Beslenme ve Diyet Dergisi / J. Nutr. and Diet., 20:181-186,1991
H E M Ş İR E L E R İN K E N D İ B E B E K L E R İN İ A N N E SÜ T Ü İLE B E S L E M E D U R U M L A R I
Uzm.Dyt. Tülay BAĞCI* / Prof.Dr. Ayten EGEMEN**
Ülkemizde önemli boyutlardaki beslenm e soru n u n çözümünde bireylerin beslenm e konusundaki bilgi-tutum ve d av ran ışların ın doğ ru olm ası önem lidir. Toplum bireylerinin bu eğitim lerinde ise sağlık personelinin eğitici ve örnek olm ak açısından ayrıcalıklı b ir sorum lu luğu vardır. Bu a ra ştırm a 100 hem şire üzerinde yapılm ıştır. Yaş o rta lam aları 27.3 olan deneklerin % 33.3’ü 1 aydan az, % 33,3’ü 4-6 ay, % 16,7’si 6 aydan daha uzun süre bebeklerini em zirm işlerdir.
GİRİŞ
Bir bebeğin sağlıklı bir şekilde büyüyüp gelişebilm esi ancak başarılı bir beslenm e ile m üm kün olur. Başarılı beslenm e ise bebeklikten itibaren geli şecek olumlu beslenm e alışkanlıklarıyla gerçekleşebilir. Bebeğin olumlu beslenm e alışkanlıkları kazanabilm esi ve sağlıklı bir çocuk olması daha ilk günlerde annesi ile yapacağı doğru, rah at ve duygusal yönden doyurucu bir ilişki ile yakından ilgilidir (1-4).
Bebek yaşam ının ilk 6 ayında anne sütü ile beslenm elidir. G özlem ler ve araştırm alar sağlıklı ve yeterince beslenen annelerin doğum u izleyen 4-6 ay içinde bebeklere tek başına yetecek m iktarda süt üretebildiklerini kanıtlar durum dadır (1-9).
* H acettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı A na Bilim Dalı A raştırm a Görevlisi ** H acettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı A na Bilim Dalı Ö ğretim Üyesi
182 Bağcı, T., E g e m e n A. H izm et içi eğitim inin verildiği ve uygulam anın yapıldığı y erlerd e çalı şan personel değişik konularda incelendiğinde, o konuda bilgilerinin tutum ve davranışlarının sürekli eğitim verilmeyen bölgelerde çalışanlara oranla daha iyi olduğu bulunm uştur (10). A ncak sağlık personelinin bebek beslen m esi konusundaki davranışları ve anne sütü verm e süresi konusunda y e te rince çalışma yapılm am ıştır.
Bu çalışmanın amacı, H acettep e Tıp Fakültesi ve A n k ara N um une H astanesinde çalışan hem şirelerin bebek beslenm esi k onusundaki bazı bil gilerini ve anne sütü verm e sürelerini saptam aktır.
ARAŞTIRMA YÖNTEMİ VE ARAÇLARI:
Çalışmaya, H acettep e Ü niversitesi Eğitim H astan esi ve A n k ara N um u ne H astanesinde çalışan hem şerilerden evli ve 0-5 yaş grubunda çocuğu olan hem şirelerin tüm ü alınm ış ve bebek beslenm esi konusunda bazı bilgi, tutum ve davranışlarını saptam ayı amaçlayan an k et form u karşılıklı görüş me tekniğine göre uygulanmıştır.
