozal olgular›n mesleklere göre da¤›l›m›.
A
A¤¤rr›› yyeerrii PPrreemmeennooppoozzaall PPoossttmmeennooppoozzaall ((nn==2244)) ((nn==6688)) S›rt-bel-alt ekstremite 7 (%29.2) 9 (%13.2) Boyun-üst ekstremite 15 (%62.5) 42 (%61.8)
Di¤er 2 (%8.3) 6 (%8.8)
T
Taabblloo 44:: A¤r› yerinin olgulara göre da¤›l›m› E
E¤¤iittiimm DDuurruummuu PPrreemmeennooppoozzaall PPoossttmmeennooppoozzaall ((nn==2244)) ((nn==6688)) ‹lkokul 11 (%45.8) 43 (%63.2) Ortaokul 5 (%20.8) 10 (%14.7) Lise 3 (%12.5) 10 (%14.7) Üniversite 5 (%20.8) 5 (%7.4) T
pozal olgularda 27.7 ± 7.3 kg/m2 ve postmenopozal olgularda ise 29.1 ± 4.6 kg/m2 olarak bulundu. Bu de¤erler yafl ve boya göre fazla kilolu kategorisinde idi. KUS de¤erleri ile VKI ölçümleri aras›nda istatistik-sel aç›dan iliflki saptanmad›.
Osteoporozda akut a¤r› oluflum nedeni k›r›kt›r. K›r›k, vertebra korpusu, femur bafl›, radius bafl› ve pelviste olabilir. Vertebran›n kompresyon k›r›¤›nda a¤r› ço¤un-lukla bir vertebra üzerine lokalizedir ve çok fliddetlidir. Osteoporozda görülen kronik a¤r›, osteoporoz nede-niyle oluflan vertebra k›r›klar› sonucunda bozulan ver-tebral kolon stati¤i nedeniyle oluflur. Spinal kanal dar-l›¤› veya de¤iflken statik nedeniyle intervertebral fora-menlerin daralmas› etken olabilir (23). Ancak ileri de-recede osteoporozlu kiflilerde postürün bozulmas›,
kas ve ligamanlardaki gerginli¤e ba¤l› olarak a¤r›lara yol açabilir.
Premenopozal olgular›m›z›n tamam›nda ve postmeno-pozal olgular›n % 83.8’inde a¤r› yak›nmas› tespit edil-di. A¤r› süresi her iki grupta ortalama 4 y›l›n üzerinde idi. A¤r› lokalizasyonu de¤erlendirmesinde s›rt-bel-alt ekstremite a¤r›s› olanlar›n oran› premenopozal kad›n-larda % 29.2 ve postmenopozal kad›nkad›n-larda % 13.2 olarak bulundu. Olgular›m›zda a¤r› yak›nmas› belirgin olmas›na ra¤men lokalizasyonu, osteoporoz tan›s› aç›-s›ndan uygun lokalizasyon göstermemekteydi. KUS de¤erlerinden BUA ortalama 62.2 ± 15.4 ve stiffnes ortalama 83.6 ± 17.2 olarak saptand›. Bu sonuçlar-dan kemik mineral yo¤unlu¤u ölçümleri ile a¤r› aras›n-da bir iliflki olmad›¤› ortaya konuldu.
Ettinger ve ark’n›n, yafllar› 65-91 aras›nda de¤iflen 610 kad›n üzerinde yapt›klar› çal›flmada, kemik mineral yo-¤unlu¤u azalmas› ile a¤r› ve disabilite aras›nda iliflki ol-mad›¤› bildirilmifltir (24). Yap›lan baz› çal›flmalarda ise vertebralardaki ileri derecede deformitenin, a¤r› ve disa-biliteye yol açabilece¤i belirtilmifltir (25,26).
Özdemir ve ark’n›n yapt›¤› bir çal›flmada yaflam tarzla-r›n›n ve egzersiz al›flkanl›klatarzla-r›n›n postmenopozal dö-nemde kemik mineral yo¤unlu¤u üzerine etkisi ince-lenmifl ve kiflilerin e¤itim düzeyi ile kemik mineral yo-¤unlu¤u de¤erleri aras›nda pozitif bir korelasyon tes-pit edilmifltir (27). Yine ayn› çal›flmada kiflinin çal›fl›p çal›flmad›¤›, çal›fl›yor ise iflinin a¤›rl›¤›n›n risk faktörü tafl›y›p tafl›mad›¤› da de¤erlendirilmifl ve emekli kad›n-lar›n KMY de¤erleri ev han›m› olanlardan daha yüksek düzeyde bulunmufltur. Bu çal›flmada KMY
ölçümlerin-fi
fieekkiill 22:: Yafl ile Stiffness aras›nda iliflki (R=-0.365, p=0.0001)
90,00 80,00 70,00 60,00 60,00 40,00 40,00 40,00 110,00 100,00 90,00 80,00 70,00 60,00 50,00 50,00 Yafl Yafl BUA Stiffness 60,00 60,00 70,00 70,00 A A¤¤rr›› SSttiiffffnneessss BBUUAA ((ddBB//MMHHzz)) O
Orrttaallaammaa ((SSDD)) OOrrttaallaammaa ((SSDD))
Yok 85.5 ± 16.3 62.9 ± 15.2
Var 83.6 ± 17.2 62.2 ± 15.4
T
Taabblloo 55:: Olgularda a¤r› varl›¤›na göre Stiffness ve BUA ortalama de¤erleri.
