SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ
REKLAMCILIK ANABĠLĠM DALI
MARKALARIN SOSYAL MEDYA KULLANIMI VE
TÜKETĠCĠ SATIN ALMA DAVRANIġLARI ĠLĠġKĠSĠ
ÜZERĠNE ĠNCELEME: INSTAGRAM ÖRNEĞĠ
Sinem ÇETĠNKAYA
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ
DanıĢman
Prof. Dr. Süleyman KARAÇOR
Markaların sosyal medya kullanımı ve tüketici davranışları ilişkisinin ortaya koyulması amacıyla hazırlanan bu çalışma üç bölümde ele alınmıştır. Markaların sosyal medya kullanımı, sosyal medya pazarlaması, tüketicilerin sosyal medyadaki marka yorumları, markaların sosyal medya paylaşımlarının tüketiciler üzerindeki olumlu olumsuz yansımaları, sosyal medya ve tüketici satın alma davranışı arasındaki ilişki incelenerek, akademik ve sektörel çalışmalara katkı sağlaması amaçlanmıştır.
Tez çalışmamın şekillenmesinde, sürecin başından sonuna kadar bilgi ve önerileriyle destek olan başta danışmanım Prof. Dr. Süleyman KARAÇOR’a, lisans ve yüksek lisans akademi hayatımda bana yol gösteren tüm hocalarıma teşekkür ederim. Çalışma süresince destek ve sabrını benden esirgemeyen sevgili annem Saniye ÇETİNKAYA ve babam Alaattin ÇETİNKAYA’ya, kıymetli abim ve her zaman manevi desteğini hissettiğim İnci GÜDEN’e, her yolda yanımda olan Nihat Erdem BERBER’e, her zaman manevi desteklerini hissettiğim kıymetli arkadaşlarıma minnettarım, sonsuz teşekkürlerimi sunuyorum.
SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
Öğ
renci
ni
n
Adı Soyadı Sinem ÇETİNKAYA
Numarası 164262001007
Ana Bilim / Bilim Dalı Reklamcılık / Reklamcılık
Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora
Tez Danışmanı Prof. Dr. Süleyman KARAÇOR
Tezin Adı Markaların Sosyal Medya Kullanımı ve Tüketici Satın Alma Davranışları İlişkisi Üzerine İnceleme: Instagram Örneği
ÖZET
Gelişen teknolojik değişimlerle birlikte iletişim dünyasında da birçok değişiklik meydana gelmiştir. Geleneksel medyanın yerini hızla popülerite sağlamış olan sosyal medya almıştır. Sosyal medya, kullanıcıların online katılım sağladığı farklı mecralardan oluşan, kullanıcıların içerik oluşturdukları ve diğer kullanıcılarla bilgi akışının sağlandığı platformlardır. Sosyal medya markalar için önemli pazarlama fırsatları sunmaktadır. Sosyal medya platformlarında markalar, hedef kitleye mesajlarını kolaylıkla iletebilir, anlık geri dönüşler alabilir ve etkili iletişimler kurabilir. Bu özelliklerinden dolayı sosyal medya markalar için vazgeçilemez bir hal almıştır.
Son zamanda yapılan çalışmalar sosyal medyanın tüketici davranışları üzerinde etkili olduğunu ortaya koymaktadır. Tüketiciler sosyal medyada marka ve ürünler hakkındaki deneyimlerini diğer kullanıcılarla paylaşmaktadır. Bu doğrultuda diğer tüketicilerin markaya karşı satın alma davranışa bir etki söz konusu olabilmektedir.
Sosyal medya kanalları arasında son zamanlarda çok popüler olan ve kullanıcılar tarafından aktif bir şekilde kullanılan instagram önemli bir yere sahiptir. Yoğun kullanıcı kitlesi pazarlama iletişimi için markalara önemli fırsatlar sunarken, ürün ve marka hakkında olumlu veya olumsuz geri dönüşlere de olanak sağlamaktadır.
Bu çalışmada, markaların sosyal medya kullanımı ve tüketici satın alma davranışı ilişkileri araştırılmış ve bu çerçevede bulgular ortaya konulmuştur. Çalışmada bulgular,
şeklinde gerçekleştirilerek elde edilmiştir. Anket toplamda 480 kişinin katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Veriler Anova analizi ve t-testi ile analiz edilerek tablolar halinde değerlendirilmiş yorumlanarak önerilerde bulunulmuştur.
SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
Öğ renci ni n
Adı Soyadı Sinem ÇETİNKAYA
Numarası 164262001007
Ana Bilim / Bilim Dalı Reklamcılık / Reklamcılık
Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora
Tez Danışmanı Prof. Dr. Süleyman KARAÇOR
Tezin İngilizce Adı A Review of the Relationship between Social Media Use of Brands and Consumer Behavior: Instagram Case
SUMMARY
Along with the developing technological changes, there have been many changes in the world of communication. Social media has been rapidly replaced to traditional media. Social media are platforms where users can create online content, and users create content and stream information with other users. Social media offers significant marketing opportunities for brands. In social media platforms, brands can easily communicate their messages to the target audience, get instant feedback and establish effective communications, because of these features, social media has become indispensable for brands.
Recent studies have shown that social media has an impact on consumer behavior. Consumers share their experiences to brands and products on social media to other users. Accordingly, there was an impact on the buying behavior of other consumers against the brand.
Instagram is very popular among the social media channels and actively used by users. Intense user mass provides significant opportunities to brands for marketing communications, while also providing positive or negative feedback about products and brands.
In this study, it has been investigated whether the use of social media by brands has an effect on purchasing behavior. This report, the findings were obtained by conducting online surveys with brand followers who had the highest number of
The data were analyzed by Anova analysis and t-test.
ÖNSÖZ VE TEġEKKÜR ... iii
ĠÇĠNDEKĠLER ... viii
TABLOLAR LĠSTESĠ ... xi
GĠRĠġ ... 1
1. MARKA VE SOSYAL MEDYA ... 4
1.1. Marka Kavramı ... 4
1.2. Sosyal Medya Kavramı ... 7
1.3. Sosyal Medyanın Tarihi ... 10
1.4. Sosyal Medyanın Özellikleri ... 10
1.4.1. Sosyal Medyanın Medya Boyutu ... 12
1.4.2. Sosyal Medyanın Kullanıcı Boyutu ... 13
1.5. Sosyal Medyanın Geleneksel Medyadan Farkı ... 14
1.6. Sosyal Medya Araçları ... 16
1.6.1. Bloglar ... 16
1.6.1.1. Blogların Tanımı ve Özellikleri ... 16
1.6.1.2. Blog Gelişimi ... 17 1.6.1.3. Blog Türleri ... 18 1.6.1.4. Blog Pazarlama ... 20 1.6.2. Mikrobloglar ... 21 1.6.3. Wikiler ... 23 1.6.4. Podcast ... 24 1.6.5. Forumlar ... 24 1.6.6. Sosyal Ağlar ... 25 1.6.6.1. Facebook ... 27 1.6.6.2. Instagram ... 28 1.6.7. Sanal Dünyalar ... 31 1.6.8. Çevrimiçi Topluluklar ... 32
1.7. Sosyal Medya Pazarlaması... 34
1.7.1. Sosyal Medya Pazarlamasının Markalara Sağladığı Faydalar ... 37
1.7.2. Sosyal Medya Pazarlamasının Geleneksel Pazarlamadan Farkı ... 38
1.7.3. Sosyal Medya Pazarlama Süreci ... 40
1.8. Sosyal Medya Pazarlaması ve Instagram ... 42
2. TÜKETĠCĠ SATIN ALMA DAVRANIġLARI ... 44
2.1. Tüketici ve Tüketici DavranıĢı Kavramı ... 44
2.2. Sosyal Medyada Tüketici DavranıĢları ... 47
2.3. Tüketici DavranıĢını Etkileyen Faktörler ... 47
2.3.1. Psikolojik Faktörler ... 48 2.3.1.1. Öğrenme ... 49 2.3.1.2. Güdüleme ... 51 2.3.1.3. Algılama ... 54 2.3.1.4. Tutum ... 55 2.3.1.5. Kişilik ... 57
2.3.2. Sosyo Kültürel Faktörler ... 58
2.3.2.1. Kültür ve Alt Kültür ... 59 2.3.2.2. Aile ... 60 2.3.2.3. Sosyal Sınıf ... 62 2.3.2.4. Yaşam Tarzı ... 63 2.3.3. Kişisel Faktörler ... 64 2.3.3.1. Yaş ... 64 2.3.3.2. Cinsiyet ... 65 2.3.3.3. Eğitim ... 67 2.3.3.4. Gelir ... 68
ÜZERĠNE BĠR ARAġTIRMA ... 70
3.1. AraĢtırmanın Amacı ve Önemi... 70
3.2. AraĢtırmanın Kapsamı ... 70
3.3. AraĢtırmanın Yöntemi ... 70
3.4. AraĢtırmanın soruları ... 71
3.5. AraĢtırmanın Sınırlılıkları ... 71
3.6. Veri Toplama Tekniği ... 71
3.7. Evren ve Örneklem ... 72 3.8. AraĢtırmaBulgularının Değerlendirilmesi ... 73 SONUÇ ve ÖNERĠLER ... 85 KAYNAKÇA ... 88 ÖZGEÇMĠġ ... 99 EKLER ... 101 Ek 1 – ANKET FORMU ... 101
Tablo 1: Marka Kavramı Hakkında Yapılan Tanımlar ... 5
Tablo 2: Marka Ve Ürün Arasındaki Farklar ... 6
Tablo 3: Sosyal Medya Ve Geleneksel Medya Farkı ... 15
Tablo 4: İçsel Etkiler ... 48
Tablo 5: Güdü Şekillerinin Sınıfları ... 53
Tablo 6: Satın Alma Rolleri ... 61
Tablo 7: Instagramda En Fazla Takipçiye Sahip Olan İlk 10 Marka ... 73
Tablo 8: Araştırmada Kullanılan Tüketici Satın Alma Davranışı Ölçeğinin Güvenirlikleri .. 74
Tablo 9: Katılımcıların Demografik Bilgileri ... 74
Tablo 10: Katılımcıların İnstagram Kullanma Bilgisi ... 75
Tablo 11: Araştırmada Kullanılan Tüketici Satın Alma Davranışı Ölçeğinin Tanımlayıcı İstatistikleri ... 76
Tablo 12: Sosyal Medya Kullanan Tüketicilerin Cinsiyetine Göre Satın Alma Davranışının Karşılaştırılması ... 79
Tablo 13: Sosyal Medya Kullanan Tüketicilerin Yaşına Göre Satın Alma Davranışının Karşılaştırılması ... 80
Tablo 14: Sosyal Medya Kullanan Tüketicilerin Eğitim Durumuna Göre Satın Alma Davranışının Karşılaştırılması ... 80
Tablo 15: Sosyal Medya Kullanan Tüketicilerin Gelir Durumuna Göre Satın Alma Davranışının Karşılaştırılması ... 81
Tablo 16: Sosyal Medya Kullanan Tüketicilerin Mesleklerine Göre Satın Alma Davranışının Karşılaştırılması ... 82
Tablo 17: Instagram’da Ortalama Geçirilen Süreye Göre Satın Alma Davranışının Karşılaştırılması ... 82
GĠRĠġ
İnsanlar arasındaki iletişim ilk çağlardan günümüze kadar devam eden bir süreci kapsamaktadır. Teknolojik gelişmeler sayesinde günümüzdeki iletişim, tarihteki en gelişmiş iletişim düzeyindedir. İletişimdeki bu yenilikler kişiler arası iletişim ve kitleler arasındaki iletişimde bir çağ açmıştır. Telefon, radyo, televizyon kitleler arasında etkili olan bir iletişim aracıyken, internetin icadıyla kitleler arasındaki iletişimde büyük bir değişim meydana gelmiştir. İnternet diğer kitle iletişim araçlarının toplamının sunduğu özelliklerden daha fazla özelliği bünyesinde barındırmaktadır. Bu özelliğiyle benzeri olmayan yeni bir iletişim dünyasını sunmaktadır. İnternet, kullanıcıları arasında fiziksel sınırları da ortadan kaldırarak, tüm dünyadan insanların birbirleriyle iletişim kurmasına olanak sağlamıştır. İletişimde zaman ve sınır kavramlarını ortadan kaldırmıştır. Kullanıcıların katılımcı olarak yer aldığı, iletişimin iki yönlü sağlandığı yeni bir iletişim modeli karşımıza çıkmaktadır. Bu yeni iletişim modeli, yeni medya olarak adlandırılmaktadır.
Bu yeni medya beraberinde birçok değişikliği de zorunlu hale getirmiştir. Geleneksel medya araçlarıyla tek yönlü bir iletişime alışkın olan markalar yeni medyada kendilerine yer bulmuştur. Geleneksel medya araçlarından gazete, dergi, televizyon mecralarında mesajlarına yer veren markalar, bu şekilde tüketicilerle tek yönlü bir iletişim kurabilmektedir. İnternet ise diğer tüm kitle iletişim araçlarının özelliklerini bünyesinde bulunmaktadır. Bunun yanı sıra kişiler ve kitleler arasında karşılıklı bir iletişime de olanak vermektedir.
Pazarlama iletişiminde yeni bir mecra olan sosyal medya, son yıllarda markalar tarafından önem arz etmektedir. Markalar başlarda interneti sadece mesaj iletmek için kullanmış, ürünler ile ilgili bilgilere yer vermekle yetinmişlerdir. Zamanla internet ve sosyal medya etkileşiminin büyüklüğünü fark etmişlerdir. Sosyal medya, markalara geri dönüşler sağlarken tüketicilerde bir taraftan kendi iletişimlerini gerçekleştirmektedir.
Sosyal medya sayesinde tüketiciler arasındaki iletişim artmıştır. Kullanıcılar sosyal medyada, markalar hakkında yorumlar yapmakta ve
içerikler üretmektedir. Tüketiciler kullandıkları ürünlerinden memnun olup olmadıklarını, deneyim ve tavsiyelerini diğer tüketicilerle paylaşarak bir etkileşim kurmaktadır. Tüketicilerin kendi aralarında ürün veya hizmet hakkındaki yorumları diğer kullanıcılar tarafından görünmekte ve bu yorumlar tüketicilerde marka hakkında bir tutum oluşmasına zemin hazırlamaktadır. Bu özellikler çerçevesinde markalar sosyal medya pazarlamasının ne denli önemli olduğunun farkına varmıştır. Böylece rekabetin olduğu pazarlama anlayışında markaların sosyal medyaya katılım sağlaması bir zorunluluk haline gelmiştir.
Tüketici davranışları sosyal medya etkisiyle farklılaşmaktadır. Genel tüketici davranışında yer alan demografik, psikolojik, sosyo kültürel faktörler sosyal medyada geçerliliğini korumaktadır. Markalar sosyal medya kullanıcılarını yaş, cinsiyet, gelir düzeyi, öğrenim durumu gibi özelliklerine göre inceleyerek farklı pazarlama stratejileri geliştirebilmektedir. Ayrıca psikolojik ve sosyo kültürel faktörlere göre sosyal medya kullanım değişkenleri analiz edilerek, tüketicilerin sosyal medya kullanımına etki eden değişkenler ortaya koyularak buna göre konumlandırma ve hedefleme avantajları oluşturulabilmektedir.
Son dönemde kullanıcılar tarafından yoğun ilgi gören instagram, markalar tarafından da ilgi görmektedir. Tüketicilerde instagramda yer alan markaların paylaşımlarına yoğun ilgi göstermektedir. Kullanıcı yorumları, markanın paylaşım ve yorumları, markanın müşterilere olan geri dönüşleri, markanın takipçi sayıları gibi etkenler takipçilerin önem verdiği özelliklerdir.
Çalışmada sosyal medya, sosyal medya pazarlaması, sosyal medya araçları, instagram, tüketici satın alma davranışları ile ilgili araştırmalar yapılmış, bahsedilen kavramlar hakkında önceden yapılmış olan akademik çalışmalar ışığında bir literatür çalışması hazırlanmıştır.
Bu tez çalışması 3 bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde marka, sosyal medya, sosyal medya araçları, sosyal medya pazarlaması kavramları ele alınmıştır. İkinci bölümde ise tüketici satın alma davranışı, tüketici davranışlarını etkileyen faktörler ele alınmıştır. Çalışmanın uygulama kısmını
oluşturan üçüncü bölüm de ise, sosyal medya araçları içerisinde yer alan Instagram’da, marka paylaşımları ve tüketici satın alma davranışı ilişkisi verilerle analiz edilmiştir. Veriler anket yöntemiyle elde edilmiş, bulgularla ortaya koyularak analiz edilmiştir. Toplamda 480 kişiyle yapılan anket verileri bu bölümde araştırma soruları çerçevesinde analiz edilmiştir.
“Sosyal Medya ve Tüketici Satın Alma Davranışları İlişkisi Üzerine Bir Araştırma” konulu üçüncü bölümde, araştırmanın; amacı, önemi, kapsamı, yöntemi, soruları, sınırlılıkları, veri toplama tekniği, evren ve örneklemi ve bulguların değerlendirilmesi başlıklarında çalışmanın detayları ele alınmıştır.
1. MARKA VE SOSYAL MEDYA
1.1. MARKA KAVRAMI
Marka kavramı tanımlanırken genel olarak, bir işletmenin ürünlerini rakip işletmelerden ayırt edebilmek amacıyla kullanılan isim, şekil, logo gibi işaretler olarak ifade edilmektedir. Marka kavramı, yüzyıllardır kullanılmaktadır. Marka kelimesinin ingilizce karşılığı olan “brand” ise; bir çiftçinin hayvanlarını diğer çiftçinin hayvanlarından ayırt etmek amaçlı kullandığı damgadan gelmektedir (Şahin, 2002:162).İngilizcesi “brand” olan marka kelimesi, eski İskandinav dilinde ise “brandr”, Türkçe karşılığı yakmak olan bir kelimeden türemiştir (Zengin, 2015:76).
Başka bir tanıma göre ise marka kavramı, insanların kendilerini diğer insanlardan ayırt etmek veya üstün kılmak amacıyla harcadığı enerjiyi ifade etmektedir. Marka, bağlı bulunduğu firmayı ve ürünlerini temsil ederken firmaların imajını da yansıtmaktadır. Marka, logo ve isim olmanın ötesinde firmanın kişiliğini yansıtan bir imaj olarak da yer edinmektedir. Ürün veya hizmetin şekli, sunuluşu, logosu dışında marka hakkındaki her şey de marka kavramı içerisinde yer almaktadır (Aktuğlu, 2004: 12-13).
Pazarlamada marka anlamı, ürünü rakip ürünlerden ayırt etmenin çok ötesinde anlamlarda taşımaktadır. Ürünü markalamak; ürünü tanıtmak, tüketiciye ürünü beğendirmek, müşteride ürün için bağımlılık yaratmak, pazarda ürüne bir imaj kazandırmak ve o imajı tutundurmaya çalışmak aşamalarından oluşmaktadır. Marka kavramıyla işletmeler pazarda kendilerini tanıtarak bir üne kavuşabilir. Bir imaj yansıtarak tüketicilerin zihinlerinde konumlanabilmektedir. Marka imajı, pazarlama iletişim çalışmalarıyla tüketici zihninde yer ederek kökleşir. Bu imaj gerçekliğini ürün ve hizmetten almaktadır. Marka kavramı işletmeler için basitçe kimlik anlamını ifade eder. Ürünün tüketicinin satın alma aşamasından, ulaştırılmasına, taşınmasına kadar ürün kimliği belirtilmektedir. Bu kimlik bilgileriyle sipariş, stok, muhasebe işlemlerinde de kolaylık sağlanmış olur. Ayrıca ürünün rakiplerine karşı ayırt edilmesini, taklit edilmesine karşın yasal bir hak oluşturmaktadır (Ural, 2009: 1-2).
Tüm marka öğelerinin birleşiminde tüketici markayı bir bütün olarak algılamaktadır. Marka logosu, rengi ve diğer öğeler tüketicide etki bırakmaktadır. Bu etki kiminde daha az olurken kiminde daha fazla olabilmektedir. Logo, yazı ve yaratılan imajla birlikte markalar, tüketici zihninde belirli konumda yer almaktadır. Bunlar kapsamında marka, tüketicilerle bir bağ kurarak fiziksel ve duygusal özelliklerin bütünleştiği bir kavramı yansıtmaktadır (Aktuğlu, 2004: 13).Marka kavramı hakkında yapılan diğer tanımlar aşağıdaki tabloda gösterilmektedir:
Tablo 1: Marka Kavramı Hakkında Yapılan Tanımlar
Marka Tanımı Kaynakça
Başarılı bir marka, satın alan veya kullanan kişiye, ihtiyaçlarına en uygun eşsiz artı değerleri sağladığı algısı veren, tanımlanabilir bir ürün, hizmet, kişi veya yerdir. Buna ek olarak, bu markanın başarısı, rakiplerine rağmen bu artı
değerleri sürdürmesinden
kaynaklanmaktadır.
De Chernatory ve McDonald 1998
Psikolojik ve fonksiyonel faydaları harmanlayan içsel ve dışsal tekliflerin bir demetidir.
Gardner ve Levy 1955
Bir marka, bir satıcının veya bir grup satıcının ürün ve hizmetlerini tanımlama ve rakiplerinin ürün ve hizmetlerinden
farklılaştırma amacı taşıyan ayırt edici isim ve/veya sembollerdir (bir logo, alametifarika veya ambalaj tasarımı gibi).
Bir satıcının ürününü diğerlerinden ayıran birisim, terim, tasarım, sembol veya benzeri özelliktir.
Dibb ve ark. 1994
Tüketicilerin belirli faydalar sağlama sözü veren ürün veya hizmetleri ayırt edebilmesi için tasarlanmıştır.
Wilson ve ark. 1995
Kaynak: Aktaran: Zengin, 2015: 77.
Pazarlama uzmanları marka ve ürün hakkında şu söyleme yer vermektedir: “Her marka bir üründür, ama her ürün bir marka değildir”. Aşağıda yer alan tabloda marka ve ürün arasındaki farklara yer verilmektedir: Tablo 2:Marka ve Ürün Arasındaki Farklar
ÜRÜN MARKA
Fabrikada üretim aşamasından geçerek üretilir
Marka yaratılır
Ürün veya hizmettir Tüketici tarafından algılanır Belirli bir şekli ve özellikleri
mevcuttur
Kalıcıdır Zaman içerisinde değiştirilebilir
veya geliştirilebilir
Tüketici ihtiyaçlarının giderilmesinde tatmin sağlar Tüketicilere somut bir yarar
sağlamaktadır
Tüketici tarafından statü
göstergesi olarak değerlendirilir Somut bir haldedir, fiziksel
bileşenlere sahiptir
Soyuttur duygusal bileşenleri vardır
Beynin rasyonel tarafına hitap etmektedir
Beynin duygusal tarafına hitap eder
Kişiliği vardır Kaynak: Aktuğlu, 2004:15.
Güçlü markaların özellikleri ise şu şekilde sıralanabilir(Aktaran: Zengin, 2015: 79):
Kişiseldirler: Markalar, kişiyi ifade etme, beğenme ve ait olma gibi kişisel durumlardan dolayı tercih edilirler.
Duyguları ortaya çıkararak harekete geçirirler: Markalar, tüketicideki belirli duyguları ortaya çıkarırlar.
Yaşar, büyür ve gelişirler: Markalar yaratılır, zaman içerisinde doğru stratejilerle büyür ve iyi yönetilirlerse uzun süre var olmaya devam ederler.
Etkileşimde bulunurlar: Tüketicileri dinler, feedback sağlarlar.
Güven sağlarlar: Kişiler satın aldıkları markalara güven duyarlar.
Arkadaşlık bağı kurarlar: Tüketicilerde güven yaratan markalar, arkadaşlık bağları kurabilirler. İnsanlar uzun süreler markalarla bir bağ kurabilirler.
Deneyim sağlarlar: Markalar tüketicilere deneyim yaşatırlar.
1.2. SOSYAL MEDYA KAVRAMI
İnsanlar var olduğu ilk zamanlardan bugüne kadar yaşamlarını sürdürebilmek ve güvenliklerini sağlayabilmek için bir araya gelmiş, sosyalleşmişlerdir. Bu sosyalleşme ortak öğe ve ilgilere dayanmaktadır. İnsanlar karar alırken sosyal ağlardan yardım almaktadır. Herhangi bir karar alınırken sosyal çevrenin görüşlerine başvurulur. İş arayanlar, yeni bir araba almak isteyenler, bir filmin izlenmeye değer olup olmadığı öğrenmek isteyenler öncelikle kendi güvenilir sosyal ağlarına, çevrelerine danışmaktadırlar. İnternet ile ilk bilgisayarlar birbirine bağlandığında ilk güvenilir elektronik ağ kurulmuştur (Safko ve Brake, 2010:23-24).
Sosyal medya kavramına bakıldığında ortak bir tanım bulunmamakla birlikte literatürde birçok tanım yer almaktadır. Genel tanımlamalar değerlendirildiğinde kavramdan, sosyal içerikli olan web sitelerinin kastedildiği anlaşılmaktadır. Sosyal medya, içeriğinin kullanıcılar tarafından oluşturulduğu, katılımcıların haber, fotoğraf, video ve podcastlerin web site
aracılığıyla sunulduğu, online katılımcı bir medya platformu olarak ifade edilmektedir (Köksal ve Özdemir, 2013: 325).
Kaplan ve Haenlein (2010:61)’e göre sosyal medya kavramı, “Web 2.0’ın teknolojik ve ideolojik temelleri üzerine kurulan ve kullanıcı tarafından üretilen içeriklerin oluşturulmasına ve paylaşılmasına imkân veren bir grup internet tabanlı uygulamadır”.
Kullanıcıların, internette birbirleriyle yaptığı konuşmalar ve paylaşımlar sosyal medyayı tanımlamaktadır. Sosyal ağlar, bloglar, mikro bloglar, anlık mesajlaşma programları, sohbet siteleri, forumlar gibi insanların birbiriyle içerik ve bilgi paylaşmasını sağlayan internet siteleri ve platformlar sayesinde internet kullanıcıları aradıkları ve ilgilendikleri içeriklere ulaşma fırsatı yakalamaktadır. İlk bakışta kişiler veya küçük gruplar arasında gerçeklesen diyaloglar gibi algılansa da paylaşılan bilgi veya içerikle ilgilenen kişi sayısı oldukça hızlı ve fazla şekilde artış göstermektedir (Öztürk ve Talas 2015: 102).
Sosyal medya araçları, bilgi ve içerik paylaşımlarını, kişiler arasında kolay etkileşimi ve iş birliğini amaçlayan online tabanlı medya platformlarıdır. Çevrimiçi katılımcılarla online tabanlı olarak bilgi paylaşımını artıran ve güçlendiren araç veya uygulamalar olarak da tanımlanmaktadır. Başka bir tanıma göre ise sosyal medya; katılımcılarının online ortamlarda kendilerini ifade etme, iletişime geçme, gruplara katılma ve bu ortamlara fikir, yorum ve yayınlarıyla katkıda bulunma fırsatı veren sosyal içerikli web siteleri olarak tanımlanabilir. Sosyal medya, online veri tabanlı birçok farklı platforma ev sahipliği yapmaktadır. Bloglar, video ve fotoğraf paylaşım siteleri (facebook, instagram, twitter), sosyal ağlar, microbloglar, wikiler, podcastler ve e-mailing başlıca sosyal medya kanallarıdır. Bahsedilen bu sosyal medya kanallarının en büyük özelliği ve avantajı kullanıcıların hiçbir ücret ödemeden katılım sağlamalarıdır. Markalar tarafından da hiçbir maliyet ödenmeden etkinlikler gerçekleştirilebilir, tüketicilerle kolay iletişime geçilerek, onların fikir ve önerilerine en kısa yoldan ulaşılabilmektedir (Köksal ve Özdemir, 2013: 325- 326).
Web 2.0 teknolojilerinin hayatımıza girmesiyle birlikte geleneksel medyada eski önemini yitirmeye başlamıştır. Sosyal medya ve geleneksel medya farkı ele alındığında, en önemli farkın sosyal medya kullanıcılarının aynı zamanda içerik üreticisi de olmalarıdır. Sosyal medya kullanıcıları bu içerikleri, üreticiler ve yayın gruplarından tamamen bağımsız olarak oluşturabilmekte, yayınlayabilmekte ve paylaşabilmektedir. Bu nedenle, farklı görüş ve bakış açısını içeren yaklaşımlar göreceli olarak tarafsız kabul edilebilecek yeni medya sayesinde son derece interaktif hale gelmektedir. Kullanıcılar tarafından yapılan yorumlar ve içerik paylaşımları bu yeni medyayı eskisine göre daha güçlü kılmaktadır. Bu yeni medyaya sosyal medya denmektedir. Sosyal medya, hayatımızın her alanında büyük değişimlere yol açarken, geleneksel medyanın da evrim geçirmesini sağlamıştır. Sosyal medyanın bütününü; bireylerin internet ortamında birbirleriyle gerçekleştirdikleri iletişim ağları ile bloglar, sosyal ağlar, mikro bloglar, forumlar, sohbet siteleri ve içerik paylaşım toplulukları gibi bilgi paylaşımını sağlayan internet siteleri ve çeşitli uygulamalar sayesinde bireylerin ulaşmak istedikleri içeriklere erişebilmelerini sağlayan diyaloglar oluşturmaktadır. Sosyal medyayı var eden teknolojik gelişmelerin yanı sıra büyük bir kullanıcı kitlesine sahip olduğu gerçeği de unutulamaz. Gelişmiş modern toplumlarında yaygın olarak kullanılıyor olması ve bir ihtiyaç haline gelmesinin en büyük sebeplerinden biri, insanların bilgi paylaşımı, iletişim kurma isteği, yenidünyalar keşfetmek, yeni arkadaşlar edinmek, merak gidermek ve sosyalleşme ihtiyaçlarının olmasıdır. Sosyal medyanın popüler olmasının güçlü nedenlerinden bazıları ise, katılımcıların kolay bir iletişim biçimine girebilmeleri, günlük yaşamında pasif durumda olan bireylerin aktif bir birey haline gelebilme imkânı olmasıdır. Böylece kullanıcıları için ifade özgürlüğünün temsilcisi olduğu gibi toplumda kabul görme isteği de uyandırmaktadır. Üretim, tüketim, satın alma ve hatta karar almada bireyleri etkileyen, istek, fikir ve beklentilerin paylaşıldığı bir rehber olarak sosyal medya platformları, son yıllarda popülerlik kazanmıştır (Ergene, 2014: 5-6).
1.3. SOSYAL MEDYANIN TARĠHĠ
İnsanlık yaratılış hikayesinden beri birçok yeniliğe tanıklık etmiştir. Tüm büyük değişiklikler, dönüm noktaları olmuştur. Bu büyük değişiklikler teknolojik devrimlerle mümkün olmuştur. Yenilikler, farklıklar dünyayı hep daha ileriye taşımıştır. Son yıllardaki en önemli teknolojik yeniliklerin başında yer alan internet, gelişi ve gelişimiyle birlikte sosyal hayatta büyük değişikliklere yol açmıştır. Bu değişiklik öyle güçlü bir şekildedir ki kişilerin meslek seçimlerine, iletişim şekillerine, gündelik hayatlarına etki etmiştir. İnternet insan hayatının ayrılmaz bir parçası haline gelmiş, hayal edemeyeceğimiz bir hızla vazgeçilmezlerimiz arasında yerini çoktan almış bulunmaktadır. Bugün dünyada internet kullanan nüfusun üçte ikisi internet kullanım sürelerinin %10’nu sosyal ağlarda ve blog sitelerinde geçirmekte ve bu kullanıcı oranının %42’sinin de en az bir sosyal paylaşım sitelerine üye olduğu bilinmektedir. Sosyal medya kanallarının günümüzdeki haline gelmesinde birçok gelişme söz konusu olmuştur. İnternetin hızlı gelişimiyle birlikte birçok hizmet de gelişerek günümüze kadar gelmiştir. Sosyal medya kavramının temelleri 1991 yılında world wide web‟in (www) halka açılmasıyla birlikte atılmıştır. 1990 yılların sonlarına doğru oluşmaya başlayan forumlar ile kişiler artık kendilerine ait olan düşünceleri özgür şekilde belirtmeye başlamıştır. Fakat katılımcıların daha fazla etkili olduğu modern sosyal medyanın tarihçesi ise 1997 yılında profil yaratma, arkadaş listeleme ve daha sonra da arkadaşlarının listelerini inceleme fırsatı sunan SixDegrees sitesi ile başladığını belirtilmektedir (Özgen ve Kara, 2012: 218).
1999 yılında kurulan LiveJournal sürekli yenilenebilen bloglar üzerine kurulan bir ağdır. Bu ağ sayesinde kullanıcılar, diğer katılımcıları takip etme, grup oluşturma ve diğerleriyle etkileşim konularında etkili olmaya başlamışlardır (İli, 2013:3).
1.4. SOSYAL MEDYANIN ÖZELLĠKLERĠ
Sosyal medyada gündemi oluşturan konular; aynen gerçek hayattaki gibi gündelik konuşmalar, ilişkiler, duygu ve düşünceler, genel ilgi çeken konular
ve trendler üzerinden oluşmaktadır. Sosyal medya, yöneticilerden danışmanlara, internet liderlerinden reklamcılara, eğitimcilerden gazetecilere kadar geniş bir kitlenin, fikir alışveriş yaptığı bir ortamı sunmaktadır. Sosyal medya en basit ifadeyle, interneti kullanarak kişiler arası konuşma ve iletişime olanak sağlayan bir online ortamdır. Bu yeni medya insanlara kendi düşüncelerini, bilgilerini, tecrübelerini küresel ortamda özgürce yayınlamaları için büyük bir fırsat sunmaktadır. Birçok durumda kişiler seslerini, çok ünlü ve bilinen gazeteciler kadar duyurarak geniş kitlelere hitap edebilmektedir (Öztürk ve Talas, 2015: 109).
Öztürk ve Talas(2015: 109)’a göre sosyal medyanın özellikleri aşağıdaki gibidir:
Katılım: Sosyal medya, ilgilenen insanların katılımını teşvik ederek, izleyici, dinleyici ve medya arasındaki mesafeyi ortadan kaldırmaktadır.
Açıklık: Sosyal medya kanallarının çoğunda katılım ve feedbackler açıktır. Bu özellikler kişilerin bilgi paylaşımına ve yorum yapmasına etki etmektedir.
Ġnteraktif ĠletiĢim: Geleneksel medyada içerikler izleyicilere yönelik olarak tek taraflı verilirken, sosyal medyada kullanıcı yorum ve paylaşımlarıyla iki yönlü aktif bir iletişim modeli görülmektedir.
Topluluk: Sosyal medyada gruplarda yer alan kullanıcılar etkili şekilde birbirleriyle iletişim halindedir. Bu kullanıcılar ortak ilgi alanları çevresinde bir araya gelerek bilgi paylaşımları gerçekleştirmektedir.
Bağlantısallık: Sosyal medya kanallarının gelişmesi başka web sitelerine, kaynaklara ve kişilere bağlıdır. Aslında sosyal medya, teknoloji ve sosyolojiyle iç içe olan bir kavramdır.
Medyada Ġçerik OluĢturma: Sosyal medyanın en önemli özelliklerinden biri de medyada içerik oluşturmadır. Medyada içerik oluşturmak için gazeteci ve muhabir olma sınırını sosyal medya, içerik oluşturma özelliğiyle ortadan kaldırmış durumdadır.
Sosyal medya tüm bu özellikleriyle kullanıcılar tarafından güvenilir bilgiler sağlayan online yapılar olarak görülmektedir (Öztürk ve Talas, 2015: 109-110).Sosyal medya kullanıcıların aynı zamanda katılımcı olması, güvenilirlik algısına destek olurken, kullanıcılarını daha da önemli kılmaktadır. Sosyal medya, internet ve yeni medya kavramları bir bütünün parçalarını oluşturmakta ve birbirini beslemektedir .Sosyal medyanın yukarıda bahsedilen özelliklerine ek olarak aşağıdaki özelliklerinden de bahsedilebilir (İşlek, 2012: 19):
EtkileĢim: Sosyal medyanın başlıca özelliklerinden olan etkileşim kullanıcılara sunulan bir özelliktir. Etki ve tepki süreleri aynı anda karşılıklı olarak gerçekleşmekte veya çok kısa bir süre içerisinde gerçekleşmektedir. Bu özelliğiyle sosyal medyada tek yönlü bir iletişim değil çift yönlü bir iletişim akışı gerçekleşmektedir. Etkileşim sayesinde alıcı ile kaynak arasındaki ayrım giderek yok olmaktadır. Bu noktada geleneksel medya ve sosyal medya arasındaki en önemli fark ortaya çıkmaktadır. Geleneksel medyada iletişim tek yönlü gerçekleşmektedir. Gönderilen iletiye tepki dönüşü genelde olmamaktadır. İletinin etkisini ölçmek amaçlı teknikler uygulanmaktadır. Tepkinin net olarak ölçülemez bir fikir edinilmeye çalışılır.
EĢzamanlılık: Sosyal medyada zaman sorunu yoktur. Paylaşılan bir içerik veya yapılan bir yorum kullanıcı tarafından silinmedikçe kaybolmamaktadır. Paylaşılan bir gönderiye kullanıcılar istedikleri zaman yanıt verebilmektedir.
KitleselleĢtirme: Sosyal medya kullanıcıları birbirlerine mesaj gönderebilir. Herhangi bir konu hakkındaki düşüncelerini özgürce diğer kullanıcılarla veya gruplarla paylaşabilmektedir. Kitleler olarak iletişim kurulabilmektedir. Bu özelliğiyle sosyal medya kitleselleştirici bir yapıya da sahiptir.
1.4.1. Sosyal Medyanın Medya Boyutu
Türk Dil Kurumu’nun Güncel Türkçe sözlüğü medyayı; “iletişim ortamı, iletişim araçları” olarak açıklamaktadır (www.tdk.gov.tr).
Medya kavramı bir anlatım aracı olduğu kadar, bir mesajın bir gruba ulaştırılmasını sağlayan bilgi yayma araçlarının tümü olarak görülebilir. Bu nedenle medya kavramı işletmeler için önemlidir. Medya araçları pazarlama iletişimi için önemli bir mecra olduğundan bu araçlarının önemi gün geçtikçe artarak devam etmektedir (Karabacak, 1993:33). Medya kavramı literatürde iki şekilde ele alınmaktadır. Bunlar, geleneksel medya ve yeni medya şeklindedir. Geleneksel medya kavramı incelendiğinde, zaman içerisinde farklılaşan bir kavram olduğu görülmektedir. İlk zamanlarda tanım olarak sadece basılı materyaller, dergi ve gazeteleri karşılarken zaman içerisinde televizyon, radyo, telefon araçlarını da tanımlamıştır. Bahsedilen araçlardan oluşan medyada geleneksel medya olarak tanımlanmaktadır (İşlek, 2012:5-6).
Geleneksel olmayan meydanın oluşabilmesi için yeni teknolojik gelişmeler ve yeni mekanlara ihtiyaç vardır. Teknolojik gelişmeler ışığında yeni teknolojilerin medya olarak kullanımı söz konusudur. Günümüzde bunun gerçekleştiği de gözlenmektedir. Bilgisayar teknolojisinin gelişmesi küresel bilgi ağlarının gelişmesi, bilgi paylaşımının ve mesajların hedef kitlelere kısa sürede ulaşmasını sağlamaktadır (Sever, 2000: 229-232).Yeni medyanın diğer bir önemli özelliği ise, kullanıcıların bilgilere farklı kanallardan ulaşma imkânı sunmasının yanı sıra kişiler bilgi edindikleri sosyal ortamlarda birbirleriyle sosyalleşerek bağ kurabilmektedirler. Kullanıcılara bilgi alabildikleri ortamı izleyebilme fırsatı da sunulmaktadır. Bu özeliğiyle yeni medya sosyal bir anlam kazanmaktadır. Sosyal medya kullanıcıları sadece birer içerik üreticisi veya sadece birer takipçi değil aynı zamanda bu ortamlarda yer alan diğer kullanıcılar ile tanışıp, bilgi akışını paylaşabilecekleri, bir bağ kurabilecekleri bir ortama da üyedirler(Polat, 2009:32).
1.4.2. Sosyal Medyanın Kullanıcı Boyutu
İçeriklerinin kullanıcı tarafından oluşturulduğu sosyal medya; kullanıcıların marka, ürün, hizmet, kişisel ilgi alanları hakkında diğer kullanıcılardan bilgi alışverişinde bulunmak amacıyla oluşturduğu, üye olunan, bilginin yayılmasının sağlandığı yeni bir kaynak olarak ifade edilmektedir
(Hüseyinoğlu, 2009:84).Tüketicilerin ürettiği çeşitli medya türlerinin içeriği olarak da tanımlanan sosyal medya, kullanıcı tabanlı içerik boyutunda iki önemli özelliğe sahiptir. Bu özellikler şöyle sıralanabilir(İşlek, 2012: 9-10). Yayınlama Zorunluluğu: Kullanıcı tarafından oluşturulan içeriklerin temel özelliği, gönderilerin sosyal medya kanallarından birinde yayınlanmış olmasıdır. Bu ortam kullanıcılar tarafından görülebilen web siteleri veya sosyal medya kanalları olabilmektedir.
Yaratıcı Çaba: Ortaya çıkarılacak bir paylaşım içeriği için belirli bir yaratıcı çaba göstermek gereklidir. Bu çaba sayesinde kullanıcılar gönderilere kendilerinden bir değer katmış olacaktır. Bu çaba tek kişi tarafından olabileceği gibi bir takım çalışmasıyla da gerçekleşebilmektedir. Başkaları tarafından daha önceden paylaşımı yapılmış gönderileri paylaşmak yaratıcı içeriğe giren bir durum değildir.
1.5. SOSYAL MEDYANIN GELENEKSEL MEDYADAN
FARKI
Geleneksel medya ve sosyal medya arasındaki farklar incelenirken, sosyal medya kullanımın hızla artış göstermekte olduğu göz önünde tutarak sosyal medyanın farklı yönlerini ele almak gerekmektedir. İki medya arasındaki en belirgin fark incelendiğinde, sosyal medyada içeriklerin kullanıcılar tarafından oluşturulmasının en belirgin özellik olduğu görülmektedir. Geleneksel medya araçlarını oluşturan gazete, radyo, dergi ve televizyonda iletişim tek taraflıdır. Dinleyenler kendilerine iletilen mesajları okumak veya dinlemek durumundadır. Burada amaç iletiyi daha çok kişiye yaymaktır. Sosyal medyada ise iletişim iki yönlüdür, sosyal ağlarda coğrafi sınırlar olmaksızın her yerden insanlar birbirileriyle iletişim kurabilmektedir. Sosyal medyada her kesimden insan eşit imkanlara sahiptir. Kullanıcıların hepsi bir konu hakkında görüşlerini özgürce ifade edebilmektedir. Sosyal medyada geribildirimler anlık ve hızlıdır. Bu özelliğiyle sosyal medya markalar için oldukça önemlidir (Bulut, 2012: 29).
Bu nedenlerden dolayıdır ki markaların sosyal medyada yer almaları gereklidir. Markalar tüketicilerine ulaşabilecekleri her ortamda yer almalıdır. Sosyal medya ve geleneksel medyayı birbirinden ayıran birkaç özellik bulunmaktadır. Bu özellikler aşağıdaki gibidir(Weinberg, 2009:6-7):
Sosyal medya pazarlaması içeriklerin oluĢturulup keĢfedilmesine fırsat sunmaktadır: Sosyal medyada yer alan içerik ve bilgiler tüketicilerin dikkatini çekerek katılım ve paylaşım oranını artırarak markaya fayda sağlayabilir.
Sosyal medya pazarlamasıyla web siteleri arasındaki gezinti yoğunluğu artmaktadır: Markaların sosyal medya adreslerinden web sitelerine, web sitelerinden sosyal medya kanallarına olan geçiş akışı tüketicilerin markayı ne kadar takip ettiğini yansıtmaktadır.
Sosyal medya pazarlamasıyla tüketicilerle güçlü bağlar oluĢturulabilir: Sosyal medya pazarlamasını güzel yürüten markalar, tüketicilerle samimi bağlar geliştirebilmektedir. Müşteri memnuniyetine önem veren markalar tüketicilerden güzel ve güçlü geri dönüşler alarak markaya yönelik iyi izlenimler bırakabilmektedir. Geleneksel medya ve sosyal medya arasındaki farkı aşağıdaki tablodaki gibi özetleyebiliriz:
Tablo 3: Sosyal Medya ve Geleneksel Medya Farkı
GELENEKSEL MEDYA SOSYAL MEDYA
Sabittir, değiştirilemez Anlık değişebilir
Sınırlılık ve gerçek zamanlı olmayan yorum
Sınırsız gerçek zamansız yorum
Sınırlı medya karması Tüm medya karma hale getirilebilir
Bir kurulca yayınlar Bireysel yayımcılar vardır
Paylaşım desteklenmez Paylaşım ve katılım gerçekleşir
Denetim Özgürlük
Kaynakça: Bulut, 2012: 30.
1.6. SOSYAL MEDYA ARAÇLARI
Web 2.0 teknolojileriyle birlikte online internet kullanıcılarının sayısı artış göstermiştir. Sosyal medya ve yeni medya olarak isimlendiren bu süreç ilk olarak bloglar ile başlamıştır. Sosyal medyanın en çok katılımcısının olduğu araçlardan olan Facebook, Twitter, Instagram, Youtube gibi platformlar dünyada birçok insanın devamlı olarak katılım sağladığı online bir sistem şeklindedir.
Yeni medyayı önemli ve popüler kılan özelliği ise online platformlarda kullanıcı paylaşımı ve iletişimin çok kolay olmasıdır. Katılımcılar sosyal ağlarda istedikleri konularda paylaşım yapabilmekte, diğer paylaşımlara yorum yapabilmekte ve birçok kişiyle etkileşim içerinde olabilmektedir. Büyük kitlelerle kolay ve hızlı bilgi paylaşımı sayesinde geri bildirimler de aynı şekilde kolay ve hızlı olabilmektedir(Zengin, 2015: 15).
1.6.1. Bloglar
1.6.1.1. Blogların Tanımı ve Özellikleri
Bloglar, “bireylerin gönderilerini kronolojik bir sırayla yayınlamasına, bunun yanı sıra, bu blogların okurlarına yorum yapmasına olanak sağlamaktadır” (Üksel, 2015: 44).Başka bir tanıma göre ise; mesaj olarak
tanımlanan iletilerini kısa makaleler şeklinde herkesin kolayca ulaşarak paylaşabileceği ufak bir online içerik yönetme platformudur (Zarella, 2010:9).Bloglar kullanıcıları sosyal paylaşıma ve katılıma dahil olmaktadır. Aslında blog yazımı günlük tutmanın online hali olarak da tanımlanabilir. Kişilerin gündelik olayları, haberleri, düşüncelerini online şekilde günlük olarak yazması ve diğer kullanıcıların bu günlükleri okuma, yorumlama ve değerlendirme eylemidir(İşlek, 2012 :24).
“Blog”, kelimesi ingilizce ”weblog” kelimesinin kısaltmış ve yaygın kullanılan halidir. Blog yazarları herhangi bir teknik bilgi gerekmeksizin, istedikleri konular hakkında yazılar yazabilmektedir. Blog oluşturmak ve konuları güncellemek kolay olduğu için, blog okuyucularında teknik detay bilgisine ihtiyacı yoktur. Kullanım kolaylığı ve ulaşım ağı geniş olduğundan dolayı bloglar marka ve müşteriler arasında önemli bir yere sahiptir ve markalar tarafından etkin bir biçimde kullanılmaktadır. Markaların blog siteleri sayesinde müşteriler ürün bilgilerine ulaşılabilir, diğer kullanıcı yorumlarını görebilir ve ürün hakkındaki deneyim ve görüşlerini belirtebilirler. Markalar açısından bakıldığında ise mevcut müşteri profili tanınabilir, ürün veya hizmet tanıtımını yaparak satışa sunabilmektedir.(Üksel, 2015: 44).
Bloglarda; yorumlar, kişisel blog listeleri (blogroll), geri izleme (trackback) ve abone olma (subscribtion) gibi çeşitli özellikler bulunmaktadır. Bu özellikler markalar tarafından blogları pazarlama anlayışına uygun kılmakta ve yeni olanaklar sağlamaktadır (Zarella, 2010:9).Bloglarda kendi içerisinde bölümlenmektedir. Daha çok video paylaşımı olan Vlog (Video Blog), soru ve cevap kapsamında olan Qlog (Question Blog), başka blog linklerinin yer aldığı bloglara ise Linklog olarak isimlendirilmektedir(Safko, 2010:145-146).
1.6.1.2. Blog GeliĢimi
Blog kavramının gelişimi bir süreç içerisinde oluşmuştur. 1997 yılında , weblog ve log kelimelerinin bir kombinasyonu olan “weblog” kelimesi John Barger tarafından kullanılmaya başlanmıştır (Ostrander, 2007:226).
“Web” ve “log” kelimelerinin yan yana gelmesiyle türeyen bu kelime “ağ” ve “günlük”, ağda günlük tutmayı belirtmektedir. 1990'lı yılların ortalarında Justin Hill’in video oyunları ve oyun sözleşmeleri hakkında yazmış olduğu günlükler, ilk web günlüğü olarak kayıt altına alınmıştır. Aslında HTML üzerinden düzenli olarak güncellenen normal Web sitesinden başka bir şey değilse de teknik bilgi için gerekli bir altyapıya sahiptir. Zamanla kullanıcılar kendilerini blog yazarı olarak tanımlamışlardır. Online olarak tutulan günlüklere blog, bunu yapmaya blogging ve bu işi yapanlara da blogger denilmeye başlanmıştır. Kullanıcılar bir iki siteye kaydolabilir ve kendi bloglarını ücretsiz olarak başlatabilirler. 2008 yılı sonuna kadar 346 milyon insan blog okuyordu ve 184 milyon kişi de kendi bloglarını yazmaya başladı (Zeralla, 2010: 11).
2011 yılından 2019 Ocak’a kadar ki blog kullanım oranındaki artış tablo olarak incelecek olursa;
ġekil 1: Yıllara Göre Blog Kullanım Oranları
Kaynak: www.questia.com 1.6.1.3. Blog Türleri
Bloglar birçok farklı konu ve formatta olabilmektedir. Bu nedenle birçok farklı blok türü bulunmaktadır.
KiĢisel Blog: Kullanıcıların kişisel olarak ilgi duyduğu konular üzerine çevrimiçi günlük gibi yazma fikrine dayanan bloglardır (Akbayır, 2008:60).
Kişisel bloglar en çok kullanılan blog türüdür. Daha önce blog deneyimi olmayanların bile kolayca düzenleyebileceği bir türdür. Blog yazarları deneyimlerini, bir konu hakkındaki fikirlerini paylaşmak için, reklam ve ticaret yapmak için bu tür blogları kullanırlar (Sönmez, 2016: 8).Kullanıcıların gündelik olayları veya bu olaylar hakkındaki görüşlerini yazdıkları bu tür bloglarda yüksek oranda bir yoğunluk beklenmemekte ve blog yazarının blog okuyucularıyla herhangi bir bağlantı kurma veya kabul görme amacında olmadığı görülmektedir (Miletsky, 2010: 123).
Topluluk Blogları: Topluluk bloglarında kullanıcılar herhangi birinin bir link vasıtasıyla veya yorumda bulunarak katkı sağlayabileceği bloglardır. Topluluğun odaklandığı konu bazen çok özel bazen de belirsizlik taşıyan bir konudur. Bu tür bloglarda amaçlanan tartışma gruplarında ki gibi katılım için kullanıcılar cesaretlendirilmektedir. İnsanlar arasındaki sınırları ortadan kaldırmak ve bloğu kullanıcılar arasında daha yaygın bir hale getirmek amacı güdülmektedir (Özel ve Sert, 2014: 307).
Medya Toplulukları: Gazetecilerin veya medya sektöründe çalışan habercilerin köşe yazarlarının bloglarında günlük haber ve olaylar hakkında yorum yapıp değerlendirmelerini içeren yazdıkları blog çeşididir. Birçok medya kuruluşunun web sitelerinde bu tür bloglara yer verdiği görülmektedir. Bu sayede okuyucuyla oluşturulmak istenen bağ desteklenmektedir. Medya sektöründe yer almayan günlük haberlere ilgi duyan ve hakkında yazan blog kullanıcıları da bulunmaktadır. Bu blog türüne örnek olarak, Milliyet Gazetesi’nin bloğu www.blog.milliyet.com.tr adresi verilebilir (Keskin, 2016: 12).
Kurumsal Bloglar: Bir şirket veya şirket çalışanlarınca oluşturulan genellikle şirketin faaliyette olduğu sektör hakkında bilgilerin yer aldığı blog türleridir. Günümüzde artık çoğu şirket bu blog türünü kullanmaktadır (Peltekoğlu ve Akbayır, 2010: 2). Bu blog türünün işletmeye olumlu etkisi
olarak, okuyucuların blogdan işletmenin web sayfasına yönlendirilmesi söylenebilir. Yine işletme bu bloglarda profesyonel olduğu alanla ilgili tüketiciler üzerinde olumlu bir iz bırakmış olur (Keskin,2016: 13).
Tüketicilerin blog üzerinden yorumlarıyla şirkete ulaşabilmesi, şirketlere bir iletişim kanalı oluşturmaktadır. Kurumsal blog türüne örnek olarak, https://blog.turkishairlines.com/trverilebilir.Kurumsal bloglar şirketler ve tüketiciler için giderek önem kazanmaya başlamıştır.
1.6.1.4. Blog Pazarlama
Bloglar, yazarların deneyimlerini, düşüncelerini, herhangi bir konuyla ilgili görüşlerini paylaştıkları günlük formatına da sahip olsa işletmeler için fırsatlar oluşturmaktadır. Blog kullanmanın kolay ve masrafsız olması teknik bilgi gerektirmemesi fazla kullanıcı tarafından takip edilmesi, işletmeleri blog oluşturmaya davet etmektedir. İşletmeler bloglar sayesinde hem mevcut müşterilerine hem de yeni müşterilerine doğrudan ulaşabilmektedir (İşlek, 2012: 30).
Blog yazmak işletmelere birçok fayda sağlamaktadır. Bu faydalar (Miletsky, 2009:133-135):
Bilgilerin kolay oluĢturulması
Bloglarda içerik oluşturmak ve içeriği yayınlamak oldukça basit bir işlemdir. Web sayfasına içerik yazılır ve yüklenmenin yapılmasıyla işlem tamamlanır. İşletmeler için pazarlamanın diğer çeşitleriyle kıyaslandığında blog oluşturmak daha kolay ve hızlı bir seçenektir. Basit ve hızlı olan bu yöntem tüketicilere kolay yoldan ulaşım sağlamaktadır.
Samimi bir dile sahip olmak
Firmalar geleneksel pazarlama iletişiminde daha resmi olan kurumsal bir dil kullanmaktadır. Kurumsallığın beraberinde getirdiği profesyonellik iletişimde mesajlara yansımaktadır. Bu mesajlar daha çok işletmelerin konuşmasına dayalı olup karşılıklı konuşmaya çok müsaade etmemektedir. Blog pazarlamada ise işletmeler daha samimi ve sıcak bir dil kullanır. Bunun yanın
sıra bloglarda tüketicilerin bir seslenme yapması yorum yoluyla mümkündür. Tüketiciler karşılıklı konuşma fırsatı bulabilmektedir.
Yüksek güvenilirlik
Blog pazarlamanın işletmelere sunduğu fırsatlar arasında ürün/hizmet özelliklerinden bahsederken, tüketicilere “satın alma” mesajından farklı ileti sunmaları, daha samimi dil kullanımı olması, diğer tüketici yorumlarının yer alması işletmelerin değerini tüketicide yükseltmektedir.
Pazarlama kampanyası desteği
Firmalar pazarlama kampanyalarını yürütürken bloglar ile kampanyalarına destek olabilmektedirler. Geleneksel medya ve sosyal medyada yer alan reklamlardan yönlendirmelerle tüketiciler bloglara davet edilerek burada yer alan içeriklere ulaşılmaları sağlanmaktadır. Bloğa ulaşan tüketicilerin yorumlarıyla kampanyaya ve içeriğe destek olması beklenmektedir.
GeliĢmiĢ müĢteri hizmeti
Bloglar, şirketlere müşterilerle karşılıklı iletişim için fırsat sunmaktadır. Müşteriler bloglarda şirketlere sorular sorup cevap alabilirler. Bu durum işletmelere müşteri hizmet ve memnuniyetinde yapılan doğru ve yanlışlar hakkında denetim yapma fırsatı vermektedir. Marka ve şirketler bu sayede müşteri hizmetlerini geliştirebilirler.
Yeni izleyiciler edinme fırsatı
İletişim kanallarının her birinin farklı kesimlerde izleyicileri bulunduğundan yola çıkarak, firmaların geleneksel medya ve diğer kanallarla ulaşamadığı izleyicilerine bloglar ile ulaşabilmektedir.
1.6.2. Mikrobloglar
Mikrobloglar, bloglar ile karşılaştırıldığında ayırt edici farklılığın kısa ve anlık mesajların diğer kullanıcılarla paylaşılmasının olduğu görülmektedir. Kullanıcılara anlık olarak neler yaptıklarını paylaşma fırsatı sunan mikrobloglar, bilgi ve haber paylaşımı amacında da kullanıcılar tarafından kullanılmaktadır.
Gündelik olarak yaşanan gelişmeler hakkındaki en hızlı bilgiyi paylaşan uygulamalar mikro bloglardır (sosyaliletisim.blogspot.com).Mikroblog, özel
bir blog türüdür. Mikroblog uygulamaları 140 karakter ve daha az karakter sınırlamalarla paylaşımların yapıldığı web site uygulamasıdır. Mikroblog araçlarının en popüler olanı Twitter’dır. Twitter’da yazı karakteri sınırlaması 140’dır(Gunelius, 2011:81).
Mikrobloglar da kullanıcılar aynı anda farklı yerlerde olsalar bile mesaj ve bilgi paylaşımlarına devam edebilmektedir. En çok bilinen microblog siteleri; Twitter, Tumblr, Plurk, Jaiku ve identi.ca.’dir. Mikroblog uygulamalarıyla kullanıcılar metin şeklinde ki gönderilerini kolaylıkla oluşturup paylaşabilmektedir. Oluşturulan bu içerikler diğer sosyal medya kanallarıyla da eş zamanlı şekilde paylaşılabilmektedir. Böylece kullanıcılar etkileşim alanını büyütebilirler. Kullanıcıların çoğu gönderilerini o an yaptıkları etkinlikler oluştururken bunun yanı sıra haber, bilgi, duyuru paylaşımları da yapılmaktadır (Aktaran: Yeniçıktı 2016: 113-114).
Twitter, üyelerine ücretsiz olarak paylaşım yapma ve diğer kullanıcıların paylaşımlarını görme fırsatı sunan bir mikroblogging uygulamasıdır (Chaney, 2009:116).
2006 yılında Jack Dorsey tarafından geliştirilerek kısa sürede popüler olmuştur. İçeriği gereği kısa mesaj kullanımını yansıtan uygulama web dünyasının SMS’i olarak nitelendirilmiştir. Kullanıcılar tarafından oluşturulan tweet’lerin 140 karakter sınırlaması vardır. Paylaşılan twitlere gelen retweetler o paylaşımın ne kadar beğenildiğinin ölçütüdür. Kullanıcılar tweet göndererek veya birbirlerini takip ederek etkileşim kurabilmektedir. Twitter, kullanıcılardan çok fazla talep görmüş, toplumsal olaylarda başrolde olmuştur. Kısa mesaj özelliği sayesinde insanlar olaylar hakkındaki görüşlerini anlık ve hızlıca diğer kullanıcılarla paylaşabilmektedir. Kişiler belirli bir konudaki görüşlerini cep telefonlarıyla kolayca tweetleyerek tartışmalara hızlıca dahil olabilmektedir (Ergene, 2014: 25- 26).
1.6.3. Wikiler
Sözlük anlamı Hawai dilinde “hızlı”, “çabuk” anlamına gelen Wiki, Cunnigham tarafından türetilmiş bir kelimedir (Safko ve Brake, 2010:160).
Wikiler, içeriğinin kullanıcılar tarafından gönüllü olarak oluşturulmasına dayalıdır. Kullanıcıların uzman veya bilgi sahibi oldukları konularda bilgi vermesi, belirli konularda makalelere içerik desteğinin verildiği wikiler tarayıcı altyapılı web uygulamalarıdır (Yazıcı, 2014: 56).
Wiki içeriği Ward Cunningham tarafından 1994 yılında geliştirilmiştir. Cunningham geliştirdiği bu sisteme “wiki” ismini vermiş, WikiWikiWeb.com adlı siteyi açmıştır. Cunningham bu siteyi; “İşe yarayan en basit çevrimiçi veritabanı” olarak tanımlamıştır. Wikiler diğer web yayıncılığı yazımları gibi teknik bilgi gerektiren uygulamalar değildir, yok denecek kadar teknik bilgiyle bir web sitesi oluşturabilme ve yine aynı sistem üzerinden web sitesinde düzenleme yapma olanağı vermektedir. Wikilerde yer alan bilgiler diğer kullanıcılar tarafından ortak bir şekilde oluşturulup şekillendirilmektedir. İnsanlar iş beraberliği yaparak deneyimlerini birlikte paylaşabilmektedir (Blossom, 2009:22).
Wikilerin firmalara sağladığı temel faydalar aşağıdaki gibi sıralanabilir(Akar a, 2010: 71):
Online pazarlamalarda ziyaretçiler içeriğe katkı sağlayabilir, yeni bilgiler eklenebilir,
Kullanıcıların geri bildirimlerine imkân sağlar,
E mail yoğunluğu azalır,
Kullanıcıların firmalara rahat erişimini sağlar,
İşletmelere dinamik kataloglama, tarihsel durum ve süreçleri tanımlamak üzere fırsat sağlamaktadır.
Dünya üzerinde en yaygın olarak kullanılan wiki çeşidine baktığımızda Wikipedia karşımıza çıkmaktadır. Wikipedia her dilde hizmet verip kullanılabilmektedir, güncellemelere sürekli olarak açık durumdadır.
Kullanıcılarına yorum yapma fırsatı sunmanın yanı sıra yazılara ekleme yapma ve yeni konularda başlık açma imkânı da sunarken güncelliğini korumaktadır. Her türde bilgiye ait konu başlığı bulunabileceği düşünüldüğünde wikiler için sanal kütüphaneler yorumu yapılabilmektedir (Keskin, 2016: 16).
1.6.4. Podcast
Podcasting, kullanıcıların bilgisayar, tablet ve diğer kanallarla internet üzerinden dijital seslerin dağıtılmasını sağlayan web tabanlı uygulamadır (Gönenli ve Hürmeriç, 2012: 217).
Bu terim ilk kez 2004 yılında, teknoloji yazarı olan Ben Hammersley tarafından türetilmiştir. Podcast kelimesi, iPod‟daki “pod” ve İngilizcede yayınlama anlamına gelen “cast” kelimelerinin yan yana gelmesinden oluşmaktadır. Kısaca podcast; ses veya video formundaki dosyaları indirerek, izlemek veya dinlemek olarak tanımlanabilir. Bu uygulama son zamanlarda teknolojik alanda heyecan veren gelişmelerden birini oluşturmaktadır. Ses ve video formatındaki dosyalar RSS yoluyla internet üzerinden indirilmektedir. Diğer web tabanlı uygulamalar gibi izleyicilere düzenli olarak güncellemeler sunmaktadır. Uygulama içerikleri, iTunes yoluyla downloadlar olarak sunulmaktadır (Akar a, 2010: 106).Podcast kelimesi aslında hem ses hem de video dosyalarını tanımlamaktadır. Ama genelde çoğu zaman yalnızca ses yayınına atıfta bulunur. Podcast terimini Ben Hammersley’den önce ilk öneren kişi bir metin yazarı olan Vinnie Chieco olmuştur(Safko ve Brake,2010: 208).
1.6.5. Forumlar
Forumlar için sosyal medyanın en eski oluşum grupları denilebilir. Forumlarda herhangi bir konu başlık olarak kullanıcılar tarafından tartışmaya açılabilir. Forumlar, insanların sohbet ettiği, haber paylaştığı, tavsiyeler alabildiği, diğer insanlarla tanışabildiği belirlenen konularda tartışma yapabildikleri canlı sanal ortamlardır. Forumlar, “administrator” olarak ifade edilen yöneticiler tarafından idare yönetilmektedir. Adminlerin görevi bir başlık açmak veya tartışma başlatmak değildir. Adminler forum içerisinde yer alan uygunsuz yorumları kaldırırlar. Bu noktada forum ve bloglarla ilgili bir
farklılık ortaya koyulabilir. Blogların belirli bir yöneticisi ve sahibi vardır, forumlarda ise tartışma ve başlıklar üyeler tarafından belirlenip yönetilmektedir (Yazıcı, 2014: 57).
Forum siteleri topluluk bağı kuvvetli oluşumlardır. Forumlarda kullanıcı üyeler ve administrator olarak adlandırılmış yöneticiler vardır. Her üye bir konu hakkında başlık açabilmektedir, diğer kullanıcı üyelerde görüşlerini bu başlıklar altına yorum olarak bırakabilirler. Adminler forumdaki tartışmaların kuralara uygunluğunu kontrol ederler. Pek çok forum sitesinde konu başlığı ve yorum yapılabilmesi için üyelik istenmektedir. Başlık ve yorumların okunması için üyelik istenmemektedir (Safko ve Brake, 2010:121-122).
1.6.6. Sosyal Ağlar
İnsanlar ilk çağlardan beri sosyal yaşayan varlıklar olmuşlardır. Toplumsal yaşamda birlikte var olmuş, sosyal yaşam içerisinde yaşamın gerekliliklerini beraber sağlamışlardır. Sosyal ağlarda bir arada yaşamak ve çalışmak için kurulmuştur. Bunların yanı sıra sosyal ağlarda güven önemli bir yer almaktadır. Sosyal ağlarda kişiler yeni kararlar alırken birbirlerine danışmaktadır. İş ararken, yeni bir şeyler alırken bireyler öncelikle güven duydukları sosyal çevrelerinin görüşlerini almaktadır. Toplumsal sosyal ağlar gibi internet ile bilgisayarlar birbirine bağlandığında güvenilir olan sosyal ağlar elektronik ağlar olarak oluşturulmuştur (Safko ve Brake, 2010:23-24).
Sosyal ağ terimi ilk olarak sosyolojik çalışmalarda kendini göstermiştir. Toplumsal grupların sosyal yapılarını ifade eden terim 1930’lu yıllarda ortaya çıkmıştır (Vural ve Bat, 2010:3355).“Social Network” olarak İngilizce’den Türkçe’ye çevrildiğinde, Sosyal Şebeke olarak da karşımıza çıkan kavram işletmelerde daha çok sosyal örgüt, örgütsel davranışlar olarak ele alınmaktadır (Cross ve Parker, 2004: 121).Sosyal ağ içeriği kullanıcılarının diğer kullanıcılarla olan etkileşimini ve ilişkileri yansıtmaktadır (Kenan ve Shiri, 2009:439).Zarella’ya göre sosyal ağ siteleri kullanıcıların internet aracılığı veya internet dışında da tanıdıkları insanlarla etkileşim içerisinde olmasını sağlayan web tabanlı uygulamalardır (2010:53).
Sosyal ağ sitelerinde kullanıcılar belirli bir uygulama içerisinde kendi profillerinin oluşturabilir. Bu profillerini, diğer kullanıcılara yarı şekilde veya tamamen açık hale getirebilmektedirler. Bağlantılı olduğu diğer kullanıcıların listesini görebilir, kullanıcıların diğer kullanıcı listelerini görebilir ve bu listelerle bağlantıya geçebilmektedir. Sosyal ağların önemli özelliğinden olan kişilerin hiç tanımadıkları insanların profillerinin de görünür olmasıdır. Profilleri görünen arkadaş listeleri, sosyal ağların önemli bir diğer özelliğini oluşturmaktadır. Kullanıcılar profillerini oluştururken yaş, cinsiyet, ilgi alanları, kişisel profil fotoğrafı gibi alanları doldurmaktadır. Kullanıcılar bu bilgileri isterlerse herkese açabilir veya sadece kendi arkadaşlarına açabilmektedirler. Sosyal ağ profillerinde yorum yapmak, beğeni sunmak, mesajlaşmak, fotoğraf ve video yükleme gibi özellikler mevcuttur. Bu özelliklerin çoğu kişisel bilgi ve görüşlere dayandığından gizlilik ve güvenlik unsurlarını gündeme taşımaktadır. Özellikle genç kullanıcılar bu durumdan endişe duymaktadır (Boyd ve Ellison, 2007: 211).
Sosyal ağların kullanıcılara avantajlı geldiği durumlar incelendiğinde, kullanıcıların ortak ilgi alanlarına ait gruplar oluşturabilme, bu gruplara dahil olup yorum yapabilmeleri bu konuda kendilerini geliştirmeleri, sosyalleşme, bilgi edinme, öğrenme, iş birliği gibi özellikler ortaya çıkmaktadır (Tonta, 2009: 743).
Sosyal ağlar pazarlama faaliyetinde bulunan firmalar için önemli bir platform halindedir. Kullanıcıların kişisel bilgi ve değerlendirmelere yer vermesi kullanıcı listelerine ulaşım gibi bir imkânın söz konusu olması hedef kitleye ulaşım için önemli bir mecra haline gelmiştir. Sosyal ağlardan edinilen bilgiler ışığında firmalar kategorizelendirme yaparak değerlendirmeler yapabilmektedir. Sosyal ağlar ve online dünyalar, çevrimdışı dünyanın önemli bir parçası halindedir. Gerçek hayatta planlanan etkinlikler bile sosyal ağlarda organize edilmektedir. Toplumsal yapıda ses getirebilecek olay ve etkinlikler sosyal ağlarda gündem oluşturabilmektedir. En çok kullanılan sosyal ağlar Facebook, İnstagram, Twitter, Linkedin ve Google+’dır (Yazıcı, 2014: 51).
1.6.6.1. Facebook
En çok kullanıcıya sahip olan ve ilk çıktığı zamanlarda dahil olmak üzere popülerliğini uzun süre devam ettiren Facebook, Mark Zuckerberg ve arkadaşları tarafından 2004 yılında, arkadaşların birbirleriyle iletişim kurması amaçlanarak kurulan bir uygulamadır. Zuckerberg ve arkadaşları uygulamayı Harvard Üniversitesinde kurmuştur. Facebook önceleri büyük kitlelere hitap etmemiş sadece akademik toplum tarafından kullanılmıştır.2006 yılında ise bugün ki özellikleriyle birlikte büyük bir kitle tarafından kullanılmaya başlanmıştır (Hazar, 2011: 155).
Facebook, kullanıcılarına arkadaşlarıyla hızlı bir şekilde bağlantı kurmayı sağlayan bir platformdur. Aile, iş ve okul arkadaşları veya çeşitli gruplarda ki arkadaşlarla bir araya gelebilirler. Facebook da kullanıcılar kendilerine ait olan profil sayfalarında istedikleri kişisel bilgilere ve hobilerine yer verebilir. Çeşitli gruplar kurabilir veya var olan gruplara üye olabiliriler. Fotoğraf, video veya metinlerini paylaşabilirler. İnsanların facebook da arkadaşlarını bulması onları takip etmesi ve profillerin içeriklerle zenginleştirilmesi kullanıcı olmayanları uygulamaya teşvik etmektedir. Etkinlikler düzenleyerek gerçek sosyal yaşamda bağlantılar kurulabilmektedir. Kullanıcılar birbiriyle mesajlaşabilir, gönderilerine yorum ve beğeni bırakabilirler. Facebook sosyal ağ kurmak, iş bulmak içinde kullanılabilir. İş dünyasında iletişim yöntemi olarak etkinlikleri planlamak ve paylaşmak içinde bir araç olarak kullanılabilmektedir. Akademik ortamlarda da iletişimi sağlamak, okul işlevlerini düzenlemek ve ders dışı olayları da organize etmek için uygun bir platform olabilmektedir (Safko ve Brake, 2010:452).
Facebook birçok özelliğiyle aslında kişilerin sosyal ağlarda ihtiyaç duyduğu şeylerin hizmetini vermektedir. Birçok paylaşımın yanı sıra günlük olaylarında paylaşıldığı facebook haber değeri olan paylaşımlarıyla dünyanın bir ucunda olan olayları tüm detaylarıyla sunabilmektedir. İçeriklerin kullanıcılar tarafından oluşturulması, gündeme yön verme özelliğiyle basılı medyaya hiç yer almayan haberlerin kolaylıkla büyük kitleler tarafından
duyulması sağlanmaktadır. Bugün facebook kullanıcı sayısı 2 milyarı geçmektedir. Çok fazla kullanıcıya sahip olan Facebook, marka ve işletmelerin de dikkatini çekmiştir. Facebook’ta yer alabilmek için kampanyalar düzenlemek ve reklam vermek için markalar birbirleriyle yarışmaktadır (www.brandingturkiye.com).
Facebook’un işletmeler tarafından bu kadar talep görmesi tüketicilere hızlı ve direkt ulaşabilme fırsatı sunmasındandır. Reklam mesajlarının doğrudan tüketiciye iletildiği ve kullanıcı sayısının en fazla olduğu bu platform işletmeler için önemli bir hale gelmiştir (Akkaya, 2013: 17-18).
Facebook özellikleri kısaca üç grupta şu şekildedir: Profil, sayfalar ve gruplar. Kullanıcılar ilk olarak facebook’a üye olurken kişisel bilgileriyle bir sayfa oluştururlar bu sayfa kullanıcının profilini oluşturmaktadır. Herhangi bir konu hakkında kullanıcılar bilgilendirme yapma ve diğer üyelerle buluşmak için sayfa ve grup oluşturulabilir. Markalar da sayfalar açarak buradan tüketicilerin dikkatini çekebilecek içerikler oluşturarak beğeni ve takipçi sayısını artırabilmektedir (Kerpen, 2011: 228).
1.6.6.2. Instagram
İletişim teknolojilerin gelişmesiyle beraber sosyal ağlarda da birçok yenilik olmaya başlamıştır. Özellikle yeni teknolojiyi yakından takip eden sosyal medya uygulamalarında bu gelişim en belirgin şekildedir. Bu yenilikler bazen uygulama içindeki güncellemelerle olurken bazen de yeni bir mecranın oluşturulmasıyla karşımıza çıkmaktadır. Bu yeniliğe örnek olarak instagram gösterilebilir (Üksel, 2015: 49).
Kevin Systorm ve Mike Krieger tarafından oluşturulan Burbn isimli uygulama Ekim 2010’ da yeni ismiyle instagram oldu. Fotoğraf paylaşım ağı olarak tanımlanan Instagram, sosyal ağlara farklı bir tarz getirdi. (Kara, 2013:63).
Uygulama mağazalarında ilk olarak App Store’da yerini alan instagram ilk zamanlarda 200 bin kullanıcıya sahip oldu. Kullanıcı sayısı gün geçtikçe
