Yüzüklerin Efendisi'nde yitik toplumsal masumiyet

Yiiziiklerin

Efendisi'nde

Yitik

Toplumsal Ntasumil'et Ars.

Giir.

Artun AVCI

Ozet

iginde bulundltgLrmuz diinyadakr yabancrlasmanrn nedeni.

i

sanrn doga ve kdinat ile kurdugu ileli$imin o(adan krlkmasl ve dogan'n tahakkiim altrna ahnmasrdrr. Yabancrlaqmayr agmak igin dola ile ycni bir ilelilim

bigimi kurulmasr gerckir. Mitlcr. dcstanlar. hikaveler. masallar gibi Tolkien'in Yiiziiklerin Efendisi isinli yaprtr da.

doga-insan ili$kisurde, egemenlik ve lahakkiirn iizerine kurulu olanrn drSrnda yeni bir iletisim bigimi kurmaya _9ah5rr. Egemenlik ilitkisini ortadan kaldrracak olan di1, DoEr'nrn. insanlrgrn tarih dncesinc ilipkin anrsrnr canlr tutan bcllck ile miimkiin olabilccektir. Yiizuklerin Efendisi de insanLgrn kolektiI bilinqaltrnda tarihsel zamanrn dt$rnda.

''baslanglgtan 6nce olan zaman"lann 6zlemini banndlrrr. CeQmi$e ydnelik bu itzlem. bugUnUn insanlna 'kendi dzgiir ve yabancllalmaml$ diinyasrni' yeniden yaratabilecegine inandlrrr.

Anrhtar Kelimeler

AInn _Cag . " toplumsal masumiyel". kolektifdeneyim

Abstract:

The reason for the alienation in this world thal we live in is the death of the communication between nature and univerce thal human beings have formed and the dominatjon of nalurc. To overcome alienation, one needs lo

construct a new communicalion form wilh nature. Similar to myths. legends. stories and tales. Tolkien's Lord ofThe

Rings also lries 10 consltucl a new communication form as an altemative to the one constructed on sovereignly and

domination. The language thal will extinguish the sovereignty relationship will only be possible with a memory thal

keeps lhe prehistorical remembrance of nature and humanity alive. "The Lord of The Rings ' preserves within itself

the longing lor 'lhe Iimes befbre the beginning" that is in the collective subconsciousncss of humanily and out of

historical time. This 'past-orienled' longing convinces today s human beings that they can create "their own free and

unalienated world" once again.

Keywords

The Colden Age. "societal innoccnce'. collective experience

"Tanrr beni denir gagrnr Alnn Qag haline

gerirfiem icin

_)laratt

Don KiEot

" A I I t n Asorn t kt rna'r,ot ttgt rn, De tn i

r

Td. ! n iniihde eEi I nel tt,rrTolki.n

J.R.R.

Tolkien'i

modem diinyanrn

bir

masal anlatlclsl

ve

yiiziiklerin Efendisini

de

kaybcdilmiq

bir

gocukluk cennetinin

kulsal

kitabr

olarak gdrmck

mtimkiindiir.

Pargalanma _{duygularrnrn yogun oldugu modem hayatta, insan deneyimleri "yafmurda}

kaybolan

gdzl,(tt1tr,"

gibi

kaybolup gitmektedir.

Modem

insanrn, gocukluluna dair mutlu anrlannr yitirmemck

igin

artrk yapabilecegi

tck bir

gey kalmrgtrr .. _{masallar ve}

hikoyelere

srpnnial.

Masallar vc hikdyeler, diiglemin, imgelemin

ktirlcalirildi!i

grkar ve

hesapqrlrk diinyasrnda birer kurtulug taprnaklarrdrr. Yaqanrlan an'dan ba:;ka bir an'a,

bir

haska varoluS bowttuna, tinsel

bft

zamana agrlmak

ve

insanr organik

olan

zamana/

zaman baskrsrnr unulturan zamana iletmek

vc

tinsel yoksunlugu

o

boyutta gidermek, ancak "kurtulug taplnaklanyla" olanakhdrr.

Bu

anlamda mitler,hikayeler

vc

masallar,

kutsallrlrn

yok edildi[i

DemirlMakine

_Qaglnda

yitirilmekte

olan

toplumsal

m asu m ive I e y aprlan galnlardrr.

Yiiziiklerin EJendisi, modern bir masal, bir

mitoloji

olmanrn da ritesindc

irsarlrk

tarihinin hiiziinlii

bir

hikat'esidn.

