ABDULLAH B.el-I"WBAREK, Kiıôhıı'l-Cilıad. Faksimile: Nezih Hammad, Beyrut
1971 (1391),
s.l-ln, 3,5 Lübnan lirası.Hadis Edebiyatı bakuuından olduğu kadar, müellifinin şahsiyeti yönünden de çok önemli bir eserden bahsetmek istiyoruz. Önce Kiılihu'l-Cihiid'ı telif eden Abdullah b. d-Mubarek'in hayatı hakkında kısa bazı hilgilerle tamtmamıza başlıyalım.
Abdullah b. el-Mubarek. b. Viidıh el-Mervezi'nin habası Türk, annesi Harezmli olup Merv şehrinde
118/736
de doğdu.141/758
yılında Trak'a giderek orada Tabiinden hazı kimşc1erle görüşüp Tebe-i Tiibiinden oldu.181 /797
de Bizans'la yapılan bir muharebeden dönüşte, Bağdat yakın-larında ve Fırat nehri kenarında bulunan Hit şehrinde vefat etti.Tefsir, Hadis ve Fıkıh ile meşgulolan Abdullah b. el-Mubarek, Ye-men, Mısır, Şam, Basra ve Küfe gibi İslam merkezlerini, ilim elde et-mek için dolaşmış ve pekçok kimseden ilim almıştır; bunlar arasında Hadis dalında: Sülı~yman et-Temimi, Yahya b. Said el-Ensari, es-Sev-ri, Şu'be, el-Evza'i, Malik, Hişam b. U rve ve henzerleri; Fıkıh da Ebu Hanife; Kıraatte ise Ehu Amr h. el-'Ala gihi meşhur kimseler bulunmak-tadır. Talehelerinden de çok değerli kimselere rastlamaktayız: Abdur-rahman b. Mehdi, Ebu Bekr b. Ehi Şeybe, Ahmed b. Hanbel gibi.
Zenginliği ve çeşitli muharebelen~ iştirakiyle de meşhur olan Ab-dullah b. el-Mubihek'in, muhtclif konularda birçok eser telif ettiği çe-şitli kaynaklarda rivayet edilmektedir. Bunlardan, yalnızca iki tanesi hasılmıştır. İlki, Kiıabıı'z-Zıılıd ve'r-Rakliik olup Hindistan'da 1966! 138,5 de, Hahiburralunan el-A'zami'nin tahkikiyle neşredilmiştir. İkin-cisi Kitiibu'[-Cilıfü/ işe, ~ezih Hammad tarafından nqre hazırlanmıştır.
İslam Dini ve İslam Tarihi bakımından "cihad"ın ehemıniyeti çok büyüktür. Kıır'an-ı Kerim'de olduğu gibi Hadislerde de hu konuya ge-niş yer verilmiş; ayrıca pekçok kimse bunun hakkında müstakil eser yazmıştır. Ayrıea Hadis kitaplarında "cihad" konusu ayrı bölümler halinde toplanmış bulunmaktadır; Kütiibü Sitte ve diğer Hadis
JWusan-422 lIIl'STAFA F.\ YDA
nafiitı bunun aı;ık örnekleridir. Ancak Ahdullah h. d-Muhihek'İn Ki-tiibu'!-Cihiid'ının Im konuda, müstakil olarak kaleme alınını~ ilk eser olması hakımından büyük hir önemi varılır.
"Cihiid" hakkındaki Hadislt:rin bulunduğu iııı eser, Bağdat tni-versitesinde mastır çalışması yaparken Nezih Hammad tarafından ya-yınlanmasına karar verilmiş ve araştırıcı yirmi dört sayfa bir" l'v1ukad-dinw" ilc KitaNın değerini ortaya koymuştur. "iHukaddime"de önce Abdullah b. cl-Jluharck'in hayatı, ilmi şahsiyeti, hoca ve talcheleri, bazı görüşleri, cihadı '"c eserlt~rinı: ya verilmiştir. Neşredilcn Kitabu'f-Cihiid'ın önemi belirtildikten sonra, Almanya'nın Leipzig şehrinde 320 ll1ılUarada kayıtlı hulunan kırk varaklık yazma ııiishalUn tanıtılması yapılmakta ve eserin talıkiki esnasında takip edilen usi'Jllerin sıralan.-m ası yla "ıUukaddisıralan.-me" soııa ermek tc dir.
