\ ... lIil. I)l·r~. ,2IH)(II. ]( •. 1 : 121·127
FARKLI METODLARLA
MUAMELEYE
TABi TUTULAN ARPA SAMANININ
iVESi
TOKLULARDA BESi PERFORMANSI iLE KESiM
VEKARKAS
6ZELLiKLERi OZERiNE ETKisi
Orhan
O
ZBEY
'@
Abdulkadir AKCAN 1F
ua
t GURD
O
GAN
2
TIH
.'
Effc('t
01'
For~lgesTreated \Vilh
Diff
e
rent
l\
l
e
thod
s o
n
Fattening
P
crfornmnce
.md
S
lau
g
ht
e
r
and
C<l
r
ca"is C
hHracl
er
i
s
til
'
S of Amlssi
L:unbs
Summary:Thls study was camed OUIIO delermlile an economic leeding sySlem for Awassi sheep al lhe age 018·12 months which were fed lor a short penod to be ht for slaughter and sacnllce so as 10 gel a high lallening perlormance and to Investigate the ellect 01 thiS feeding system on Slaughter and carcass characteristics. According to thiS. the ani· mals fed with ration containing grinded barley slraw without molasses formed Group I, fed with the rallon containing gnnded barley straw treated with molasses formed Group 11 and the other fed with ration containing barley straw which was not gnnded bultreated with molasses !ormed Group 111. In the study, a total number 01 18 sheep. allocating 6 sheep In each group were used. The avarago body weights 01 the sheep at the beginning were approximately 30 kg but at the end 01 the leeding penod of 70 days, the body weights 01 Ihe sheep in Group I, Group II and Group 111 were delermlned as 45.50. 4898. and 47.92 kg respectively Dally body weighl gains and leed elhciency rates were de· lermmed as 23577g and 599. 256.02 g and 5.50. 252.94 g and 5,57 (P<O.05) respeclivety. Cold dresing per· centages were 5023. 50.64 and 5123 0 ... thorax deepnesses 2475. 26.24 and 26.98 cm (p<0.05). thorax CIf· cumferences t7,65. 18.93 and 17.73 cm (p<0.05). leg CIrcumferences 16.97. 18.67 and 18.86 cm (P<O.05).lhorax region 71 54, 73,62 and 72.73 cm (P<O.05) respectively. Because of the positive effect of treating barley straw With molasses on palatablhly of the sheep. the feed mtake and body weight gains were determined to be high. In addihon. It was determined that. feeding With non'gnnded barley straw had no negallve eUecl on slaughler and carcass cha· racteflstlcs
Key words: Awassl. Molasses. Fauenlng pertormance. Slaughter. carcass
Ozel: Bu ara~tllma.kasapllk d6nemlne yakJa~ml~ veya kurbanllk olarak klsa surede beslenlp satllacak 8·12 ayhk erkek Ivesltoklulann daha yuksek besl pertormansma ula~ttrllmaSml saglayacak ekonomik blf besleme y6ntemlfllfl be·
hrlenerak. bu yontemln keslm ve karkas 6zelhklefl uzaflne olan elklSlnl ortaya koymak amaclyta yapllml~tlr.Buna
gore.malas lie muamele edllmeyen ogutUlmu~ arpa samanll rasyonla beslenen hayvanlar t.grubu. melas ile muamale cdllen 6gutulmu~ arpa samanll rasyonla beslenun l1.grubu ve melas lIe muamele edllen 6gutOlmeml~ arpa samanll rasyon verllenler Ise tIt.grubu olu~lUrmu~tur. Cah~mada her grupta 6'~ar hayvan olmak uzere loplam 18 ba* toklu kul· lanllml*11I Yakla~lk 30kg clvarlnda beslye alman toklular 70 gun suren besl sonunda 1.II.ve III.grupiarda canll agllilklar Slfaslyla 46.50,48.98 ve 47.92kg tesblt edlldl.Gunluk canh aglf11k artl~la(J va yemden yararlanma orantafl 235.77 9 ve 5,99.25602 g ve 5 50.252.94 ve 5.S7(P<0.05) oldugu behrlendl. Soguk randlmanlan 0,,50.23.50.64 ve 51.23: kar· kas 61~ulennden gogus dennllgl 2475. 26.24 va 26.98cm (P<0.05). gOgus genl~lIgl 17 65. 18.93 ve 17.73cm (p<0.05). but genl~hgl 16.97.18.67 ve 18.86cm (P<O.OS). gO~us ~evres. 7154. 73.62 ve 72.73 cm (P<0.05) olarak tesbll edllmi~tll Kaba yemln melasla muamele cdllmeSI hayvanlafln I~tahl uzenne olumtu etklsl sonucu hayvanlann yem luketlml artml~ ve buna bagll olarak cantl a~wllk kazancl yUkselml~lIr.Aynca kaba yemln 6gutulmeden ve· nlmeslnln besl.keslm ve karkas uzerine olumsuz blr etkislflln 0lmadl91 g6zlenml~tlr
Anahtar kelimeler: Ivesl. Melas. Besl pertormansi. Keslm. Karkas
Giri~
Turklye koyun varllgt baklmtndan dunya ul· keleri araslnda 6nemli blr yere sahipllr.Turklye koyun varflglnlO buyuk bir klsml (~'o98) yerli Irk-lardan meydana gelmektedir.Kuzu beslclliglnln yayglO oldugu bblgelerde kaba yemler olduk.ya pa· hall ve temlnl daha gu.ylur.Bu nedenle ureticller G"h~ 1'.11'1111 ~'I (\'J t"'1'1 '" OOZBEY/£r'lir:11 cdU,1(
.yogu zaman hayvanlann hazlm organlanOi dol· durmaklan ole fonkslyonu olmayan kalttesiz kaba yem kaynaklanna ilibar elmekte.ancak genel hay· van besleme ve ozellikle besi prensiblennl iyi bit· mediklennden bu yemlere rasyonlarda a~trI yer ver· mekle ve bunun sonucu olarak yeterli randlman alamamaktadlr (Ozkan 1977).