Yaprt,

arkaik

gaglardan bugi.inc diinyanrn nasrl

geldigini anlatrr. Anlatrmr alegorik

delildir

,

kurgusal

bir

tarih dykiisiidiir. Tolkien'in yarattrg Orta Dtinya, kendi igcrisindc biitiinscl

bir

tarihe ve ba$rmsrz

bir

colralyaya sahiptir.

Elflcri,

Ciiceleri, Hobbitlcri, Entlerr. insanlarr. Btiytictileri ve

Arifleriyle;

diler

yanda Orklar,

Troller

gibi 'kotii

rrklarlyla',

Orta Dtinya'nrn Ugiincii _Qag'rnda gcgcn

modcrn

bir

destandrr.

Bu renkli

diinyayt

roman formuyla tanlma _{$ansl bulmamtza} ralmen ihtimal

ki

Tolkien, anlatrsrnrn bu form ilc maddilegmcsini arzu etmezdi. Arkaik zamanlar ya da sanayi Oncesi gclcncksel knltiirdeki

gibi

masahn/destantn sdzlii olarak,

dinleyicilerin

etkile$imde bulunduklan

bir

mckanda

altzdan

aktartlmasr, Tolkien'in di.inya g0riigiine daha uygundur.

_Qiinkii

romanlar,

tarihin

belirli bir

evresindc ortaya grkmrg,

arkaik ga!lardaki

"mtikemmel

diinyayl"

anlatan destanlann

vc

mitlcrin, "diiqmtiq dtinyadaki" zayrf karqth!tdtr.

Georg Lukacs "Roman Kuramr"rnda

Tolkien'in

hikayeleqtirdili

gallan bir

gair

gibi

betimler: "Yrldzh gdlrltiiziintin gidilen

yollann bir

horita.sr oldu{u, o

yollan

ytldn

tq*lannm

aydmlatttgr

qaglar

ne mutluydu.

O

qa{larda ne

_{vorso ,veniydi, tantdrkn.}

Diinya geniSti ama eviydi

insanlarm

_Qiinkii

insan ruhuncla yanan ateS,

ytldzlarla

dzdeSti. Diinya

ile

Ben, ryrk

ile

ateS birbirinden ayrrydt,ancak sonsuza degin birbirine

yabanu defildi...

Tutku,

aklm

dnceden

belirledi$i

yetkinle$mi; benliEe

gdt ren

bir

yoldu. O

ga!,,

bir

destan

gaPrydt"

(Lukacs, 1985, s. 25-26) Ben

lle Kainat

arcstnda

biitiinsel

bir

uyumun oldu$u

bu

galda yaqayan insanlann filozofga

nitelikleri

vardr.

Lukacs, "Destan

_Qaff'nrn

goktan gerilerde kalmasrnr

hiiztinlii

bir

ifadeyle aktanr. Destan, biittinliigtin, tamamlanmr$hprn, eksiksiz

bir

diinyanrn ve uyumun simgesi olan bir anlatrm tarzrydr. Lukacs'a g're "insanltEtn gocukluk

galf',bfi

daha geri dtinmemek {izere

yitip

gitmiqti.

Insanla

dola

arasrndaki uyumun bozulmast, insantn kainattn kaprlanm agan anahtarlan kaybetmesi, kendi

benli[iyle,

bilingdtgr

ile biitiinliiliiniin

bozulmasr (ego

ile

id arasrnda psikolojik bdltinmenin olmast) ktsaca insanm artrk eksik

bir

varl*

haline gelmesi, modcm zamanlann

ttim

romantik sanatgt

ve

diigiiniirlerin estetik iitopyalannda sorunsallaqtrnlan

kollektif

bir

tema olacaktt.

Lukacs'n,

"Mutlak Giinahkarlrk Qagr" olarak tanrmladt!t modcrn dtnyanrn formu roman'dr. Roman yazart

da "giinahkar _{bir 9a!da"} yaqadr!rnrn bilincinde olarak "sugsuzluk ga!rna olan" ozlemini anlatacakh.

