Y E N İ İ S T A N B U L
“B izim v o k u ş tan h atıralar
Edebiyat tarihine giren
mecmualarımız
Bugün o tip mecmua devri geçti. Gelsin Amerikan
gazetelerinden bedava iktibaslar I Bir yağma ve
garettir gidiyor
Y azan : R E F İK H A L ÎD K A R A YK
IR K şu k a d a r y ıl önce m e m le k e t yine b ir m ecm u a b o llu ğ u n a u ğ ra m ıştı. H e r ç e şitte n ç ık a r d ıla r ve h e r tü r lü in s a n ta r a fın d a n çık arıld ı. İç le rin d e (U lû m u İk tisa d iy e ve İ ç t i m aiy e) m ecm u ası gib i - C avit, R ı z a T ev fik ve A h m e t Ş uayib y a z a rla rd ı- a ğ ır b aşlısın d an tu tu n u z , (D em et) ve (H âle) isim lilerine k a d a r n eler y o k tu , neler!H iç biri, h a tt â (K alem ) ve (C em ) gibi m izah îleri bile t u t u n am ad ı. M e şru tiy e t d ev ri b a şla n g ıcın d ak i m e c m u a la r a ra s ın d a en uzun ö m ü rlü leri - h a tırım d a k a l d ığ ın a g ö re - “K a le m ” , "M u sav v e r M u h it” , “ R esim li K ita p ” ve Ş eh b al” den ib a r e ttir. B ir de is tib d a t b ak iy y esi “S erv et-i F ü - n u n ” ... O n ların da b ir m ü d d et s o n ra y erlerin d e y e lle r esti. F il v a k i “ F e c ria tîc ile r” d a ğ ılın c a “ S e rv e t-i FU nun” fa s ıla la rla y a şam ad ı değil; lâ k in d a im a can çe k işerek , m azisin e u y m a y a n b ir k u d re tsiz lik iç in d e !
Şim di e d e b iy a t ta r ih i yine en fa z la ı S erv et-i FU nun) d an b a h se tm e k te d ir. A bdülham id d e v rin de “E d e b iy a t-ı C edide” yi d o ğ u r d u ğ u n d a n ve M e ş ru tiy e t zam a n ı, b ir a ra lık “F e c ria ti" y i e m z ird i ğinden, ona s ü ta n a lık e ttiğ in d e n dolayı! Y ine ta rih , Z iya G ök A l pın (Y eni M ecm ua) sı ile M ü ta re ke d evrinde genç is tid a tla r a y e r v e re n ( D e rg â h ) ı a n m a d a n y a p a m ıyor.
B enim asıl a n la tm a k isted iğ im m esele şu d u r: M ecm u aların d a te s a d ü fle rin eseri şa n ş ve m alşan - sı oluyor. M eselâ y u k a rıd a ism i geçen (R esim li K ita p ) ş a y e t f e n a b ir te s a d ü fe u ğ ra m a sa y d ı bu g ün e d e b iy a t ta rih in d e olsun e- h em m iy etle y a ş a y a n m e c m u a la r m iy an m d a s a y ıla c a k tı. İz a h ed e yim : Z am an ın a ve bizdeki m a tb a a te k n iğ in e n a z a ra n epeyce güzel, keenne (Je sais to u t) m ec m u a sı nı a n d ır ır (R esim li K ita p ) m s a hibi H icaz em irlerin e benzer, e s m er yüzlü, beyaz tebessüm lü. az k o n u şk an , k ç n u ş u rs a A ra p ç a söyliyeeeği sa n ıla n te rb iy e li ve efendi b ir g ençti, F e c ria tin in k a l b u rü s tü m u h a rrirc ik le rin i e tr a f ı n a to p lam ak , â d e ta yeni b ir A h m e t İh s a n o lm ak iste m işti. Biz- lerd en yazı a lm a y a başladı. Ço ğ u m u z m u n ta z a m a n yazıyor, g a liba 60 a ltın k u ru ş te lif h a k k ı da alıy o rd u k . M ecm uanın m ah iy eti değişiyor, ön h a t t a b ir ed eb iy a t telâk k isin i yayım lıyordu.
