AKC‹⁄ER K‹ST H‹DAT‹KL‹ HASTALARIMIZ: fiANLIURFA
‹L‹NDEN VER‹LER
OUR PATIENTS WITH PULMONARY CYST HYDATIC: DATA FROM
fiANLIURFA CITY
Hayriye UÇAR 1 Ayflegül ÇALLI 1 Ahmet Mehmet DOBLAN 2
Mazlume SUNA 3 Nuray ALPAY 4 Ahmet Emin ERBAYCU 5
1fianl›urfa Bal›kl›göl Devlet Hastanesi, Gö¤üs Hastal›klar› Klini¤i, fianl›urfa 2fianl›urfa Bal›kl›göl Devlet Hastanesi, Gö¤üs Cerrahisi Klini¤i, fianl›urfa 3fianl›urfa Bal›kl›göl Devlet Hastanesi, Patoloji Bölümü, fianl›urfa 4fianl›urfa Bal›kl›göl Devlet Hastanesi, Anestezi Bölümü, fianl›urfa
5Dr. Suat Seren Gö¤üs Hastal›klar› ve Cerrahisi E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi, Gö¤üs Hastal›klar› Klini¤i, ‹zmir
Anahtar sözcükler: Kist hidatik, akci¤er, kistektomi, kistotomi, torakotomi Key words: Cyst hydatid, pulmonary, cystectomy, cystotomy, thoracotomy
SUMMARY
Cyst hydati d frequently involves liver where the second common localization is lung. In this study , analysis was done in patients with pulmonary cyst hydatid diagnosed at a chest diseases policlinic of fianl›urfa city. Patients those were diagnosed pulmonary cyst hydatid in year 2008 was included in the study. General characteristics, radiological features and treatment performed were collected. Totally 24 patients, 15 female, 9 male with a mean age of 29.8 (4-62) years was included. Frequently seen symptoms were breathlessness, cough and chest pain. There was one cyst in 66.7% and two cyst in 33.3%. Most frequent cyst localization was right lower lobe (66.7%). In radiology, 75% of the cyst were intact (non-perforated) and most common radiological feature was smooth shaped cyst (66.7%). In 25% of the patients, there was liver cyst hydatid concurrently with pulmonary cyst hydatid. All patients were treated with surgical procedures. P atients with pulmonary cyst hydatid
ÖZET
Kist hidatik en s›k karaci¤eri tutmakla birlikte ikinci en s›k lokalizasyon akci¤erdir. Bu çal›flmada fianl›urfa ilinde bir Gö¤üs Hastal›klar› Poliklini¤i’nde teflhis edilen akci¤er kist hidatikli hastalar›n analizi yap›lm›flt›r. 2008 y›l› içinde teflhis konulan akci¤er kist hidatikli hastalar çal›flmaya al›nm›flt›r. Hasta-lar›n genel özellikleri, radyolojik görünümleri ve uygulanan tedaviler kaydedilmifltir. Çal›flmaya yafl ortalamas› 29.8 (4-62) y›l olan, 15 kad›n, 9 erkek, toplam 24 hasta al›nm›flt›r. En s›k görülen semp-tomlar nefes darl›¤›, öksürük ve gö¤üs a¤r›s›d›r. Hastalar›n %66.7’sinde tek, %33.3’ünde iki adet akci¤er kist hidati¤i tespit edilmifltir. En s›k loka-lizasyon sa¤ alt lobdur (%66.7). Radyolojik olarak kistlerin %75’i intaktt›r ve en s›k saptanan radyo-lojik görünüm düzgün s›n›rl› kisttir (%66.7). Hasta-lar›n %25’inde akci¤er kist hidati¤ine karaci¤er kist hidati¤i de efllik etmektedir. Tüm hastalar cerrahi yöntemler ile tedavi edilmifltir. Akci¤er
Tablo 1. Hastalar›n genel özellikleri.
Cinsiyet Kad›n/Erkek 15 / 9
Yafl (y›l) 29.8 (4-62)
Semptomlar Nefes darl›¤› 13 (%54,2)
Öksürük 12 (%50) Gö¤üs a¤r›s› 9 (%37.5) Hemoptizi 3 (%12.5) Membran ekspektorasyonu 2 (%8.3) Atefl 2 (%8.3) Gö¤üs duvar›nda flifllik 1 (%4.2)
talar ça l›flmaya al›nm›flt›r. Hastalar›n cinsiyeti, yafl›, hasta ve aile öyküsü, bafllang›ç semp-tomlar›, hastal›¤›n teflhisi için kullan›lan yön-temler, teflhis sonras› uygulanan tedaviler ve tedaviye ba¤l› komplikasyonlar kaydedil-mifltir.