1. hl.n I IlIh'r,I1,"1 \,'I,'nn,'j' f.l\..uil,·,1. Z,lOh:llll AII,lhlll!ll D.III-Et.Jl~
OI.I!U .\1>;.(' \ ,. Gl R[)(')C:"
Oogu, Guneydogu ve klsmen de Itr Anadolu bolgelennde kuzular SUi keslmmden (90-120 gun)sonra mera veya anlzlarla beslenirler. son-baharda sallllrlar.Ancak mera ve aniza bagll bes-lemeler kuzularda tr0k az blr canh aglrllk artl$1 sag-lamaktadlr.Bu nedenle satl~1 yapllacak kuzularm mera ve anlza ek olarak rasyonel bir besiye aim-malar! canll a91rllk artl~1 itrin yararll gorunmektedir (Demir ve Evren 1991. Eliyln ve Okuyan 1975).
Yem glderlennin en buyuk masraf kay-naklarmdan birini le~kil e11lg; entansil kuzu be-slcllIglnde. blnm uretlm Itrm sartedllen yem mik-larlOlO azaltllmasl, urun mlktan ve kalitesini elkilemekslZln daha ucuz yem kaynaklannm bu-lunup kullanllmasl lie mumkundur.Besi hay-vanlarlOda Islenen keslm a9111910a daha klsa su-rede en~mek Itrm, sui keslmmden soma enlansif beslenme adl altmda ve lama men konsantre ras-yonlarla beslemeye bagll olarak aStdos. abomasum deplasmanl ve on mldelerde hlperkeraloz g,b; pa-10loJIk durumlara rastlandlgl bddmlmekledlr.Bu arada klml ara~llncllar konsanlre yem olarak arpa, mlSlr glbl lahillar Venne melash yada melasslz pan-car posasl kullanllabieceglnl ortaya koymu~lardlr (San ve ark 1985). Kaba yemlO melasta muamele edllmesl sonucunda koyunlann canll aglfllklarl art-maktadlr (Scholz 1981)Ayflca melas yem tu-keumini olumtu vande etkltemekledlf (Chen ve ark, 198 1. Hememann ve Hanks 1977, Wledmeler ve ark 1992)
Koyunlarda yapllan blr ara~llrmada rasyondaki arpa yada mlSlnn melasll panear posasl ile yer
de-gl~urmesl durumunda. canl! agHhk artl~1 ba-klmmdan blf lark bulunmaml~IIf.Ole yandan degl~ik
duzeylerde melash panear posasl lie beslenen Ak-karaman loklularda yapllan blr trah~mada melasll posanlO karaclger uzenne olumsuz etklSlnln go-rtilmedlgl blldmlmektedlr (San ve ark.1985).
Kuzu ell uretlmi bazl yollarta artlfllabihr Bun-lardan en onemlisl erken yada normal surede sut-ten kesllen kuzulara enlanSlf besl uygulamaklil. Uy-gulanan enlanstf besl lie elde edllen et mlklafl en az Ikl kalina Ylkanlabillr. Entanslf beside ba~artyl;
kuzulafln gunluk canh ag"lk artl~lartnm yuksekhgl, I kg canll aglfhk artl~1 Iyln tukeillen yern miklan ile yemln maaliyetl ve besi sonunda elde edilen 'kar-kasln lukellel Isteklenne uygunlugu taym eder (Demir ve Evren 1991, Ellyln va Okuyan 1975, Okuyan ve ark 1975).
Ulkemlzde buyuk bl( koyun populasyonu bu-lunmakladlf, Et Ihllyaclnln onemll blr klsmlnln ku-zulardan saglanmaslndan dolaYI -b6lgelefe ve "k-lara gore optimum keslm ya~1 veya keslm aglfllgl ile
b,rlikle kuzulann rasyonel olarak ve en ekonomlk bit ~ekllde beslenmesi gerekir.
lSlallsllklere gore (Anonlm 1998), 1997 ylll 1\1-banyle loplam uretilen 516.949 ton etln 116104 lonu koyun-kuzu etlnden elde edilmektedlf. Bu mlk-tann 50.743 tonunu ise kU2U ell urellmi olu~·
lurmakladlf.Bu baklmdan koyun ye!l~tlfieillQi hay-vansal urellmlmiz Itrlnde enem ta~lyan bit ugra~1
alaOldlf.Koyunlardan saglanan dol, et. sut ve yapagl glbl venmlenn geli~tlfllmesl konulanna Onem ve-rilmeye ba~lanml~llr. Su venmlerln artmlmaslnda trevre ve genotip fakt6rlennin b,rllkle du~unulmesi
ve belirli trevre ko~ullannda en ekonomlk urellml saQlaYlC1 onlemlenn allnmasl gerekmekledlf (Ehtrln ve Okuyan 1975. Okuyan ve ark.1975. Ozkan 19771.
Yemlenn tozumaSln1 bnlemek ve hayvanlafln i~lahiOin ayilmaSln1 saglamak (Wledmeler ve ark. 1992), yem luketlmlm ve yemln degenni ar-Ilrabilmek amaClyla,saman veya sllaJ Qlbi kaba yem-ler melasla muamele edilmi~llr (Petersen 1981).