"Hikayc

Anlatrcrsr"

isimli

makalesinde

Walter Bcnjamin

trpkt

Lukacs gibi yabancrlagmamrq

bir

diinyanrn

izrni

siirccektir. Rus hikaye anlattctst

Nikolay

Leskov iizerine yazdr!r makalede hikayc anlatrctstnrn temcl

dzcllilinin,

yaSanan hayahn somut,

pratik

mcsclclcriylc ilgilcnmesi

oldulunu

ve

dykiilerin

"uygulamaya dOnuk

bir

yonelim"i igerdigini sdyler

(Benjamin,l995,

s.78-80)

A!tzdan

altza

aktanlan deneyimin sahici

bir niteli[i

vardrr. Hikayelcrin

igerdili

atasdzii, Ogiit ya da ktssadan

hisseler hayahn dokusuna

ntifus

etmiq,

akhn

bir

bigimi

olan bilgeliklerdir.

Hikaye anlatrcrsr, hikayclerini dcncyimlerindcn

ya

da ona aktaran

ki;ilerin

dencyimlcrinden

yola

grkarak aynt mckanda

bulundulu dinleyicilcrle iletigim

halindc bunlart onlartn deneyimi halinc

getirir;

"gegmiqin

bilgisi"ni

ya

da

"uzak

yerlerin

bilgisi"ni

mitlerlc, efsanclcrle, alegorilerle, metaforlarla ve sriz oyunlanyla s0sleyip dinlcyicilerle paylagrr.

Modcm

diinyada

bilgelilin

ortadan kalkmasr,

hakikatin

dcstanst boyutunun ortadan kalkmasr

ile

iligkilidir

(Bcnjamin,

1995, s.80).

Epik

bigim

olarak romantn Batr'da yiikseligi, romanclnln, toplumun

diler

iiyeleriyle hcrhangi bir etkilc;im igerisine girmcden

kendi igine

kapanarak/kendini

tecrit

cderck

yapltlnl

olugturmastna ncden

olmaya baqlamrgtr. S0zlii

kiiltiiriin

ya da hikayc anlahclhglnln

asll

gerilemesi, mitler

gaglndan modern sanayi toplumuna gegildifinde ve modern dtinyada egemen iletiqim

bigimi

olan "enformaslbn"un geleneksel

tiim

iletigim

bigimlerini

de$igtirdiginde soz

konusu olmugtu.

Bu yeni

iletiqim bigiminin yaplsl, hikaye anlatrcrh[rna karqr oldu[u kadar romanrn varfufr igin de

bir

tehditti. Qiinkii "enformasyon yalnuca yeni oldu$u an deger taSr, yalnrzca

o

an yo$ar. Oysa hikaye

.farkltdrr: Kendini

tilketmez

,

giiciini)

topto,

ve

korur,

yrllar

sonra

bite

harekete

gegebilir"

(Benjamin,l995,

s 83).

Enformasyonun

zihinsel

di.izeydc

higbir

kahcrhfr

yoktur.Anrnda

tiiketilebilir

olma

ozelli[i,

krsahfit, agrk ve net olmast, mctaforik anlattm bigimini drglamaktadrr.

Modem

zamanlar, enformasyonun

ve

imajlarrn istilasr altrnda soziin

ve

dilin

kelam

niteligini

giderek ortadan

kaldrrmaktadrr.

Dil

,igerifiinden

bi.ittini.iyle

bogaltrlmakta;

bir

yaplnln hizmetinde (propaganda, reklamcthk

vb.)

bir

slogan haline geiirilmekte

ve

sadece

bir

ileti ya

da mesaj ta$lyrclslna indirgenmektedir. Kapitalist ioplumdaki

teknik,

soztin

igerilini

bogaltmakta

ve

sdzti

de[iqim

defierine sahip

bir

Inltuyu ddntigtiirmektedir.

(Ellull,

1998, s.196) Modem insan gimdi'de;yalnrzca o an'da yagamaktadrr. Modernlifiin

higbir "mtiphemli!e",

gizem

ve

esrara tahammtili.i yoktur.

Her

gey srnrrlan igerisinde belirlenmig, agtk

ve

net

olmahdrr.

Alegoriler,

simgesel

anlatrmlar,

metaforlar, galngrmlar,

yananlamlar,

kapah

anlatrmlar

ktsacast _9iiri, edebiyatr

ve

yazrnr besleyen

her

gey

teknifin

egemenli[indeki diinyadan kapr drqarr

edilmiqtir. Modern

yagamda,

kainat imgesi

,

insanlann zihninden giderek

geri gekilmektedir.

Benjamin'e gdre son hikaye anlatrcrsr olan Leskov

_,

"insantn kendisini dogayla uyum iEinde hissedebilecegi gaglann

art*

kapandt$mt'simgeler .