~ezilı Hammad tck nüsha olan eserin neşrinde, metin ve senedIer-de gı:çen bazı kimsclerin hayatı hakkında kısa hilgiler verdiğini; ayet-leri nnmaraladığını; kitaptaki Hadisleri diğer Hadis ve Tefsir kitapia-rından tarayıp rivayet edilenlere işaret ettiğini; tefsire ihtiyaç gösteren bazı kclime ve tabirIeri açıkladığını belirtmektedir. Sonunıla yazma ııüshanın çeşitli yerlerinden altı fotokopi de (:sere (:klenmiş Imlunmak-tadır. İki yüz altmış iki Hadisin Yf:r aldığı kitapta 121.Hadisin sonun-da İkinei Cildin haşladığına işaret edilmektedir. Eserin sonuna tahkik yapılırken faydalanılmış kitapların listesi de eklcnmiştir.
Abdullah b. d-ı\lubarek, Kitiibu'!-Ciluid'da ilk olarak şu Hadise yer vermektedir:
Bize, Şeyh Ehıı'l-Huscyn Muhammed b. Ahmed b. Muhammed cl-"\.bni'Jsi as-Sayrafi, 455 yılınlJl cemaziyclevvdinde, dinlemek için ha-zır hlıllındlığulJl Bağdat'da kendisinc okunduğunu haber verdi ve şöy-le dedi: Ebu İshak İbrahim h. :'Ilulıammed b. cl-Feth Cı-Celi el-Masisi bize haber verdi ve şöyle dedi: Ehu Yusuf :\Iulıanımed h. Süfyan h. Musa as-Saffar, :Ma~isa'da 316 yılında hize söyledi ve şöyle dedi: Said h. Hahmet Ehu Osman hize sövIedi.' ve söyle of:di: Ahdullah• o' • h. cl-""Iu- -IJarek'den işittim, şöyle dedi: Yahya h. Ehi Kesir hana süylelli ve şöyle dedi: Hilal h. Ebi "Ieyınııne hana söyledi ki Ata b. Yesar ona söyledi; Ahdullalı h. Selam da ona söyledi; veya şöyle dedi: Ehu Seleme b. Ah-dunahınaıı, o da Abdullah h. Sdam'daıı nakleli hana söyledi Ye şöyle dedi: Aramızda konuşuyorduk, dedik ki: Hanginiz, RasüluJlalı'a S.A.Y.
KİTABU'L-CIHAD 4.23
geldiniz ve ona "Allah C.C. hangi amelieri daha fazla sever?" diye sor-dunuz. O, bizden birinin gitmesini teklif ettik, dedi. Rası1lullalı S.A.V. bize bazı kimseleri gönderdi ve biz de kalabalıklaştık; bir kısmımız di-~erine işaret ediyordu. Birisi bize "Göklerde ne var, yerde ne varsa (hep-si) Allah'ı tesbih (ve tenzih) etmektedir. O, gaalib-i ınutlaktır, yegane hüküm ve hikmet sahibidir. Ey iman edenler, yapmayacağınız şeyi ni-çin söyler siniz?" (es-Saf, 1-2)i başından sonuna kadar okudu. Bunu başından sonuna kadar bize Abdullah b. Selam okudu. Hilal, bunu şından sonuna kadar hize Ata b. Yesar okudu, dedi. el-Evzai, bunu ba-şından sonuna kadar hize Yahya okudu, dedi.
Tebc-i Tahiinden olan Abdullah b. el-Muhiirek'in
Kiuibu'[-Cihad'-ını ncşre hazırlayıp gün ışığma çıkaran Nezih Hammad'ı tcbrik eder, Türk-İslam Tarihinin gazi-alim dervişlerin ilk mümessillerinden olan İbn d-Mubarek'i rahmetle yadederiz. Kitabınuz, bu konuda çalışanlar için, eski ve orijinal bir kaynaktır.
