r 7 b L I 4QI
a n ı t l a ş m ı ş ad«
HASAN
TAHSİN
G
üzel İzmir'in «Konak» meydanı, bu kentin tarihinde pek önemli bir yer işgal eder. İz mir, düşman işgalinin o yürekler dağlayan acısını da bu meydanda tatm ıştır ilkin; kurtuluşun o büyük heyecan ve emsalsiz sevincini de bu meydanda yaşamıştır.Meydana adını veren o tarihî Konak, hükümet konağı, ne çare ki bugün tarihe karışmıştır artık. Birkaç yıl önce bir yangın, İzmir tarihinin en acı ve en tatlı günlerine tanık olan bu beyaz boyalı binayı silip süpür müştür.
Vapur iskelesiyle o tarihî hükümet konağı arasındaki büyük meydanın bir yanında İzmir'e sembol olmuş saat kulesi vardır, bu kulenin karşı sına isabet eden sahada bir anıt yükselir. Anıtın güzel mermer kai desinin üzerinde «İLK KURŞUN» yazısı okunur. Bu kaidenin üzerinde de bir elinde bayrak, bir elinde ta banca tutan bir adam heykeli yük selir. Bu anıtlaşmış adam, güzel İz mir'imizin düşman işgaline uğradığı o uğursuz 15 Mayıs 1919 günü, bu meydanın biraz ötesinde, düşman üzerine ilk kurşunu atan ve taban casındaki son kurşuna kadar kosko ca bir işgal ordusuyla çarpıştıktan sonra şehit düşen Gazeteci Haşan Tahsin Bey'dir...
Haşan Tahsin Bey'in asıl adı Osman Nevres idi. 1888 yılında Selanik'te doğmuştu. Akıncı bir Türk kuşağın dan gelen Alaybeyoğlu Osman Bey' in torunu, Recep Ağa ile Rabia Ha nımın oğullarıydı.
Tahsilini Selanik'te yapmıştı. Önce Şemsi Efendi ilkmektebi’ni bitirmiş sonra Fevziye Lisesi'ne yazılmıştı. Bu mektebin müdürü, daha sonrala rı İttihat ve Terakki devrinin ünlü Maliye Nazırı olacak Cavit Bey idi. Cavit Bey, cin gibi zekî, akranları na kıyasla çok daha uyanık, çalış kan olduğu kadar da ele-avuca sığ mayan Osman Nevres'i çok sevmiş, onunla yakından ilgilenmişti. Babası Recep Ağa Selanik'teki mallarını satıp ailesiyle birlikte yerleşmek ü- zere İstanbul'a giderken Osman Nevres Selanik’te kalmıştı. Ailesinin İstanbul'a gidişinden sonra Müdür Cavit Bey bu zekî ve çalışkan ço cuğu himayesi altına almış, kendi siyle özel surette meşgul olmaya başlamıştı. Cavit Bey, Osman Nev- res'in eğitimine özel bir itina gös termiş, bu arada kendisine fransız- ca öğrenmesi konusunda da en bü yük yardımcı olmuştu.
Osman Nevres liseyi bitirdikten son ra İstanbul'a ailesinin yanına g it miş ve burada Darülfünun (Üniver site) tahsiline başlamıştı. Üniver site tahsil hayatında da başarılı bir öğrenci olarak dikkati çekmişti Os man Nevres. Bu nedenledir ki, 1908 yılında Meşrutiyetin ilânını mütea kip hükümet tarafından Avrupaya tahsile gönderilen ilk öğrenci kafi lemizde yer almıştı.
Osman Nevres, Paris'e giderek Sor- bonne üniversitesine girmiş, ora da hukuk ve felsefe tahsili yapmıştı. 1912 yılında Osmanlı imparatorluğu ile İtalya arasında Trablusgarp sa vaşı başlayınca Türkiye'ye dönen Osman Nevres, Osmanlı imparator luğu aleyhine faaliyet gösteren dış kaynaklı örgütlere karşı gizli görev
almış ve Buxton adındaki İngiliz a- sıllı iki kardeşin ülkemiz aleyhinde ki sinsi çalışmalarına son verdirmek üzere Bükreş'e gönderilmişti. Os man Nevres'in görevi, bu iki kar deşi Bükreş'te kıstırıp kendilerini öldürmekti.