Kuzu beslsmde kaba yemden laydalanma ola-naklan uzennde yapllan ara~tlrmada (Ozkan 1977): klyllml~, 6gululmu~ ve peletlenml~ kaba yemler ya-pllan beside gunluk canh aglfhk artl~1O Straslyla 234. 216 ve 247g, yemden yararlanma 423. 4.62 ve 4.59: randlmanl °'0 51. ":'0 50 ve % 54,4 ve smdmm organlarlnlO bo~ aglr1lglnl 3.340, 3.116 ve 3.558 kg olarak lesblt etml~tlr.
Farkll beslerne duzeyleri lie beSlye allOan KI-vlrclk erkek kuzulann (Demit ve Evren 1991), den. ba~ ve ayaklar, laklm, bul. kol, bel. Slrt, dlger1en. bObrek ve legen yagl aglr11g1, so{j'uk randlman. MLD keslt alanl, g6vde uzunlugu, govde dennhgl. but uzunlugu, omuz dennligl ve sag" genl~lIgl besl+besl ve mera+besl gruplannda slfaslyla 4.7 ve 4.9 kg, 3.9 ve 3.8 kg. 2.4 ve 2.2 kg. 5.9 ve 5.8kg, 3.7 ve 3.4 kg, 1.4 ve 1.3 kg, 2.2 ve 2.0 kg, 5.4 ve 5.3 kg, 318 ve 274 g. ":" 42.40 ve 41.2, 16.83 ve 15.01 cm2. 72.0 ve 69.2 cm. 29.6 ve 29.2 em. 35 ve 30.4 em, 19.8 ve 19.8 cm.18.2 ve 180 em olarak btl-dlrml~lefdlr.
Meraya ilave olarak de91~lk rasyonlarla bes-lenen Morkaraman kuzular (Bolat ve ark. 1995) be-side gunluk eanh aglilk artl~lannl 198.10.213.09. 251.11 ve 228.07 gr. soguk karkas aglilklarlni 18.89, 20.30, 19.17 ve 20.76 kg olarak bll-dirml~lerdlr.
Akkaraman, ivesi ve Mennos erkek kuzularla yapllan besi trall~maslOda (TeklO ve ark.1993), gun· luk canh aglfhk artt~1 siraslyia 229.78, 240.62 ve 213.81 g: yemden yararlanma degen 6.73, 6.31 ve
F:lr"JI 'h·t"dJ:u·J:1 "mun~k~l' T;lhl TutuJ:1II ,\q);L !'i:ll11l1mnll1 ...
7.85; kestm agrrhgt 44.05. 43.57 ve 44.38 kg;
kar-kas randtmant '% 40.07, 39.3 ve 43.39. karkasta but orant 0 0 35.5. 34.58 ve 34.80; kol orant % 19.35. 18.1 B ve 19.33; bel arant % 8.80, 9.16 ve 7.89; MLO kesit alant 11.83. 10.83 ve 13.21cm 2
ve Sirt yagl kaltnltgl 6.00. 5,67 ve 3,50 mm bu-lunmu~tur.
Farklt rasyonlarla beslenen Akkaraman erkek kuzulann (San ve ark.1988); onalama gunluk canlt agrrhk artl~larmt siraslyia 257.7. 248.6. 242.1 ve 209.7 g. soguk karkas randlmanlannl % 50.94, 51.50. 50.19 ve 49.98 olarak bulunl'Tlu~,yemleme
duzeylnm karkas nlteltklerine etkisi gozlenmerni~lir. Morkaraman erkek kuzulan ile entanSlf olarak yaptlan ba~ka blr tyalt~mada (Bolal ve ark. 1995). 70 guntlik blr besi sonunda ortatama guntuk canh agtr-Ilk artl~mrn 215 g. slcak ve soguk karkas ran· dlmanlnm Ise slrastyta ,\, 52.88 ve % 51,67 otarak
bulundugu blldirllml~llr.
Bu tyall~ma kasapltk d6nemine yakla~ml~ veya
kurbanhk olarak klsa surede beslenlp satllacak
8-12 ayllk erkek kuzulann daha yuksek besl per· formanSlna ula~11rIlmasrnl saglayacak ekonomik bir
beSI ybntemmm betirtenmeslne 1~lk lulmasl ba
-klmlndan yararlt otacaktlr. Su tyalt~mada arpa sa-plntn ogOlulerek ve bgutulmeden melasla muamele edtlmeslnln toklularda beSI periormansl ile keslm ve karkas 6zelliklen uzerine elklsrnin ortaya k
on-masl ama9Ianml~llr.
Materyal ve Metod
Ara~tlmar'm hayvan materyalini. F.O. Ara~llma ve Uygulama c;lftligi'nden saglanan 18 ba~ 8-10
ayltk ya~tarda erkek ivesi loklutar olu~
turmu~tur.Sannak olarak. I~tetmenm mevcut aglt·
tanndan yararlanltml:;;llr.Ara~ltrma boyunca kul·
laOllan yemler. i:;;tetmede urelllen yemlerden
olu~mu~tur.Kullanllan karma yemlenn bile~imi
Tabla l'de. her U9 gruba vertlen rasyonlann 00 ala -rak blle$lmllSe Tablo 2'de verllml:;;llr.
Tablo. lAra~tlrmada Kul1~mlan Karma Yernlenn Blle~lmi (O'o)
Yernler Karma I Karma 11
Arpa 84.75 73.99
Pamuk Tohumu Kuspesi 12.50 22.60
Mermer Tozu 1.87 2.39
T"
0.63 0.68Vitamin 0.13 0.13
Iz Minerai 013 0.13
123
Tablo.2:Ara~lIrmada Kul1antlan Rasyonlarrn Bile~irnl (°'0)
Yemler I.Grup II.Grup III.Grup
Karma Yem I 80.00 80.00 80.00 Karma Yam II 0.59 6g0tulrnu$ Arpa Samam 19.41 19.00 Ogutulmeml~ Arpa $amaol 19.00 Melas 1.00 1.00
Ara~llrma maleryatini otu~luran toklular 6'~ar ba~ olmak uzere u9 gruba ayntmt$llr.
Toktular. gruptann canh aglrhk ortatamalan biro
blnne yakrn olacak ~ekitde dagllllml$lIr. Bu ama91a deneme ba:;;langlcrnda hayvantar, ak~amdan a9 bl -rakllarak iki gOn ust Oste lartltml~ ve canlt aglrllktan
betirtenmi~tir. Hayvanlar lerdi padoklara ahndlktan
sonra on gOnlOk yeme ah~llrma d6nemi sonunda
hayvanlar ak~amdan a9 brraktlarak lekrar tartllml~
ve canh aglrllktan tesbit edilerek aS11 denemeye ge-9ilmi~tir.
Melas kullanllmayan rasyon I.Grubu, 6g0tulmO:;; arpa samanl+melas kullanltan rasyon tt.Grubu ve
bgutOtmeml$ arpa samanl +melas kullanltan rasyon III.Grubu otu~turmu$lur.Ara~ttrmada II. ve III.
grup-larm rasyonlarrna yapllan % 1 'lik melas Ilavesi,
melas ilavesi yapltmayan I.gruptaki rasyona g6re.
bu iki grup rasyondan bzettikle enerjl ve protein
dO-zeylerinin yuksetmesine sebep olmaktadlr.Her O~
grup rasyonda enerji va proleln degerlerini den-geteyebitmek amaCI ile I.grup rasyona % 0.59 duo
zeyinde % ,'lik melastan getecek ene~i ve protein dOzeyrne e~ deger btr karma yem ilavesl
ya-pllml~tlr.Melas kuHamlmadan once ISllltml~ su ile su· landlfltarak loklulara verilecek guntOk b~ututmu~ ve ogutlmeml$ arpa samant mlktannrn % 5'i oranlnda otacak ~ekilde homolen bir $ekllde karl~llnlarak 1 0k-lulara venlml$lrr.
Karma ve kaba yemler lartrlarak ad Itbitum ola·
rak ayn yemliklerde veritml~ ve sonraki gOn artan
yemler tarttlarak besi boyunca luketllen yemler les-pit edilmi~tir. Besideki hayvanlar 15'er gun aray!a tarttlarak besideki canh aglrllktan lesbit edilmi$tir. Besi sOresi bitimlnde kuzutar lartllarak besl sonu
aglrllkJarr ahnml~llr. Son canh aglrltklan ite ba~langlty canll aglrllktan birbinnden 9tkarrhp deneme sOresine
b610nerek loklutarrn gunluk aglrhk artl~1 lesbll
edit-ml~lrr. GOnlOk tOke1ilen yem mlklan gOnluk canh
(WIEY .. \KCA:\. Gl'RD(X;A'
Table 3. Besinln Ge~rtli Oonemlerinde Qnalama Canll Aglrllklar ile Gunluk Canll Aglrllk Anl~1 'tie Yemden Yararlanma Duzeyl
I.Grup II.Grup III.Grup
Oonemler n
,
S
,
%V n,
S
,
%V n,
S
,
%V F BeSI Ba~Aglrhgl(kg) 6 30.66 124 903 6 30.91 1.39 11.02 6 30.19 1.00 8.11 0.09 14 Gun Aglrhgl 6 33.43 1.28 8.59 6 33.76 1.61 11.70 6 32.66 145 9.92 0.14 28. Gun Aglrllgl • 6 35,85 1.33 8.26 6 37.47 1.78 11.64 6 35.95 1.79 11 13 0,31 42. Gun Aglrhgl 6 38.84 1.56 8.99 6 40.44 1.96 11.87 6 3809 2.17 12.73 0.21 56. Gun Aglrllgl 6 42.90 2.03 10.58 6 44.60 223 12,24 6 43.43 2.56 13.48 0.26 70. Gun Aglrllgl 6 46,SO 2.02 9.70 6 48.98 2.49 12.45 6 47.92 2.80 1306 1.42 Gunluk C.A.A.(g) 6 235.77a 12.91 13.41 6 2S6.02b 17.18 16.44 6 252.94b 26.52 24.68 4.88' Vemden Vararlanma 6 5.99a 0.41 IS.19 6 5 SOb 0.42 1909 6 5.S7b 0.93 37,34 3.79"(P<O.OS).