BULGULAR VE TARTIŞMA
Bu çalışma kapsam ına alınan hem şirelerin % 2 3 ’ü 20-24, % 53 ’ü 25-29, % 24’ü de 30 ve üzeri yaş grubundadır. H em şirelerin % 27 ’si 5 yıl dan az süredir, % 73’üde 6 yıldan daha uzun süredir bu görevlerini yap m aktadırlar. H em şirelerin bebeklerini em zirm e sürelerini yaş gruplarına göre dağılımı Tablo l ’de verilm iştir. 20-25 yaş grubundaki h em şirelerin % 47.8’i, 25-29 yaş grubundaki hem şirelerin % 7.5’i, 30-34 yaş grubundaki hem şerilerin % 16.6’sı bebeklerini hiç em zirm em işlerdir. Oysa Ç ubuk Sağ lık Eğitim ve A raştırm a Bölgesinde 413 anne üzerinde yapılan bir a ra ştır m ada, anne sütü alm ayan bebeğe rastlanm am ış olup, tüm bebeklerin o rta lam a anne sütü ile beslenm e süresi 10.3 ± 5.8 ay olarak bulunm uştur. A n nenin yaşı ile bebeğin ortalam a an n e sütü alma süresi açısından anlam lı bir farklılık saptanm am ıştır (11). T ürkiye’de 1978 D oğurganlık A raştırm ası ve rilerinden yararlanılarak yapılan bir çalışm ada ise ortalam a an n e sütü al m a süresi 11.91 ay, hiç em zirm em iş anne yüzdesi ise 6.7’dir (12). Ç ocuk beslenm esi konusunda m esleki ve hizm et içi eğitim i almış olan grubun a n n e sütü ile çocuklarını beslem elerindeki bu olum suz sonuç; çalışm a, yaşam koşullarının sonucu olup, yasal düzenlem elerin olm ayışındandır.
H E M Ş İR E L E R D E A N N E SÜ TÜ İLE B E S LE N M E 1 8 3
Tablo 1 : H em şirelerin Bebeklerini E m zirm e S ü rele rin in Yaş G ru p ların a Göre Dağılımı
Yaş G ru p la n
(Yıl) i l 1-3
Em zirm e Süresi (Ay)
4-6 7 i Em zir memiş Toplam 20-24 Sayı 4 11 1 7 - 23 % 17.4 47.8 4.4 30.4 - 100.0 25-29 Sayı 3 19 12 15 4 53 % 5.7 35.8 22.7 28.3 7.5 100.0 30-34 Sayı - 7 1 7 3 18 % - 38.9 5.6 38.9 16.6 100.0 35 £ Sayı 2 1 2 1 - 6 % 33.3 16.7 33.3 16.7 - 100.0 T oplam Khi-Kare: 0.0924326 p >0.05
H em şirelerin bebeklerini em zirm e sü relerin in m ezun oldukları okulla ra g ö re dağılım ı Tablo 2 ’de verilm iştir. H em şirelerd en H em şirelik Koleji m ezunu olanların % 40.7’si H em şirelik Y üksekokulu m ezunu olanların ise % 2 5 ’i bebeklerini 1-3 ay em zirm işlerdir. Sağlık M eslek Lisesi m ezunu h em şirelerin % 28.6’sı bebeklerini hiç em zirm em işken bu oran H em şirelik K oleji m ezunlarında % 4.9, H em şirelik Y üksekokulu M ezunlarında % 8.3 o larak bulunm uştur. Y apılan istatistiki analiz sonucunda H em şirelik Y ük sekokulu m ezunu olan hem şirelerle diğer okul m ezunları arasında beb ek le rini em zirm e süreleri yönünden fark olduğu bulu n m u ştu r (p < 0 .0 5 ). A n cak, bu sonuç okulda alm an eğitim den çok çalışm a koşullarındaki farklılık tan da olabilir.
T ablo 2 : H em şirelerin Bebeklerini Em zirm e S ü relerin in M ezun O ldukları O k u llara Göre Dağılımı
Em zirm e Süresi (Ay)
M ezun O lunan O kul i l 1-3 4-6 > 7> E m zir mem iş Toplam Sağ.Mes.L. Sayı 1 2 - 2 2 7 % 14.2 28.6 - 28.6 28.6 100.0 Hem.Kol. Sayı 8 33 13 23 4 81 % 9.9 40.7 16.1 28.4 4.9 100.0 H em .Y.O. Sayı - 3 3 5 1 12 % - 25.0 25.0 41.7 8.3 100.0 T oplam Khi-Kare : 2.78692 p<0.50
] 8 4 Bağcı, T., E g e m e n A.