Osman Nevres bu gizli seyahate çı karken kendisine «Haşan Tahsin» takma adıyla pasaport düzenlenmiş
ve o günden sonra asıl adını bir ya na bırakıp bu ismi kullanmaya baş lamıştı. ömrünün sonuna dek de bu ismi kullanmıştı.
Hasan Tahsin, Bükreş'te Buxton kardeşleri kıstırmayı başarmış, an cak tabancasındaki tüm kurşunları üzerlerine boşalttığı bu iki kardeş ten birisini ağır surette yaralayabil- mişti. Diğeri ise büyük bir şans e- seri olarak kurtulmuştu. Ancak bu suikast sırasında yakalanan Hasan Tahsin Bey yapılan yargılanması so
nunda Bükreş Ağır Ceza Mahkeme since beş yıl hapis cezasına çarptı rılmıştı.
Haşan Tahsin Bey, iki yıl cezaevinde yattıktan sonra 6 Aralık 1916 günü Türk ve Alman kuvvetlerinin Bük reş'i almalarıyla bu zindan hayatın dan kurtulmuştu. Cezaevinden çık tıktan sonra derhal İstanbul'a dönen genç adam burada kısa bir süre kal
mış ve sonra İsviçre'ye gitmişti. Ancak Birinci Dünya Savaşı'nın ye nilgiyle sonuçlanması üzerine Mon dros'ta imzalanan mütareke ile Os manlI İmparatorluğu'nun tarihinde kara günler başlamış, bu vaziyet karşısında Haşan Tahsin Bey der hal İsviçre'den yurda dönmüştü. 1918 yılı ortalarında İzmir'e gelen genç adam burada «Hukuk-u Beşer» isminde bir gazete çıkararak yazar lık ve gazetecilik hayatına atılmış ve heyecan dolu yazılarıyla, zede
lenmiş olan millî gururu okşamaya koyulmuştu. Onun heyecan dolu yazıları halk tarafından ilgiyle izle nirken, hükümet tarafından hiç de beğenilmeyen bir imza olmuştu Ha şan Tahsin Bey. Bu nedenle «Hu kuk-u Beşer» gazetesi birkaç kez kapatılmıştı. Haşan Tahsin Bey, her kapanışta «Hür Hukuk-u Beşer» a- dıyla gazete çıkarıyor, «Hukuk-u Beşer»in cezası sona erince, tekrar eski isim altında faaliyetine devam ediyordu. Ancak bu şekildeki faali yet fazla sürmemiş, iki gazetesi bir den kapatılınca Haşan Tahsin Bey bu kez «Sulh ve Selâmet» adı altın da yeni bir gazete çıkarmak zorun da kalmıştı.
İzmir'in Yunanlılara verileceği yolun da haberlerin işitilmeye başlaması karşısında İzmir'de kurulan «İzmir Müdafaa-i Hukuk-u Osmaniye Cemi y e tin d e de faal görev alan genç gazeteci bu arada kapanma cezası tamamlanmış olan «Hukuk-u Be şer» gazetesinde yazdığı «Namus uğruna» başlıklı başyazısıyla mille tin hissiyatına tercüman olmuştu. Haşan Tahsin Bey, «Namus uğruna» başlıklı yazısında şöyle sesleniyor du:
«Ey nasiye-i gurur ve haşmetinde altıyüz senelik bir tarihin hatıra-i celâdet ve hamasetini taşıyan Türk- lerl... Osm anoğjllarıl...
Fatih'leri, Yavuz'ları, Süleyman'ları yetiştirmekle tarihlerin ölgün sayfa larını canlandıran âsar ve edvâr-ı maziyenin âfak-ı devr-i dürüna eklil-i şân-ü şeref konduran asil K a y ta n lıların temiz kanlı, pek alınlı evlât ları!...
