Ahmet Haşim'e dair bir küçük bir kitap:Yakup Kadri Karaosmanoğlu ölümünün hemen ardından yazmıştı

T7:

Yakup Kadri Karaosmanoğlu ölümünün hemen ardından yazmıştı

Yakup Kadri’nin “Ahmet

Haşini” monografisi ilk

yayımlanışından altmış altı yıl

sonra yeniden yayımlandı.

BAHRİYE ÇERİ

İ

letişim Yayınlan, ikibin yılının başından bu yana, bir taraftan Yakup Kadri Ka- raosmanoğlu’nun daha önce yayımla- dıklan kitaplarım yeniden gözden geçirerek okurlara sunuyor bir taraftan da Yakup Kadri’nin yayımlamadığı kitaplarım yayım­ lıyor. Bu yeni kitaplar arasında Yakup Kad­ ri’nin Ahmet Haşim’in ölümü üzerine sa­ tışından elde edilecek para ile ona mezar yaptırmak için yazdığı monografi de yer alı- ~ a küçük kitap ilk defa 1934 yılında ıiyet-i Milliye Matbaası tarafından basılmış. Altmış altı yıl sonra, İletişim Ya-yor. Bu küçük kitap ilk defa 1934 yılında Hakimiyet-i Milliye Mı

d yıl

yınlan tarafından Yakup Kadri Karaosma­ noğlu Bütün Eserleri dizisinin yirminci ki­ tabı olarak basılan bu kitapta, ilk baskıda yer alan, kitabın çok acele olarak basılma­ sından kaynaklanan yanlışlar için okurlar­ dan özür dilenen ve buna ilave olarak veri­ len doğru yanlış cetvelinin yer aldığı sayfa hariç, bir değişiklik yapılmadı. Yazarın ay­ nı aceleden kaynaklanan dil yanlışlarına da dokunulmadı.

Haldi uyanlar

Fethi Naci 22 Haziran 2000 sayılı Cum­ huriyet Kitap’ta yer alan “Yakup Kadri Ah-mediğine değinmektedir. Fethi Naci uyan­ larında haklıdır. Ama gözden kaçan bazı noktalara işaret etmem gerekir. Yakup Kadri’nin kendi diline dokunmamaya özen gösterilmesi bu noktalardan ilkidir. Fethi Naci’nin dikkati çektiği cümlelerde yer alan s.29: “vurdum duyulamazlık...”, s.30: “be­ nim bulunmadığım bir içtima”, s.43 : “Bun­ lar en ferik dekorlar” sözcükleri için Fethi Naci “vurdum duymazlık”, “içtimaa”, “Fé­ erique” olmalı diyor. Ancak bu düzeltme­ ler Yakup Kadri’nin kendi dili ile oynama­ mak için yapılmamış düzeltmelerdir. Örne­ ğin içtima sözcüğünün geçtiği cümle “Yal­ nız, benim bulunmadığım bir içtima (top­ lanma, toplantı) gelmiş sanırım” şeklinde­ dir. Eğer içtima sözcüğü “içtimaa” şeklin­ de düzeltilirse toplantı “toplantıya” olmak­ tadır. Ama Yakup Kadri toplantıya sözcü­ ğünün eş anlamlısını değil toplantı sözcü­ ğünün eşanlamlısını kullanmıştır. Kitapta buna benzer pek çok cümle yer alır. Yine aynı şekilde s.26 “ ..çok daha yüksek gör­ mekten bir an hali (boş) değildi” cümlesin­ deki “hali” sözcüğüne karşılık olarak boş anlamının verilmesinin sadece Türkçe söz­ lüğe bakmakla yetinilip Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat’a bakılmamasından kaynaklandığını yazmaktadır Fethi Naci. Osmanhca yazılışlarındaki farklılıklar ne­ deniyle ayrı anlamalara sahip olan sözcük­ ler hem kitabın 1934 baskısına hem de Ya­ kup Kadri’nin notlarına bakılarak gözden geçirildi. Ayrıca sadece Ferit Develioğ- lu’nun sözlüğü değil Kamûs-i Türkî, Len- çe-i Osmâni gibi başka Osmanhca sözlük­ ler ve pek çok Türkçe sözlük kullanıldı. Os- manhcada elifle yazılan hali “boş”demek- tir, elifsiz yazılan ise gamsız, gailesiz, kayıt­ sız anlamına gelir. Yakup Kadri bu cümle­ de kartsız demek istemiş ama boş anlamı­ na gelen “hali” sözcüğünü kullanmıştır. Bü­ tün bu noktaların dipnodarla belirtilmesi sanırım bu yanlış anlamayı önlerdi. Fethi Naci’nin dikkati çektiği bir başka nokta da kimi sözcüklerin yarımda verilen anlamlar­ la ilgilidir, s.53: “tufeyliyet ile meşbu (doy­

muş) bulunuyor” cümlesinde “meşbu

(doymuş)...” değil “ağzına kadar dolu” an­ lamına gelir demektedir Fethi Naci yazısın­ da. Ferit Develioğlu’nun Osmanhca-Türk- çe Ansiklopedik Lügat’mda bu sözcük için 1 -doymuş, tok, 2-ağzma kadar dolu; hâl-i iş- bâa gelmiş denmektedir. Fethi Naci s.65: “. .bir kızla bakış teatisi (verişi). “ . .bakış alış­ verişi” olacak diyor yazısında. Yine Ferit Develioğlu, adı geçen sözlüğünde teâtî

söz-Ahmet Hasim'e dair

uçuk bir kitap

...¿fail ... mammmmmmmmm mmmammmmmmÊKt

kitabın kendisinden bahsetmek istiyorum. Bu küçük kitap

Ya-cüğü için şöyle yazmaktadır 1-verişme, bir­ birine verme. Fethi Naci devam ediyor seç­ tiği cümlelere “s.67 : “yazmak istediğim şeylere b ir insicam (düzgün söz) verebil­ mek...” “düzgünlük ya da tutarlılık” demek gerekir. Ferit Develıoğlu’nun sözlüğünde insicam sözcüğü için 1-yağmur, sürekli yağ­ ma 2-bir düziye gitme, gidiş 3-ed.düzgün söz. anlamları verilmektedir. Fethi Naci’nin çok yerinde bir dikkatle gösterdiği, yapıl­ maması gereken bir yanlışa değinmek isti­ yorum. Fethi Naci, s.53: “ ..bu kurtların if­ raz ettiği (ayırdığı) tufeyliyet... ” ayırdığı de­ ğil salgıladığı olacak demektedir, ifraz ayır­ ma, ayrılma, vücuttan kan, irin, ter vb. şey­ lerin ayrılması dolayısıyla salgılama anlamı­ na gelir. Buna dikkat edilmek idi. Yine Fet­ hi Naci yazısında bazı sözcüklerin anlam­ larının verilmemesini de eleştiriyor. Fethi Naci küçük ama gerçekten önemli bir ki­ tapta okurun bu yanlışlan görmemesini ar­ zuluyor yazısmda anladığım kadan ile yok­ sa amacı bağayı dövmek değil.

Fethi Naci yazısmda giriştiğim işin üste­ sinden gelemediğimi, henüz bu işe ehil

ol-sıyle son sozunu söy­ lemeden ve asıl büyük eserini vermeden gi­ den bir büyük sanat­ kâr”!, “hakkında yazı­ lan bütün yazılarda bir muamma olarak tanımlanan ve muam­ ma olmakta devam eden Ahmet H aşim ”i anlatmaya çakşır. Bu küçük kitapta H a­ şim’in şürine ya da şairliğine dair çok şey yer almaz. Haşim hakkında birbirini tutma­ yan çok çelişkili şeyler söylenmiştir. Haşim sembolist, Haşim pamasyen, Haşim ma- larmeen. Ama Yakup Kadri’ye göre Haşim şair bile değildir. Hayatta ne kadar şiir un­ suru varsa Haşim’de de o kadar şairlikvar- dır ve bu unsur hayatta öbür unsurlardan ne kadar çok değilse, Haşim’de de şairlik özelliği, öbür özelliklerinden daha çok de­ ğildir. Haşim şüri, iyi yemeği, güzel kadını, rahat kundurayı, meraklı dedikoduları, bir yaz gününde bir uysal arkadaşla deniz kı­ yılarında dolaşmayı sevdiği kadar sever­ ekti) Yakup Kadri’ye göre Haşim’in en aziz tarafı kişikğinin şair yönü değil, asıl öbür yöniıdür.(2) O kendisinden şiirlerine pek

Haşim monografisinde, H aşim ’in bu

“öbür cephe”sini, “öteki özellikle1er

ınıan-az şey vermiştir. İşte Yakup Kadri, Ahmet rafii

ni, ‘ latmaya çalışmaktadır.

Haşun'in son günleri

Ahmet Ham di Tanpınar, “Ahmet Ha- şim’e Ait Hatıralar”(3) adlı yazısmda, Ha- şim’i son günlerinde, Ahmet Kutsi ile has­ ta yatağında ziyarete gittiklerini anlatır. Ve Haşim-in, gitmek için ayağa kalktıkları za­ man “şâirlerin en garibi öldü” mısraını söy­ lediğini yazar. Yakup Kadri’nin Ahmet H a­ şim monografisinden Haşim’in kendisini

garip oJ ¿fcî» . • * r— t J - . • ¡ V / ' / - t/- « -¿w * A +> • t 'f — - -✓ - f r .¿-A ' ¿ ¿ J f,r --- < r^ /V A J ^ --- - — - ; rv—^ * J / J Â / u »1 x «■ .&>• ' i X . J f f i / ’/ /- ¿0$ r • jt^ ___

, r

- ■ _

, '

. / * > * • ? 1 f * * * > - * * > 1 — f f h •- '

Yakup Kadri nin elyazısyla Ah­ met Haşim’in monogafisi nden bir sayfa.

inde nelerin et- kili olduğunu öğreni­ yoruz. Um udan ve kırgınlıklarını, kendi ifadesiyle kırk yaşını geçtikten sonra beyaz saçlı bir adamın mek­ tepten yeni çıkmış bir genç gibi hayatım he­ nüz düzenleyememiş bir adam durumunda kalışının ona ne kadar hazin geldiğini. H a­ şim bu durumunu, bütün nesillerin ya­ nından kahkahalarla ve şarkılarla geçip git­ mesi ve kendisinin dünyanın nimederine hâlâ bir dilenci gözle­ riyle kenardan bak­ ması olarak değerlen­ dirir. (4) Gerçekten bu küçük kitapta, biz ge­ rek Yakup Kadri’nin anlattıklarından ge­ rekse Ahmet H a­ şim’in kitabın arkası­ na eklenen yedi mek­ tubundan onun da­ ima geçim derdi çekti­ ğini öğreniyoruz. H a­ şim cumhuriyet reji­ minin fikir ve sanat er­ babım her zamankin­ den çok koruyacağım

düşünmüş, ancak

kendi yaşamı için böy­ le olmayınca “ben en­ telektüel değil miyim?

Benim de fikir ve sanat âleminde bir adım

uğu insanlar karşısındaki tavrını Ya­ kup Kadri isyan olarak değerlendirir. Yakup Kadri’ye göre isyan, kendi içindeki kıymet­ lerin neden ibaret olduğunu bilmeyen top- lumlarda görülür. Elindeki gerçek değer­ lerle sahtesini ayıramayan, tedavüle hep kalp akçalan çıkarıp sağlamlan kaçıran top- lumlarda.(6) Yakup Kadri, Haşim’in isyanı­ nı anlatırken toplumun genel gidişi için kendi eleştirilerini de verir. Yakup Kadri’ye göre, Haşim, orta okullarda ders vereyim diye sürünürken kimileri profesör kürsüle­ rini işgal etmiş, Haşim hastalığını tedavi et­ tirmek için kısa bir Avrupa yolculuğu dile­ nirken, ciğeri beş para etmez, sırf adale ve etten mürekkep inkılap soygunculan Lond­ ra'nın, Paris’in, Berlin'in en muhteşem otel­ lerinde, en konforlu dairelerim kiralamış ve en lüks su şehirlerinde rakıdan, şampanya­ dan yıpranmış böbreklerim, en son, en pa-anlamayan nesle âşinâ değıliz(...)Sana yal­ nızca bir ince taze k ad ın / Bana yalnızca es­ ki bir budala/Diyen bugünkü beşer/ Bu se­ fil iştihâ, bu kirli nazar, /Bulamaz sende, bende bir mânâ ” mısralanyla bu gerçeği an­ lamıştır. Ancak anladığı bu gerçeği yaşamak ona yine de çok hazin gelmiştir.