a.b Aynl sallrda tarkll harflcri ta:~ayan gruplar arasl lark onemlidlf (P<O,OS). Tablo 4 Keslm 'lie Karkas Ozelhklerl lie ilgili Oegerler (n:6)
I.Grup n,Grup 111.Grup
Ozenlkler
,
S,
0"
V,
S,
%V,
S
,
%V FKeslm Oncesi Aglrllk (kg) 46,33 1,81 9.S4 48,83 2.49 12.49 47.80 2.08 13.10 0.40 Sicak Karkas Aglrllgl (kg) 24.00 1.05 10.71 24.77 1.94 19,14 24.26 1.57 1447 0.07 Den A(jlrhgl (kg) 5.53 0.35 15.34 5.67 0.20 8,47 5.32 I. 15 21.62 0.23
Ba~ 'tie Ayaklar (kg) 3.40 0.21 15.00 3.38 0.23 17.16 3.62 0.33 19.89 040
Taklm (I) A~Whg' (kg) 1.43 006 10,49 1.53 0.04 6.54 1.38 0,08 13.04 1.61 Dalak Aglrllgl (kg) 0.13 7.38 139,06 0.14 8.80 153.97 0.13 4.06 76,50 0,78
Ilf Vag Aglrhgl (kg) 033 11.03 81.87 0.39 22.78 143.08 0.33 32.15 218,06 260 Testlslcr Aglrhgl (kg) 0.32 19.15 146.56 0.23 25.22 268.57 033 21 10 142,94 0,82 Sln.Qrg. (2) Aglhgl Idolu)(kg) 6,23 0.24 9.44 5.58 0.20 8.78 595 0.17 701 1 18 Sln,Qrg (2) Aglhgl (bol?)(kg) 3,15 0.18 1401 3.43 0.78 55.71 3.05 0.10 8.03 0.43 Slndmm ilfengl Aglrllgl (kg) 3.08 0.48 3420 2.15 0.64 72.92 2.90 0.84 70.95 0.67
Soguk Karkas Aglrhgl (kg) 23.67 103 10,65 2442 1.90 19.04 23.91 1.54 14.39 0.07 Karkasta Bul Aglrllgl (kg) 7 12 0.32 11. to 747 0.64 21.02 721 0.57 1761 0.13 Karkasta Kol Aglf1u~1 (kg) 414 0.29 17.39 4.03 033 20.10 396 0.30 1692 0.08 Karkasta Su1 Ag1rll91 (kg) 1.39 0,17 29.50 1.50 015 24.00 1.41 0.11 16.31 0.15 Karkasta Bel Ag1rll91 (kg) 1,20 0.05 10.00 1.22 0.10 20.49 1.27 0.08 13.39 0.24 Karkasta Olgerl£lri Aglrhgl(kg) 6.12 0.29 11.60 6,20 0.54 21 45 6,26 0.42 14,86 0.03 86brekler A~jlfhgl (kg) 0.09 6. 11 166.30 o 10 6.83 167.30 0.10 6.78 151.70 164 Bobrek·Leg£ln Yagl NjIf (kg) 0.09 8.72 237.44 0.09 7,03 191.33 0.11 800 162.64 1.89 Kuyruk Yagl Aglrllgl (kg) 3.17 0.26 20.19 3.55 0,36 25.07 3,28 0,23 15,85 0.45
(1) Taklm Kalp ... Akciger .. Karaciger
F:lrkh :'Iletodlarl:1 :'Iluam ... h.·~·e Tahi Tutula" Arp .. Sllmllmnm ... Tablo 5: Karkas O~Cileri ile Ilgili Degerler (n:6)
LGrup I1.Grup III.Grup
Ozelhkler i Sl< ~~ V i Sl< %V i Sl< %V F
Seden Uzunlugu (em) 51.84 0.31 147 52.73 0.30 lAO 53.05 0.72 3.32 2.85
SII1 Uzunlugu (em) 50.45 0.38 187 51.72 0.34 1.60 52.21 0.54 2.51 2.12
DI~ Sui Uzunlugu (em) 47A9 0.35 183 48.35 0.40 2.01 48.17 0.36 1.85 1.58
ie Bul Uzunlugu (em) 22.67 0.26 282 21.36 0.22 2.48 21.84 0.55 6.14 2.57
Gogus Oennl191 (em) 24.758 0.27 263 26.24b 0.32 2.97 26.98b 0.33 2.97 4.80'
Gogus Genl~h91 (em) 17.658 0.36 504 18.93b 0.14 1.85 17.73b 0.22 3.05 3.81'
Sagfl Genl~hgl (em) 17.64 0.19 2.66 18.37 0.31 4.08 18.96 0.35 4.54 2.34
Bul Geni~ligl (em) 16.97a 0.30 430 18.67b 0.16 2.09 18.86b 0.65 8.38 3.89
But vevresi (em) 28.26 0.17 149 28.97 0.57 4.83 29.14 0.37 3.12 3.08
GogGs vevresl (em) 71.54b 0.36 122 73.62a OA9 1.64 72.73b 0.75 2.52 4.84'
Sagn «evres. (em) 61.25a 0.58 232 60.25b 0.75 3.04 62.53ab 0.32 1.25 3.56·
MLD Kesll Alanl (em2) 12.85 0.17 327 13.39 0.23 10.00 12.53 0.24 4.71 2.78
SII1 Vagi Kallnllgl (mrn) 3.55a 0.28 1944 5.13b 0.27 10.92 4.78b 0.36 18.62 3.90·
(P< 005)
a,b: Aynl satlrda larkh harilefl la~lyan gruplar araSI larklar onemlidir (P< 0.05).
Tablo 6: Keslm Vc Karkas Ozelhklenlle ilgili Oranlar (n:6)
I.Grup II.Grup ItI.Grup
Ozellikler
,
S,
o~ V,
S,
%V,
S,
%V FSleak Randlrnan (°'0) 50.84 0.50 240 51.34 1.94 9.27 51.98 0.99 4.67 1.02
Den Oranl (oto) 11.34 0.57 1226 11.85 0.98 20.34 11.63 0.83 17.54 0.10
Ba~ ve Ayaklar Or.(%) 7.48 1.25 401 6.95 O.tl 3.88 7.87 0.15 4.57 OAI
Taklm Oranl (%) 3.19 0.06 1473 2.99 2.96 23.75 3.03 0.13 10.89 0.23
Dalak Oranl (010) 0.27 0.50 4444 0.28 0,02 14.29 0.28 0.01 10.71 0.06
Ie Vagi Oranl (%) 0,71 0.04 1268 0.80 0.02 6.25 0.72 0.04 12.50 2A8
Testisler Oranl (oto) 0.50 0.06 3000 OAO 0.04 27.50 0.53 0.06 28.30 153
Sin.Org. Or.(doIU)(%) 14.35 0.49 836 12.43 0.52 10.22 13A6 0.58 10.55 1.74 Sln.Org.Or.(bo~l(%) 6.97 0.31 1090 7.72 0.35 11.01 6.88 0.33 11.77 2.57
Slnd-ieengIOranl(%) 6.90 0.27 942 4.89 0.51 25.56 6.78 0.50 17.99 2.34
Soguk Randlman(%) 50.23 0.58 281 50.64 1.90 9.18 51.23 1.00 4.82s 0.97
Karkasla But Oranl(%) 30.18 0.53 431 30.46 0.43 3.48 30.08 0.73 5.95 0.11
Karkasla Kol Oranl(%) 1742 0.61 858 16.54 0.58 8.52 16.55 0.52 7.73 0.97
KarkaSla SII1 Oranl(%) 5.88 0.57 2381 6.31 0.74 28.84 5.96 0.40 16.44 0.14
Karkasla Bel Oranl(%) 5.24 0.18 859 5.02 0.20 9.56 5.34 0.16 7.49 0.73
Karkasta Dig.Oranl(%) 26.00 0.76 7 15 25.71 1.06 10.11 26.17 0.32 2.98 0.07
Bobrekler Oranl (~/O) 0.38 0.02 1579 0.42 0.03 19.05 0.40 0.01 5.00 0.44
BOb.Legen Vag Or.(%) 0.38 0.03 1842 0.37 0.04 27.03 0.45 0.02 11.11 1.49
Kuyruk Vag Oranl (%) 1S.39 0.48 88' 14.54 0.55 9.22 13.72 0.31 5.61 0.38
OZBE' AKCA' Gl RIXX'iA'
oranl ortaya konmu~lur.Besl sonunda her gruptan onalama 46-48 kg canlt a91 rhktaki 6 kuzu
ke-sllml~llr. Keslm Slrastnda den, ba~ ve
ayak-lar.laklm.smdinm organlan aglrllklan lesbll edil·
mi~lIr. Karkaslar +4 -C 'de 24 saatlik sogulmadan soma soguk karkas aglrhgl ve bazi karkas olqOlen almdlktan soma, Turkiye 'de uygulanan metodlara gore (Akqapmar ve ark. 1996), but kol, Sin, bel ve dlgerlen olmak Ozere S par~aya ayrllml~ ve agl(· IIklan tesbil edilmi:;;tlr.
ISlatlslik analizlerde basil vanyans anahzl ve Duncan lestl (DOzgOne:;; ve ark.1983, YlldlZ ve ark.1993) kullanllml~llr.
Bulgular
Besi periormansl lie Ilgill ozelhklerden, ku-zulann degl:;;lk donemlerdekl canh aglrllklan de gOnluk eanh aglrllk anl~lan ve yemden yaralanma duzeylen Table 3'de venlml:;;llr. Toklular. ba:;;langu;: aglrhklan baklmmdan onemli bir lark olmayaeak
:;;ekilde beslye allml:;;llr.Ortalama olarak besl ba:;;-langly aglrll91 30 kg olan ve 70 gOn sOreyle yapllan besinin ~e:;;itli donemlerinde gruplar arasmda lark· lar onaya ylkmaya ba:;;laml:;;llr; lakal bu larklar IS'
la[ISllkl olarak onemli bulunmaml:;;tlr. Gunluk eanll aglrhk artl~1 ve yemden yararlanma oranlan ba-klmmdan Il.ve tll.gruplarda bulunan degerlerm I. grupta bulunan degerlerden uSlunlugu iSlallsllkl
olarak 6nemh (P<O.OS) bulunmu~lur.
Gruplann keslm ve karkas ile ilgili bulgulan Tablo 4'de ve oranlan ise Table 6'da venlml:;;llr. Or· lalama 46-48 kg aglrllkla kesilen gruplarda keslm
ve karkas 6zelhklen lie ilglli degerlere baklldlgmda:
II. Gruplakl degerler hem I.Gruptan hemde
III.Gruplan yuksek degerler gosterml:;;\Ir. Aneak bu
ustunlukler iSlatisllksel anlamda onemli
go-rOlmeml~tlr
Karkas olqulerme ill:;;kin bulgular Tablo S'de verilml:;;lIr. Tablo meelendlgmde I.. II. ve III.
Grup-lann gbgus dennllgl degerlen slraslyla 24.75.
26.24 ve 26.98 em, bUI genl:;;lIgi 16.97. 18.67 ve
18.86 em, SIO yagl kalmhgl 3.S5, 5.13 ve 4.78 mm
olarak lesbll edllml:;; ve II. ve Ill. Gruplar I.Gruptan
yuksek degerler gbsterml:;; ve bu ISlallSliki olarak onemli (P<O.05) bulunmu:;;lur.Aynl Slra lie gog us
genl~ligi 17.65, 18.93 ve 17.73 em, gogos y(WreSI
71.54. 73.62 ve 72.73 em olarak bulunmu~ ve
II.Grup diger iki gruplan astOn degerler goslermi~
ve bu uslunluk Istallstlki olarak onemh (P<O.05)
tesbll edllml~tir.Sagfi Ifevresl 61.25, 60.25 ve 62.53 em olan degerler baklmlndan gruplar araSI lark onemli (P<0.05) bulunQ'lu~lur.Karkas 01· yule nne all diger ozellikler baklmlndan ISlatlsllksel
olarak lark gOrOlmemi~tir.
Tartl~ma ve Sonulf
Yakla~lk olarak 8-12 ayhk ya~ta ve kasapllk
do-nemmde veya kurbanllk donemme yakla~ml~
tok-'u'ann daha yuksek verim performanslOa
ula:;;-Imimasl iqin ekonomik olarak besi yonleminin belirlenmesi amael ile yapllan bu ara:;>llfmada: arpa samanmm 6g0tUlmO~ ve ogOtUlmemi~ formlarda kullamlmaslOlO veya melasla muamele edilmesinln
Ivesi loklularda besi periormansl, kesim ve karkas
ozelilklen uzeMe elkisl ele ahnml~llf.