Bugün, hak ve adalet diye bağıran bir kuvvet, bugün beşeriyet, insani yet diye haykıran bir kudret, ki on lar galibiz diyorlar, o galipler ki, bedbaht memleketimizi ve elemleri mizi uyutmak için muhafaza ettiği miz sükûtu, acz-i mutlaka bilerek gurur-u milliyemizi tahkîr, namus ve mevcudiyetimizi tezyif ve tezlîl eden müstekreh, muhteres emellerin maateessür şâhidi bulunuyorlar. O hayalperest ihtirası ki, senin di nini, imânını yırtmak, parçalamak için Allahın, Büyük Rabbin kadar taptığın memleketini, o ecdâdının şecaatleriyle omuzlarında taşıdıkları hilâlin azameti karşısında dünyaları hüsran eden ecdadının kemiklerini ihtiva eden topraklarını, şerefli yu vanı, senin ihtimamkâr, şefik ellerin den alarak, gaspederek kendi muh teris, câni ellerinde kanatmak, ez mek; İslâmlığı, Türklüğü öldürmek için hilâlin o İlâhi lâlgün rengini, a- teşini söndürmek, karartmak için yırtıcı menfur mefkureler taşıyan ma'düm Rus çarlığının nameşru mevlûdesi olan o Yunanlılar ki se vimli İzmir'imizi kendilerine peşkeş çekiyorlar.
Peşkeş çekiyorlar da, üçyüz milyon İslâmın dünyaları kızıl kanlarla bo yamaya kaadir bir kuvvetin
Hasarı Tahsin Recep Bey (ortada) iki arkadaşı ile. Sağdaki O. Suavi Kök- men'dir...
Haşan Tahsin Bey (ortada oturan)
diyet-i kahiranesini unutuyorlar, is tihfaf ediyorlar. İstanbul'un, İslâm lığın ağuş-u ihtiramında taşıdığı mâ- betlerine çanlar, salip çelenkler iz har ediyorlar.
0 herşeyden yüksek zannettikleri asrın ufak bir tebessümünü, gurur ve sermesti ile bizi namusumuzdan, mukaddesatımızdan mahrum bırak mak sevdasında bulunan o Yunan lılar ki, uhuvvet-i beşeriyeden ziya de, kendi hasis ve açgözlü menfaat leri uğruna karıştıkları harpte yük seltemedikleri süngülerinde riyâ ile, mel’anetle sırıtan mevcudiyetleri karşısında Halifeyi İstanbul’dan o bütün cibilliyeti ahlâkiyesiyle ve he nüz kâinatın enzâr-ı meftuniyetini kazanan Muhammedileri mutaf kılıp ve ihtiramında, pay-i tahtından Kon ya'nın ıssız, izbe sahralarına kov mak istiyorlar...
Uyan, ey Türk oğlu uyan!... Ey me- deniyet-i ilâhiyeye mutekit, İslâm lığın ateşin hararetiyle kalbi, ruhu pürheyecan olan Müslüman uyan!.. Sana suikast ediyorlar. Seni meske ninden, mâbedinden, mâbuundan, harim-i ailen ve namusundan cüdâ düşürmek, senin muazzezatınla âdi oyuncaklar gibi oynamak istiyorlar. O hâlâ ücvüz yirmisekizdenberi üze rinde masum kanlarının cereyanı ke silmeyen süngüleriyle, o hâlâ taba kalarında yetim ve öksüz, yavrusuz kalan kimsesiz validelerin, alil ihti yarların aks-i ızdırabatı dalgalanan toplarıyla geleceklermiş. Tereddüt etmiyoruz, gelsinler... Hattâ masum Türk'e kasdı olan bütün dünya gel sin... Süngüleriyle esasen kanayan kalplerimizi deşsinler... Velveledar toplarıyla evlerimizi, kuvvetlerimizi yıksınlar. Taraç ve tarumar etsin ler.
O Yunan gelsin. Saf ve bâkir li manlarımıza kudret ve kuvvetiyle it hale muvaffak olamadıkları tekne lerinde o zulmü, adaveti- ebediyeyi, husumet-i ezeliyeyi temsil eden ma- vi-beyaz bayraklarını dalgalandırsın lar, gelsinler.
Silâhlarımızı toplasınlar. Evlâtlarına silâh tevzi etsinler. Benliğimizi par çalasınlar. Ruhumuzu ezsinler. Fa kat asla, asla unutmasınlar ki, Türk ft'n-ı°di. vas'vor. Kalbinin, ruhunun Müslümanlığının, Peygamberinin te l kin ettiği ilhamat ile yasıyor. Ve burayı Yunan'a vermiyecektir. Vermek isteyecek kuvvetle payla şacak kozumuz var. Hattâ süngü lerimiz, silâhlarımız olmasa bile... Asî ruhumuzla, coşkun kanlarımızla, hararetli vicdanlarımızla, sökülme yen dişlerimizle bu memleketi mü dafaa edeceğiz.
bir grup öğrenci ile...