Tüm hastalar akci¤er grafisi ve toraks bilgi-sayarl› tomografi (BT) ile de¤erlendirilerek kist say›s›, yerleflimi, flekli ve yap›s› belirlen-mifltir. Radyolojik olarak keskin s›n›rl› ve homojen yuvarlak bir radyoopasite fleklinde görülen kistler intakt kist olarak, bütünlü¤ü bozulmufl, hava, s›v›, kollabe membran içe-ren kistler perfore kist olarak ifade edilmifltir. Tüm abdominal ultrasonografi ile akci¤er d›fl› kist hidatik varl›¤› araflt›r›lm›flt›r.
BULGULAR
Çal›flmaya al›nan 24 hastan›n genel özel-likleri Tablo 1’de gösterilmifltir. Toplam 24 hastan›n 8 (%33.3)’ü 20 yafl alt›ndad›r. Tüm hastalara radyolojik olarak teflhis konulmufl ve teflhis postoperatif patolojik inceleme ile kesinlefltirilmifltir (Resim 1, 2, 3, 4). Hasta-lar›n üç (%12.5)’inde daha önce ailede baflka bir bir eyde kist hidatik hastal›¤› saptanm›flt›r.
frequently applied with breathlessness, cough and chest pain and with single, smooth shaped, intact cyst. Most frequent localization is right lower lobe. The basic and exact treatment of pulmonary cyst hydatid is surgery.
hidatik kistli hastalar; en s›k nefes darl›¤›, öksü-rük ve gö¤üs a¤r›s› ile ve radyolojik olarak tek, düzgün s›n›rl›, intakt kist ile baflvurmaktad›r. En s›k lokalizasyon sa¤ alt lobdur. Akci¤er kist hidati¤i-nin temel ve kesin tedavisi cerrahidir.
G‹R‹fi
Hidatik kist hastal›¤› için en yüksek prevalans koyun yetifltiren toplumlarda görülmekte, bu da Echinococcosis granulosis-koyun tipinin toplum sa¤l›¤› aç›s›ndan önemini tart›fl›lmaz bir flekilde ortaya koymaktad›r. Hastal›k preva-lans› ülkeler ve bölgeler aras›nda büyük fark-l›l›k göstermektedir. Çeflitli çal›flmalarda yüz binde 1-500 aras› de¤erler bildirilmifltir (1-3). Hastal›k, ülkemizin k›rsal alan›, özellikle Do¤u ve ‹ç Anadolu bölgelerimizde önemli bir halk sa¤l›¤› problemidir. Türkiye’de halen 30.000-35.000 kist hidatikli hastan›n yafla-d›¤› tahmin edilmekte ve her y›l yaklafl›k 1300 yeni hasta buna eklenmektedir (1-3).
Bu çal›flmada hayvanc›l›¤›n yüksek oranda yap›ld›¤› bir bölgedeki hastanenin Gö¤üs Hastal›klar› Poliklini¤i’nde bir y›l içinde teflhis edilen akci¤er kist hidatikli hastalar›n ana-lizi amaçlanm›flt›r.
GEREÇ VE YÖNTEM
fianl›urfa Bal›kl›göl Devlet Hastanesi Gö¤üs Hastal›klar› Poliklini¤i’nde 2008 y›l› içinde akci¤er kist hidati¤i teflhisi konulan tüm
has-Resim 1. Akci¤er grafisinde kalp üzerine süperpoze, düzgün s›n›rl›, çift konturlu, yuvarlak homojen dansite.
Resim 2. Akci¤er grafisinde izlenen dansitenin toraks BT’de kalp komflulu¤unda iki ayr› kist hidati¤e ait oldu¤u izleniyor.
Tüm hastalara akci¤er kist hidati¤ine yönelik torakotomi yaklafl›m› ile kistotomi ve kapito-naj uygulanm›flt›r. Bir hastada postoperatif birinci ayda bronkoplevral fistül nedeniyle pnömonektomi yap›lm›fl, di¤er hastalarda post-operatif komplikasyon izlenmemifltir.
Hastalar›n 6 (%25)’inde akci¤er kist hidati-¤ine karaci¤er kist hidati¤i de efllik etmifltir. Bu hastalar›n tümüne karaci¤er kist hidati-¤ine yönelik olarak kistektomi ve / veya kapitonaj uygulanm›flt›r.
Tablo 2. Akci¤er kist hidati¤i ile ilgili radyolojik özellikler.