Besl doneminde eanh aglrllk artl~1 baklmlOdan malasla muamete edltmi~ II. ve III. gruplar melas kullanllmayan I.gruba gore daha lazla eanll aglilk ar·
tl~1 sagtadlklan gorulmO~tOr.Bu lark onemli (P<O.05) g6rOlmu~tOr. Ylne II. ve III. gruplar I.gruba gore daha lazla yem tUketml~lerdlr. Melasm yem 10-ketlmml olumlu yende etkiledigi benzer ya-II~malardaki (Chen ve ark. 1981, Heinemann ve
Hanks, 1977. Weld meier ve ark. 1993) gibi tesbil
edilmi:;;hr.
Melasslz rasyonla beslenmi~ I. gruba all gOnluk
aglrllk artl~1 degerleri: kuzu besisinde kaba yemden
laydalanma olanaklan uzerine yapllan yah~madaki
(Ozkan 1977) klyilml~ yernlerle yapllan beSide ve
Akkaraman ile Ivesi'lenn besi lfall~maslOda (Tekln
ve ark.1993) bulunan degerlere benzerllk
gos-tenrken. bgQtOlmu~ kaba yemlerle yapllan besl
ya-II~masmda (Ozkan 1977), Mennoslann (Tekln ve ark.1993) 70 gunluk besi yah~maSlOdaki gOnlOk eanh aglrllk artl:;;1 degerlerinden yQksek degerler
goslerrni~ ve larkll rasyonlarla bestenen Akkaraman (San ve ark.1988) kuzulara ail ve pelellenmi:;; kaba yemle yapllan besi yall:;;masmdaki (Ozkan 1977) degerlerden dO~uk d~gerler lesbll edllmi~tlr.
Melas muamele edilmi~ rasyonla beslenmi:;; II.
ve III. gruplardaki gunluk eanh aglrhk artl:;;ma all de-gerter:. peletlenmi:;; kaba yemle beslenmi:;; kuzulara
(Ozkan 1977) ve 'arkh rasyonlarta beslenen Ak-karaman kuzulara (San ve ark.1988) 811 degertere benzerhk goslerirken, bazl ara~hrmalardaki (Bolat ve ark.1995, Ozkan 1977, Tekln ve ark.1993) gOn· luk eanh aglrllk artl~1 degertennden yuksek degerler gosterml:;;llr.
Kaba yemin melasla muamele edilerek
tok-lulara verilmesl eanh aglrllk artl:;;1 oranlnan benzer
~ekllde (SchOlz 1981) yOkseldlglni gorebilmekteYlz.
Her Oq gruba 811 yemden yararlanma oranlan degerleri; bazl ara:;;tlrmalardaki (Ozkan 1977) de-gerferden yUksek ve Akkaraman, ivesl ve Me-fIOos'lara all besi yah~maSlndaki (Tekin va
F:lrkh \Idndl:trl:! \lu:Ulll'lc~'t' T:lhi Tlilulom ,\ql:l S;UmHllllIII .. ,
ark.1993) yemden yararlanma oranlarma all de?:!r· lerden du~uk lesM edilml$IJr.
Keslm 'Ie karkas ezellikrenne all bulunan de· gerlerde her UfY grup araSlnda onemli blr farkhllk gorulmeml~llr. Uy gruba all randlman degenen:
bazl c;:all$malardakl (Bolal ve ark.1995, Ozkan
1977) degerlere benzertik gosierirken, bazl ara$' tlrmalardaki (Demir 'Ie Evren 1991) degerlerden yuksek degerrer lesbil edilmi$IIL Soguk karkas ag.rhgl degerlen: Morkaramanlara ail (Bolal ve ark.1995) degerlerden yuksek butunmu~lur. Keslm 'Ie karkas lie ilglli degerler: larkh besleme duzeyleri lie beslye alman KlvlrClk kuzulara 811 (Demir 'Ie Evren 1991) den aglrllgl, karkasla but. kot 'Ie di-genen aglrll91 degerterinden yOksek: !aklm a9lfll91, bObrek-legen yagl agl(1I91 'Ie MLD kesi! alan I de-gerlerlnden dU$uk bulunurken: ba$ 'Ie ayaklar agl( -IIgl, karkasta bel 'Ie Sirt aglrllgl degerlenne benzer deQ:erler gOslerml$ll(. Aynea Akkaraman, ivesl 'Ie Merinos'lara all (Tekm 'Ie ark.1993) karkasla but oranl. kol oranl. bel oram 'Ie Sirt yaQI kallnhgl de-gerlennden dU$uk bulunurken. MLD kesil alan Ina
all degerlere benzerlik lesbll edilml$lir.
Karkas 61fYulerine ail degerler; farnll besleme duzeylerl ile be5iye alman Klvlfclk kuzulara ail (Demir 'Ie Evren 1991) degerlerden genel olarak dU$uk deQerler g05Iermi$ll(.
Sonuy olarak bu yall$mada, kaba yem olarak
kullamlan 6gululmu$ 'Ie ogOlUlmemi$ arpa
sa-manlOln melas ile muamele edilerek ivesi loklulara venlmesi: hayvanlann 1$lahlafina olumlu elkl Va· parak yem tukelim o(anlOi artlfdlgl 'Ie buna bagll olarak canll aglrllk artl$1 oranlOlO yukseldlQI lesbil edtlmi$IIr, Hayvanlartn keSlm 'Ie karkas 6zel
-liklenne olumlu elki yapllglda gorulmO$lUr.AYrica
kaba yemin OgOIOlmesinden meydana gelen eko-nomik kaybl 6nlemek IfYin, kaba yemlefln 6gu-lulmeden de verilebtlecegi sonueuna Vanlml$\lr. Oiger laraltan melasla muamele edilen kaba yem-lere dayah ekonomik olan bir besleme tie 8-12 ayltk Ivesl loki ulan yakla$lk 70 gun suren b!r besi sonunda Islenilen cnnh aglrhga ula$lIklan 'Ie iSler
kasaphk Islerse kurbanhk olarak lukellme
su-nulabilecekleri sonucuna Vanlml$llr.