Ne kadar zehirli olurlarsa olsunlar, o dişlerle cingiz-i maneviyatla kuv vetlenen dişlerimizle kalplerini par çalayacağız. Namusumuzu, gururu muzu, ailelerimizin yavrularımızın, kadınlarımızın iffet-i hayatiyetlerini kurtaracak, muhafaza edeceğiz. Yoksa bu şirin diyarları, kendi ha yatımız, şehamet ve satvet-i tarihi- yemiz nâmına ecdada bir cemile-i şükran olmak üzere yakacağız, kıra cağız. Bu ülkelerin sema ve ufukla rına kendi masum kanlarımızla renk vereceğiz, boyayacağız.
0 zaman Yunan gelsin, ondokuzun- cu asrı türedi çerikotları Avrupa'nın telkin ettiği binayı medeniyet ko rusun. Aşillerin, hayâli kahramanla rını, Homer'in efsanevî şiirlerini, te
ranelerini kan pıhtıları arasında ihyâ etsin.
Hayır, hayır... Meyus olmayalım... Biz ölmedik, yaşıyoruz. Henüz da marlarımızda İzmir'imiz, Halifemiz, Hakanımız Pây-i tahtımız için akı tacak kanlarımız var. Bu memlekete göz diken kuvvetleri yakacak, eri tecek hararetimiz pek, hem de pek mebzul... Yalnız bunu unutmasınlar ki, Çanakkale kahramanlarının, ma- vi-beyaz kucağında salibi taşıyan Yunanlılığın canavar hâkimiyeti al tında yaşatacak tek hemşiresi, tek validesi, ufak bir Türk benliği yok tur. Ancak, evet ancak hilâl al göl geleri altında hakanıyla, payi tahtı ile, İzmir'i ile yaşayacak bir Türk lük vardır. Ve illâ Avrupa Neron
gibi şair olmak istiyorsa, bizler de kendi ellerimiz, kendi varlıklarımız la binalarımızı, topraklarımızı cayır cayır yakar, kızıl alevler halelendirir ve beşeriyetin vicdanına Roma'nın ihtirakından fecî bir sahne-i şiir ve hayal ibda etmekte gecikmeyiz... Çünkü tarihimiz var. Çünkü bizi tel'in edecek ecdad ruhu, ahfadın feryadı var. Çünkü her şeyden üs tün namusumuz var...»
«Namus uğruna» başlı bu yazı üz gün gönüllerde ferahlık ve heyecan yaratmış ve gazeteci Haşan Tahsin Bey'e karşı duyulan hayranlık bir kat daha artmıştı.
Bu yazının üzerinden üç ay geçme den; 12 Mayıs 1919 günü, Ingiliz, Fransız ve Yunan savaş gemilerin den oluşan bir filo İzmir limanına gelerek demirlemişti. Bu, İzmir'in karanlık günlerinin artık gelip çattı ğına işaretti.
Nitekim 14 Mayıs sabahı Mondros Mütarekesi görüşmeleri sırasında Yunanlıların topraklarımıza ayak basmayacaklarına dair kesin talimat vermiş bulunan İngiliz Deniz Kuv vetleri Akdeniz Donanması Başku mandanı Amiral Galtrop, İzmir'deki 17. Kolordu Kumandanı Ali Nadir Paşa'ya bir nota vererek; İzmir'deki istihkâmlarla dolaylarının, İtilâf Kuvvetleri adına Yunan birlikleri ta rafından işgal edileceğini ve işga lin ertesi gün öğleden sonra vuku bulacağını resmen bildirmiş ve «is tihkâmların işgali sırasında hiçbir direnişin vâki olmamasını, bilâkis işgâl kuvvetlerine yardım edilmesi ni» istemişti.
