Yapının yüklerini, güvenli bir şekilde zemine aktaran yapı elemanıdır. Temeller, düşey taşıyıcılardan ( kolon, perde, duvar vb.) aldıkları yükleri daha geniş bir alana yayarlar.
Betonarme temeller,
Yüzeysel temeller ve derin temeller olmak üzere ikiye ayrılıyor.
1-Derin temeller; toprağı bir kuyu gibi derince kazıp dibine oturtulan temeldir.
1-Yüzeysel temeller
Tekil Temel (Münferit)
Sürekli Temel (Şerid yada mütemadi) Radye Temel (Radye Jeneral)
Düz radye temel Kirişli radye temel
a) Alttan kirişli radye temel b) Üstten kirişli radye temel Mantar şeklinde radye temel
Ters Kemer Şeklinde radye temel Rijit temel
2-Derin temeller
Ayak Temel Kazık Temel Kesonlar
Tekil Temeller:
Her kolonun altına ayrı ayrı yapılan temellerdir. Münferit veya ayak temel de denir. Orta sertlikte zeminlerde ve bina ağırlığının daha az olduğu koşullarda uygulanabilir. Tekil temeller zemine, genelde kare veya dikdörtgen, nadir de olsa daire veya çokgen tabanlı sömeller ile oturtulurlar.
Temel duvarları yada kolonlar altına, yükü daha geniş bir alana yaymak amacıyla yapılan elemanlara sömel denir.
Tekil yada birleşik sömelin dar kenarının uzunluğu, en az 100 cm olmalıdır.
düşey yük ( normal kuvvet) etkisi altındaki tekil temellere pandül kolon
temeli denir. Düşey yükün yanı sıra temel eğilme momenti ve yatay
kuvvet etkisi altında ise simetrik tekil temeller (ankastre kolon temeli) ya da simetrik olmayan tekil temeller olarak sınıflandırılabilir.
Sürekli Temeller:
Sürekli temeller, şerit temel veya mütemadi temel olarak da adlandırılır. Kendi
içerisinde bir doğrultuda sürekli temel ve iki doğrultuda sürekli temel olmak üzere iki gruba ayrılır. Bir doğrultuda sürekli temel yine kendi içinde iki kolon
temeli ve ikiden fazla kolonlu sürekli temel olarak gruplandırılır.
Sürekli Temel; Zeminin ayrık temel yapılmasına elverecek kadar sağlam olmaması
ya da yüklerin büyüklüğü durumunda yapılan, kolonların altında ve arasında betonarme kiriş gibin uzanan temel türüne deniyor.
Radye Temel
Radye jeneral olarak da bilinir. Dolma zeminlerde,
emniyet gerilmesinin düşük olduğu ya da fazla
sıkışabilen zeminlerde, kolonların birbirine çok
yakın olduğu durumlarda radye temel uygulanır.
Bina zemini tamamen örten ve tersine çalışan bir
döşeme üzerine oturtulur.
Düz Radye temel
Genellikle duvar veya kolonları birbirine yakın ve yükleri de az ise temel, düz radye temel şeklinde yapılır.
Kirişli Radye Temel:
Duvar ya da kolonların aralıkları fazla ise temel, kirişli radye temel olarak yapılır. Kirişli radye temeller iki şekilde yapılır.
Alttan Kirişli Radye Temel:
Kirişler, hem bodrum döşemesinin düz olması istendiğinde hemde temelin, zemin üzerinde kaymasına engel olmak için radyenin altında düzenlenir.
Üstten Kirişli Radye Temel:
Kirişler, radye temelin üzerine oturtulur. Ancak, bodrum döşemesinin düz olması istendiğinde; kiriş aralıkları,
kiriş yüksekliğinde cürüf, perlit vb. doldurularak üzerine, düz döşeme yapılır.
Mantar Şeklinde Radye Temel:
Kolon yüklerini, dar geniş bir alana yayarak radye temele aktarmak için yapılır.
Ters Kemer Şeklinde Radye Temel:
Zeminden gelen bu basıncının yada bina yükünün fazla olması durumunda temel, ters kemer şeklinde düzenlenir.
RİJİT TEMEL
Derinliği fazla olan temellerde, zemindeki elastiki şişmeleri ve farklı oturmaları; ayrıca temel duvarlarına yanlardan gelecek zemin
basınçlarını karşılamak için uygulanır. Betonarmeden bir bütün olarak yapılan rijit temel; döşeme, perde duvarı, kolon ve kirişlerden oluşur.
Derin temeller; Zeminin sağlam tabakası çok derinde ise, yapı yüklerini
bu tabakalara aktarabilmek için derin temeller kullanılır.
Ayak Temel; Ayaklar, planda belirtilen duvarların birleşme noktalarına
getirilir ve tabanları, kare veya çan şeklinde genişletilir. Açık temel
çukurunda inşa edilen bu ayakların üst kısımları, birbirine betonarme kirişlerle bağlanır.
Kazık Temel; Yapı yükü, zemine çakılan kazıklar kanalıyla, derinlerde
bulunan sağlam zemine, kazık uçlarıyla(uç kazığı) yada kazığın yan
yüzeylerinin sürtünmesinden (sürtünme kazığı) yararlanarak aktarılır. Zemine belirli aralıklarla çakılan bu kazıklar birbirine, üst kısımlarına atılan bağ kirişleri ve ızgaralarla bağlanır
Kazık Temel; Yere çakılan ahşap ya da çakılan,
vurularak sokulan veya dökülen beton kazıklar üzerine oturtulan temele deniyor.
Kesonlar; Sağlam zeminin derinde olması keson temel ve kazık
temellere göre daha geniş karne ve sağlam temel yapmak gerektiği durumlarda keson temeller uygulanır.
üç tipte yapılır:
