tazan SAMÎB NAFİZ T AN SL
- 9 2
—İstanSraltm İşgali üzerine
ilk
toplanan Milli Meclis
18 mart 1920 de îstanbulun işgali karşısında bütün bir TürK milleti ayağa kalkmış ve bu korkunç işgal» şiddetle protesto etmişti. Bu tarihle son OsmanlI Meclisi Mebüsanuun Re isi sıfatile Celâleddin Arif Beyin In giltere, Fransa, İtalya, Birleşik Ame rika Devletlerinin fevkalâde mümes- sillerile Felemenk ve İsveç sefirleri ne gönderdiği protestonun sureü şöy le idi:
«Meclisi Mebusanı Osmani Reisi sı- fatile zatı asilâneleri nezdinde İstan bul şehrinin velev ki muvakkat ta- birile de olsa işgalini ve Kanunu 2- sasii Osmani ile milletlerin hakimi yetleri düsturları payimal edilmek suretile Osmanlı Meclisi Mebusanı- nuı selâmet ve masuniyetine indiril miş olan darbeyi kemali şiddetle prt- testo ederim. Hareketi vakıanın her türlü hak ve adalet fikri ile tezadı tam teşkil ettiğini takdir eden mille timiz menafii meşruasile hakkı mev cudiyetini müdafaa etmek mecbur*- yetinde bulunuyor. Bütün Anadolu ve Rumeli müslümanları islâmın ma k am ebedisi olan merkezi hilâfete havale edilmiş olan bu darbei meşu- me neticesinde muhterem halife >e hakanlarım İtilâf devletleri elinde esir ve hakimiyeti milliyelerinin .e ayaklar altında zelil ve hakir kalmış olduğuna kani bulundukları cihetle bu gayrimuhik hareketi protesto hu susunda benimle tamamen müşarik v e müttehid oldukları gibi vaziyetin istilzam ettiği mevaddı ve tedabiri ittihaz ve infaza da âzim bulunuyor lar! İşbu protestonun mümessil bu lunduğunuz hükümetin sem’i ıttıla ına isali ricasına ihtiramatı mahsıtsa- mı terdif eylerim efendim.» /
Meclisi Mebusanı Osman! Reisi Celâleddin Arif Son Osmanlı Mebusan Meclisi Reisi Celâleddin Arif Bey bir taraftan İti lâf devletleri ile bitaraflara bu pro- testonameyi tevdi ediyor, diğer taraftan da memleketin dahilinde ikamet edenlerle haricdekilerin ma lûmu olmak ve dağıtılan Meclis ara sının tekrar Anadoluda toplanacağını bildiren şu beyannameyi de ilân edi yordu. Tarih! bir vesika olmak itiba- rile onu da buraya almış
bulunuyo-«Tarihi âlemde misil nâmeşhud gayrihukukî bir surette payitahtımı zın işgali ile kuvayi devletin felce uğratılması, beşeriyetin yegâne ma- beüliftihan bulunan asrın desatiri hukukiyesini çiğnemek suretile mü- essesatı milliyemize ve meclisi mil liye tecavüz edilmesi üzerine hukuk ve istiklâlimizin yegâne çaresi olan Anadoluya, sinei millete sitab ettim. Düşman tazyikmdan kurtulabilen mebus arkadaşlarımız da peyderpey vürud etmektedirler. Pek elim bir te cavüze maruz kalan hukuku milletin emir ve muhafazası esbabını düşün mek üzere işbu tebliğde muharrer veçhile diğer mebus arkadaşları .la davet eyledim. İstanbuldan buraya gelinceye kadar ahalii muhteremenin hakkımda ibzal eyledikleri nürmet ve samimiyet fevkalâde, bütün kalbi milletin hemferyad olduğunu göster miştir. Binaenaleyh bu münasebetle atideki hususatı umumun nazarı lik- kati vatanperveranesine arzım bir vecibe saydım.
Bugün devlet ve milletimiz pek mü him ve nazik bir an-ı tarihide bulu nuyor. Mevzuu bahsolan mesele bin üç yüz senelik Hilâfeti Islâmiyenin bakası, tarihte daima hâkim ve müs takil olan varlığının idamesi ve bu maksadla bütün müslümsnlarm her zamandan ziyade müttehid ve feda kâr bulunması keyfiyetidir. Bu me- yanda payitahtımızın işgal ve esaret altında bulunması dolayısile vaziyeti umumiye ve mesaili milliyerin iltil- *am eylediği hususatı kararlaştırmak gayrikabili imhal bir vazife şeklinde tecelli etmektedir. Buna binaen kurtu labilen mebuslarınızla beraber iktiza- yi halin takrir ve tesbiti için iniknd edecek meclisi fevkalâdeve aza inti habı hakkında badema heyeti temsi- liye tarafından vuku bulup bütün milletçe kabul edilerek icabının ic rasına tevessü! edilmiş olan tebliği umumide teşrih olunan keyfiyetin hukuku esasiye, kavaidi umumiyesine muvafık ve Halihazırın icab ettirdiği bir emri muhik olduğunu arzeder, biivük kısmı hitam bulmuş olan inti- habatın tesrii ve intihab edilenlerin bılâtehir izamlarım tavsiye eylerim. Bu suretle tecelli edecek iradei mil- üyenm hukuku devlet ve milletin ka.ll Olacak esasatı ihtiva eyleyece
ğinde şüphe yoktur. Tevfik Allah tandır.»