T anı o sıra d a , (R esim li K ita p ) kim seye h a b e r v erm eden b ir hu k û
-m e t d a rb e s i y a p tı; bizi h o p p a ve züppe b u la n la rın te lk in a tın a u y a r a k yerim ize m u h a f a z a k â r ik i a- ğ ab ey im izi g e tird i: R a if N ecd et m e rh u m ile m a a le se f g en ç y a ş ta ölen M. R a u f’u...
İk is i de iy i in san d ı. L â k in a ğ ır ü slû p lu ve b ir nevi ta ts ız ilim k a falı, d a h a d o ğ ru ta r ifle d ev rin y a şlı F ra n s ız k a le m ü s ta tla r ın a bağlı, k en d ilik le rin d e n v erim siz b ir m eslek tu ttu k la r ın d a n o rta y a b ir y en ilik k o y a m a d ıla r. İd d ialı g ö rü n en , v icd an d a n ve a h lâ k ta n dem v u ra n m a k a le le ri ve E d e b i y a tı Cedide ta rz ın d a ş iir ve m u s a h a b e le ri m e c m u a y a yüklendi. B u n la rı ne esk i nesil, ne y e n isi, ne de alelad e o k u y u cu k ü tle si t u t tu ğ u n d a n m e cm u a k e n d i sık le ti a ltın d a b a ttı; ta r ih e k a rış tı. F a k a t ne y a z ık ki, T a rih e g irem ed i; ta r ih i olam adı. K ab in ed en a t ı la n b izlerin de k a le m fırtın a s ın a u ğ ra m ış tı. S ü ru rî'n in d ü şü rd ü ğ ü ta r ih gibi on u n h a k k ın d a : K el M eıniş g e lm e m işe döndü cihana sad h a y f denilem ezse de m u h a k k a k 1si, bir şö h re t vesilesini k a y b e tti.
(R esim li K ita p ) d a n g ö rd ü ğ ü o is tis k a l y ü z ü n d e n d ir ki, F e c ria ti zü m resi, önlerin e s a y f a la rım ta m h ü rriy e tle a ç a n (S e rv e t-i F ü - ııu n ıa -C e lâ l S a h lr m e rh u m u n a rk a s ın d a n , “bey” in i ta k ip eden oğ u l a rıs ı neşesiyle - k o ş tu ; y aşlı a ğ a ç gövdesine y a p ış tı; k ö rp e v ı z ıltıla r la d a lla rın ı şen len d ird i. Bu m a r u f m ecm ua, e sk isin d en sö nük o lm a k la b erab er, b ir d efa d a h a e d e b iy a t ta rih in e işte bu s u re tle te k r a r g irm iş b u lunuyordu.
* *
D ü şü n ü y o ru m - “dem ek k i v a rım !,, dem iyeceğim - a c a b a bu so n m ecm u a fu ry a s ın d a b ir (S e r vet-i F ü n u n ), (Yeni M ecm ua) ve (D e rg â h ) k a z a n a c a k m ıy ız? Ş ü p heli. Z ira y e n ile rin b irin cisin d e ol du ğ u gibi b ire r T ev fik F ik r e t - C elâl S a h iri yok. İk in c isin d e k i Z iya G ök A lp ile " İ t t i h a t ve T e ra k k i,, nered e ? Ü çü n cü sü n ü n Y a h y a K em ali v a r " mı ?
Z a te n o tip m e c m u a d ev ri g e ç ti. G elsin A m e rik a n g a z e te le rin den b ed av a ik tib a s la r! B ir y a ğ m a ve g a r e t ti r g id iy o r; y e rli k a le m sa h ip lerin e a n c a k devede k u la k y e r ay rılıy o r. M ille tle ra ra sı T elif H a k la rı M u k av elen am esin i - t a a h h ü d ü m ü ze ra ğ m e n im zam ızı h i çe s a y a r a k - b en im sem em ek te de v am e tm em izin ne k a d a r z a r a r lı ve ne ay ıp olduğunu h â lâ a n la m ıy o ru z ; a n la ta m ıy o ru z .
Taha Toros Arşivi
