lüıüiyetie
cep
kitap on
T T - 4 !
î
' U b 'Arslan KAYNARDAĞ
T
ürkiye’de Türkçe ilk kitap basılışı 1729 da- dır. İbrahim Müteferrika 1729 da bastığı «Vankulu» lûgatından sonra bir 6üre çok faydalı ve çok güzel kitaplar yayınladı. O gün lerden bu yana, kitapçılığımızın ve kitaplarımı zın gerçekten ilgi çekici bir tarihi vardır. Dünya kitapçılığındaki olumlu eğilimleri, değişik oranlarda da olsa, Türk kitapçılığında
bulmak her zam,an mümkün
olmuştur. Kültürü ve bilgiyi halk yığınlarına kolay ve ucuz bir şekilde götürebilmek için basılan cep kitapları bizde de çok eskilerden beri denenmiş bir şeydir. İşte bu yazının ko nusu Türk cep kitapçılığının tarihini kicasa ele almak ola caktır.
İlkin Ebüzziya Tevfik Eey’in 1299 (Hicrî), 188G (Milâdî) de yayınlamaya başladığı «Kitap- hane-i Meşahir»! görüyoruz. Bu kitaplar bugünkü cep kitapla—
\ rımızm boyutunda olup ser sa- | yısı alarak yayınlanmışlardır. I Ebüzziya Tevfik Bey bu ki- I taplardan birinin arkasında | basılı yazısında şöyle diyor:
j
«Bu kitaphane rical-i meşhure-ii ümemden şimdilik 14 zatın
■ Wcüme-1 hâlini hâvidir. Beher kitap 3 - sahifeden ibaret, es- hab-ı mütalâa kelâl verebilecek I tafsilâtı zaideden azâdedir. I Neşrolunanlar: Gütenberg İ Franklin, İbni Sina - Diyojen - | Galile - Napolyon - Büffon - E ı zop.»
I Ebüzzya Tevfik Bey yayın
İ programını da ilân etmişti. Bu | programa göre, «Kitaphane-1 | Meşâlıir» 60 ünlü kişinin haya- ı tından yâni 60 kitaptan mey- I dana gelecekti. Bu ünlü kişiler arasında, Sokrates, Eflâtun, Rousseau, Shakespeare, Flau- I bert, Michelnge, Voltare, Virgi- 1, lius gibi adların bulunduğunu | söylersek yapılacak işin genişli- j ğini ve değerini daha iyi anlat- ı mış oluruz.
j
Fakat «Kitaplıane-i Meşahir» i in 690 kitabı tamamlanamamış-■ tır. Bu serideki kitaplar gri ka ! paklar içinde yayınlanıyordu. [ Kapakların üzerinde zamanın * zevkine uygun süslü çerçeveler I vardı. Her kitabın fiayı 60 pa- | raydı.Az sonra 1888 de yine Ebüz- I ziya Tevfik Bey’in «Kitapha- I ne-i' Ebüzziya» serisini yaym- | elamaya başladığını görüyoruz. | Üstad bu kez yayın programını ■ genişletmiş, yalnız biyografik t .eserler değil, çeşitli konularda
kitap çıkarrn,aya başlamıştır. | Bu seri 110 kitap kadar olmuş-
I tur. Bu kitaplar arasında şina- I si ve Namık Kemal'in eserle- I rinden başka Kâtip Çelebi, | Şeyh Galip, Yirmisehiz Mehmet I Çelebi, Koçu Bey gibi yazarla-■ nn bugün de aranan eserleri
vardır. Haftada aşağı yukarı bir
j
kitap çıkıyordu. Ve kitaplara I senelik abone yazılmak mttm- I kündü. Jfer kitabın fiatı 100 I para olup kapaklarının rengi | tatlı bir turuncu idi.1890 yılında Kirkor Fak’in, Mehmet Celâl’in Osmanlı Pa
dişahları hakkmdaki manzu
melerini, Yusuf Kâmil Paşa’- nın bazı eserlerini, Nâb zade Nâzım'm «Aynalasını ve Teke- zade Sit'n felsefe konularında ki eserlerinden meydana gelen, küçük boyda 67 kadar kitap yayınlayarak bu seriye «Asır Kütüphanesi adını verdğilni görüyoruz. Bu serideki her ki tabın fiatı 40 para İdi.
Dr. Abdullah Cevdet 1904 de Cenevre’de kurup, sonra Mısır ve İstanbul’da devam ettirdiği bir seri kitaba «Kitaphane-i İçtihad» adını verdi. Bu seride yayınlanan 60 kitap arasında Abdullah Cevdet’n «rmankum» ve «mensur» eserlerinden baş ka Shakespeare, Gustave Le Bon, Alfieri, Dozy, Emile Bo- utmy, Ömer Buyse, J. M. Gu- yeaü gibi çeşitli yazarlardan çeviriler vardır. Süleyman Na zif’in br kaç kitabı da bu se ride yayınlanmıştır.
1902 yılında yayınlanan «14. asrın Türk muharrirleri» adın da bir seri daha vardır. Ohanes yayınlanan bu seri Ahmet İh- Ferid’ln Vatan kütüphanesinde san ve Şürekâsı matbaasında basılmıştır. Bu serinin bir ö- zelliği yayınlanan her kitaba, kitap değil «defter» denmesi idi. Birinci defterde Ahmet Mit hat Efendi’nin, ikinci defterde Recalzade Ekrem Bey’in. üçün cü defterde Cevdet Paşa’nın biyografileri bulunnyordu.
Cumhuriyetin ilânı ve harf devriminden sonra yayın İşleri yeni kolaylıklar kazanınca cep kitabı basmak isteyenlerin ço ğaldığım, ele alman konuların adamakıllı genişlediğini görü yoruz.
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