Meclisi Mebusan Reisi Celâleddin Arif Bu beyannameler üzerine Ankara- da fevkalâde olarak toplanacağı bil dirilen Büyük Meclise aşağıda isim leri yazılı zevat iştirak eylemişti. Ta rihimizin bu ilk ve uğurlu Meclisi daha sonra -Büyük Millet Meclisi- ismini alırken onun ilk ezasını da memleketin kurtuluşunun temelleri ni atmış büyük mimarlar olarak se lâmlamak vazifemizdir. Bugün bir çok kimselerin meçhulü olan bu fe dakâr arkadaşları, bu vatanperver insanları burada okuyucularımızın nazarlarından geçirmek lâzımdır.
Ankara — Mustafa Kemal Paşa Hazretleri, Ali Fuad Paşa, Kınacızade Şakir Efendi, ulemadan Hacı Mustafa ve Şeyhzade Şemseddin Efendiler. Atıf Efendi, Rüstem Bey, Hilmi Bey.
Adana — Emir Paşa, İbrahim Bey, Abdullah Bey, Tevfik Bey, Mehmed Efendi.
Adapazarı — Tahir Bey.
Amasya — Bidayet mahkemesi aza sı Mahmud Ragıb, Gümüşhacıköy müftisi Ali Rıza, Demir Alayzade Hamdı, Topçuzade Ali, Doktor Asım Beyler, Ömer Lûtfi Bey.
Aydın — Ahmed Efendi, Sadık Bey, Cami Bey, Tahsin Bey, Emin Efendi, Doktor Eşref Bey, Doktor Mazhar
Bey.
Antalya — Haşan Tahsin Bey, Ham dullah Suphi Bey, Rasih Hoca, Mus tafa Bey.
Anteb — Abdurrahman Bey, Şahin Bey, Ragıb Bey, Kılıç Ali Bey.
Bursa — Osman Eevzi Bey, Şeyh OKt
Servet Efendi, Doktor Emin Bev, Muhiddin Baha Bey, Mustafa Fehmi Efendi, Necati Efendi.
Beyazıd — Şevket Bey, Süleyman Sudi Bey, Doktor Refik Bey, Atıf Bev Hacı Mehmed Efendi.
Batum — Akif Efendi, Fevzi Efen di, Ahmed Efendi, Edib Efendi.
Bitlis — Sadullah Bey, Ziya Bey, Arif Bey. Resul Bey, Derviş Bey, Hüsnü Efendi.
Bolu — Hilmi Bey, Abdullah Efen di, Şükrü Efendi, Cevad Abbas Bey, Nuri Bey.
Burdur — Şevket Bey, Fahreddin Bey, Ali Ulvi Bey, İsmail Suphi Bey, Mehmed Akif Bey, Veli Bey.
Canik — Şükrü Bey, Süleyman Bey, Nafiz Bey.
Diyarbakır — Kadri Bey, Hacı Şük rü Bey, yüzbaşı Nuri Bey, Mustafa Bey.
Dersim — Ramiz Bey, Hacı Diyab Ağa, Tevfik Bey, Mustafa Efendi, Mustafa Zeki Bey.
Denizli — Hüseyin Efendi, Hakkı Behic Bey, Mustafa Bey, Mazlum Baba Efendi, Necib Efendi, Yusuf Efendi.
Elâzığ — Feyzi Bey, Rasim Bey, Hüseyin Bey, Tevfik Bey, Tahsin Bey, Muhiddin Bey, Mustafa Efendi Naci Bey.
Eskişehir — Emin Bey, Hüsrev Sa mi, Eyüb Sabri, Halil İbranim Bey, Sivrihisarh Çamzade Mehmed Efen diler.
Erzincan — Şeyh Fevzi Efendi, Os man Nuri Efendi, Hüseyin Bey. Emin Bey, Seyid Haşan (aşiret reisi).
Ertuğrul - Mustafa Kemal Bey, Necib Efendi.
Erzurum - Turak Bey, Salih Bey, Zihni Bey, Asım Bey, Hüseyin Avni Bey, Celâleddin Arif Bey, İsmail Bey, Necati Efendi.
Edirne----İsmet Bey, Cafer Tayyar Bey, Kâzım Karabekir Paşa.
Ergani — Hakkı Bey, Mahmud Bey. Memduh Bey, Nüzhet Bey.
Çorum - Sıddık Bey, Ferid Bey, Dursun Bey, Fuad Bey (mülkiye mü- fettişi), Atıf Bey (Doktor), Hasım Bey (Sıhhiye reisi), Mehmed Sıddık (be lediye reisi)
Hakkâri - Mazhar Müfid Bey. İstanbul — Doktor Adnan Bey (Adı varl. Haşan tiüsrdTBey. Ahmed Ferid Bey. Ahmed Mazhar Bey, Muhtar Bey. Neşet Bey.
İsparta - Hacı Tahir Efendi, Haşan Hüsnü Bey. Hafız İbrahim Efendi, İs mail Remzi Efendi, Mehmed Nafiz Efendi.
İzmit — S im Bey, Fuad Bey, Ha fız Abdullah Efendi.
İzmir - Reşid Bey, Refet Bey, Ha cı Süleyman Efendi, Mahmud Bey. Doktor Mustafa Bey, Yunus Nadi Bey.
İçel - Şevki Bey, Sami Bey, Hacı Ali Bey, Ali Haydar' Bey, Naim Efen di.
— Arkası Sa. i, Sü. 1 de —
A A j
İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi
