Sahi fe 10
• c t n UA K Ş A M
SARAY ve BANALİNİN İÇYÜZÜ
Yazan: SÜLEYM AN KÂNI IRTEM
— Tercüme, iktibas hakkı mahfuzdur —Tefrika No. 480
Kâmil paşanın İzmir Ingiliz
konsoloshanesine ilticası
Abdülhamid Kâmil paşanın Iz- îr.ire muvasalatından altı gün son ra yaptığına nadim olmuş görün dü. Kurenadan Emin bey ile Ah- med İzzet beyi huzuruna çağırdı. Kâmil paşayı tekrar İstanbula cclbederek teklifi veçhile bir vü kelâ heyeti teşkili ve sair maru zatının da tatbiki hakkında rey ve mütalâaları ne merkezde ise aralarında müzakere ederek arzı nı irade etti.
Ahmed İzzet ve Emin beyler müzakere neticesinde şeyhülislâm ile serasker ve bahriye nazırı pa dişah tarafından seçilmek üzere diğer vükelânın sadarazam tara fından intihabı reyinde ittifak et tiler.
Padişah huzuruna girdiler; su al üzerine aralarında müzakere neticesinde vaki olan ittifakı Emin bey arzetti. Ahmed İzZet bey:
— Ebeden, ebeden! Haşa! Kâ mil paşanın iadesi asla caiz de ğildir!
Demesile Emin bey mebhüt ola rak ne diyeceğini şaşırdı!
Abdülhamid de düşüncesinden vazgeçiverdi!
Acaba o da mukarriblerini tart mak, fikirlerini yoklamak mı iste mişti?
Kâmil paşa Aydın valiliğile İz- mirde on bir sene kaldı.
Abdülhamid Kâmil paşadan In- giltereye fartı temayülünden do layı emniyetini selbeylemişti.
Sadrazam Ferid paşa da bir gün sadarete getirilmesini muhte mel gördüğü Kâmil paşa aleyhinde bulunuyordu. O da bu yoldaki maruzatile Abdülhamidin efkârı nı besliyordu. Nihayet Abdülha mid Kâmil paşayı İzmirden kal dırmağı, başka tarafa savuşma sına en kolaylıkla meydan veril- miyecek daha küçük ve emin bir yerde ikamete memur etmeği muvafık buldu. Fakat bu kabil icraatını resmî makamların isti zanı üzerine yapmağı, mesuliyeti ve husumeti kendi üstüne celbet- miyerek icabında:
— Babıâli böyle münasib gö rerek arzetti; ben de alelûsul tas dik ettim!
Diyebilecek bir vaziyette kal mağı tercih ederdi. Bunun için Kâmil paşanın Radosta ikamete memur edilmesini Ferid paşaya resmî bir tezkere ile kendisinden istizan ettirdi. İradesini de he men verdi. Bununla Ferid paşa da muradına erdi.
Kâmil paşayı İzmirden mah- jfuzan Radosa isal etmeğe İzmir kumandanı ferik Tevfik, eşkıya takibine memur Kara Said paşa lar memur edildi.
Kâmil paşa bu ikamete memu riyetinin şiddetli ve devamlı bir menkübiyet olacağını hissetti. Ken disini bunun âkibetlerinden ko rumak istedi. Eslâfınden Mithat paşa İzmirde Fransız konsolosu na, Küçük Said paşa İstanbulda İngiltere sefaretine iltica eylemiş lerdi. 0 da İzmirdeki İngiltere konsoloshanesine iltica etmeğe, bu
suretle İngiltere devletinin hima yesine sığınmağa kendisini mecbur gördü. İngiliz konsolosu mister Kumberaç nezdinde bir hafta mi safir kaldı.
Esbak dahiliye nazırı Memduh paşa (Esvatı sudur) risalesinde bu hadise hakkında şu malûmatı vermektedir:
(Bir gün vükelâ meclisinde bu lunuyorduk. Mabeyinden memur geldiği bildirildi; Ferid paşa baş ka odaya gitti. Yarım saat son ra meclise avdet etti.
— Şevketmeab efendimiz İzzet paşayı gönderdiler. Aydın valisi Kâmil paşanın vilâyeti iyi idare etmediğini oranın askerî kuman danı arzetmiş; Kâmil paşanın azledilip Cezayiri Bahrısefid vi lâyetinde ikametine memur kılın ması, bu kararı mutazammın mec lis mazbatasının h e m e n t a k d i m olunması irade iktizasından bu lunduğunu İzzet paşa tebliğ etti.
Dedi. Heyet derin, derin dü şünmeğe başladı.
Ferid paşa beni yanma istedi, gittim.
— Kâmil paşa için nezaretiniz den icabedenlere tebligat ifa olunsun. Teklifinde bulundu.
Ben — Kâmil paşa ile aranızın şeker ab olduğunu biliyorum. İz mir kumandanının Kâmil paşa aleyhinde hayli vakittir uğraştı ğı da malûmumdur. Siz bugün sad razamsınız; Kâmil paşa da iki defa makamınızda bulundu. Mu sibet dellallığma giremem. Tebli gat lâzım ise tarafı saminizden icra edilir. Lâkin pek fena bir şey yapılıyor. Mithat paşanın İz mirde Fransız konsoloshanesine ilticası unutuldu mu? Kâmil pa şa muameleyi hissedince nefsini muhafaza için İngiltere konsolos hanesine gider; ya yeni bir gaile ihdasile zatı şahaneye de yor gunluk verileceğine şüphe ede mem.
Sözlerini söyliyerek yerime döndüm.
Hararetli beyanatıma şehülis- lâm Cemaleddin efendi ile seras ker Rıza paşa dikkat ediyorlardı. Serasker paşa sandalyeme eğil di d e:
— A caba bizler ne olacağız? Dedi. Gafletle:
— Bizler de bunun gibi olaca ğız!
Tefevvühünde bulundum. ( ! ) Kâmil paşanın Aydın vilâyetin den kaldırılması keyfiyeti müza kereye kondu. Memuriyetinin Ce- zairi Bahrisefid valiliğine tahvili ni istizana dair mazbata yazıl masına karar verildi. Mazbata sair maruzat ile beraber akşama saraya gönderilecekti.
Amma padişahta hiddet ziya de ise netice gene meçhul görü nüyordu. Ben de o gün (İzmir kumandanının mücerred isnadları üzerine tebid madelete muvafık olamaz; Mithat paşa işinde zah met çekildiği gibi şimdi de öyle bir hal vukuundan mahzurlar mel huzdur.)
Yolunda tafsilâtı havi olarak atebeye bir hususî ariza takdim ettim. Bu arizamm müsveddesi ni nafıa nazırı Zihni paşaya gös terdim. Zihni paşa:
— Çok cesaret! Dedi. Ben de buna:
— Dahiliye nezaretinden çok defa istifa ettiğimi bilirsiniz. Şu arizam vesile olur da evime çe kilirim.
Cevabile mukabele ettim. İki gün sonra Kâmil paşanın İz mir İngiltere konsoloshanesinden saraya bir telgraf çektiği anla şıldı.
Vükelâ meclisi inikadında Fe rid paşaya:
— Sözlerim zahir olmadı mı? Garaza mebni muamelelerin sonu pot geleceği mücerrebdir. İzmir kumandanı yalnız kendi işlerile uğraşsaydı şu dağdağa vücud bul mazdı.
Dedim.
Kâmil paşaya artık güler yüz göstermek lüzumu tahakkuk etti. Teminat ve iltifat ile İstanbula davet olundu; o da geldi.)
Kâmil paşayı konsoloshaneden çıkarmak için birçok muhabere ler oldu.
Kâmil paşa Radosa bedel vata nı olan ve İngiliz işgal ve ida resinde bulunan Kıbrısia oturma sına müsaade istiyordu.
Bu taleb hünkârın zihnini büs- bütü tahdiş etti; caiz görülmedi. Kâmil paşa da kuvvetli teminat verilmedikçe konsoloshaneden çık mağa muvafakat etmedi.
Nihayet İngiltere hükûmetile Osmanlı hariciye nezareti arasın da Kâmil paşanın gerek kendisi,
gerek evlâd ve taallûkatı hükü metçe her türlü taarruzdan ma sun bulunmak ve izaç edilmemek şartile İstanbula avdeti kararlaş,- tı. Bu teminat hakkında sadir olan irade Babıâliden İngiltere sefa retine resmen bildirildi.
Bunun üzerine Kâmil paşa İs tanbula avdet etti. (1 ) Nişantaşm- da padişah tarafından kendisi için ihzar ettirilen konakta meşru tiyete kadar rahatça oturdu.
Tabiî sıkı bir tarassud altında! (Devam var)
( 1 ) Kâmil paşa hatıratı; Mehmed Salâiıaddin: Bildiklerim.
AKŞAM
Abone ücretleri
Türkiye Ecnebi SENELİK 1400 Iramı 2700 İramı
6 AYLIK 750 » 1480 »
S AYLIK 400 » 800 »
1 AYLIK 150 » —
Posta ittihadına dahil olmayan ecnebi memleketler: Seneliği
8600, altı aylığı 1900, üç aylığı 1000 kuruştur. Adres tebdili için yirmi beş kuruşluk pul göndermek lâzımdır.
Sefer 4 — Hıdırellez 2
S itn»ak Güne; Oğla İkindi Akşam Yattı
E. 7.42 9.40 5,00 8,53 12 1,46
V«. 2,53 4,31 12,10 16,04 19.11 20,57
İdarehane: Babıâli civarı Acımueluk Sok.