Schiller'in "naif

Siir

Eag

"

adrnr

verdipi diinya tarihinin

bu

donemi, destan sanattntn

Esin

Perisi olan

"Hatra"

kavramtnda yagamaktadrr. Destantn kugattct, pargalanmamrq

hafizaslnl

,

roman ve hikaye anlatrcrhlrntn ortak kokenini belirten

"Hatra","bir

ucu yerin alnnda,

dbtiri) bulutlann

iginde kaybolan

bir

merdiven"in olugumunu

sallar. Bu

merdiven, "bireyin yasayabilecegi en derin _Sokun, ciliimiin bile

bir

engel

, bir

smtr oluSturmadt{t

kollektif

deneyimin imgesidir" (Benjamin, 1995, s.89,93)

.

Kollektif

deneyim, stntflt toplumlar kurulmadan <inceki insanhfrn tarih-oncesi ga$arrnrn deneyimidir. $iirsel ya da yaratrcr drigtnce, insanhlrn

kolektif

dcneyimleriyle varolugunu gergekleqtirdili bu "gocukluk gaflannda" ekmek ve su kadar dogaldrr.

Kollektif

bir

giir ve sanat

prati[i,

toplumsal ya$amln merkezindedir.

Bu

gagda

yaratlcl

insantn diinyasr aym zamanda ' herkesin diinyast" dtr.

"Tarihte

ilk

hikaye

anlatrcrst,

aynr

zamanda

ilk

masal

anlattctstdrr". J.R.R.Tolkien'in yarattr[r evrende hcr

ikisi

de biittinleqir.

Mitolojideki

dofantn insant

korkutan gtigleriyle, masaldaki do[anrn negeli ve ozgtirlegtirici btiytistinii, yapttlannda

-r)zellikte Yi)zi)klerin Efendisi'inde- btraraya getirmigtir.

Tolkien,

sdziin kelam

oldulu

qaplara olan inancrnr hep koruyacaktrr. O zamanlarda giirsel kelam, kendi baqrna tarih ve hayattrr. Yaratrhg mitlerinde, Eski Ahitte

"

Once Kelam vardl" denilmigtir; Tolkien

ise yeni

bir

yaratrhg

miti

olugturur.

Orta

Dtinya'ntn

Yaratrhg 6yktistini.i anlattt!t

Silmarillon'da

"6nce

$arkr vardr" denilir.-

Dtinyantn

yaratlclst iluvatar, Ainur'u

(Kutsal Varhklarr) yaratmrg

vc

onlara garkr sdyleme

giicti

vermigtir.

(Tolkien,

1999a,

s.19) Qiinkii garkr, iletigimdir. Baglangrgta giir,

mtzik

ve dans

bir

btittindti. Konuqmak

-

ve iletigim kurmak, yaratmak anlamrna gcliyordu. Yarattctltlrn toplumsal,

kollektif

bir

niteligi

vardr.

_$iirsel

kelam,

toplumsal hayatr olugturan

bir

dokuydu.

O

ga[larda ya$ayan insanlar ytldtzlartn, afaglann, bulutlarrn, taglann evrensel

bir

ruhu oldufuna inantyordu. _$arkl ve giir _, yagayan ve

bir

ruhu olan

do[a

ile olan

bir

iletigimdi. Kdinat, insanlann zihninde

gizemlt,

srrlarla

ytiklii

bir

imge olarak vardr. KAinatrn esran da dil olarak beliriyondu. . Mircca Eliade, arkaik gaglarda insanla "konugan" _, "iletiqim kuran" dofia

ile

kdinatrn

dilini

anlamak

igin

mitlcri

bilmek ve

simgcleri grizmek gercktigini sciyler.

_Qtinkii

Dtinya,

bu

ga$larda ya$ayan,

_{btitrinhigli olan}

_ve

_{anlam tagryan bir} kozmostur.

(Eliade,

1993, s.135) Dogum, ciltim,

cinscllik,

zaman,

dirilig,

verimlilik, ya$mur, giineg, ayrn dongtisii, yrldrzlar arasrndaki srrlar vc gizemler mitler aracr|firyla kavrantr. Toplumsal hayatr giirscllegtiren

mitlcr

kendi kutsal

zamanlarrnr yaratrrlar.* $arkrlar, dans ve btiyti kutsal zamanr

siirckli

krlmak igin yaprlan eylemlerdii. Tolkien,

"Peri

Masallan Uzerine"

isimli

denemesinde gtiniimrizdeki masallann

trpkr

eski

gallarda

oldu[u gibi

bagka

bir

zaman'a kapr agtrlrnr

ve

c[cr

bu

kaprdan gegersek

-Zaman'rn kendisinin drgrnda olursak- nesneleri mucizevi bigimde

ilk

defa gririiyormug

gibi

hissedecefimizi soyler:

"

Kendisini doga

ile

rizgi.ir

bir

konuma yerleStiren hikaye anlatrcrcr, do{arun kdlesi

de{il,

onun sevgilisi

olabilir.