Yakıv Kadri'ye göre Ahmet Haşim

Yakup Kadri’ye göre Ahmet Haşim ’de mudaka bizim bildiğimiz beş duyudan faz­ lası vardır. Çünkü onun gözleri, bir manza­ rada bizim görmediğimiz şeyleri görür, bur­ nu, bir çiçekte bizim anlayamadığımız ko­ kuları alır, kulakları, bizim cansız ve sessiz sandığımız şeylerden ses alıp dinlemesini bilir, işte onun içindir ki biz Ahmet H a­ şim’in şiirlerinde kuşların hayallere daldığı­ nı, leyleklerin düşündüğünü ve batmakta olan güneşin kesik bir baş gibi kanadığını görürüz.(8)

Haşim keskin zekâsı ile bütün kusurla­ rı, bütün acayiplikleri, bütün ayıpları ve me­ ziyetleri de görür. Ondaki zekâ bir projek­ tör ışığı gibi onu bir dakika rahat bırakmaz. Haşim de işte bu nedenle bu ışığı başkala­ rının üstüne çevirir. Bu röntgen ışığına ma­ ruz kalanlara eyvah...Çünkü Haşim’in me­ raklı gözleri, bazılarında kimsenin görme­ diği bir kanser tümörü, bazılarında bir cüz- zam lekesi, etrafta mesut ve güzel görünen pek çok insanın derilerinin altında, ederi­ nin içinde, ruhlarının derinliklerinde türlü türlü sefalederin saldı durduğunu keşfede­ bilir. Yakup Kadri’ye göre “eşkâl-i hayat”, H aşim ’in önünde adeta soyunmuştur. (9) Ahmet Haşim ’in orijinalliğini de onun bu acayip zekâsmda aramak gerekir. Çünkü Haşim’in orijinalliğini onun zekâsı ile ru­ hu arasındaki gidip gelişler oluşturur. H a­ şim’in hareket noktası maddedir. Ama H a­ şim buradan kalkıp soyuta gider. Onu fark­ lı kılan budur.

Yakup Kadri, Ahmet Haşim’in milliyet prensiplerine inanan bir adam olmadığının altım çizer. Yakup Kadri’ye göre Ahmet H a­ şim, her şeyden önce insanlığı severdi. Zev­ kindeki keskinlik ve kafasındaki eklektisme onu, böyle bir üniversalismeye vardırmış- Ur.(lO)

Yakup Kadri, Ahmet Haşim’in yazılarıy­ la çok az insan tarafından tanındığını ancak şahsiyeti bakımından geniş bir popülarite­ si olduğunu vurgular. Bunun sebebini ise Ahmet Haşim’in, zevkleri, yaşayış tarzı ve kalbinin ilk harekederi bakımından halktan olmasına bağlar. Ahmet Haşim ’in sosyal sı­ nıf anlayışına göre bir değerlendirmesi ya­ pılacak olursa, onun yerinin aydınlar aris- toraksisi değil tam halkın göbeğidir.(ll)

Ahmet Haşim adlı monografinin arkası­ na Haşim ’in yedi mektubu eklenmiştir. Bu mektuplar, Haşim ’i kendi yazdıkları aracı­ lığıyla görmemizi sağlar. Enis Batur “Ahmet Hâşim ve Jacques Lacan: ‘Bir Akşam Soh­ beti’ “ adlı yazısmda, Haşim’in nem Bize G öre’de, hem de Gurabâhâne-i Lakla- kan’ın parçalarında enstantenenin payının durmuş oturmuş gözlemlerin payından faz­ la olduğunu söyler. Batur’a göre Haşim bek­ letmez uzun uzun süzgeçten geçirip tart­ maz konusunu. Fark eder ve sürade

yerleş-C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 5 4 2 _{S A Y F A 1 5}