Kaynaklar
Ak!;apmar.H .. Tekln. M.E., ve Kadak,R, (1996). 'Kuzu Karkas Par!;alanmasl ve Par<;:a Fiyatlarlnm Be
-lirlenmeslnde Kullamlacak KatsaYllann Hesaplanmasl. Tr. J. 01. Velennary and Animal SCiences, 20,9·'4,
Anonlm (1998). Turkiye ISlallstlk YllIlgl. 0.1 E. YaYln No:
2240.
Bolal.D., Deniz,S .. Baytok. E., Aksu,T. ve Ankan, H
(1995), Merada Beslenen Kuzulara .Arpaya ilave Olarak Pamuk Tohumu Kuspesl 'Ie Salinomlsln Venlmeslnin
Besi PerformanSI ve Kar\o;;as Ozelliklenne Elklsi Hay-vanCllik Ara~tlrma Derglsi, 5, 1·2.59-63.
Bolal. 0,. DeniZ, S., Baylok. E., Oguz, M. N. ve Gu!. M (1995). Merada Beslenen Kuzulara Farkli Di.izeylerde
Arpa Venlmestnln Besl Performansl ve Karkas Ozel-liklenne Elklsl.Hayvanclhk Ara~tlrma Derglsl, 5,1-2, 41·45 Chen. M.C .• Ammerman. C.B., Henry, P.R. Palmer. AZ,
and long. S.K. (1981). Citrus Condensed Molasses 50-lubles as an Energy Source lor Ruminants. J. Anlm. Sci .. 53,1. 253·259.
Demir,H. 'Ie Evrlm, M. (1991). Farkh Besleme Duzeylerl lie Beslye Altnan 5-7 Aylik Klvlfclk Erkek Kuzulann 8esl ve Karkas Ozellikleri. I.U. Vet. Fak 17.2.
Duzgline~,O., Keslel,T. 'Ie GCrrbliz,F. (1983). Istatlstlk Metodlarl.l.A.U. braat Fak. Yaymlan No' 861,
Eh~ln,A. ve Okuyan,A. (1975). EntanSl1 8eslye Allnan 7-8
Ayhk Anadolu Merinosu ve Akkaraman Kuzulann
Kar-kas Ozelliklenne Farkh Enerji DCrzeylertnln Elkllerl
Uze-nnde Ara~lj(malar. Ankara Ziraat Fakultesi Yllhgl, 25,3-3, 548-562.
Heinemann.W.W.and Hanks.E.M.(1977). Cane Molasses in Callie Finishing Ra\lOns, J.Anim. Sci.. 45,13.
Okuyan. M.A., EIi<;:ln, A., Karabulul. A. ve Cangtr, S.
(1975). Entansif Besiye Alman Akkaraman Erkek ve DI~i
Kuzulannln Besi Glitr1en ve Karkas Ozelhklen Uzerinde
Ara~tlfmalar. Ankara Ziraat Faklillesl Yllhgl. 25, 3-3, 798-810 Ankara
Ozkan, K. (1977), Kuzu Beslstnde Kaba Yemden Fay· dalanma Olanaklarl Uzerinde Ara~tlrmalaf. VI. Bilim Kongresl, Velerinerltk ve Hayvanclilk Ara~tlrma Grubu T ebligleri. 17·21 Ekim, Ankara.
Petersen, M.K..Thomas.VM. and RoUler. R.E.(1981). Re-constituted Kentucky Bluegrass Straw. I. EnSiled With M o-lasses and Sodium or Calcium Hydroxides. J. Anim, SCI ..
52.2.298-405
San,M., Co~kun, 8. ve Botat. 0, (1985). DegJ~lk Oran-larda Melash Kuru $eker Pancan PosaSI ve Kaba Yemle Beslenen Kuzularda Besl PerformanSI lie Bazl 1<;: Or-9anlarda HlstopatoloJlk Bulgular. I.Besl Performansl.Doga Bilim Dergisi. Sen 0,9. 2.
Safl,M .. Co~kun,8.ve 80Iat,0.(1988). Yemleme ouzeyi ile Kaba Yem Kalitesl ve Ure Kullanllmaslntn Kuzularda 8esl PerlormanSlna Etkllen Uzerinda Ara~tlrmalar.oOGATU Vel.ve Hay, D.C.12.2
Scholz,H.(1981). Highly Molassed Dned Beet Slices tn ll' vestock Feeding. I.Compositlon, Tolerance. DIgestlbllity and Rumen PhYSiological Effects of Highly Molassed Dried Beel Slices For Sheep. Deutsche-Tierarztliche·
Wochenschflfl, 88. 24·29.
Tekin, M.E .. Akmaz, A .• Kadak, R ve Nazll, M. (1993). Akkaraman. Ivesi 'Ie Merinos Erkek Kuzularm Besi 'Ie Karkas Ozellikleri. Hayvanclhk Ara~llfma Dergisi, 3,2,
98-102.
Wledmeier,R.D.,Tanner,B.H.,Bair,J.L(1992). EUects 01 a New Molasses Byproduct, Concantraled Separator Byproduct.on Nutrient Digestibility and Rumlnal Fer· mentatiOnln Canle. J. Anlm. SCI., 70, 1936-1940.
Ylldlz,N. va Blrcan.H.(1993). Uygulamah Istatlstrk,Harran Unv.Ztraat Fak.Ders Kltaplarl.