Sr)zctiklerin derin anlamlqrtnr, tas, tahta, demir, a{ag ve ot

gibi

olgulann, ev ve ate$, ekmek ve garap

gibi

kavramlarm olaganiistillilgilnil ilk kez peri masallannda

d{rendim."

(Tolkien, tgggb , s.g3)

Tolkien'in

dtinyasrnda

Elfler,

_{Hobbitler, Biiytictilcr, insanlar}

_anlatmak

istediklerini

melodilere ddkerler.

iluvatar'rn

yarattrklan arasrnda

Elfler,

miikemmel

nitelikleri

ile

diler

rrklardan aynlrrlar. Tolkien, lluvatar'a gunu soyletir: "Diinyadaki en

biiyUk

ve

en giizel

rrk Elfler

olacak

ve

yarattr[rm

gocuklarrn

iginde

en

biiytik

gtizellikleri

onlar

yaratacaklar

ve

dtinyaya

en biiyrik mutlulufu

onlar

verecekler" (Tolkien,l999a,

s.l9).

Miikemmellik,dltimsi.izli.ik ve kusursuzluk Elflerin temel niteligi ve belki de trajedisidir. Elfler, Tolkien'in yaprtrnda ana _{dokuyu olugtururlar. K6inatrn} en

miikemmel varhpr olarak tanrmlanabilecek

Elflerin

trajik

konumu, kusurlu di.inyanrn

stntrlt

olanaklan

igerisinde

Tsnnssl

Biitiin

Otma

Hali'

nin

simgesi olmalandrr. Muhafazakar bir diinya gortigi.i olan Tolkien iqin

Elfler,

Tannrun Cennet

Krall$ndaki

sonsuz

ve

slnlrslz

ya;aml temsil

cderler.

Tolkien

biyografisi yazan

H.Carpenter,

Elflerin,

insanlann

"ilk

Gunah"r igleyip

"yerytizii

_{cennet"inden diigmelerinden onceki}

hallerine denk diiqtrigtinti sciyler.

Tolkien de

diinyada

briyle

bir

dcinemin gergekten

yagandr[rna

ve

insanh[rn

ba;rna gelen

hcr

kdtrihigi.in

"ilk

Grinah"rn iglenmesi vc "cennetten kovulma" nln sonucu _{oldufiuna inanmaktadrr (Carpenter'dan aktaran Aydrn,} 2003, s.142). insan, Tann tarattndan cezalandrnlmrg, yeryrizti cennetinden kovulmugtur.

Elfler,

dtinyanrn

biiytistidiir

ve

ciliimstizdtirler.

insanlar

ise tam

tersi

eksik, tamamlanmamrg

ve

oliimli.idtir.

Bugtinkti

insan,

mitolojik

anlatrlann

bir

sonucudur.

Qiinkii

insan

tarihin

baglangrg donemlerinde

trajik

sonuglan

olan birtakrm

olaylar ya$amr$tr. Eger tarih bu bigimde ya$anmamlg olsaydr insan, kr)ttiye

efiilimli

ve karan|k

bir

ruha sahip olmazdr. igte hikayeler, masallar, mitler ya da Yi)zi)kteiin O\bnctisi bunun

-

"Kronolojik olan zanran ortadan kaldrrrlrr, mitin Kutsal Zan'ran'r yaratrlrr. Zanan'a karqr bagkaldrl, insana "gergegi oluqturmada" yardlmct olur, onu olnri.ig olan Zarnan'n agrrh[rndan kurtarrr,gegmigi

ylkabilece[ine, ya$anltna yeniden baglayabileceline

ve

kendi d0nyasrnr yeniden yaratabilecegine inandrrrr." Eliade, Mircea, (1993), s.134, Mitlerin Ozellikleri, _{Qev.Serna Rit'at, Simavi yay.,istanbul}

igin

vardrr.

Hepsi

de

insanh!rn

kollektif

bilingalhnda tarihsel

zamanrn drqrnda,

"buslungrytan rince

olan

zdmon"rn

ya

da

"diiqtig"ten

onceki

zamanlann cizlemini barrndrrrrlar.