Bu haber bir bomba gibi patlamıştı güzel İzmir'de. Ali Nadir Paşa der hal İstanbul'a telgraf çekerek duru mu bildirmiş ve talimat istemişti. Halk tarifsiz bir heyecan ve keder içindeydi. Çok geçmeden İstanbul’ dan, Harbiye Nezaretinden cevap gelmişti. Harbiye Nâzırı Şevket Tur gut Paşa, durumun Mondros Müta rekesinin 7. maddesine uygun oldu ğunu belirtiyor ve işgâlci kuvvetlere herhangi bir askerî müdahalede bu lunulmamasını emrediyordu. Efeler diyârı güzel İzmir bu zehir den de acı akibete eli-kolu bağlı o- larak boyun eğmeye mahkûm edil miş oluyordu böylelikle. Aralarında gazeteci Haşan Tahsin Bey'in de bulunduğu İzmirli vatansever genç ler bir süredenberi Hacı Ali Paşa kıraathanesinde yaptıkları toplantı larda bu durumu tartışmaktaydılar. O gece, daha sonra Adliye Sarayı olan İzmir Sultanisi binasında tarihî bir toplantı daha yapılmış ve İzmir içinde faaliyet gösterecek bir
Anıt adam Hasan Tahsin ve ilk kurşun anıtı...
dehşet verici bir tablo gözler önüne serilivermişti. Binbaşı Miçola'nın emriyle ateş açan efzun askerleri Türk polisini oracıkta şehit etm iş
lerdi.
Siyah elbiseli genç adamın sabrı taşmıştı artık. Bir anda caddeye fırlayıvermişti. Önce onun. Yunan alayına aşırı bir sevgi gösterisinde bulunan bir rum olduğu sanılmıştı. Ancak cadenin ortasında birden du- ruveren siyah elbiseli adam âni bir hareketle belinden tabancasını çek miş ve o anda tetiğe asılmıştı. Silâhın patlamasıyla Yunan bayra ğını taşımakta olan efzun askerinin alnının ortasından vurulup yere yı kılması bir olmuştu.
Bu sırada Konak meydanındaki saat tam 11'i gösteriyordu.
Yunan alayı, tabancanın patlayıp bayraktarın vurulmasıyla birden ta rifsiz bir paniğe kapılmıştı. Bando susmuş, «Oposo pediya!» (Kaçın çocuklar!) sesleri ortalığı kaplamış tı. Birer mitoloji kahramanı edasıyla yürüyen efzunlar, askerler, tabanla rı kaldırıp tersyüzü kaçmaya başla mışlardı.
Bu «ilk kurşun»u arka arkaya birkaç kurşun daha izlemişti. Siyah elbiseli adam kaçan Yunanlıların arkasın dan birkaç el daha ateş etmişti. Caddenin iki yanında, ellerinde Yu nan bayrakları, sırtlarında bayramlık elbiseleri olduğu halde dizilmiş rum- lar da bu paniğe kapılıp birbirlerini ciğnercesine kaçışıyorlardı.
Siyah elbiseli adam bu kargaşalığı fırsat bilip yan sokaklardan birine dalarak oradan uzaklaşmak istemiş ti. Ancak kaçışan sözde kahraman
lar kendilerine ateş edenin sadece bir kişi olduğunu farkedince birden arslan kesilivermişler ve koskoca bir alay halinde o tek kişinin peşi ne düşmüşlerdi.
Siyah elbiseli adam, peşinden ko- şanlara tabancasındaki son mermiye kadar ateş etmiş, sonra da cebin deki el bombasını fırlatmıştı. Bom ba, peşinden koşmakta olan efzun mangasının tam ortasında patlamış, 10'dan fazla efzun askeri kanlar için de yere yığılmışlardı.
Ancak arkadan koskoca bir alay gel mekteydi.
Siyah elbiseli adamın kurşunu da, bombası da tükenmişti. Bu sırada o dar sokaktaki ahşap bir evin cum basından yaşlı gözlerle kendisini seyretmekte olan ihtiyar bir kadı nın: «Geliyorlar, kaç evlâdım!» di ye hıçkırdığını işitm işti siyah elbi seli genç adam.
Yaşlı kadına doğru bakarken boğuk bir sesle konuşmuştu:
— «Nine, sen de gözlerinle gördün. Yarın Tanrı huzurunda şahidim ol, kurşunum bittiği için kaçıyorum!..» Bu onun son sözleri olmuştu. Yu nan askerlerinin makineli tüfeklerle açtıkları yaylım ateş altında bir an da al kanlara boyanan vücudu yere yığılmış ve hareketsiz kalmıştı. Kor ka korka yanına yaklaşan Yunan as kerleri o hareketsiz vatan vücudun üzerine aralıksız ateşe devam et mişler, sonra bununla da yetinme yerek süngüleriyle delik deşik et mişlerdi sokak taşları üzerinde ha reketsiz ve kanlar içinde yatan vü cudu.