Tablo 3 : H em şirelerin Bebeklerini Em zirm e Sürelerinin Ç alıştıkları Servislere Göre Dağılımı
Ç alışılan Servis
S İ
Emzirme Süresi (Ay)
1-3 4-6 7* Em zir. mem iş Toplam Dahiliye-Cerrahi Sayı 2 11 5 7 . 25 % 8.0 44.0 20.0 28.0 - 100.0 Pediatri Sayı 7 27 11 23 7 75 % 9.3 36.0 14.7 30.7 9.3 100.0 Toplam Khi-Kare : 0.02925 p>0.05
Hem şirelerin em zirm e sürelerinin çalıştıkları servislere göre dağılım ı Tablo 3’de verilmiştir. P ediatri servisinde çalışanların % 44 ’ü diğer servis lerde çalışanların % 36’sı 1-3 ay bebeklerini em zirm işlerdir. P ed iatri servis lerinde çalışıpta bebeklerini em zirm eyen anne olm asına karşın diğer servis lerde çalışanların % 9.3’ü bebeklerini hiç em zirm em işlerdir. İstatistiki a n a lizler sonucunda gruplar arasında fark bulunam am ıştır.
H em şirelerin % 93’ü bebeklerini em zirm işlerdir. B ebeklerini em zirm e- yenlerden % 3’ünün em zirm em e nedeni sağlık sorunları olduğu, % 4’ünün- de çalışmak zorunda oldukları saptanm ıştır. A n k ara’da yapılan bir a ra ştır mada bebeklerin em zirilm e sürelerinde, şehirsel bölgede 1400 aileden % 6’sı, kırsal bölgede 180 aileden % 31.1’i çocuklarını 2 yaşında oluncaya ka dar kendi kanılarınca en önem li neden olan ham ilelikten korunm ak için em zirm işlerdir. Hiç em zirm em e oranı diğer araştırm a bulgularıyla uygun luk gösterm ektedir (5).
Bebeklerine anne sütü verm eyen annelerin bebeklerini beslem e şekille ri incelendiğinde % 2 ’sinin hazır m am a % 5 ’ininde ek gıda ve hazır m am a ile besledikleri saptanm ıştır. Ç ubuk’ta yapılan bir araştırm ad a ise a ra ştır maya katılan 413 çocuğun % 8.3 ’ünün sadece anne sütü alm aya devam e tti ği, % 57.6’smın 3 ay ve daha az, % 24.9’unun 4-6 ay, % 9.2’si nin 7 ay ve daha uzun zam an anne sütü ile beslendikleri saptanm ıştır. Aynı a ra ştırm a da ortalam a em zirm e süresi 10.3 ± 5.8 ay olarak bulunm uştur (8).
H em şirelerin bebeklerine ek gıdaya başlam a ayları ve çeşidi incelendi ğinde; bebeklerin % 83’ü inek sütüne, % 61’i yoğurda, % 62’si yum urtaya, % 57’si peynire 4-6 ayda başlam ışlardır. H em şirelerin % 9 ’u yum urtayı, % 5’i peyniri, % 68’i nişastayı, % 23’ü yem ek sularını ve % 14’ü meyve p ü re si ni ilk 1 yaşta hiç verm em işlerdir.
H E M Ş İR E L E R D E A N N E SÜ T Ü İLE BES LE N M E 185 E tim esg u t’ta yapılan bir araştırm aya gö re bebeklerin % 5 3 ’üne 6. ay dan önce, % 97 ’sine 12. ayında, % 100’ü ne d e 18. ayda yoğurt verilm iştir. A ynı a ra ştırm ad a süt-yoğurt bebeklere en erken ve en sık verilen ek gıda o larak tesbit edilm iştir. Bu çalışm ada, süt-yoğurta başlam a zam an ı diğer ça lışm alarla benzerlik gösterm ektedir (1,7).