A
A¤¤rr››nn››nn SSttiiffffnneessss BBUUAA OOrrttaallaammaa llookkaalliizzaassyyoonnuu OrrttaO allaammaa ((SSDD)) ((SSDD)) Boyun-üst ekstremite 87.5 ± 15.1 64.0 ± 15.3 S›rt-bel-alt ekstremite 84.1 ± 17.6 62.5 ± 15.5 T
Taabblloo 77:: Olgular›n a¤r› lokalizasyonuna göre Stiffness ve BUA de¤erleri.
E
E¤¤iittiimm ddüüzzeeyyii SSttiiffffnneessss BBUUAA O
Orrttaallaammaa ((SSDD)) OOrrttaallaammaa ((SSDD))
‹lkokul 81.9 ± 18.0 62.6 ± 16.1
Ortaokul 83.3 ± 15.2 58.7 ± 14.9
Lise 85.8 ± 17.4 61.4 ± 13.9
Üniversite 90.5 ± 14.3 67.2 ± 14.9 T
Taabblloo 66:: Olgular›n e¤itim düzeylerine göre Stiffness ve BUA de¤erleri.
fi
de DEXA kullan›lm›flt›r. Bizim çal›flmam›zda e¤itim du-rumu ve meslek ile KUS ile ölçülen KMY de¤erleri ara-s›nda bir iliflki bulunmad›. Bu konuda çok tutarl› veriler olmasa da, kiflilerin e¤itim düzeyinin artmas› yan›nda, al›flkanl›klar›n›n ve yaflam tarzlar›n›n de¤ifltirilmesi os-teoporoz üzerinde etkili görünmektedir.
Sonuç olarak çal›flmam›zda, yafl artt›kça BUA ve stiff-ness’in azald›¤›n› ve a¤r›s› olan ve olmayanlar aras›n-da BUA ve stiffness aç›s›naras›n-dan farkl›l›k bulunmad›¤›, a¤r›n›n yeri aç›s›ndan yine ayn› de¤erler ortalamas› aras›nda farkl›l›k olmad›¤›n› saptad›k. VK‹ ve meslek ile e¤itim durumu aç›s›ndan da KUS parametreleri an-laml› bir korelasyon göstermiyordu. Osteoporoz ve k›-r›k için yüksek risk tafl›yan bireylerin belirlenmesi, top-lum sa¤l›¤›n›n korunmas› ve bu alanda yap›lan harca-malar›n azalt›lmas› aç›s›ndan faydal› olacakt›r. KUS’la yap›lan ölçümün daha genifl popülasyonda ve çok merkezli, karfl›laflt›rmal› çal›flmalarda duyarl›l›¤›n›n ve özgüllü¤ünün saptanmas› gereklidir.
KAYNAKLAR
1. Dawson-Hughes B. Prevention. Riggs BL, Melton III LJ (Eds.). Osteoporosis: Etiology, Diagnosis, and Mana-gement. Lippincott- Raven 1995; 335-50.
2. Eryavuz Sar›do¤an M. Osteoporozun Tan›m›, S›n›flan-d›rmas› ve Epidemiyolojik Çal›flmalar. Fiziksel T›p ve Rehabilitasyon (Osteoporoz Özel Say›s›) 2002; 1(2): 1-10.
3. Gökçe-Kutsal Y. Osteoporoz. Beyazova M, Gökçe-Kut-sal Y (Eds.). Fiziksel T›p ve Rehabilitasyon. Cilt 2, Gü-nefl Kitabevi, Ankara 2000; 1872-93.
4. Steinschneider M, Hagag P, Rapoport MJ, Weiss M. Discordant effect of body mass index on bone mineral density and speed of sound. BMC Musculoskelet Di-sord 2003; 4(1):15.
5. Felson DT, Zhang Y, Hannan MT, Anderson JJ. Effects of weight and body mass index on bone mineral den-sity in men and women: the Framingham study. J Bo-ne MiBo-ner Res 1993; 8(5): 567-73.
6. Ismail AA, Cooper C, Felsenberg D, Varlow J, Kanis JA, Silman AJ, O'Neill TW. Number and type of verteb-ral deformities: epidemiological characteristics and re-lation to back pain and height loss. European Vertebral Osteoporosis Study Group. Osteoporos Int 1999; 9(3): 206-13.
7. Compston JE, Cooper C, Kanis JA: Bone densitometry in clinical practice. BMJ 1995; 310: 1507-10. 8. Chappard C, Laugier P, Fournier B, Roux C, Berger G.
Assessment of the relationship between broadband ultrasound attenuation and bone mineral density at the calcaneus using BUA imaging and DXA. Osteoporos Int 1997; 7(4): 316-22.
9. Won YY, Chung YS, Park YK, Yoo VY. Correlations between microcomputed tomography and bone histo-morphometry in Korean young females. Yonsei Med J 2003; 44(5): 811-5.
10. Gluer CC. Quantitative ultrasound techniques for the assessment of osteoporosis: expert agreement on cur-rent status. The International Quantitative Ultrasound Consensus Group. J Bone Miner Res 1997; 12: 1280-8.
11. Prins SH, Jorgensen HL, Jorgensen LV, Hassager C.
The role of quantitative ultrasound in the assessment of bone: a review. Clin Physiol 1998; 18: 3-17.
12. Rothenberg RJ, Boyd JL, Holcomb JP. Quantitative ult-rasound of the calcaneus as a screening tool to detect osteoporosis: different reference ranges for caucasian women, african american women, and caucasian men. J Clin Densitom 2004; 7(1): 101-10.
13. Diez-Perez A, Marin F, Vila J, Abizanda M, Cervera A, Carbonell C, et al. Evaluation of calcaneal quantitative ultrasound in a primary care setting as a screening to-ol for osteoporosis in postmenopausal women. J Clin Densitom 2003; 6(3): 237-45.
14. Morita R, Yamamoto I, Yuu I, Hamanaka Y, Ohta T, Ta-kada M, et al. Quantitative ultrasound for assessment of bone status. Osteoporos Int 1997; 7(Suppl 3): 128-34. 15. Dubois EF, van den Bergh JP, Smals AG, van de Me-erendonk CW, Zwinderman AH, Schweitzer DH. Comparison of quantitative ultrasound parameters with dual energy X-ray absorptiometry in pre- and postme-nopausal women. Neth J Med 2001; 58(2): 62-70. 16. Faulkner KG, McClung MR, Coleman LJ,
Kingston-Sandahl E. Quantitative ultrasound of the heel: correla-tion with densitometric measurements at different ske-letal sites. Osteoporos Int 1994; 4(1): 42-7.
17. Van der Klift M, De Laet C, Mc Closkey E, Hoffman A, Pols H. The incidence of vertebral fractures in men and women: the Rotterdam Study. J Bone Miner Res 2002; 17(6): 1051-6.
18. Karlsson MK, Duan Y, Ahlborg H, Obrant KJ, Johnell O, Seeman E. Age, gender, and fragility fractures are associated with differences in quantitative ultrasound independent of bone mineral density. Bone 2001; 28(1): 118-22.
19. Yao WJ, Wu CH, Wang ST, Chang CJ, Chiu NT, Yu CY. Differential changes in regional bone mineral den-sity in healthy Chinese: age related and sex-depen-dent. Calcif Tissue Int 2001; 68 (6): 330-6.
20. Gökçe-Kutsal Y. Erkeklerde Osteoporoz. Gökçe-Kutsal Y(Ed). Modern T›p Seminerleri (19). Günefl Kitabevi, Ankara 2001; 143-55.
21. Dauty M, Verbe BP, Maugars Y, Dubois C, Mathe JF. Supralesional and sublesional bone mineral density in spinal cord injured patients. Bone 2000; 27 (2): 305-9. 22. Dawson-Hughes B, Ship C, Sadowski L, Dallal G: Bo-ne density of the radius, spiBo-ne and hip in relation to per-cent of ideal body weight in postmenopausal women. Calcif Tissue Int 1987; 40: 310-4.
23. Tüzün F, Akar›rmak Ü, Dinç A. Osteoporozda klinik. Kemik ve Eklem Dekad›nda Osteoporoz, ‹stanbul 2002; 32-8.
24. Ettinger B, Black DM, Nevitt MC, Rundle AC, Cauley JA, Cummings SR, Genant HK. The Study of Osteopo-rotic Fractures Group. Contribution of vertebral defor-mities to chronic back pain and disability. J Bone Mi-ner Res 1992; 7: 449-56.
25. Kanis JA, Mine WH, Meunier PJ, Ziegler R, Allender E. Quality of life and vertebral osteoporosis. Osteoporos Int 1992; 2: 161-3.
26. Cockerill W, Ismail AA, Cooper C, Matthis C, Raspe H, Silman AJ, O'Neill TW. Does location of vertebral de-formity within the spine influence back pain and disa-bility? European Vertebral Osteoporosis Study (EVOS) Group. Ann Rheum Dis 2000; 59(5):368-71. 27. Özdemir F, Demirba¤ D, et al. Kad›nlar›n yaflam tarz› ve
egzersiz al›flkanl›klar›n›n postmenopozal dönemdeki kemik mineral yo¤unluklar›na etkisi. Osteoporoz Dün-yas›ndan 2003; 9(2): 54-8.