Hasan Tahsin Recep Bey ve kızkardeşi Melek Hanım...
«Redd-i ilhak Cemiyeti» kuruluver- mişti orada. Sonra gençler bütün Türk mahallelerine yayılarak akşam namazında bütün Ümmed-i Muham- med'in camilerde toplanmasını iste mişlerdi. Namazdan sonra imamlar yaptıkları konuşma ve dâvet ile her kesin Bahribaba parkında toplanma sını söylemişlerdi.
Bahribaba parkında yapılan bu tari hî toplantıda İzmir müftüsü Rahme- tullah Efendi de veciz bir konuşma yapmış, bunu diğer ateşli konuş malar izlemişti. Bu toplantının en heyecanlı hatiplerinden biri de Ga zeteci Haşan Tahsin Bey olmuştu. Sonra tekbir sesleri arasında Bahri baba parkının orta yerinde bir «İs tiklâl ateşi» yakılmış ve İzmir halkı sabaha kadar bu ateşin başında nö bet tutmuştu. Bu sırada İzmir pos tanesinden bütün civar vilâyetlere şu telgraf yollanmıştı:
«Tarihî bir gün yaşıyoruz. Yarın Yunanlılar İzmir'i işgal edecekler. Bir vatan ordusu teşkil edip İzmir'in üzerine yürüyünüz.»
Hükümet postanesi telgraf memuru Nazmi Bey'in olağanüstü bir gayret sarfederek çektiği bu telgraf «İzmir Redd-i İlhak Hey'eti Külliyesi» im zasını taşımaktaydı.
Bu telgraf da bizzat Haşan Tahsin Bev tarafından kaleme alınmıştı. 15 Mayıs 1919 sabahı İzmir'de hava kapalı ve pusluydu. İnce yağmur da serpiştiriyordu arada bir. Bu ayla rın o tatlı güneşinden eser yoktu o gün İzmir'de. Havası da hemşehri sinin içi gibi kapalı, gözü gibi nem liydi. «Kanlı Papaz» Hristostomos'- un tahriki ile İzmirli Rumlar tarafın dan bütün Kordonbovu ve Konak meydana Yunan bayraklarıyla dona tılmış, bayramlık giysileri içindeki rumlar kaldırımları doldurmuşlardı. Türk ve Müslüman İzmir ise kan ağ lıyordu. Bu yürekler acısı manzarayı görmemek için kimsecikler evlerin den dışarı çıkmamışlar, hattâ pan- curlarını bile sıkı sıkıya kapatmış lardı.
Karaya ilk çıkan Yunan birliği. Al bay Saphiropolis'in kumandasında ki bir tümendi, önce iki efzun ta buru rıhtıma çıkıp caddede yer al mış, sonra da alay onun arkasına dizilmişti.
Kordonboyu, «Megalo İdea» safsa tası ile gözleri dönmüş Yunanlıların çılgın sevinç yaygaraları ve «Zito!» (Yaşa!) sesleriyle çınlıyordu. Ku mandan yardımcısı Yarbay Stavria- nopulos, kır atı üzerinde en öne geçmişti. Onun da önünde iri kıyım bir efzun askerinin taşıdığı Yunan bayrağı yer almaktaydı. Bayrak mangasının arkasında iki bando bir den bulunuyordu.
Alay bandonun çaldığı marşlarla Konak meydanına doğru yürüyüşe geçtiği zaman rumların çılgınlığı son haddini bulmuştu. Sevinç çığ lıkları, havaya ateş ettikleri taban ca sesleriyle karışıyordu. Rum kız ları da Yunan askerlerinin üzerine çiçekler yağdırıyorlardı. «Kanlı Pa paz» Hristostomos da Pasaport is kelesi önünde kurulan bir kürsünün üzerinden Yunan askerlerini takdis etmekle meşguldü.
Merasim taburu Konak meydanına doğru ilerlerken, Hükümet Konağı nın karşı köşesindeki askerî otelin önündeki ağaca sırtını dayamış dur makta olan genç bir adam yüreği kan ağlayarak bu içler acısı manza rayı seyretmekteydi.
Zafer sarhoşlarının kulakları tırmala yan naraları, bunlara karışan silâh sesleri ve İzmir'deki tüm kiliselerin çalmakta oldukları çanların uğultu su altında ruhunun karardığını, ben liğinin ezildiğini hissediyordu genç adam. Kulakları, şakakları, bütün damarları zonkluyordu.