Tarihin

baqlangrcrndan

itibaren

liim

sanat yaprtlannda

bilingli

ya

da

bilingdrgr

amaglanan,

insanh!rn

yitirilen

toplumsal

masumiyetin

ya

da

cennet

bahgcsindcki "suqsuzluk

Ea{i'ntn

yenidcn kurulmastdtr.

Tolkicn,

Y

ziiklerin

Elandisi'nin modern dtinyanrn diiqsel ve arkaik

bir

tarihi olmasrnr istcmi$ti. Orta Diinya. Tolkien okurlarr igin yaqadrlrmrz, bildigimiz diinyanrn

yitik bir

gegmiqidir. Uqiincii krsrm olan

Kraltn

DaiTiiS 'n:Jrn _sonundaki

_cklcr,

_diinya

tarihinin golgede kalmrq olan ga!larrnr anlatrr gibidir. Karanh[rn Efendisi ve

Yiiztk'iin

sahibi Sauron'la gergekleqen savagrn sonunda Orta Diinya halklan zafer kazanmrg; Kral Aragorn

ile

yeni

bir Altrn

_{Qag baqlamrqtrr.} Fakat

Altrn

Cag uzun stirmez. Hrrslan,

iktidar

arzularr

_{9ok gtiglti olan}

insan

rrkr,

Yiiziik

Savapr srrasrndaki ortakla;macr

delerleri

goktan unutmug vc yozlagmaya baglamrgtrr.

Elflcr vc

Hobbitlcr, gidcrck Orta Diinya'dan uzaklagmaktadrr.

Dola rle

kurulmuq

olan uyum

bozulmaya baqlamrqtrr.

Yiiztiklcrin

Efcndisi'ndc her ycrdc diigiig

motiflcri, gcri

ahnamaz kayrp

vc

gcami;in ihtiqamrnrn

yitimi

vardrr (Davcnport, 2003,

s.146). Elflcr'in

bu

diinyadan grigmesi, Gondor'un ihtigamrnrn srinmesi

ve

"dofianrn dznelcgmesi"

nin

simgesi olan Entlerin Enthanlmlannl yitirmeleri , bu temanrn

iqlendi!i

orneklerdir.

Elf

Kraligesi Galadriel'rn Ldrien'de mevsimlerin

defi;imi

vc zamanln akrqr

ile

ilgili

sdyledigi qarkrlarrn htiztinlii vc mclankolik olmasrnrn nedeni budur. Sauron'a karqr gcrgeklegecck savagta Yiiziik yok edildigindc

(ki

yok

edilmigtir)

Elflerin

clindcki

yiiziiklcr

dc giiglcrini kaybedecek, bu durum Elflerin Orta Diinya'dan aynhp Batr'ya g09 ctmelcrinc neden olacaktrr.

Yiiziik

yok

cdildi!indc

vc Sauron yenildi[indc, Gandalf, Kral Aragorn'a bu hakikati ifade eder:

"

_D

_{nyanm JEi.incii Qag} sona erdi, yeni

bir qa!

ba;ladr;

galm

baslangrunt

bir

ni:ama

_{sokup saklanabilen Seyleri saklamak} senin gdrevin.

Bir

gok Sey kurtanlmrs

oldulu

halde, birqok Sey de

gelip

gegiyor...

Artft

Insanh{m

Hakimiyeti basltyor ve

kadim soy ya solocak, ya altnlacak. " (Tolkien,l996b, s.278)

'

Trpkr

Kutsal

Kitabclerdc anlatrldrpr

gibi

insanlann diinyasr,

Altrn

_Qa!

ile baplamrg, insanrn

dolayla

uyumunun

yitirilmesinden

sonra

gclcn

yozla;ma, insan

rrktntn

Sauronla$masl (toplumsal yaqamda

iktidar

hrrsrnrn,

giig iligkilcrinin,

zorunlu

gahqmanrn, mtilkiyct duygusunun ycrlc;imcsi)

ilc birliktc

son dckadans/gokiig _9a!t olan Dcmir _{Qa[r'na girilmigtir.} Tann'nrn baplangrgtaki dtinyadan gckilmesi , dolanrn , Tanrr

ile

Kiinat'rn

birlegmcsiylc gcrgcklcgccck ycniden

"diriligine"

kadar siirccck; bu siircg, daha yiiksek durumdan daha algak

bir

duruma

dolru

gerilcycn

bir "diiqmiip

do[a"

-'

'Yriziiklerin Ef'endisi'ne danrgasrnr vuran hiiziin _{budur. UCrincii Cag sona ennektedir.} Elflerin, Entlerin,

Hobbitlerin ve Biiyiiciilerin hatta DoEa Baba olarak sinrgelegen Tom Bombadil'in- zananr gegnrektedir.

f)oga'ntn ruhu, kozrnik dengesini yilirmektedir. Bir agrdan toplunsal rnasurniyet giderek kaybolmaktadrr. Milfer Dibi zaf'erinden sonra Rohan Kralr Theoden, Gandalf'a duygulannr hiiziinlii bir if'ade ile aktanr:

"Yine de iiziilmeliyirn. qiinkn savagrn kaderi ne olursa olsun, bittigi zaman giizel ve ince duytlu olan

birqok liey Orta Diinya dan sonsuza kadar yitip gitmeyecek nri?". (Tolkien, 1996a, s.l7-j). Yiiziiklerin Efendisi'nin iigiincii krsmrnrn sonundaki eklerde _{Ugiincii Qa!,} Frodo ve Bilbo'nun U9 Yiiztik koru,'ucusu ile (Elrond,Galadriel ve Gandalt) Batr'ya gitnleleriyle son bulacaktrr.

"

Perry Anderson, Franfirrt okLrlu dii$iiniirlerinin -rizellikle Adomo,Horkheirner- "diitmii$ doga" kavrarnrndaki dini-mistik dleyi, laik bir "avdrnlannra diyalekti!i" ne ddnii$tiirdiiklerini belirtir. Adomo

da nrodem diinyada yaladrgunrz hayaflaki "tiin1 yabanclla$manrn nedeninin

bir

unutnra, dolanrn tahakkiinl altrna alrnnradr!r dcjnenrlerin hatrrlananranrasr, bellegin silinip yok edilmesi" oldugunu

olarak goriilen insanhk tarihinrn

karSr-evrimci

metafizi!ini ortaya

grkaracaktrr.

(Anderson, 1982, s.126) Insanhk bugtin "qagtn kalpsiz

soluklu|u"

olan Dcmir

_Qa!'r

yagamaktadrr. Insanrn dola ve kainat ile kuraca!r ber

ttirlii

mitsel iletiqim modem dtinya tarafindan artrk drglanmrgtrr.

Altrn Qa!

ijzlemi, tarihi varhlrmrzrn ayrimaz

bir

parqasrdrr. Belki de bu,

yitik

gocuklu$umuza ya da

"riteki"

duygumuza yrinelcn

bir

<izlemdir.

Yiiziiklerin

Efendisi,

aynr

zamanda

Hobbitlerin

drq dtinyadaki

bu

duygulannr arayrq

oykiis0diir.

Yaprt, Hobbitleri merkezine alan, onlarrn bakrq agrsr ilc anlatrlan, hem bir biiyi.ime, crginlenme hem de biiyiimeye

bir

karqr grkr$ Oykusudiir. Hobbitler, basit ve

ktigiik

qeylerden zevk alabilen, neqeli, srcak ve sevimli

bir

halkhr. Yemek yemekten (giinde altr opiin yerler), birbirlerine hediyeler almaktan, e[lencclerden, dans etmekten, parlak giyeceklerden, garkr s6ylemekten,

dolayla

konuqmaktan,

yrldrzlan

izlemekten

biiyiik keyif

alrrlar. Hobbitler,

belli

ki

gocuk diinyasrnrn

saflrlrnr

ve

masumiyetini simgeler. Tolkien'in onlara kargr iizel bir sevgi

hissettili

agrktrr. Mektuplarnda "Ben, ashnda bir

flobbitim"

ciimlesini srk kullanan Tolkien

igin

ccnnet bahgesi, gocuklulunun en mutlu giinlerini

gegiiaigi

zamanlardrr.

Hobbitktiy'deki Hobbitlerin

dolayla

uyumlu

ya$antrsrnr

yaratrrken

gocuklulun

mutlu

antlart ona

yol

gtistermi;tir.

Altln

ga!, bu

anlamda gocukluktur, gergek anlamda

yitirilen

yeryiizii

cennetidir.

Ytiziiklerin

Efendisi'ndcki

Hobbitkoy, insanhlrn

yitirilen

toplumsal masumiyetidir. Cervantes'in

"tiliimsiiz Sovalye"si Don Kisot':un

Alhn Qa['r betimledili

sozleri, Hobbitkoy'deki ccnneti anlahr gibidir:

"Eskilerin

_Alnn

_Qag dedikleri gag ne mutlu

bir

qalmrs, ne mutlu

yiizy

larmrs. iginde bulundugumuz Demir _{Qap'da olmayan} bir Sey vardt: o ga{da insanlar, senin ve

benim kelimelerini bilmezlerdi. O kutsal Eagda her Sey

ortaktt:

Olafianiistii bolluktaki

duru

pmarlar, rmaklar,

insanlara lezzetli, berrak

sular sunardr

Insanlann

g

nliik

besinini

elde

etmek

igin

meyveleriyle

kendini davet eden

meSeye

elini

uzqlmqst

yeterliydi.

O zamanlar sadece huzur,sadece dostluk,sadece uyum

vardt."

(Cer-vantes,

2002.

s.l0l)

sciyleyecektir. Franfurt Okulu , yabanctlaqmayr agrrak igin Do!a ile "mimesis" kavraml iizerine kurultl yeni bir ileti$im dnerir. insanrn dogaya dykiinmesi olan mimesis, dola-insan iligkisinde egemenlik ve

tahakkiim iizedne kurulu olantn drgrnda yeni bir kanal agacaktlr. Mimetik qogkunun, gridiiniin ve

esriklilin dili sanatrn, giirin dilidir. Doga tizerindeki tahakktimii dolayrsryla insanhgrn yanbg tarihini kaldtracak olan dil, Doga'nrn insanhlrn tarih tincesine iligkin antstnt canlt tutan b€llek ilc miimkiin olabilecektir. Bu bellegi olugturacak olan sanatrn,giirin dili "insanrn arkaik varolu$ bigimini" yeniden anrmsamastnr saglayacaktrr. Bu nedenle gocukluputnuzdaki mimesis'lerintizi, trpkr Hobbitler gibi nesneleri qok farklt, mucizevi bir aqrdan gdnnenin duygusunu, bir

tiir

yeniden uyanlf duygusunu

bellelimizde yeniden canlandtrrp uyandtnrrakttr aslolan. Nazlm Hikmet'in de dedifi gibi:

"

Bir gocuk

gibi ga5arcastna yagamak".

Kaynakga

.

Anderson

Perry,

(1982), Batr'da

Sol

Dtigiince,

qev.Biilenr

Aksoy,Birikim yay.,Istanbul

Aydrn,

Utku

Uraz,

(2003),

Romanrizmin

Popiilerleqmesi

ve

Tolkien,

Yayrmlanmamrg Ytiksck Lisans Tczi, istanbul

Benjamin Walrer, (

I995),

Hikaye Anlatrcrsr,son Bakrgta

Aqk

iginde, Haz. ve Qev. Nurdan Giirbilek, Metis yay, istanbul.

Cervantes

Miguel de,

(2002),

La

Mancha'h

s.

l0l

_{, Qev.Roza Hakmen,}

YKY,lst.

Davenport John

C.,

(2003),

Mutlu

Sonlar ve

Olarak YUzi.iklerin Efcndisi,

Yaratrcr Asilzadc

Don

Ouijote,

Dini

Umut:

Bir

Destansr Masal

Yiiziiklerin

Efendisi

ve

Felsefe

icinde,

_Qev.Gcikgen Ezber-Murat Sa!lam, Giincel yay., istanbul

.

Eliade

Mircea,

(1993),

Mitlerin

Ozelliklcri,

_Qev.Sema

Rifat,

Simavi

yay.,Istanbul

.

Ellull

Jaques, (

1998),

S{iziin

_Diigtigti,

_{Qev.Hiisametrin}

_Arslan,

paradigma

yay.,istanbul

Lukacs Georg, (1985), Roman Kuramr, _Qev.Sedat Umran, Say

yay,

l9g5 _,ist.

. Tolkien JRR, (1996a),

Yiiziiklerin

Efendisi, ikinci krsrm iki Kute

,,

Qev.Qigdem Erkal lpek,Metis yay.,Ist.

Tolkien JRR, (1996b),

Yiiziiklcrin

Efendisi, 1qiincii Ktum Kralm DdntiSii, Qev.Qi[dem Erkal ipek,Metis yay.,istanbul

Tolkien

J.R.R.,

( I

999a) Silmarillion,

_{Qev.Serap Erincin_Hakan Ayturucu,}

Alhkrrkbeg Yay.,istanbul

_

_

. Tolkien J.R.R. , (1999b) Peri Masallarr Uzerine, Qev.Scrap Erincin,Alhkrrkbeq