SONUÇ
A raştırm ay a alınan 100 hem şireye beslenm e ve bu konudaki tutum ve d avranışlarını saptam ayı am açlayan anket form u karşılıklı görüşm e tekniği n e g ö re uygulanm ıştır. Y aşları ortalam a 27.3 + 0.44 olan h em şirelerin % 3 3 .3 ’ünün bir aydan az, % 33.3’ünün 4-6 ay, % 16.7’sinin altı aydan daha uzun sü re bebeklerine anne sütü verm iş oldukları saptanm ıştır. İlk üç ayda an n elerin % 7 ’sinin inek sütüne, % 1 l ’inin yoğurda % 12’sinin et ve sa k a ta ta, % 15’inin yum urtaya, % 30 ’unun peynire, % 40 ’ımn ekm eğe başladıkla rı sap tanm ıştır. Y ine bu annelerin % 46 ’sı ilk üç ayda bebeklerine hazır m a m a verm işlerdir.
Sonuç olarak bu çalışm ada bebeğini em zirm em e oranı % 7 olup, em zir- m eyenlerin ise fizyolojik nedenleri olduğu saptanm ıştır.
SUMMARY
T H E STA TU S O F B R E A S T -F E E D IN G A M O N G T H E N U R S E S
Bağcı,T.,Egemen^\.
Knowledge, attitu d e and practise of individuals about n u tritio n is very im p o rtan t in solving the nutrition problem s o f one country. So, in th e edu- catio n an d training o f the society, health personels having a special respon- sıbility both train the individuals and be an exam ple to them with th e ir know ledge, attitu d es and practise. This study had been carried out on nur- ses w ho w orked in H acettep e and N um une H ospitals. 33.3 % o f th ese nur- ses fed th e ir babies with breast milk less than a m onth, 33.3 % o f them for 4-6 m onths and 16.7 % of them for m ore than 6 m onths.
KAYNAKLAR
1- Vaughan, V.C., McKay, R.C. : Nelson Pediatrics Hand-Book
2- Fom on, S.J. : Infant Nutrition, 2nd. Edition Philadelphia and Toronlo, Saunders, 1974. 3- C ontem porary Patterns of Breast-Feeding R eport on the W HO C ollaborative Study an
186 B ağcı, T., E g e m e n A.
4- Koksal, G. : A nkara Çevresine A nne Sütü ile Beslenme D urum unun Saptanm ası, H a c e t tepe Üniversitesi B eslenm e ve Gıda Bilimleri D oktora Tezi, A nkara, 1980.
5- A ttila, S. : Çalışan A nnelerin 0-36 Ay Yaş G rubu çocuklarının Beslenmesi K onusunda Bir A raştırm a. Beslenme ve Gıda Bilimleri Program ı Bilim Uzmanlığı Tezi. A nkara,
1980.
6- Sökücü, S., Kutluay, T.: Bebek Beslenmesi El Kitabı.İ.U. Çocuk Sağlığı E nstitüsü, G ari- poğlu M atbaası, 1986.
7- Özsoylu, Ş. : A nne Sütünün Üstünlükleri. Katkı, 8:l:3-8, 51-55.1987.
8- U luhan, A. : Kırsal Alanda Anne Sütü ile Beslenme, H alk Sağlığı A nabilim D alı U zm an lık Tezi. Ankara, 1985.
9- Elmacıoğlu, F., Egemen, A. : Anne Sütü M iktarı ve Bunu Etkileyen F aktörler, Beslenm e ve Diyet Dergisi, Cilt: 18, Sayı: 2,1989.
10- Aybaş, G., Egemen, A. : Eğitimde Başarıyı Etkileyen Faktörler. (Bir Aile Planlam ası Ö r neğinde) 2. Halk Sağlığı Kortgresi, İstanbul, 1989.
11- Egemen, A., U luhan, A., Oral, S.N. : Kırsal A landa A nne Sütü ile Beslenm e Ç ocuk Sağlı ğı ve Hastalıkları Kongresi-Çocuk Sağlığı Kurultayı. A nkara 1982.
12- Tunçbilek, E., Ünver, S., Ulusoy, M. : Türkiye’de Em zirm e : Dem ografik, Sosyo-Ekono- mik Yönleri ve Çocuk Ölümleri ile İlişkisi. Nüfus Bilim D ergisi/ T he T urkish Jo u rn al of Population Studies.4:7-41; 1982.