Alay Hükümet konağına doğru yak laşırken Binbaşı Dimitri Micola ku mandasındaki bir efzun bölüğü de koşar adım konağa doğru yol al maktaydı. Bu sırada emniyet ve a- sayişi temin ile vazifeli polis komi seri Giritli Sabri Bey de onlara doğ ru yürümekteydi. Tam bu sırada
İZMİR'İN İŞGALE UĞRADIĞI 15 MAYIS.I
919
GÜNÜ SABAHI TÜRKLÜK HAYSİYET VE BAĞIMSIZLIĞI UĞRUNA KANLARINI DÖKEN KAHRAMAN ŞEHİTLERİN AZİZ HATIRASINA.15.MAYIS.l96l
GAZETECİ HAŞAN TAHSİN BEY MİRALAY SÜLEYMAN FETHİ BEY
k a y m a k a m d r. ş ü k r ü b e y. KOLAĞASI HÜSEYİN NECATİ RFY
Konak meydanında İzmir'in işgali günü şehit edilen kahramanlarımız adına dikilen anıt...
Siyah elbiseli meçhul kahramanın aziz naaşı birkaç gün orada bırakıl mıştı. Yunanlılar akıllarınca, bir ib ret levhası olsun diye kanlar için deki vücudu sokak ortasında bırak tırm alardı. Sonra Ingilizlerin müda halesiyle ceset oradan kaldırılmıştı. Siyah elbiseli adamın cebinden, al kanına boyanmış bir hüviyet vara kası çıkmıştı. Bu kimlikte «Haşan Tahsin» adı yazılıydı. Ingilizler tabii ki onun «Hukuk-u Beşer» gazetesin deki ateşli yazılarıyla tanınan gaze teci Haşan Tahsin Bey olduğunu bilememişlerdi. Cesedi alıp götür müşler, bir yere gömmüşlerdi. Bu yüzden mezarı dahi bilinemedi Gazeteci Haşan Tahsin'in.
Bilinen tek şey varsa, bu toprak ların namusu uğruna düşmana ilk kurşunu atan Haşan Tahsin Bey-'in kemiklerinin bu kutsal ve hür va tan toprağının altında yattığıdır. Gazeteci Haşan Tahsin (Osman Nevres) Bey'in adı uzun yıllar sa dece hâtıralarda ve gönüllerde ya şamıştı. 1951 yılında, M illî Müca delede Gizli Müdafa-i M illiye İstan bul Teşkilâtı temas murahhasların dan ve eski milletvekillerinden Ham- za Osman Erkan, zamanın İzmir Be lediye Başkanı Rauf Onursal'a yaz dığı bir mektupla, İzmir'in işgali sı rasında düşmana karşı ilk kurşunu atan ve bu uğurda şehit düşen ga
zeteci Haşan Tahsin Nevres'in adı nın İzmir'de bir sokağa verilmesinin, ona karşı bir kadirşinaslık borcu ol duğunu hatırlatmıştı.
İzmir Belediye Meclisi, 5 Şubat 1951 günü yaptığı toplantıda İzmir'in en eski ve en güzel caddelerinden bi rine; Atatürk anıtının süslediği Cum huriyet Meydanı’nı, Fuar kapısı ö- nündeki Montrö meydanına bağla yan bulvara «Şehit Nevres Bey Bul varı» adını vermişti.
Bunu, 15 Mayıs 1961 günü Konak vapur iskelesinin önündeki meydana konulan büyük bir mermer levha halindeki anıtın açılışı izlemişti. Bu mermer anıtın üzerinde «İzmir'in iş gale uğradığı 15 Mayıs 1919 günü sabahı Türklük haysiyet ve bağım sızlığı uğruna kanlarını döken kah raman şehitlerimizin aziz hatıraları na» ibaresi ile başta Gazeteci Ha şan Tahsin Bey olmak üzere Mira lay Süleyman Fethi, Kaymakam Doktor Şükrü, Kolağası Hüseyin Ne cati, Yüzbaşı Nâzım, Yüzbaşı Ah met, Doktor Fehmi, Mülâzim Faik, Mümeyyiz Nâdir ve Mümeyyiz Ah met Hamdi beylerin isimleri bulunu yordu.