Radyoloji N – (%)
Akci¤erdeki kist say›s› 1 16 (66,7)
2 8 (33,3) Akci¤erde kist yerleflimi Sa¤ alt lob 16 (66,7) Sol alt lob 8 (33,3) Sol üst lob 4 (16,7) Orta lob 1 (4,2)
Lingula 1 (4,2) Sa¤ üst lob 1 (4,2) Sa¤ aksiler fossa 1 (4,2)
Kist yap›s› ‹ntakt 18 (75)
Perfore 6 (25) Enfekte 2 (8,3) Radyolojik görünüm Düzgün s›n›rl› kist 16 (66,7)
Hava-s›v› seviyesi/menisküs belirtisi 7 (29,2) Konsolidasyon 4 (16,7) Pnömotoraks 3 (12,5) Plevral s›v› 3 (12,5)
Samsun (1999-2000) 39 2 Erzurum (1997) 15 2.05 Kayseri (1995-01) 364 10.6 Malatya (1997-01) 66 2.3 fianl›urfa (1997) 43 3.3 Adana (1995-01) 602 11.8
Oranlar 1/104 olarak verilmifltir.
Ameliyat say›s› Oran Elaz›¤, Tunceli, Bingöl (1996-00) 45 1.5 Trakya 5.1
Saptanabilen cerrahi müdahale oran› (Edirne, Tekirda¤, K›rklareli)
‹zmir (1996) 110 3.2 Sadece ‹zmir ili kaynakl› vakalard›r.
‹l nüfuslar› 1997 Nüfus Say›m›na göre belirlenmifltir.
Resim 5. Türkiye’de baz› illerde hidatik kist operasyon say›lar› ve bunun il nüfusuna oranlar› (Y›ll›k).
lans› ülkelerin yetifltirdikleri koyun-keçi sürü-lerinin çoklu¤una ba¤l›d›r. Ayr›ca bu yüksek prevalansta insan-köpek aras›ndaki zincir de oldukça önemlidir. Ülkemizdeki insidans› de¤iflik bölgelerde farkl›l›klar göstermektedir (Resim 5) (1,4,5). Çal›flmaya fianl›urfa’daki bir devlet hastanesinin gö¤üs hastal›klar› poliklini¤inde 2008 y›l› içinde akci¤er kist hidati¤i teflhisi konulan hastalar al›nm›flt›r. Ayn› flehirde baflka merkezlerin de olmas›
Resim 3. Sol akci¤erde genifl yer kaplayan ve kalbe bas› oluflturan dev kist hidatik.
Resim 4. 3 yafl ›ndaki hastada sol akci¤erde kist hidatik.
Çal›flmada yer alan tüm hastalara postope-ratif dönemde oral albendazol tedavisi uygu-lanm›flt›r.
TARTIfiMA
Hidatik kist hastal›¤› tar›m ve hayvanc›l›kla u¤raflan, fakat çevre sa¤l›¤› ve koruyucu hekimlik önlemlerinin yetersiz kald›¤› tüm toplumlarda görülen önemli bir paraziter hastal›kt›r. Bu in festasyonun yüksek
preva-nedeniyle flehir nüfusu göz önüne al›narak bir insidans hesab› yap›lamam›flt›r.
Kist hidatik tan›s›, anamnez, ultrasonografi ve di¤er radyolojik görüntüleme teknikleri (akci¤er grafisi, BT, manyetik rezonans görün-tüleme gibi), serolojik testler ve mikrosko-pik inceleme ile konulmaktad›r. Kistlerin ço¤u asemptomatiktir. Kistin genifllemesine ve tutulan organa göre semptomlar ortaya ç›kmakta, akci¤er tutulumunda gö¤üs a¤r›s›, öksürük ve hemoptizi s›k görülen bulgular-d›r (6). Çocuk hastalarda da semptomlar benzer olup, 15 yafl alt› hastalardan oluflan bir seride öksürük ve atefl en s›k görülen semptomlar olarak belirlenmifltir (7). Bizim serimizde tüm hastalar semptomatiktir ve en s›k görülen semptomlar s›ras›yla nefes darl›¤›, öksürük ve gö¤üs a¤r›s›d›r. Sunulan hastalar çok farkl› yafl gruplar›nda yer almak-tad›r. En küçük hasta 4, en yafll› hasta 62 yafl›ndad›r. 24 hastan›n sekizinin 20 yafl alt›nda olmas› dikkat çekicidir.
Uniloküler kistik ekinokokkozisin en s›k yer-leflti¤i organ %60-70 oran›yla karaci¤erdir. Akci¤er ikinci s›k tutulan organd›r (2,8,9). Akci¤er kist hidati¤ine hastalar›n %6-13’ünde karaci¤er kist hidati¤i de efllik etmektedir (10). Çal›flmam›zda efl zamanl› akci¤er ve kara-ci¤er kist hidati¤i saptanma oran› %25’dir. ‹ntakt kist radyografilerde keskin s›n›rl› ve homojen yuvarlak bir radyoopasite fleklinde görülmektedir. Radyolojik olarak nilüfer çiçe¤i belirtisi, hidroaerik seviye, menisküs belirti-si, kistin çevresinde pnömonik infiltrasyon, plevraya aç›l›ma ba¤l› plevral s›v› görülebil-mektedir. Rüptüre hidatik kistler genellikle infekte olmakta ve abseleflmektedir. Konvan-siyonel radyografi akci¤er lezyonlar› hakk›n-da önemli bilgiler veren, non-invaziv, elde edilmesi kolay, ucuz bir yöntemdir. Bilgi-sayarl› tomografi kesitsel anatomiyi göster-mesi, kistin iç yap›s› hakk›nda önemli bilgiler
vermesi, yo¤unluk ölçümü yaparak lezyonun kistik-solid ay›r›m›n› yapabilmesi ile tan› de¤eri daha yüksek bir inceleme yöntemidir (10,11). Çocuk hastalardan oluflan bir seride radyolojik olarak en s›k düzgün s›n›rl› kist saptanm›fl, onu ikinci s›rada hava-s›v› sevi-yesi izlemifltir. Kistlerin büyük bir bölümü teflhis an›nda perforedir (7). Bizim hasta-lar›m›zda tespit edilen akci¤er hidatik kist-lerinin büyük bir ço¤unlu¤u intaktt›r. Radyo-lojik olarak en s›k karfl›lafl›lan bulgu düzgün s›n›rl› kist görünümüdür. Bilgisayarl› tomografi yard›m› ile tüm hastalarda radyolojik olarak teflhis konulabilmifltir. Merkezimizde serolojik testlerin yap›lm›yor olmas› nedeniyle sero-lojik test sonuçlar› çal›flmada yer almam›flt›r. Akci¤er hidatik kisti herhangi bir loba yerle-flebilmektedir. En s›k görülen kist lokalizas-yonu alt loblard›r. Sa¤ alt lob akci¤erin en s›k etkilenen lobudur (12,13). Hastalar›n yaklafl›k %25’inde akci¤erde birden fazla kist söz konusudur (13). Benzer flekilde çal›fl-mam›zda en s›k kist lokalizasyonu olarak sa¤ alt lob tespit edilmifltir. Hastalar›n %33.3’ünde birden fazla (iki adet) akci¤er hidatik kisti görülmüfltür.
Kist hidati¤in primer tedavisi cerrahidir. Akci-¤er kist hidati¤i tedavisinde cerrahi olarak uygulanan prosedürler kistotomi, kistektomi, kapitonaj, parankim rezeksiyonlar›, dekorti-kasyondur. ‹zole akci¤er kist hidati¤i cerra-hisi sonras› en s›k görülen erken komplikas-yon ampiyem, geç komplikaskomplikas-yonu ise kist hidati¤in tekrarlamas›d›r. Akci¤er ve karaci¤er kisti birlikte bulunan vakalarda ise cerrahi sonras› erken komplikasyon olarak en s›k bronkobiliyer fistül saptanmaktad›r (6,7,12, 14). Hastalar›m›z›n tümüne önce cerrahi tedavi ve sonras›nda oral albendazol tedavi-si uygulanm›flt›r.
Ülkemizde oldu¤u gibi Echinococcus granu-losusun endemik olarak görüldü¤ü bölgelerde,
kesin tan› konulmam›fl akci¤er lezyonlar›nda kist hidatik mutlaka ak›lda bulundurulmal›-d›r. Bilgisayarl› tomografi bulgular›n›n sero-loji ile birlikte de¤erlendirilmesi tan›y› kesin-lefltirmede yard›mc›d›r. Serolojik testlerin uygulanmamas› radyolojik olarak tipik kist hidatik görünümü sergilemeyen lezyonlarda tan›da güçlü¤e neden olmaktad›r.
Akci¤er hidatik kistli hastalar; en s›k nefes darl›¤›, öksürük ve gö¤üs a¤r›s› ile
baflvur-makta, ço¤unlukla, tek ve intakt (perfore olmam›fl) kist teflhis edilmektedir. Radyo-lojik olarak en s›k düzgün s›n›rl› kist görü-nümü tespit edilmekte ve en s›k lokalizasyon sa¤ alt lob olmaktad›r. Hastalar›n 1/3’ünde akci¤er kist hidati¤ine karaci¤er kist hidati¤i de efllik etmektedir.
Kist boyutu ne olursa olsun akci¤er kist hidati¤inin temel ve kesin tedavisi cerrahi tedavidir.
9. Gündo¤du C, Arslan R, Arslan MÖ, G›c›k Y. Erzurum ve Çevresinde ‹nsanlarda Kistik ve Alveolar Ekinokokkozis Olgular›n›n De¤erlendi-rilmesi. Türkiye Parazitoloji Dergisi 2005; 29: 163-6.
10. Aytaç A, Yurdakul Y, ‹kizler C, Olga R, Saylam A. Pulmonary hidatid disease: Report of 100 patients. The Annals of Thorac Surg 1977; 23: 145-51.
11. Örüç O, Özkara fi, Teke Y, Erdo¤an Y, Bafler Y. Akci¤er hidatik kist radyolojisi. Solunum Hastal›klar› 1990; 1: 47-56.
12. Çakan A, Ça¤›r›c› U, Veral A, Bilkay Ö. Results of the surgical teratment of pulmonary hydatidosis in Ege University Medical Faculty. Türkiye Ekopatoloji Dergisi 2001; 7: 7-12. 13. Sakarya ME, Arslan H, Uzun K, Er M, Özbay B,
Ödev K. Akci¤er Kist Hidati¤inde Konvansiyonel Radyografi ve Bilgisayarl› Tomografi Bulgular›. Van T›p Dergisi 1998; 5: 93-6.
14. Önen A, fianl› A, Avc› BY. Akci¤erin Dev Kist Hidati¤i. 10 Olgu Sunumu. Toraks Dergisi 2004; 5: 106-9.
KAYNAKLAR
1. Kaypmaz A. Hidatik Kist: Epidemiyoloji, Bulaflma ve Korunma Yollar›. ‹.Ü. Cerrahpafla T›p Fakül-tesi Sürekli T›p E¤itimi Etkinlikleri Hepato-Bilier Sistem ve Pankreas Hastal›klar› Sempozyum Dizisi No: 28, Ocak 2002; s. 285-99.
2. Canda MS, Canda T. Türkiye Ekinokokkozis haritas› ve kaynakças›. Türkiye Ekopatoloji Dergisi 1995; 1: 59-69.
3. Do¤an R, Yüksel M, Çetin G, Süzer K, Alp M, Kaya S, Ünlü M, Moldibi B. Surgical treatment of the hydatid cyst of the lung: report on 1055 patients. Thorax 1989; 44: 192-9.
4. Altafl K, Tu¤rul M, Alt›ntafl N, Hökelek M, Özcan K, Yazar S, Aslan G, Özbek A, Y›lmaz H. Hidatidoz’un Türkiyenin de¤iflik yörelerindeki son durumu. 11. Ulusal Parazitoloji Kongresi. 6-10 Eylül. Sivas. Program ve Özet Kitab›, 68-83, 1999.
5. fiahin ‹, Y›lmaz H, Gödekmerdan A, Tu¤rul M, Hökelek M, Pektafl B, Koltafl ‹S, Daldal N, Yazar S. De¤iflik illerde Kistik Echinococcosis’in (Hida-tidoz) Son Durumu (2-3 y›ll›k veriler). 12. Ulusal Parazitoloji Kongresi 24-28 Eylül, Elaz›¤. Program ve Özet Kitab›, 41-50, 2001.
6. Akçay A, Özdemir Ö, Gürses D, Ergin H, K›l›ç ‹, Büke AS. Üç Olgu Nedeniyle Akci¤er Kist Hidati¤ine Yeniden Bak›fl. Düzce T›p Fakültesi Dergisi 2003; 3: 29-31.
7. Tatar D, Günefl EY, Berktafl Ö, Perim G. Akci¤er Kist Hidati¤i Tan›l› Çocuk Olgular›m›z. Akci¤er Arflivi 2003; 4: 31-5.
8. Bafldemir G. ‹zmir Bölgesi’nde ekinokokkozis (1946 olgu). Türkiye Ekopatoloji Dergisi 1995; 1: 70-2.
Yaz›flma Adresi:
Dr. Ahmet Emin ERBAYCU
Dr. Suat Seren Gö¤üs Hastal›klar› ve Cerrahisi E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi, Gö¤üs Hastal›klar› Klini¤i, ‹ZM‹R
Tel : 0 232 433 33 33