1965 yılında Yeşilyurt semtinde bir ortaokula «Şehit Gazeteci Haşan Tahsin Ortaokulu» adı verilmiş, 1970’de de Izmirspor sahası önün de Hayat caddesi ile birleşen 253 sayılı sokağa «Gazeteci Haşan Tah sin Caddesi» levhası konulmuştu. Nihayet 1972 yılında İzmir Gazete ciler Cemiyeti’nin önayak oluşuyla Şehit Gazeteci Haşan Tahsin Bey adına bir «İlk Kurşun» anıtının di kilmesi için büyük bir kampanya a- çılmıştı. Yurt çapındaki bu kampan ya kısa zamanda arzulanan sonuca ulaşmış ve anıt tahakkuk etmişti. Konak vapur iskelesi önündeki mey danın hemen solunda, eski levha a- nıtın yerinde yükselen bu anıt, İz mir'in işgalinin; başka bir deyimle düşmana ilk kurşunun atıldığı gü nün 55. yıldönümüne rastlayan 15 Mayıs 1974 günü yapılan büyük bir törenle Cumhurbaşkanı Fahri Koru- türk tarafından açılmıştı.
«İlk Kurşun» anıtı, çimle örtülü ge niş bir plato üzerinde yer almakta dır. Anıtın kaidesine 14 basamakla çıkılmaktadır. Anıt kaidesiyle birlik te 7.40 metre yüksekliktedir. Bunun 3.40 metresi Haşan Tahsin'in hey kelidir. Şehit gazeteci 1.70 boyunda
olduğundan, heykel iki misli ölçü ile yapılmıştır.
Heykeltraşı, İzmir Devlet Resim ve Heykel Galerisi Müdürü, İzmirli hey- keltraş Turgut Pura'dır. Heykelde Haşan Tahsin'in sağ elinde tabanca, sol elinde arkaya doğru dalgalanan bayrak bulunmaktadır. Yüzünde hid det ile keder karışımı bir ifade var dır. Ve elindeki tabancayla ateş e- den bir pozisyon ve atılım içinde tasvir edilmiştir.
8 metrekarelik bir çevreyi kaplayan 4 metre yüksekliğindeki kaidenin projesi, İzmir Atatürk stadı mimarı Harbi Hotan'a ait bulunmaktadır. Kaide, birbirinden farklı yükseklik teki üç sütundan oluşmaktadır. Ön cephesinde, büyük sarı metal harf lerle «İLK KURŞUN» yazısı yer al maktadır. Sağında, «Bu anıt, İzmir Gazeteciler Cemiyeti'nin çağrısı ü- zerine milletçe gerçekleştirildi» yazı sı vardır.
Konak meydanına bakan sol sütun da «İzmir'in işgâle uğradığı 15 Ma yıs 1919 günü millî mücadelenin ilk ateşini açan kahraman ve şehit ga zeteci Haşan Tahsin ve diğer şe hitlerimiz için» yazısıyla şu şehit isimleri yer almaktadır: Miralay Sü leyman Fethi Bey, Kaymakam Dr. Şükrü Bey, Kolağası Hüseyin Ne cati Bey, Yüzbaşı Nâzım Bey, Yüz başı Ahmet Bey, Doktor Fehmi Bey, Mülâzim Faik Bey, Mümeyyiz Nadir Bey, Mümeyyiz Ahmet Hamdi Bey.» Kaidenin denize bakan sol yüzünde işgâl sırasındaki Yunan mezalimini canlandıran bir röliyef yer almakta dır. Röliyefte, yaşlı bir Türkü dip- çikleyen efzun askerleri görülmek tedir.
Kaidenin sağ yanında ise Türk sü varilerinin 4 Eylül günü İzmir'e gi rişini canlandıran röliyef bulunmak tadır.
Kaide son derece sert ve zamanla okside olan bürüncük taşından ya pılmış olup özel surette hazırlatıl mış fameritle kaplanmıştır. Yesil- beyaz karışımı bu fameritler heykel ile bir armoni teşkil etmektedir. Ve düşmana ilk kursunu atan Haşan Tahsin Bev bu «İlk Kurşun» anıtıyla bir kez daha gönülerde anıtlaşmak tadır...
TSEHİT GAZETECİ
H. TAHSİN
ORTAOKULU
* İ8 6 5
Bir bulvarda, bir okulda ve bir caddede onun adı var...
İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi
